Ryzyko, gospodarka finansowa i sprawozdania finansowe zakładów
ubezpieczeń  wykład 2
Definicje
›ð Ryzyko- możliwość wystÄ…pienia efektu niezgodnego z oczekiwaniami
›ð Ubezpieczenie-urzÄ…dzenie gospodarcze, które rekompensuje lub caÅ‚kowicie niweluje skutki zdarzeÅ„
losowych przewidzianych w umowie ubezpieczenia; umowa zawarta między ubezpieczycielem a
ubezpieczajÄ…cym.
›ð ZakÅ‚ad ubezpieczeÅ„- podmiot zajmujÄ…cy siÄ™ prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej tzn
wykonywaniem czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na
wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.
›ð Ogólny podziaÅ‚ ryzyka w dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej:
üð Ryzyko ubezpieczeniowe  zwiÄ…zane z przedmiotem ubezpieczenia;
üð Ryzyko ubezpieczyciela  zwiÄ…zane z funkcjonowaniem zakÅ‚adu ubezpieczeÅ„ jako uczestnika rynku;
üð Ryzyko ubezpieczajÄ…cego  dotyczÄ…ce 
2-giej strony kontraktu; wynika z formy umowy ubezpieczenia.
›ð Ryzyko zakÅ‚adu ubezpieczeÅ„
Zdarzenia, które mogą ale nie muszą wystąpić w przyszłości, jednak jeśli zrealizują się wówczas
wygenerują straty finansowe lub wyniki inne niż oczekiwano.
›ð Czynniki wpÅ‚ywajÄ…ce na ryzyko zakÅ‚adu ubezpieczeÅ„:
›ð ZewnÄ™trzne( systematyczne)- pochodzÄ…ce z otoczenia, nie podlegajÄ…ce kontroli, ale możliwe do
zidentyfikowania; zwiÄ…zane z warunkami ekonomicznymi rynku lokalnego oraz globalnego;
›ð WewnÄ™trzne (niesystematyczne)- obejmujÄ…ce obszar dziaÅ‚ania ZU, na które ZU ma wpÅ‚yw;
›ð Czynniki zewnÄ™trzne:
üð Zachowanie ubezpieczajÄ…cych i ubezpieczonych;
üð Zachowanie reasekurantów i przebieg współpracy miÄ™dzy ZU a reasekurantami;
üð Warunki prawne i zmiany przepisów;
üð MożliwoÅ›ci inwestycyjne i koniunktura na rynku kapitaÅ‚owym, pieniężnym i nieruchomoÅ›ci.
›ð Czynniki wewnÄ™trzne:
üð DziaÅ‚alność techniczno  ubezpieczeniowa i reasekuracyjna;
üð Prowadzenie gospodarki finansowej i zarzÄ…dzanie lokatami;
üð Struktura wÅ‚asnoÅ›ciowa firmy i zachowanie akcjonariuszy;
üð Decyzje zarzÄ…dcze wÅ‚adz statutowych i kompetencje pracowników;
üð Funkcjonowanie systemu informatycznego,
üð Polityka marketingowa.
1
Podział ryzyka w ZU
wg Grupy Roboczej Międzynarodowego Stowarzyszenia Aktuariuszy ds. Wypłacalności Ubezpieczycieli:
üð Ubezpieczeniowe- zwiÄ…zane z przedmiotem ubezpieczenia i postÄ™powaniem zakÅ‚adu ubezpieczeÅ„ w
stosunku do ryzyka ubezpieczeniowego;
üð Kredytowe- zwiÄ…zane z niedotrzymaniem warunków umowy ubezpieczeniowej lub reasekuracyjnej ;
üð Rynkowe- majÄ…ce szczególne znaczenie w dziaÅ‚alnoÅ›ci lokacyjnej;
üð Operacyjne- zwiÄ…zane z formÄ… organizacyjnÄ… ZU.
›ð Kategorie ryzyka ubezpieczeniowego:
üð Ryzyko procesu selekcji ryzyka;
üð Ryzyko taryfikacji;
üð Ryzyko konstrukcji produktu;
üð Ryzyko przebiegu szkód (r. dużych szkód- w przypadku ubezpieczeÅ„ zawartych na bardzo wysokie sumy
ubezpieczenia lub bez określonych limitów odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń i r. kumulacji szkód)
üð Ryzyko otoczenia ekonomicznego i prawnego;
üð Ryzyko zachowania klientów;
üð Ryzyko tworzenia rezerw techniczno- ubezpieczeniowych (dotyczy przede wszystkim sytuacji, w których
rezerwy są niewystarczające na pokrycie obecnych i przyszłych zobowiązań wynikających z zawartych
umów ubezpieczeniowych).
