Prof. dr hab. Jan W. Bossak
Katedra Międzynarodowych Studiów Porównawczych,
SGH Warszawa
UPDATE
1.Wolny rynek, instytucje a przedsiębiorczość, konkurencja i wybór
Instytucje mogą sprzyjać lub ograniczać przedsiębiorczość, konkurencję i wybór.
Instytucjonalne ograniczenia wkp to nie tylko niedostateczna ochrona prawa własności i
obrotu gospodarczego oraz wysoki stopień regulacji i interwencjonizmu państwowego,
które prowadzą do wzrostu kosztów transakcyjnych i ryzyka. To także wzrost udziału
państwa w podziale dochodu narodowego prowadzący do wysokiego efektywnego poziomu
opodatkowania. Zwiększa on też udział państwa w kształtowaniu popytu, , zmniejsza
wolność wyboru zarówno przedsiębiorców jak i konsumentów. Osłabia konkurencję-
zmniejsza jej intensywność, zmniejsza motywację do pracy, oszczędności, akumulacji,
inwestycji. Sprzyja etatyzmowi i biurokracji.
Wzrost interwencjonizmu oprócz środków administracyjnych wiążę się również ze
zastosowaniem rożnego rodzaju przywilejów i dyskryminacją, które zaburzają rynkowy
proces dostosowawczy- naturalna ekonomiczna selekcja podmiotów stanowi istotę wolnego
rynku. Sprzyja to szarej strefie, korupcji, zjawisku moralnego hazardu. Ograniczenie
wpk mogą też być strukturalne, np. dominujący udział państwa w strukturze własności, -
sytuacja krajów, które rozpoczęły transformację, wysokie bariery wejścia- monopol lub
centralizacja kapitału, niski stopień otwarcia gospodarki, niski poziom rozwoju
urynkowienia gospodarki, niedorozwój infrastruktury, niski poziom wykształcenia
społeczeństwa.
2. Instytucje a innowacje i dynamika rynkowa
Innowacje nie tylko odpowiadają na popyt, ale również wprowadzane są innowacje, na
które nie ma popytu, a następnie poniesione zostają koszty np. marketingu, aby go
wytworzyć.
W warunkach rewolucji ICT stwierdzenia, że
- popyt rynkowy zawsze uruchamia podaż
- rynek jest efektywny w pobudzaniu innowacji
sÄ… nierzeczywiste.
Współcześnie to pojawienie się innowacji wzbudza popyt i uruchamia proces rynkowy.
Problem efektywności rynku to nie tylko dostosowanie podaży do popytu, ale również
zdolność do wzbudzenia popytu przez innowacje rynkowe.
Innowacje dynamizujÄ… i poszerzajÄ… rynek
Wolność wyboru, przedsiębiorczość i konkurencja uruchamiają twórcze poszukiwania
przedsiębiorców związane z komercjalizacją osiągnięć nauki, również, kiedy popyt na nie
jeszcze nie powstał.
Instytucje mogą te procesy wzmacniać, np. przez efektywny system prawny- własności
intelektualnej, poziom otwartości na wymianę informacji, kapitału.
3. Instytucje a ryzyko w działalności gospodarczej
Jakość instytucji znacząco wpływa na ograniczenie ryzyka w dział. Gosp.
Jakość instytucji- tym wyższa im bardziej otwiera ona nowe możliwości rozwoju, oparte
nie tylko na pogłębieniu społ. Podziału pracy, współpracy i wymiany handlowej, ale także
wprowadzanie innowacji- wzrasta jakość instytucji wzrasta potencjał rozwojowy
społeczeństwa.
Większa efektywność państwa , zapobiega spadkowi procesu rynkowego przez pobudzanie
przedsiębiorczości, konkurencji i innowacyjności, ogranicza przedsiębiorczość przestępczą,
wyzysk, przywileje, monopol, napięcia społeczne, strajki, szarą strefę, eliminuje korupcje,
ewazję podatkową(unikanie podatków na granicy prawa), zmniejsza koszty admin.,
poprawia skuteczność konstytucyjnych zadań państwa i przestrzegania prawa.
