Ryzyko, gospodarka finansowa i sprawozdania finansowe zakładów
ubezpieczeń  wykład 2
Definicje
�� Ryzyko- możliwość wystąpienia efektu niezgodnego z oczekiwaniami
�� Ubezpieczenie-urządzenie gospodarcze, które rekompensuje lub całkowicie niweluje skutki zdarzeń
losowych przewidzianych w umowie ubezpieczenia; umowa zawarta między ubezpieczycielem a
ubezpieczającym.
�� Zakład ubezpieczeń- podmiot zajmujący się prowadzeniem działalności ubezpieczeniowej tzn
wykonywaniem czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na
wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.
�� Ogólny podział ryzyka w działalności ubezpieczeniowej:
�� Ryzyko ubezpieczeniowe  związane z przedmiotem ubezpieczenia;
�� Ryzyko ubezpieczyciela  związane z funkcjonowaniem zakładu ubezpieczeń jako uczestnika rynku;
�� Ryzyko ubezpieczającego  dotyczące 
2-giej strony kontraktu; wynika z formy umowy ubezpieczenia.
�� Ryzyko zakładu ubezpieczeń
Zdarzenia, które mogą ale nie muszą wystąpić w przyszłości, jednak jeśli zrealizują się wówczas
wygenerują straty finansowe lub wyniki inne niż oczekiwano.
�� Czynniki wpływające na ryzyko zakładu ubezpieczeń:
�� Zewnętrzne( systematyczne)- pochodzące z otoczenia, nie podlegające kontroli, ale możliwe do
zidentyfikowania; związane z warunkami ekonomicznymi rynku lokalnego oraz globalnego;
�� Wewnętrzne (niesystematyczne)- obejmujące obszar działania ZU, na które ZU ma wpływ;
�� Czynniki zewnętrzne:
�� Zachowanie ubezpieczających i ubezpieczonych;
�� Zachowanie reasekurantów i przebieg współpracy między ZU a reasekurantami;
�� Warunki prawne i zmiany przepisów;
�� Możliwości inwestycyjne i koniunktura na rynku kapitałowym, pieniężnym i nieruchomości.
�� Czynniki wewnętrzne:
�� Działalność techniczno  ubezpieczeniowa i reasekuracyjna;
�� Prowadzenie gospodarki finansowej i zarządzanie lokatami;
�� Struktura własnościowa firmy i zachowanie akcjonariuszy;
�� Decyzje zarządcze władz statutowych i kompetencje pracowników;
�� Funkcjonowanie systemu informatycznego,
�� Polityka marketingowa.
1
Podział ryzyka w ZU
wg Grupy Roboczej Międzynarodowego Stowarzyszenia Aktuariuszy ds. Wypłacalności Ubezpieczycieli:
�� Ubezpieczeniowe- związane z przedmiotem ubezpieczenia i postępowaniem zakładu ubezpieczeń w
stosunku do ryzyka ubezpieczeniowego;
�� Kredytowe- związane z niedotrzymaniem warunków umowy ubezpieczeniowej lub reasekuracyjnej ;
�� Rynkowe- mające szczególne znaczenie w działalności lokacyjnej;
�� Operacyjne- związane z formą organizacyjną ZU.
�� Kategorie ryzyka ubezpieczeniowego:
�� Ryzyko procesu selekcji ryzyka;
�� Ryzyko taryfikacji;
�� Ryzyko konstrukcji produktu;
�� Ryzyko przebiegu szkód (r. dużych szkód- w przypadku ubezpieczeń zawartych na bardzo wysokie sumy
ubezpieczenia lub bez określonych limitów odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń i r. kumulacji szkód)
�� Ryzyko otoczenia ekonomicznego i prawnego;
�� Ryzyko zachowania klientów;
�� Ryzyko tworzenia rezerw techniczno- ubezpieczeniowych (dotyczy przede wszystkim sytuacji, w których
rezerwy są niewystarczające na pokrycie obecnych i przyszłych zobowiązań wynikających z zawartych
umów ubezpieczeniowych).