›ð Przyczyny powstania ryzyka kredytowego:
üð NiespeÅ‚nienie przez ubezpieczajÄ…cych obowiÄ…zków okreÅ›lonych w umowie;
üð Przerwanie umowy ubezpieczenia poprzez niepÅ‚acenia skÅ‚adek;
üð Utajenie informacji dotyczÄ…cych ryzyka ubezpieczeniowego;
üð Oszustwa ubezpieczeniowe;
üð ZÅ‚e umowy reasekuracyjne;
üð NiewypÅ‚acalność reasekuratorów;
üð NiespeÅ‚nienie warunków umowy przez poÅ›redników ubezpieczeniowych.
›ð Rodzaje ryzyka kredytowego:
üð Ryzyko bezpoÅ›redniej niewypÅ‚acalnoÅ›ci,
üð Ryzyko obniżenia kondycji finansowej,
üð PoÅ›rednie ryzyko kredytowe,
üð Ryzyko rozliczeÅ„,
üð Ryzyko kraju,
üð Ryzyko koncentracji,
2
üð Ryzyko kontrahenta.
›ð Rodzaje ryzyka rynkowego:
üð Ryzyko stóp procentowych;
üð Ryzyko zwiÄ…zane z akcjami;
üð Ryzyko walutowe;
üð Ryzyko bazowe;
üð Ryzyko reinwestycji;
üð Ryzyko koncentracji;
üð Ryzyko niedopasowania aktywów i zobowiÄ…zaÅ„;
üð Ryzyko pozabilansowe.
›ð Ryzyko operacyjne
üð ZewnÄ™trzne
›ð ryzyko reputacji
›ð ryzyko zaburzeÅ„ dziaÅ‚alnoÅ›ci wskutek zdarzeÅ„ katastroficznych
›ð ryzyko prawno-regulacyjne
üð WewnÄ™trzne
›ð ryzyko zasobów ludzkich
›ð ryzyko zarzÄ…dzania i kontroli
›ð ryzyko systemów informatycznych
›ð ryzyko strategii dziaÅ‚ania
›ð PodziaÅ‚ ryzyka w ZU:
wg  The Journal of Risk and Insurance (1997):
üð Ryzyko aktuarialne
üð Ryzyko rynkowe
üð Ryzyko kredytowe
üð Ryzyko operacyjne
üð Ryzyko pÅ‚ynnoÅ›ci
üð Ryzyko prawne
›ð Kategorie ryzyka pÅ‚ynnoÅ›ci:
üð Ryzyko likwidacji lokat
üð Ryzyko spółek powiÄ…zanych
üð Ryzyko rynku finansowego
3
›ð Obszary wystÄ™powanie ryzyka w ZU
wg PIU:
üð Administracja
üð BezpieczeÅ„stwo informacji
üð DziaÅ‚alność lokacyjna
üð HR Szkolenia
üð IT systemy informatyczne
üð KsiÄ™gowość / Sprawozdawczość / Planowanie
üð Likwidacja
üð Marketing i public relations
üð Prawo
üð Reasekuracja bierna
üð Sprzedaż
üð Tworzenie i rozwój produktów
üð Tworzenie rezerw techniczno  ubezpieczeniowych
üð Zachowanie ciÄ…gÅ‚oÅ›ci dziaÅ‚ania
›ð Specyfika dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej
›ð PrzepÅ‚ywy netto z dziaÅ‚alnoÅ›ci operacyjnej
›ð Rezerwy
techniczno  ubezpieczeniowe:
1. rezerwa składek,
2. rezerwa na ryzyka niewygasłe,
3. rezerwa na niewypłacone odszkodowania lub świadczenia, w tym rezerwa na skapitalizowaną wartość rent,
4. rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka),
5. rezerwa ubezpieczeń na życie,
6. rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający,
7. rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych,
8. rezerwy na zwrot składek dla członków,
9. inne rezerwy określone w statucie.
Rezerwę składek tworzy się indywidualnie dla każdej umowy ubezpieczenia jako składkę przypisaną przypadającą
na następne okresy sprawozdawcze, proporcjonalnie do okresu na jaki składka została przypisana. W przypadku
umów ubezpieczenia, których ryzyko nie jest rozłożone równomiernie w okresie trwania ubezpieczenia, rezerwę
tworzy się proporcjonalnie do przewidywanego ryzyka w następnych okresach sprawozdawczych.