Instytucje dysponują ogromna liczbą instrumentów, które mogą posłużyć zwalczaniu
ryzyka w dział gosp., są to regulacje prawne&
4. Wpływ instytucji na przedsiębiorczość, warunki konkurencji i innowacje rynkowe i
współpracę w ramach społecznego podziału pracy. Patrz pyt.1
Przedsiębiorczość i wolna konkurencja rynkowa poszerzają społeczny podział pracy,
pogłębiają specjalizację i pobudzają zmiany dostosowawcze w alokacji zasobów i
poszukiwaniach innowacyjnych rozwiązań. Umożliwiają taki rozwój współpracy, który
zwiększa produktywność, zatrudnienie i dochody.
5. 12. Rynek i konkurencja oraz instytucje a dynamika procesu społecznego
Rynek jest procesem społecznym zapewniającym dostosowanie podaży do zmieniającego
się popytu, równowagę rynkową i postęp ekonomiczny. To proces dynamicznych interakcji
opartych na wolnym wyborze, dobrowolności, korzyściach związanych nie tylko ze
społecznym podziałem pracy i wymianą zaspokajającą ujawnione potrzeby, ale także z
komercjalizacją osiągnięć naukowych, wynalazków, innowacji.
Rynek w istocie umożliwia wymianę informacji, związanych z działalnością gospodarcza,
uzgodnienie warunków współpracy, wycenę rynkową produktów. Efektem tej interakcji
jest zawieranie umów.
Z powyższego wynika, że
- konkurencja bardzo wpływa na dynamikę tego systemu, powiązany jest z nią wolny
wybór, ona decyduje o selekcji podmiotów, które przetrwają na rynku.
- instytucje (kolejny raz) mogą sprzyjać, bądz
ograniczać ten proces przez regulacje
prawne, stopień urynkowienia i otwartości gospodarki- szczególnie ważny, jako, że rynek
to wymiana informacji!!
- istota rynku to interakcja- spotkanie przedsiębiorców, wymiana informacji
gospodarczych i to co z nich wynika- zawarcie umowy.
6. 13. System ekonomiczny. Równowaga i dynamika systemu.
Książka:
W latach 80.- transformacja, liczne prace porównawcze systemów ekonomicznych, w
transformacji zmianÄ… ulegajÄ… instytucje i zachowania jednostek.
Stare opracowanie:
System ekonomiczny (gospodarczy) to wewnętrznie spójny zbiór instytucjonalnych
czynników określających mechanizmy i działalność gospodarczą społeczeństwa oraz osiągane
wyniki. Obejmuje:
1) normy społeczne i ogólny porządek prawny tworzący reguły gry ekonomicznej
2) podmioty i struktury organizacyjne systemu instytucjonalno-regulacyjnego oraz
wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą
3) sposoby i mechanizmy współdziałania oraz konkurowania podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą, powiązania i interakcje między nimi.
- TRANSFORMACJA INSTYTUCJONALNA TO NOWE ZASADY, PODMIOTY I
MECHANIZMY ORAZ ZMIANA ZAKRESU WOLNOSCI I KONKURENCJI
PODMIOTOW GOSPODARUJACYCH
- INSTYTUCJE WYZNACZAJ
ZASADY I POLE GRY DLA AKTORÓW
(ORGANIZACJI) I WPA
YWAJ
NA ZACHOWANIA JEDNOSTEK
- W TRANSFORMACJI PRZEDMIOTEM ZMIAN S
INSTYTUCJE I ZACHOWANIA
JEDNOSTEK ,
- ZMIANY POLITYCZNE I ZAKRESU WOLNOÅšCI GOSPODARCZEJ ORAZ
KONKURENCJI TORUJ
DROG
DO TRANSFORMACJI SYSTEMU
Asia:
7. 15. Braki klasycznej i neoklasycznej ekonomii w świetle teorii systemów społecznych i ekonomii
instytucjonalnej
1. W teorii neoklasycznej nie ma praw własności, kosztów transakcyjnych, asymetrii informacji, efektów
zewnętrznych, struktur zarządzania, konfliktu między managerami a właścicielami itd. Przekształca
nakłady w efekty i kieruje się maksymalizacją zysku.