�� Przyczyny powstania ryzyka kredytowego:
�� Niespełnienie przez ubezpieczających obowiązków określonych w umowie;
�� Przerwanie umowy ubezpieczenia poprzez niepłacenia składek;
�� Utajenie informacji dotyczących ryzyka ubezpieczeniowego;
�� Oszustwa ubezpieczeniowe;
�� Złe umowy reasekuracyjne;
�� Niewypłacalność reasekuratorów;
�� Niespełnienie warunków umowy przez pośredników ubezpieczeniowych.
�� Rodzaje ryzyka kredytowego:
�� Ryzyko bezpośredniej niewypłacalności,
�� Ryzyko obniżenia kondycji finansowej,
�� Pośrednie ryzyko kredytowe,
�� Ryzyko rozliczeń,
�� Ryzyko kraju,
�� Ryzyko koncentracji,
2
�� Ryzyko kontrahenta.
�� Rodzaje ryzyka rynkowego:
�� Ryzyko stóp procentowych;
�� Ryzyko związane z akcjami;
�� Ryzyko walutowe;
�� Ryzyko bazowe;
�� Ryzyko reinwestycji;
�� Ryzyko koncentracji;
�� Ryzyko niedopasowania aktywów i zobowiązań;
�� Ryzyko pozabilansowe.
�� Ryzyko operacyjne
�� Zewnętrzne
�� ryzyko reputacji
�� ryzyko zaburzeń działalności wskutek zdarzeń katastroficznych
�� ryzyko prawno-regulacyjne
�� Wewnętrzne
�� ryzyko zasobów ludzkich
�� ryzyko zarządzania i kontroli
�� ryzyko systemów informatycznych
�� ryzyko strategii działania
�� Podział ryzyka w ZU:
wg  The Journal of Risk and Insurance (1997):
�� Ryzyko aktuarialne
�� Ryzyko rynkowe
�� Ryzyko kredytowe
�� Ryzyko operacyjne
�� Ryzyko płynności
�� Ryzyko prawne
�� Kategorie ryzyka płynności:
�� Ryzyko likwidacji lokat
�� Ryzyko spółek powiązanych
�� Ryzyko rynku finansowego
3
�� Obszary występowanie ryzyka w ZU
wg PIU:
�� Administracja
�� Bezpieczeństwo informacji
�� Działalność lokacyjna
�� HR Szkolenia
�� IT systemy informatyczne
�� Księgowość / Sprawozdawczość / Planowanie
�� Likwidacja
�� Marketing i public relations
�� Prawo
�� Reasekuracja bierna
�� Sprzedaż
�� Tworzenie i rozwój produktów
�� Tworzenie rezerw techniczno  ubezpieczeniowych
�� Zachowanie ciągłości działania
�� Specyfika działalności ubezpieczeniowej
�� Przepływy netto z działalności operacyjnej
�� Rezerwy
techniczno  ubezpieczeniowe:
1. rezerwa składek,
2. rezerwa na ryzyka niewygasłe,
3. rezerwa na niewypłacone odszkodowania lub świadczenia, w tym rezerwa na skapitalizowaną wartość rent,
4. rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka),
5. rezerwa ubezpieczeń na życie,
6. rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający,
7. rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych,
8. rezerwy na zwrot składek dla członków,
9. inne rezerwy określone w statucie.
Rezerwę składek tworzy się indywidualnie dla każdej umowy ubezpieczenia jako składkę przypisaną przypadającą
na następne okresy sprawozdawcze, proporcjonalnie do okresu na jaki składka została przypisana. W przypadku
umów ubezpieczenia, których ryzyko nie jest rozłożone równomiernie w okresie trwania ubezpieczenia, rezerwę
tworzy się proporcjonalnie do przewidywanego ryzyka w następnych okresach sprawozdawczych.