4
Rezerwę na pokrycie ryzyka niewygasłego tworzy się jako uzupełnienie rezerwy składek. Przeznacza się ją na
pokrycie przyszłych szkód, świadczeń i kosztów wynikających z zawartych umów ubezpieczenia.
Rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia tworzy się w wysokości odpowiadającej ustalonej lub
przewidywanej ostatecznej wartości przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń związanych z zaistniałymi, do dnia,
na który ustala się rezerwę, szkodami, powiększonej o koszty likwidacji szkód. W szczególności dotyczy to szkód,
które:
1) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń do dnia, na który tworzone jest rezerwa i dla których została ustalona
wysokość odszkodowań i świadczeń bądz
gdy posiadane informacje pozwalają na ocenę wysokości i świadczeń,
2) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń do dnia, na który tworzona jest rezerwa, a posiadane informacje nie
pozwalają na ocenę wysokości odszkodowań i świadczeń,
3) zaistniały, lecz nie zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń do dnia, na który tworzona jest rezerwa.
Rezerwę na skapitalizowaną wartość rent tworzy się dla tych ubezpieczeń, w przypadku których świadczenie
wypłacane jest okresowo w formie rent. Jest ona tworzona zarówno w dziale I, jak i w dziale II.
Rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka) tworzona jest przez zakłady ubezpieczeń prowadzące ubezpieczenia
majątkowe i pozostałe osobowe. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, rezerwa ta ustalana jest w
wysokości mającej zapewnić wyrównanie przyszłych wahań współczynnika szkodowości na udziale własnym.
Rezerwa ubezpieczeń na życie, zwana matematyczną rezerwą składki. Odgrywa ona podstawową rolę w
zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego zakładów ubezpieczeń działu I. Tworzenie rezerw matematycznych jest
konsekwencją specyfiki ubezpieczeń na życie, w szczególności długi horyzont czasowy zawieranych umów
ubezpieczenia oraz rosnący, wraz z upływem czasu, poziom ryzyka śmierci.
Rezerwy ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający tworzone są przez zakłady ubezpieczeń
na życie, które prowadzą ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
(ubezpieczenia grupy 3 działu I).
Rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych tworzy się przy uwzględnieniu wszystkich przewidywanych kwot, o
które powiększane będą przyszłe świadczenia lub pomniejszane przyszłe składki, zgodnie z zawartymi umowami
ubezpieczenia.
Pozostałe rezerwy techniczno ubezpieczeniowe mogą występować jedynie wówczas, gdy przewidziane są w
statucie danego zakładu ubezpieczeń oraz istnieje uzasadnienie dla ich tworzenia. Najczęściej są to różnego rodzaju
rezerwy techniczno  ubezpieczeniowe, przewidziane na szkody katastroficzne lub ryzyka wyjÄ…tkowe.
›ð Metody tworzenia rezerw
techniczno  ubezpieczeniowych:
›ð indywidualnÄ…  polegajÄ…cÄ… na ustalaniu odrÄ™bnie dla każdej umowy ubezpieczenia lub każdej szkody
dokładnej wielkości rezerwy, a w przypadku niemożności ustalenia dokładnej wielkości rezerwy,
zastosowania jej wiarygodnego oszacowania,
›ð aktuarialnÄ…  polegajÄ…cÄ… na ustalaniu rezerwy przy zastosowaniu matematyki ubezpieczeniowej,
finansowej i statystyki.
›ð Metody tworzenia rezerw
techniczno  ubezpieczeniowych:
›ð ryczaÅ‚towÄ…  polegajÄ…ca na ustalaniu rezerwy zbiorczo dla caÅ‚ego portfela ubezpieczeÅ„ lub jego części, jako
ustalonego procentu (wskaz
nik ryczałtowy) składki lub wypłaconych odszkodowań i świadczeń; metoda
ryczałtowa może być stosowana tylko wtedy, jeżeli uzyskane przy jej użyciu wyniki będą zbliżone do
wyników uzyskanych przy użyciu metody indywidualnej; wskaz
nik ryczałtowy powinien być ustalany przy
zachowaniu zasady ciągłości; nieuzasadnione zmiany wartości są niedopuszczalne,
5
Działalność techiczno  ubezpieczeniowa:
Øð planowanie dopÅ‚ywu skÅ‚adek ubezpieczeniowych,
Øð proces likwidacji szkód i zwiÄ…zanÄ… z tym wypÅ‚atÄ™ odszkodowaÅ„ i Å›wiadczeÅ„,
Øð tworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Øð zarzÄ…dzanie portfelami polis.