2. Ekonomia instytucjonalna krytykuje założenie uniwersalnego homo economicus: jednostka ludzka nie
podlega tylko wpływom racjonalizmu. Innymi, ważnymi dla jednostki bodz
cami, są moralność, a także
psychika gospodarcza.
3. W ekonomii klasycznej i neoklasycznej brakuje analizy problemów państwa
4. Ekonomia klasyczna i neoklasyczna nie doceniajÄ… znaczenia wiedzy, kompetencji, informacji i interakcji
społecznych.
5. Ekonomia klasyczna i neoklasyczna nie doceniajÄ… znaczenia porzÄ…dku prawnego i organizacji dla
rozwoju życia gospodarczego.
6. Niewiele uwagi poświęcają analizie praw własności, postępu technologicznego, kosztom transakcyjnym,
ryzyku, problematyce agencji i nadzoru korporacyjnego.
7. Pomijają znaczenie czynników społecznych i ich wpływu na gospodarkę.
8. Formułują tezy o sprzeczności państwa i rynku: wolność, rynek, konkurencja są przez działalność
państwa przede wszystkim ograniczane, dlatego też rolę państwa i jego instytucji należy minimalizować
9. Krytyka dotyczy również marginalistycznego kierunku analiz w ekonomii. (zmarginalizowanie roli
instytucji)
8. 16. Podstawowe zadania i metoda ekonomii instytucjonalnej
Ukształtowała się w pierwszym trzydziestoleciu XX w. w Stanach Zjednoczonych. Jego współczesną
kontynuacjÄ… jest neoinstytucjonalizm
Istotną rolę przypisywano metodom statystycznym, jako narzędziom badania realnych procesów
gospodarczych i społecznych, dostrzegano tkwiące w nich sprzeczności i istotną rolę interwencjonizmu
państwowego w funkcjonowaniu gospodarki i społeczeństwa.
Przedmiotem zainteresowań ekonomii instytucjonalnej są instytucjonalne reguły postepowania w życiu
gospodarczym. Rolą instytucji jest regulowanie działań podmiotów gospodarczych, wyzwalanie i
ukierunkowanie działań indywidualnych. Instytucje redukują ryzyko i wprowadzają nowe szanse, a także
zwiększają bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Za prekursora ekonomii instytucjonalnej uznaje się T.
Veblena.
Analiza ekonomiczna w ekonomii instytucjonalnej obejmuje trzy elementy: instytucje (formalne i
nieformalne), procesy gospodarcze, a także interesy podmiotów gospodarczych.
Współczesna ekonomia instytucjonalna bada: kontrakty, prawa własności i instytucje, rolę kosztów
transakcyjnych. Twórcy tej teorii twierdzą, że mechanizm rynku, zarówno w dziedzinie
alokacji, jak i podziału, jest wspomagany przez działalność instytucji.
Wyróżnia się 10 kryteriów oceny jakości i wolności instytucji: wolność obrotów handlowych, polityka
podatkowa, monetarna, swoboda obrotów kapitałowych, wolność i ochrona prawa własności,
przedsiębiorczość, regulacja rynku pracy, korupcja, czarny rynek.
Nowa ekonomia instytucjonalna  teoria ekonomiczna, która powstała jako odpowiedz
na zarzut
kierowany przez zwolenników instytucjonalizmu i jego kontynuatorów wobec ekonomii neoklasycznej.
Instytucjonaliści zajmowali się głównie badaniem instytucji, wśród których toczy się życie polityczne,
społeczne i gospodarcze, i krytykowali ekonomię neoklasyczną za brak analizy teoretycznej instytucji.