4
Rezerwę na pokrycie ryzyka niewygasłego tworzy się jako uzupełnienie rezerwy składek. Przeznacza się ją na
pokrycie przyszłych szkód, świadczeń i kosztów wynikających z zawartych umów ubezpieczenia.
Rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia tworzy się w wysokości odpowiadającej ustalonej lub
przewidywanej ostatecznej wartości przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń związanych z zaistniałymi, do dnia,
na który ustala się rezerwę, szkodami, powiększonej o koszty likwidacji szkód. W szczególności dotyczy to szkód,
które:
1) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń do dnia, na który tworzone jest rezerwa i dla których została ustalona
wysokość odszkodowań i świadczeń bądz
gdy posiadane informacje pozwalają na ocenę wysokości i świadczeń,
2) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń do dnia, na który tworzona jest rezerwa, a posiadane informacje nie
pozwalają na ocenę wysokości odszkodowań i świadczeń,
3) zaistniały, lecz nie zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń do dnia, na który tworzona jest rezerwa.
Rezerwę na skapitalizowaną wartość rent tworzy się dla tych ubezpieczeń, w przypadku których świadczenie
wypłacane jest okresowo w formie rent. Jest ona tworzona zarówno w dziale I, jak i w dziale II.
Rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka) tworzona jest przez zakłady ubezpieczeń prowadzące ubezpieczenia
majątkowe i pozostałe osobowe. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, rezerwa ta ustalana jest w
wysokości mającej zapewnić wyrównanie przyszłych wahań współczynnika szkodowości na udziale własnym.
Rezerwa ubezpieczeń na życie, zwana matematyczną rezerwą składki. Odgrywa ona podstawową rolę w
zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego zakładów ubezpieczeń działu I. Tworzenie rezerw matematycznych jest
konsekwencją specyfiki ubezpieczeń na życie, w szczególności długi horyzont czasowy zawieranych umów
ubezpieczenia oraz rosnący, wraz z upływem czasu, poziom ryzyka śmierci.
Rezerwy ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający tworzone są przez zakłady ubezpieczeń
na życie, które prowadzą ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
(ubezpieczenia grupy 3 działu I).
Rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych tworzy się przy uwzględnieniu wszystkich przewidywanych kwot, o
które powiększane będą przyszłe świadczenia lub pomniejszane przyszłe składki, zgodnie z zawartymi umowami
ubezpieczenia.
Pozostałe rezerwy techniczno ubezpieczeniowe mogą występować jedynie wówczas, gdy przewidziane są w
statucie danego zakładu ubezpieczeń oraz istnieje uzasadnienie dla ich tworzenia. Najczęściej są to różnego rodzaju
rezerwy techniczno  ubezpieczeniowe, przewidziane na szkody katastroficzne lub ryzyka wyjątkowe.
�� Metody tworzenia rezerw
techniczno  ubezpieczeniowych:
�� indywidualną  polegającą na ustalaniu odrębnie dla każdej umowy ubezpieczenia lub każdej szkody
dokładnej wielkości rezerwy, a w przypadku niemożności ustalenia dokładnej wielkości rezerwy,
zastosowania jej wiarygodnego oszacowania,
�� aktuarialną  polegającą na ustalaniu rezerwy przy zastosowaniu matematyki ubezpieczeniowej,
finansowej i statystyki.
�� Metody tworzenia rezerw
techniczno  ubezpieczeniowych:
�� ryczałtową  polegająca na ustalaniu rezerwy zbiorczo dla całego portfela ubezpieczeń lub jego części, jako
ustalonego procentu (wskaz
nik ryczałtowy) składki lub wypłaconych odszkodowań i świadczeń; metoda
ryczałtowa może być stosowana tylko wtedy, jeżeli uzyskane przy jej użyciu wyniki będą zbliżone do
wyników uzyskanych przy użyciu metody indywidualnej; wskaz
nik ryczałtowy powinien być ustalany przy
zachowaniu zasady ciągłości; nieuzasadnione zmiany wartości są niedopuszczalne,
5
Działalność techiczno  ubezpieczeniowa:
�� planowanie dopływu składek ubezpieczeniowych,
�� proces likwidacji szkód i związaną z tym wypłatę odszkodowań i świadczeń,
�� tworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
�� zarządzanie portfelami polis.