Działalność techniczno - ubezpieczeniowa pozostaje w ścisłym związku z prowadzoną polityką reasekuracyjną.
Øð papiery wartoÅ›ciowe emitowane, porÄ™czone lub gwarantowane przez Skarb PaÅ„stwa oraz organizacje
międzynarodowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska;
Øð obligacje emitowane lub porÄ™czone przez jednostki samorzÄ…du terytorialnego lub zwiÄ…zki jednostek
samorzÄ…du terytorialnego;
Øð inne dÅ‚użne papiery wartoÅ›ciowe o staÅ‚ej stopie dochodu;
Øð akcje, w tym dopuszczone do publicznego obrotu;
Øð jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych;
Øð inne dÅ‚użne papiery wartoÅ›ciowe o zmiennej stopie dochodu;
Øð udziaÅ‚y;
Øð listy zastawne;
Øð pożyczki, w tym zabezpieczone hipotecznie lub przez instytucje finansowe, oraz pożyczki pod zastaw praw
wynikających z umów ubezpieczenia na życie;
Øð nieruchomoÅ›ci lub ich części, z wyÅ‚Ä…czeniem nieruchomoÅ›ci lub ich części wykorzystywanych na wÅ‚asne
potrzeby;
Øð Å›rodki pieniężne, w tym zgromadzone na rachunku bankowym;
Øð depozyty bankowe;
Øð należnoÅ›ci od reasekuratorów;
Øð udziaÅ‚ reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych;
Øð należnoÅ›ci depozytowe od cedentów;
Øð należnoÅ›ci od ubezpieczajÄ…cych wynikajÄ…ce z zawartych umów ubezpieczenia, jeżeli od dnia wymagalnoÅ›ci
należności upłynęło nie więcej niż 3 miesiące;
Øð należnoÅ›ci od poÅ›redników ubezpieczeniowych wynikajÄ…ce z zawartych umów ubezpieczenia lub umów
reasekuracji, jeżeli od dnia wymagalności należności upłynęło nie więcej niż 3 miesiące;
Øð należnoÅ›ci od budżetu paÅ„stwa;
Øð Å›rodki trwaÅ‚e, inne niż nieruchomoÅ›ci, jeżeli dokonuje siÄ™ od nich odpisów amortyzacyjnych wedÅ‚ug stawek
amortyzacyjnych ustalonych z zachowaniem zasady ostrożności;
Øð zarachowane czynsze i odsetki;
Øð aktywowane koszty akwizycji w zakresie zgodnym ze sposobem ustalania rezerwy ubezpieczeÅ„ na życie w
dziale I zgodnie z załącznikiem do ustawy oraz w zakresie zgodnym ze sposobem ustalania rezerwy składek
w dziale II;
6
Øð instrumenty pochodne, jak opcje, transakcje terminowe typu futures, transakcje zamienne o ile sÅ‚użą
zmniejszeniu ryzyka zwiÄ…zanego z innymi aktywami stanowiÄ…cymi pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych.
›ð Sprawozdanie finansowe firmy ubezpieczeniowej
›ð Elementy sprawozdania finansowego zakÅ‚adu ubezpieczeÅ„
›ð Bilans
›ð Rachunek zysków i strat
›ð Techniczny
›ð Ogólny
›ð Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) wÅ‚asnym
›ð Rachunek przepÅ‚ywów pieniężnych
›ð ObowiÄ…zek sporzÄ…dzania SF:
›ð BILANS
›ð RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
›ð TECHNICZNY RZiS
›ð OGÓLNY RZiS
›ð RACHUNEK PRZEPA
YWÓW PIENI
ŻNYCH
›ð SporzÄ…dzany metodÄ… bezpoÅ›redniÄ….
›ð UwzglÄ™dnia wszystkie wpÅ‚ywy i wydatki z dziaÅ‚alnoÅ›ci:
›ð OPERACYJNEJ
›ð INWESTYCYJNEJ/LOKACYJNEJ
›ð FINANSOWEJ
›ð DziaÅ‚alność operacyjna
Podstawowy rodzaj działalności  działalność ubezpieczeniowa oraz inne rodzaje działalności, niezliczone do
działalności lokacyjnej lub finansowej.