W latach 70. XX wieku pod wpływem tej krytyki pojawiły się instytucjonalne koncepcje ekonomii
neoklasycznej: teoria wyboru publicznego Jamesa Buchanana (nowa ekonomia polityczna), teoria praw
własności Harolda Demsetza i Armena Alchiana oraz teoria kosztów transakcyjnych Ronalda Coase'a
(teoremat Coase'a) i Oliviera Williamsona, które łącznie określa się mianem nowej ekonomii
instytucjonalnej. Teorie te - stosujÄ…c metodÄ™ indywidualizmu badawczego ekonomii neoklasycznej
(analiza zjawisk gospodarczych przez analizę zachowania jednostki), podkreślając racjonalność działań
jednostek, marginalizm przy przyszłych zmianach w badanych wielkościach oraz wpływ użyteczności
krańcowej na kształtowanie się cen rynkowych - ukazały zależności występujące między
funkcjonowaniem tradycyjnych rynków dóbr i zasobów a pozaekonomicznymi obszarami życia
społecznego. Badały zjawiska polityczne i społeczne w aspekcie ekonomicznym.
ROLA "DOBRYCH" INSTYTUCJI WG BANKU ÅšWIATOWEGO
" pomoc w przekazywaniu informacji;
" definiowanie i zabezpieczenie uprawnień własnościowych i kontraktów;
" przyczynianie się do zwiększenia poziomu konkurencji;
INSTYTUCJE WG D.C. NORTHA
" instytucje to zasady gry;
" instytucje pełnią rolę ograniczenia niepewności i zajmują się redukcją kosztów transakcyjnych;
INSTYTUCJE WG ACOCCELI
" instytucje regulują relacje w grupie podmiotów;
" są zaangażowane we wprowadzanie zasad;
9. 18. Liberalizm a protekcjonizm w perspektywie historycznej .
Protekcjonizm to polityka ochrony krajowych podmiotów gospodarujących i zatrudnienia przed
zagraniczną konkurencją. Głównymi narzędziami takiej polityki są cła, subsydia, premie eksportowe,
restrykcyjne przepisy dotyczące działalności gospodarczej.
Liberalizm w ekonomii oznacza ograniczenie roli państwa w gospodarce do minimum  powinno ono jak
najmniej ingerować w gospodarkę, nie powinno być właścicielem ani bezpośrednim zarządcą organizacji
gospodarczych, aby nie zakłócać swobodnej rynkowej gry popytu i podaży oraz konkurencji.
Zasady liberalizmu zostały określone głownie przez francuskich ekonomistów, m.in Franciszka Quesnaya
w XVIII w. Ze względu na ich odwołania do przyrody zostali nazwani fizjokratami i uznawali leseferyzm
za przewodnią ideę rządzenia. Do ich dorobku nawiązał Adam Smith. Skrytykował on merkantylizm z
powodu propagowania protekcjonizmu.
Idee liberalne rozpowszechniły się wśród burżuazji. Dążono do zniesienia barier celnych, propagowano
własność prywatną, rozwój rynku wewnętrznego i wolność żeglugi.
O postępującej liberalizacji mogą świadczyć liczne prawa chroniące własność prywatną. Liberalizm
został w Europie rozszerzony po Wielkiej Rewolucji Francuskiej dzięki kodeksom napoleońskim, które
zrzeszały i reprezentowały uczestników życia gospodarczego.
Anglia, XVIII w., premier William Pitt, promujÄ…c wolny handel z FrancjÄ… podjÄ…Å‚ ideÄ™ liberalizmu. Jednak
wojna z Francją od 1793 spowodowała powrót do protekcjonizmu. Po okresie napoleońskim zaczęto
wracać do liberalizmu. Angielska burżuazja naciskami na władze doprowadziła do liberalizacji handlu z
koloniami brytyjskimi. W konsekwencji kolonie mogły importować i eksportować towary nie tylko z i do
Anglii, ale całej Europy i Afryki.
W latach 40. XIX premier Robert Peel kontynuował politykę redukowania ceł wywozowych i
przywozowych na surowce oraz wyroby przemysłowe. 1846 uchylono prawa zbożowe. Brytyjski polityk
Richard Cobden wynegocjował wzajemne ulgi celne w stosunkach handlowych z Francją. 1860
większość ceł w Anglii zniesiona, kraj wolnohandlowy.
We Francji zniesiono wewnętrzne ograniczenia handlowe (np. cła na rogatkach miejskich), jednak
pozostawiono cła na produkty zagraniczne.