Działalność techniczno - ubezpieczeniowa pozostaje w ścisłym związku z prowadzoną polityką reasekuracyjną.
�� papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa oraz organizacje
międzynarodowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska;
�� obligacje emitowane lub poręczone przez jednostki samorządu terytorialnego lub związki jednostek
samorządu terytorialnego;
�� inne dłużne papiery wartościowe o stałej stopie dochodu;
�� akcje, w tym dopuszczone do publicznego obrotu;
�� jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych;
�� inne dłużne papiery wartościowe o zmiennej stopie dochodu;
�� udziały;
�� listy zastawne;
�� pożyczki, w tym zabezpieczone hipotecznie lub przez instytucje finansowe, oraz pożyczki pod zastaw praw
wynikających z umów ubezpieczenia na życie;
�� nieruchomości lub ich części, z wyłączeniem nieruchomości lub ich części wykorzystywanych na własne
potrzeby;
�� środki pieniężne, w tym zgromadzone na rachunku bankowym;
�� depozyty bankowe;
�� należności od reasekuratorów;
�� udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych;
�� należności depozytowe od cedentów;
�� należności od ubezpieczających wynikające z zawartych umów ubezpieczenia, jeżeli od dnia wymagalności
należności upłynęło nie więcej niż 3 miesiące;
�� należności od pośredników ubezpieczeniowych wynikające z zawartych umów ubezpieczenia lub umów
reasekuracji, jeżeli od dnia wymagalności należności upłynęło nie więcej niż 3 miesiące;
�� należności od budżetu państwa;
�� środki trwałe, inne niż nieruchomości, jeżeli dokonuje się od nich odpisów amortyzacyjnych według stawek
amortyzacyjnych ustalonych z zachowaniem zasady ostrożności;
�� zarachowane czynsze i odsetki;
�� aktywowane koszty akwizycji w zakresie zgodnym ze sposobem ustalania rezerwy ubezpieczeń na życie w
dziale I zgodnie z załącznikiem do ustawy oraz w zakresie zgodnym ze sposobem ustalania rezerwy składek
w dziale II;
6
�� instrumenty pochodne, jak opcje, transakcje terminowe typu futures, transakcje zamienne o ile służą
zmniejszeniu ryzyka związanego z innymi aktywami stanowiącymi pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych.
�� Sprawozdanie finansowe firmy ubezpieczeniowej
�� Elementy sprawozdania finansowego zakładu ubezpieczeń
�� Bilans
�� Rachunek zysków i strat
�� Techniczny
�� Ogólny
�� Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym
�� Rachunek przepływów pieniężnych
�� Obowiązek sporządzania SF:
�� BILANS
�� RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
�� TECHNICZNY RZiS
�� OGÓLNY RZiS
�� RACHUNEK PRZEPA
YWÓW PIENI
ŻNYCH
�� Sporządzany metodą bezpośrednią.
�� Uwzględnia wszystkie wpływy i wydatki z działalności:
�� OPERACYJNEJ
�� INWESTYCYJNEJ/LOKACYJNEJ
�� FINANSOWEJ
�� Działalność operacyjna
Podstawowy rodzaj działalności  działalność ubezpieczeniowa oraz inne rodzaje działalności, niezliczone do
działalności lokacyjnej lub finansowej.
W przepływach z działalności operacyjnej wykazuje się oddzielnie:
�� wpływy i wydatki z działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej,
�� wpływy i wydatki z reasekuracji biernej
�� wpływy i wydatki z pozostałej działalności operacyjnej.
�� Działalność operacyjna
�� Działalność lokacyjna
Nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz
wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.