W przepływach z działalności operacyjnej wykazuje się oddzielnie:
›ð wpÅ‚ywy i wydatki z dziaÅ‚alnoÅ›ci bezpoÅ›redniej i reasekuracji czynnej,
›ð wpÅ‚ywy i wydatki z reasekuracji biernej
›ð wpÅ‚ywy i wydatki z pozostaÅ‚ej dziaÅ‚alnoÅ›ci operacyjnej.
›ð DziaÅ‚alność operacyjna
›ð DziaÅ‚alność lokacyjna
Nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz
wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.
7
 W przepływach z działalności lokacyjnej wykazuje się wpływy i wydatki z poszczególnych rodzajów lokat
zakładu ubezpieczeń. Wpływy i wydatki związane z nabyciem, realizacją innych aktywów niż lokat ujmuje się
odpowiednio we wpływach i wydatkach z pozostałej działalności operacyjnej lub przepływach z działalności
finansowej.
›ð DziaÅ‚alność lokacyjna
›ð DziaÅ‚alność finansowa
Pozyskiwanie lub utrata z
ródeł finansowania, tj. zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu)
własnego i obcego w zakładzie oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.
W przepływach z działalności finansowej ujmuje się wpływy i wydatki związane z finansowaniem
działalności zakładu ubezpieczeń zarówno wewnętrznym, w tym: wpływy z emisji akcji, dopłat do kapitału, jak i
zewnętrznym, w tym: kredyty, pożyczki, emisja dłużnych papierów wartościowych.
›ð DziaÅ‚alność finansowa
›ð ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE (FUNDUSZU) WA
ASNYM
Obejmuje informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału (funduszu) własnego za bieżący i
poprzedni rok obrotowy określone wzorem ustawowym.
W przypadku ZZwKW za inny okres sprawozdawczy niż bieżący w sprawozdaniu tym wykazuje się zmiany
poszczególnych pozycji kapitału (funduszu) własnego za bieżący okres sprawozdawczy i poprzedni rok obrotowy.
Jest to element SF, który jest taki sam dla ZU i innych przedsiębiorstw.
›ð Regulacje ustawowe w zakresie bezpieczeÅ„stwa finansowego ZakÅ‚adu UbezpieczeÅ„
›ð Koncepcja marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci (SOLVENCY I)
Umożliwia obliczenie wysokości środków własnych zakładu ubezpieczeń, wolnych od jakichkolwiek zobowiązań,
które mogą pokryć nieprzewidziane wahania przychodów i wydatków związanych z działalnością ubezpieczeniową.
Przyjęta w UE w latach 70-tych, zmodyfikowana przez nowe, odpowiadające obecnym warunkom, dyrektywy w
2002 r. Ujednoliciła rynek ubezpieczeniowy w UE.
›ð ArtykuÅ‚ 146 ustawy o dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej:
 1. Zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać środki własne w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności i
nie niższej niż minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego.
2. Kapitał gwarancyjny jest równy większej z wartości:
1) jednej trzeciej marginesu wypłacalności;
2) minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego.
›ð RozwiÄ…zania przyjÄ™te w polskim prawie dotyczÄ…ce mechanizmu okreÅ›lania wypÅ‚acalnoÅ›ci :
1. Margines wypłacalności
2. Kapitał gwarancyjny
3. Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego
4. Środki własne (środki własne stanowiące pokrycie marginesu wypłacalności)
5. Mechanizm monitorowania wypłacalności zakładów ubezpieczeń
8
6. MARGINES WYPA
ACALNOÅšCI
obliczona według odpowiedniego algorytmu najniższa wartość środków własnych, jaką zakład ubezpieczeń
powinien posiadać na danym etapie działalności
›ð Metoda, za pomocÄ… której obliczany jest margines wypÅ‚acalnoÅ›ci, uzależniona jest od dziaÅ‚u i grup
prowadzonych ubezpieczeń.
Osobne algorytmy stosowane sÄ… dla:
›ð ubezpieczeÅ„ na życie nie zwiÄ…zanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitaÅ‚owymi (DziaÅ‚ I, grupy 1,2,4),
›ð ubezpieczeÅ„ na życie zwiÄ…zanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitaÅ‚owym (DziaÅ‚ I, grupa 3),
›ð ubezpieczeÅ„ dziaÅ‚u II oraz dziaÅ‚u I grupy 5.
›ð Algorytmy obliczeniowe -> ZaÅ‚Ä…czniki do RozporzÄ…dzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w
sprawie wyliczania marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów
i grup ubezpieczeń.
Działy i grupy ubezpieczeń -> Załącznik do ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej.