7
 W przepływach z działalności lokacyjnej wykazuje się wpływy i wydatki z poszczególnych rodzajów lokat
zakładu ubezpieczeń. Wpływy i wydatki związane z nabyciem, realizacją innych aktywów niż lokat ujmuje się
odpowiednio we wpływach i wydatkach z pozostałej działalności operacyjnej lub przepływach z działalności
finansowej.
�� Działalność lokacyjna
�� Działalność finansowa
Pozyskiwanie lub utrata z
ródeł finansowania, tj. zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu)
własnego i obcego w zakładzie oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.
W przepływach z działalności finansowej ujmuje się wpływy i wydatki związane z finansowaniem
działalności zakładu ubezpieczeń zarówno wewnętrznym, w tym: wpływy z emisji akcji, dopłat do kapitału, jak i
zewnętrznym, w tym: kredyty, pożyczki, emisja dłużnych papierów wartościowych.
�� Działalność finansowa
�� ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE (FUNDUSZU) WA
ASNYM
Obejmuje informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału (funduszu) własnego za bieżący i
poprzedni rok obrotowy określone wzorem ustawowym.
W przypadku ZZwKW za inny okres sprawozdawczy niż bieżący w sprawozdaniu tym wykazuje się zmiany
poszczególnych pozycji kapitału (funduszu) własnego za bieżący okres sprawozdawczy i poprzedni rok obrotowy.
Jest to element SF, który jest taki sam dla ZU i innych przedsiębiorstw.
�� Regulacje ustawowe w zakresie bezpieczeństwa finansowego Zakładu Ubezpieczeń
�� Koncepcja marginesu wypłacalności (SOLVENCY I)
Umożliwia obliczenie wysokości środków własnych zakładu ubezpieczeń, wolnych od jakichkolwiek zobowiązań,
które mogą pokryć nieprzewidziane wahania przychodów i wydatków związanych z działalnością ubezpieczeniową.
Przyjęta w UE w latach 70-tych, zmodyfikowana przez nowe, odpowiadające obecnym warunkom, dyrektywy w
2002 r. Ujednoliciła rynek ubezpieczeniowy w UE.
�� Artykuł 146 ustawy o działalności ubezpieczeniowej:
 1. Zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać środki własne w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności i
nie niższej niż minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego.
2. Kapitał gwarancyjny jest równy większej z wartości:
1) jednej trzeciej marginesu wypłacalności;
2) minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego.
�� Rozwiązania przyjęte w polskim prawie dotyczące mechanizmu określania wypłacalności :
1. Margines wypłacalności
2. Kapitał gwarancyjny
3. Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego
4. Środki własne (środki własne stanowiące pokrycie marginesu wypłacalności)
5. Mechanizm monitorowania wypłacalności zakładów ubezpieczeń
8
6. MARGINES WYPA
ACALNOŚCI
obliczona według odpowiedniego algorytmu najniższa wartość środków własnych, jaką zakład ubezpieczeń
powinien posiadać na danym etapie działalności
�� Metoda, za pomocą której obliczany jest margines wypłacalności, uzależniona jest od działu i grup
prowadzonych ubezpieczeń.
Osobne algorytmy stosowane są dla:
�� ubezpieczeń na życie nie związanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowymi (Dział I, grupy 1,2,4),
�� ubezpieczeń na życie związanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (Dział I, grupa 3),
�� ubezpieczeń działu II oraz działu I grupy 5.
�� Algorytmy obliczeniowe -> Załączniki do Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w
sprawie wyliczania marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów
i grup ubezpieczeń.
Działy i grupy ubezpieczeń -> Załącznik do ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej.
�� Obliczanie marginesu wypłacalności dla działu II oraz grupy 5 działu I
Obliczenia są dokonywane na podstawie danych z ostatnich 3 lub 7 lat albo z okresu całej działalności, gdy
zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż odpowiednio 3 lub 7 lat (okres siedmioletni ma
zastosowanie, gdy co najmniej 50% składek w ostatnim roku obrotowym przypada na ryzyko burzy, gradu,
mrozu lub ubezpieczenie kredytu).
�� Wysokość marginesu wypłacalności ustala się na podstawie zbioru składek bądz
na podstawie przeciętnej
rocznej kwoty odszkodowań.
�� Wysokość marginesu wypłacalności ustalonej na bazie składek (MW1) oblicza się w sposób następujący:
a) jeśli G P1, to MW1 = 18 % x G x H,
b) jeśli G > P1, to MW1 = [18 % x P1 + 16 % x (G-P1)] x H,
Gdzie:
P1 - równowartość w złotych kwoty T1 określonej w ż 2. rozdziału 3 rozporządzenia
G - zbiór składki przypisanej z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej brutto w okresie ostatnich 12
miesięcy,
H - współczynnik reasekuracyjny.
to łączna suma odszkodowań wypłaconych w ciągu ostatniego roku, po potrąceniu wszelkich zwrotów,
regresów i odzysków skorygowana o zmianę stanu rezerwy na niewypłacone odszkodowania w tym okresie, całość
w ujęciu na udziale własnym zakładu ubezpieczeń (po potrąceniu udziału reasekuratorów i retrocesjonariuszy).
to suma odszkodowań wypłaconych w tym okresie w ujęciu brutto, skorygowanej o zmianę stanu
rezerw na nie wypłacone odszkodowania brutto.
Jeżeli H < 50%, to w powyższym algorytmie przyjmuje się, że współczynnik ten równy jest 50%.
9
�� Margines wypłacalności na podstawie przeciętnej sumy odszkodowań (MW2) oblicza się według algorytmu:
a) jeśli J P2, to MW2 = 26 % x J x H,
b) jeśli J > P2, to MW2 = [26 % x P2 + 23 % x (J-P2)] x H,
Gdzie:
P2 - równowartość w złotych kwoty T2 określonej w ż 2. rozdziału 3 rozporządzenia
J - przeciętna roczna kwota odszkodowań i świadczeń (łączna suma odszkodowań brutto z ubezpieczeń
bezpośrednich i reasekuracji czynnej, pomniejszonych o otrzymane zwroty, regresy i odzyski, wypłaconych
w całym rozpatrywanym okresie (czyli w ciągu ostatnich 3 lub 7 lat, lub w okresie całej działalności, gdy
zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż odpowiednio 3 lub 7 lat), do której dodaje się kwotę
rezerwy na nie wypłacone odszkodowania brutto według stanu na koniec rozpatrywanego okresu i
odejmuje się kwotę rezerwy na nie wypłacone odszkodowania brutto według stanu na początku
rozpatrywanego okresu. Otrzymany wynik należy podzielić przez długość rozpatrywanego okresu w
miesiącach)
H - współczynnik reasekuracyjny.
�� MW1  wysokość marginesu wypłacalności obliczonego na bazie składek,
�� MW2  wysokość marginesu wypłacalności ustalonego na podstawie przeciętnej rocznej sumy
odszkodowań.
�� Dla ubezpieczeń dotyczących odpowiedzialności cywilnej (ubezpieczenia grup 11, 12 i 13 działu II) podstawa
do obliczania marginesu wypłacalności została zwiększona o 50%.
2. KAPITAA
GWARANCYJNY
wielkość środków własnych koniecznych na danym etapie działalności.
3. MINIMALNY KAPITAA
GWARANCYJNY
minimalna wysokość środków własnych wolnych od zobowiązań.
Jest wymagalny bezwzględnie zarówno w momencie rozpoczynania działalności, jak i w toku działalności.
Zasady obliczania minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego znajdujemy w Rozporządzeniu Ministra
Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie wyliczania marginesu wypłacalności oraz minimalnej
wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów i grup ubezpieczeń.
�� Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego w zależności od formy organizacyjno-prawnej oraz działu i
grupy prowadzonych ubezpieczeń:
�� Jeżeli zakład ubezpieczeń prowadzi działalność w zakresie kilku grup ubezpieczeń, to minimalna wysokość
kapitału gwarancyjnego jest równa najwyższemu z minimalnych kapitałów gwarancyjnych określonych dla
tych grup ubezpieczeń.
4. ŚRODKI WA
ASNE
obejmują aktywa zakładu ubezpieczeń z wyłączeniem aktywów, które są przeznaczone na pokrycie
przewidywanych zobowiązań oraz wartości niematerialnych i prawnych.
(więcej na temat środków własnych w Art. 148 ustawy o działalności ubezpieczeniowej; na szczególną
uwagę zasługuje punkt 3 artykułu)
5. Mechanizm monitorowania wypłacalności zakładów ubezpieczeń
W każdym państwie UE funkcjonuje nadzór ubezpieczeniowy wykonujący określone zadania
10
ukierunkowane głównie na dbanie o bezpieczeństwo rynku ubezpieczeniowego (przede wszystkim kontrola
i ocena wypłacalności ZU)
�� Ocena jakościowa
�� ocena rozłożenia ryzyka
�� ocena struktury kapitału
�� ocena trafności obliczania rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych
�� ocena jakości aktywów
�� ocena programu reasekuracyjnego
�� Ocena ilościowa
Kondycję finansową zakładu ubezpieczeń ocenia się za pomocą analizy wskaz
nikowej, która jest wygodnym
sposobem oceny ilościowej.
Ocenie podlegają następujące obszary działalności Zakładu Ubezpieczeń:
ż� wypłacalność
ż� poziom rezerw
ż� polityka alokacyjna
ż� sprawność działania
ż� poziom reasekuracji biernej
ż� rentowność finansowa
�� Wszystkie wskaz
niki ujęte zostały w 10 grupach:
�� wskaz
niki wypłacalności
�� wskaz
niki płynności i zdolności płatniczej
�� wskaz
niki działalności lokacyjnej
�� wskaz
niki struktury kapitału
�� wskaz
niki poziomu rezerw
�� wskaz
niki sprawności działania
�� wskaz
niki szkodowości
�� wskaz
niki poziomu kosztów
�� wskaz
niki poziomu reasekuracji
�� wskaz
niki rentowności
�� Dla każdej grupy został skonstruowany główny wskaz
nik syntetyczny, utworzony na podstawie kilku innych
wskaz
ników, który można wykorzystać do miary poziomu ryzyka w danym obszarze.
Dwa przykładowe wynikające z ustawy:
11
�� wskaz
nik pokrycia marginesu wypłacalności
środki własne / margines wypłacalności
�� wskaz
nik pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
aktywa na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych/
rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
Oba wskaz
niki muszą wynosić przynajmniej 100%
�� Wskaz
niki wypłacalności to m.in.
ż� wskaz
nik pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi
ż� wskaz
nik pokrycia kapitału gwarancyjnego środkami własnymi
ż� wskaz
nik pokrycia minimalnego kapitału gwarancyjnego
ż� wskaz
nik pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych aktywami
ż� dynamika marginesu wypłacalności
ż� wskaz
nik ogólnego zadłużenia
ż� cykl inkasa należności
ż� cykl regulowania zobowiązań
ż� stopień zabezpieczenia działalności ubezpieczeniowej
�� W ocenie ilościowej można wyróżnić następujące przypadki:
1) Jeśli środki własne są co najmniej równe marginesowi wypłacalności to zapewniony jest minimalny wymagany
poziom bezpieczeństwa finansowego zakładu ubezpieczeń
2) Jeśli środki własne są niższe niż margines wypłacalności, ale równocześnie wyższe od wymaganego kapitału
gwarancyjnego to pojawia się zagrożenie wypłacalności ZU, w tej sytuacji organ nadzoru może zobowiązać ZU do