›ð Obliczanie marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci dla dziaÅ‚u II oraz grupy 5 dziaÅ‚u I
Obliczenia są dokonywane na podstawie danych z ostatnich 3 lub 7 lat albo z okresu całej działalności, gdy
zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż odpowiednio 3 lub 7 lat (okres siedmioletni ma
zastosowanie, gdy co najmniej 50% składek w ostatnim roku obrotowym przypada na ryzyko burzy, gradu,
mrozu lub ubezpieczenie kredytu).
›ð Wysokość marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci ustala siÄ™ na podstawie zbioru skÅ‚adek bÄ…dz
na podstawie przeciętnej
rocznej kwoty odszkodowań.
›ð Wysokość marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci ustalonej na bazie skÅ‚adek (MW1) oblicza siÄ™ w sposób nastÄ™pujÄ…cy:
a) jeśli G P1, to MW1 = 18 % x G x H,
b) jeśli G > P1, to MW1 = [18 % x P1 + 16 % x (G-P1)] x H,
Gdzie:
P1 - równowartość w złotych kwoty T1 określonej w ż 2. rozdziału 3 rozporządzenia
G - zbiór składki przypisanej z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej brutto w okresie ostatnich 12
miesięcy,
H - współczynnik reasekuracyjny.
to łączna suma odszkodowań wypłaconych w ciągu ostatniego roku, po potrąceniu wszelkich zwrotów,
regresów i odzysków skorygowana o zmianę stanu rezerwy na niewypłacone odszkodowania w tym okresie, całość
w ujęciu na udziale własnym zakładu ubezpieczeń (po potrąceniu udziału reasekuratorów i retrocesjonariuszy).
to suma odszkodowań wypłaconych w tym okresie w ujęciu brutto, skorygowanej o zmianę stanu
rezerw na nie wypłacone odszkodowania brutto.
Jeżeli H < 50%, to w powyższym algorytmie przyjmuje się, że współczynnik ten równy jest 50%.
9
›ð Margines wypÅ‚acalnoÅ›ci na podstawie przeciÄ™tnej sumy odszkodowaÅ„ (MW2) oblicza siÄ™ wedÅ‚ug algorytmu:
a) jeśli J P2, to MW2 = 26 % x J x H,
b) jeśli J > P2, to MW2 = [26 % x P2 + 23 % x (J-P2)] x H,
Gdzie:
P2 - równowartość w złotych kwoty T2 określonej w ż 2. rozdziału 3 rozporządzenia
J - przeciętna roczna kwota odszkodowań i świadczeń (łączna suma odszkodowań brutto z ubezpieczeń
bezpośrednich i reasekuracji czynnej, pomniejszonych o otrzymane zwroty, regresy i odzyski, wypłaconych
w całym rozpatrywanym okresie (czyli w ciągu ostatnich 3 lub 7 lat, lub w okresie całej działalności, gdy
zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż odpowiednio 3 lub 7 lat), do której dodaje się kwotę
rezerwy na nie wypłacone odszkodowania brutto według stanu na koniec rozpatrywanego okresu i
odejmuje się kwotę rezerwy na nie wypłacone odszkodowania brutto według stanu na początku
rozpatrywanego okresu. Otrzymany wynik należy podzielić przez długość rozpatrywanego okresu w
miesiÄ…cach)
H - współczynnik reasekuracyjny.
›ð MW1  wysokość marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci obliczonego na bazie skÅ‚adek,
›ð MW2  wysokość marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci ustalonego na podstawie przeciÄ™tnej rocznej sumy
odszkodowań.
›ð Dla ubezpieczeÅ„ dotyczÄ…cych odpowiedzialnoÅ›ci cywilnej (ubezpieczenia grup 11, 12 i 13 dziaÅ‚u II) podstawa
do obliczania marginesu wypłacalności została zwiększona o 50%.
2. KAPITAA
GWARANCYJNY
wielkość środków własnych koniecznych na danym etapie działalności.
3. MINIMALNY KAPITAA
GWARANCYJNY
minimalna wysokość środków własnych wolnych od zobowiązań.
Jest wymagalny bezwzględnie zarówno w momencie rozpoczynania działalności, jak i w toku działalności.
Zasady obliczania minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego znajdujemy w Rozporządzeniu Ministra
Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie wyliczania marginesu wypłacalności oraz minimalnej
wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów i grup ubezpieczeń.