przedłożenia planu przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych
��
3) jeśli środki własne są niższe niż wymagany kapitał gwarancyjny to można mówić o braku bezpieczeństwa
finansowego zakładu ubezpieczeń. ZU zobowiązany jest niezwłocznie:
a) powiadomić organ nadzoru o zaistniałej sytuacji
b) przedłożyć do zatwierdzenia przez organ nadzoru krótkoterminowy plan wypłacalności
�� ZADANIE
�� Zapoznać się z treścią Raportu o wypłacalności ZU
http://www.knf.gov.pl/Images/wyplacalnosc_zu2008_tcm75-10012.pdf
�� Projekt SOLVENCY II  nowy system wypłacalności
�� Główne cele
�� Solvency I a Solvency II
12
�� Solvency I jako mocno uproszczone podejście do oceny wypłacalności
�� Nedoskonałości Solvency I - metody bazujące na składce, które nie uwzględniają istotnych ryzyk; brak
uwzględnienia kompletnych form transferu ryzyka, brak uwzględnienia zależności pomiędzy aktywami i
pasywami
�� Solvency II - ściślejsze uzależnienie wysokości kapitału od wielkości ryzyka podejmowanego przez firmy
ubezpieczeniowe
�� Solvency II ma mieć o wiele większy zakres od Solvency I
�� Korzyści dla ubezpieczyli i klientów
�� Dostosowanie wymogów kapitałowych do fundamentalnych czynników ryzyka, pozwalające na osiągnięcie
optymalnej alokacji kapitału
�� Redukcja lub usunięcie ograniczeń regulacyjnych
�� Konsekwentne i jednoczesne wdrażanie Solvency II w krajach członkowskich
�� Wysoki stopień ochrony przed ryzykiem upadłości
�� Zwiększona konkurencja w ramach rynków Unii- większy wybór oraz lepsze warunki biznesowe
�� Regulacje finansowe w zakresie bezpieczeństwa finansowego działalności ubezpieczeniowej
w Stanach Zjednoczonych
�� Wszystkie stany i terytoria dysponują oddzielnymi aktami prawnymi i organami nadzoru, dlatego
działalność zakładów ubezpieczeń jest uregulowana aż przez 53 ustawy ubezpieczeniowe.
�� Instytucją wspomagającą stanowe organy nadzoru jest organizacja pozarządowa NAIC (National Association
of Insurance Commissioners), czyli Krajowe Stowarzyszenie Komisarzy Ubezpieczeniowych. Utworzona w
1871 roku organizacja non-profit realizuje od 2003 roku tzw. Regulatory Modernization Action Plan, który
ma na celu wprowadzenie ujednoliconych regulacji prawnych, dotyczących podstawowych produktów
ubezpieczeniowych.
�� Risk Based Capital
�� System kapitału ważonego ryzykiem opracowany przez NAIC
�� Wdrożony w USA w 1992 r.
�� Modele wypłacalności opracowane oddzielnie
dla ZU na życie i dla ZU majątkowych
�� Definicja wskaz
ników wypłacalności uwzględnia
następujące rodzaje ryzyka:
- ryzyko inwestycyjne
- ryzyko kredytowe
- ryzyko ubezpieczeniowe
�� Risk Based Capital
W metodzie tej wyróżnia się poszczególne ryzyka zagrażające zakładowi ubezpieczeń, a następnie dla każdego
rodzaju ryzyka ustala się część kapitałów własnych przeznaczoną na jego pokrycie. Suma uzyskanych w ten sposób
13
kwot stanowi tzw. kapitał ważony ryzykiem czyli niezbędny z punktu widzenia bezpieczeństwa ZU poziom funduszy
własnych.
�� Risk Based Capital
Należy wyznaczyć dodatkowe zapotrzebowanie na kapitał wynikające z potencjalnej nadwyżki ryzyka, jakie zakład
ubezpieczeń przyjął na siebie ponad wielkość ryzyka uwzględnioną w ramach prowadzonej przez siebie działalności.
Wyznaczenie tego zapotrzebowania jest uzależnione od wartości odpowiednich kategorii ryzyka występujących w
ZU.
14