›ð Minimalna wysokość kapitaÅ‚u gwarancyjnego w zależnoÅ›ci od formy organizacyjno-prawnej oraz dziaÅ‚u i
grupy prowadzonych ubezpieczeń:
›ð Jeżeli zakÅ‚ad ubezpieczeÅ„ prowadzi dziaÅ‚alność w zakresie kilku grup ubezpieczeÅ„, to minimalna wysokość
kapitału gwarancyjnego jest równa najwyższemu z minimalnych kapitałów gwarancyjnych określonych dla
tych grup ubezpieczeń.
4. ÅšRODKI WA
ASNE
obejmują aktywa zakładu ubezpieczeń z wyłączeniem aktywów, które są przeznaczone na pokrycie
przewidywanych zobowiązań oraz wartości niematerialnych i prawnych.
(więcej na temat środków własnych w Art. 148 ustawy o działalności ubezpieczeniowej; na szczególną
uwagę zasługuje punkt 3 artykułu)
5. Mechanizm monitorowania wypłacalności zakładów ubezpieczeń
W każdym państwie UE funkcjonuje nadzór ubezpieczeniowy wykonujący określone zadania
10
ukierunkowane głównie na dbanie o bezpieczeństwo rynku ubezpieczeniowego (przede wszystkim kontrola
i ocena wypłacalności ZU)
›ð Ocena jakoÅ›ciowa
Øð ocena rozÅ‚ożenia ryzyka
Øð ocena struktury kapitaÅ‚u
Øð ocena trafnoÅ›ci obliczania rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych
Øð ocena jakoÅ›ci aktywów
Øð ocena programu reasekuracyjnego
›ð Ocena iloÅ›ciowa
Kondycję finansową zakładu ubezpieczeń ocenia się za pomocą analizy wskaz
nikowej, która jest wygodnym
sposobem oceny ilościowej.
Ocenie podlegają następujące obszary działalności Zakładu Ubezpieczeń:
żð wypÅ‚acalność
żð poziom rezerw
żð polityka alokacyjna
żð sprawność dziaÅ‚ania
żð poziom reasekuracji biernej
żð rentowność finansowa
›ð Wszystkie wskaz
niki ujęte zostały w 10 grupach:
›ð wskaz
niki wypłacalności
›ð wskaz
niki płynności i zdolności płatniczej
›ð wskaz
niki działalności lokacyjnej
›ð wskaz
niki struktury kapitału
›ð wskaz
niki poziomu rezerw
›ð wskaz
niki sprawności działania
›ð wskaz
niki szkodowości
›ð wskaz
niki poziomu kosztów
›ð wskaz
niki poziomu reasekuracji
›ð wskaz
niki rentowności
›ð Dla każdej grupy zostaÅ‚ skonstruowany główny wskaz
nik syntetyczny, utworzony na podstawie kilku innych
wskaz
ników, który można wykorzystać do miary poziomu ryzyka w danym obszarze.
Dwa przykładowe wynikające z ustawy:
11
Øð wskaz
nik pokrycia marginesu wypłacalności
środki własne / margines wypłacalności
Øð wskaz
nik pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
aktywa na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych/
rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
Oba wskaz
niki muszą wynosić przynajmniej 100%
›ð Wskaz
niki wypłacalności to m.in.
żð wskaz
nik pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi
żð wskaz
nik pokrycia kapitału gwarancyjnego środkami własnymi
żð wskaz
nik pokrycia minimalnego kapitału gwarancyjnego
żð wskaz
nik pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych aktywami
żð dynamika marginesu wypÅ‚acalnoÅ›ci
żð wskaz
nik ogólnego zadłużenia
żð cykl inkasa należnoÅ›ci
żð cykl regulowania zobowiÄ…zaÅ„
żð stopieÅ„ zabezpieczenia dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej
›ð W ocenie iloÅ›ciowej można wyróżnić nastÄ™pujÄ…ce przypadki:
1) Jeśli środki własne są co najmniej równe marginesowi wypłacalności to zapewniony jest minimalny wymagany
poziom bezpieczeństwa finansowego zakładu ubezpieczeń
2) Jeśli środki własne są niższe niż margines wypłacalności, ale równocześnie wyższe od wymaganego kapitału
gwarancyjnego to pojawia się zagrożenie wypłacalności ZU, w tej sytuacji organ nadzoru może zobowiązać ZU do
przedłożenia planu przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych
›ð
3) jeśli środki własne są niższe niż wymagany kapitał gwarancyjny to można mówić o braku bezpieczeństwa
finansowego zakładu ubezpieczeń. ZU zobowiązany jest niezwłocznie:
a) powiadomić organ nadzoru o zaistniałej sytuacji
b) przedłożyć do zatwierdzenia przez organ nadzoru krótkoterminowy plan wypłacalności
›ð ZADANIE
›ð Zapoznać siÄ™ z treÅ›ciÄ… Raportu o wypÅ‚acalnoÅ›ci ZU
http://www.knf.gov.pl/Images/wyplacalnosc_zu2008_tcm75-10012.pdf
›ð Projekt SOLVENCY II  nowy system wypÅ‚acalnoÅ›ci
›ð Główne cele
›ð Solvency I a Solvency II
12
›ð Solvency I jako mocno uproszczone podejÅ›cie do oceny wypÅ‚acalnoÅ›ci
›ð NedoskonaÅ‚oÅ›ci Solvency I - metody bazujÄ…ce na skÅ‚adce, które nie uwzglÄ™dniajÄ… istotnych ryzyk; brak
uwzględnienia kompletnych form transferu ryzyka, brak uwzględnienia zależności pomiędzy aktywami i
pasywami
›ð Solvency II - Å›ciÅ›lejsze uzależnienie wysokoÅ›ci kapitaÅ‚u od wielkoÅ›ci ryzyka podejmowanego przez firmy
ubezpieczeniowe
›ð Solvency II ma mieć o wiele wiÄ™kszy zakres od Solvency I
›ð KorzyÅ›ci dla ubezpieczyli i klientów
›ð Dostosowanie wymogów kapitaÅ‚owych do fundamentalnych czynników ryzyka, pozwalajÄ…ce na osiÄ…gniÄ™cie
optymalnej alokacji kapitału
›ð Redukcja lub usuniÄ™cie ograniczeÅ„ regulacyjnych
›ð Konsekwentne i jednoczesne wdrażanie Solvency II w krajach czÅ‚onkowskich
›ð Wysoki stopieÅ„ ochrony przed ryzykiem upadÅ‚oÅ›ci
›ð ZwiÄ™kszona konkurencja w ramach rynków Unii- wiÄ™kszy wybór oraz lepsze warunki biznesowe
›ð Regulacje finansowe w zakresie bezpieczeÅ„stwa finansowego dziaÅ‚alnoÅ›ci ubezpieczeniowej
w Stanach Zjednoczonych
›ð Wszystkie stany i terytoria dysponujÄ… oddzielnymi aktami prawnymi i organami nadzoru, dlatego
działalność zakładów ubezpieczeń jest uregulowana aż przez 53 ustawy ubezpieczeniowe.
›ð InstytucjÄ… wspomagajÄ…cÄ… stanowe organy nadzoru jest organizacja pozarzÄ…dowa NAIC (National Association
of Insurance Commissioners), czyli Krajowe Stowarzyszenie Komisarzy Ubezpieczeniowych. Utworzona w
1871 roku organizacja non-profit realizuje od 2003 roku tzw. Regulatory Modernization Action Plan, który
ma na celu wprowadzenie ujednoliconych regulacji prawnych, dotyczących podstawowych produktów
ubezpieczeniowych.
›ð Risk Based Capital
Øð System kapitaÅ‚u ważonego ryzykiem opracowany przez NAIC
Øð Wdrożony w USA w 1992 r.
Øð Modele wypÅ‚acalnoÅ›ci opracowane oddzielnie
dla ZU na życie i dla ZU majątkowych
Øð Definicja wskaz
ników wypłacalności uwzględnia
następujące rodzaje ryzyka:
- ryzyko inwestycyjne
- ryzyko kredytowe
- ryzyko ubezpieczeniowe
›ð Risk Based Capital
W metodzie tej wyróżnia się poszczególne ryzyka zagrażające zakładowi ubezpieczeń, a następnie dla każdego
rodzaju ryzyka ustala się część kapitałów własnych przeznaczoną na jego pokrycie. Suma uzyskanych w ten sposób
13
kwot stanowi tzw. kapitał ważony ryzykiem czyli niezbędny z punktu widzenia bezpieczeństwa ZU poziom funduszy
własnych.
›ð Risk Based Capital
Należy wyznaczyć dodatkowe zapotrzebowanie na kapitał wynikające z potencjalnej nadwyżki ryzyka, jakie zakład
ubezpieczeń przyjął na siebie ponad wielkość ryzyka uwzględnioną w ramach prowadzonej przez siebie działalności.
Wyznaczenie tego zapotrzebowania jest uzależnione od wartości odpowiednich kategorii ryzyka występujących w
ZU.
14