Od 1860, za sprawą porozumień nastąpiło podjęcie polityki wolnohandlowej przez Francję poprzez
dopuszczenie ulg celnych dla angielskich, a póz
niej także innych europejskich produktów.
Dla Niemiec najtrudniejsze było zlikwidowanie ekonomicznego podziału. Od 1834 zaczął istnieć
Niemiecki Związek Celny, ustalający taryfy celne wspólne dla niemieckich państw -> wysokie cła dla
konkurencyjnych produktów angielskich.
W połowie XIX wieku powstał wspólny rynek austro-węgierski
Za moment odwrotu od idei liberalnych i przejście do protekcjonizmu uznaje się rok 1873 i wybuch
kryzysu gospodarczego. F.List (Niemiec)  sprzeciwiał się poglądom A. Smitha odnośnie liberalizmu.
Stworzył system narodowej ekonomii politycznej, która wykorzystując protekcjonizm, sprzyjała
zewnętrznej ekspansji Niemiec. Innym zwolennikiem protekcjonizmu był Amerykanin, A. Hamilton,
który głosił konieczność uzyskania niezależności gospodarczej przez USA i twierdził, że protekcjonizm
pomoże w rozwoju przemysłowym kraju.
W okresie konfliktu zbrojnego w XVIII w Anglia i Francja wróciły do protekcjonizmu. W Anglii wydano
prawa zbożowe, wprowadzając tym samym wysokie cła na zboże sprowadzane do Wielkiej Brytanii.
Rewolucja francuska spowodowała regres w sferze zagranicznej wymiany handlowej. Zwiększano cła na
towary angielskie, a po wybuchu wojny francusko  brytyjskiej wprowadzono embargo na towary
angielskie, co póz
niej przeniesiono także na towary austriackie i pruskie. W 1806 Napoleon I zastosował
blokadę kontynentalną, co wywołało znaczne trudności gospodarcze w Europie. Wysokie taryfy celne
zostały utrzymane we Francji także po upadku Napoleona.
USA -> A. Hamilton, uważał, ze podstawą gospodarki USA powinien być rynek wewnętrzny i wymiana
towarów między rolnictwem a przemysłem. Cła ochronne na większość produktów importowanych. W
połowie XIX zredukowano listę towarów objętych cłami, co zliberalizowało nieco system protekcyjny.
1861  1864 to zdecydowany powrót do protekcjonizmu.
W 1930 cła w USA w handlu z Europą zwiększono do rekordowych poziomów co zaowocowało
spowolnieniem gospodarczym i wzrostem bezrobocia
10. 20. Instytucje a wolność jednostki w społeczeństwach Zachodniej i Wschodniej cywilizacji
Wolność jednostki: granice wolności wyznacza prawo i potrzeba respektowania wolności innych ludzi.
Wolność nie jest tożsama z anarchią. W społeczeństwie demokratycznym wolność jednostki ubezpiecza
konstytucja. Gdy wolność spada poniżej pewnego krytycznego poziomu możemy mówić o jej braku lub o
zniewoleniu jednostki przez państwo.
Zadania instytucji: ograniczenie anarchii, ryzyka i niepewności. Są podstawą tolerancji, harmonii i ładu
społecznego oraz ochrony własności i aktywności rynkowej społeczeństwa. Tworzą nowe możliwości
rozwoju społecznego podziału pracy.
Wschód: Wolność jednostki zawsze przedstawiana w kontekście interesu grupy. Naturalny hierarchiczny
porządek społeczny i interes społeczeństwa jako całości wyznaczają zakres wolności jednostki.
Najwyższą wartością etyczną jest działanie na rzecz dobra wspólnego  państwa. Prawa obywatel zależą
od jego wiedzy i etycznego działania na rzecz dobra wspólnego. Ideałem jest państwo oświecone a nie
demokratyczne.
KONFUCJANIZM
System filozoficzno  prawny, tworzący podstawie integracji narodowej, społecznej i sprawności
państwa.
Kult państwa i porządku prawnego oraz władzy
Prawa natury podstawą porządku społecznego
Uświęcenie tradycji, kult przodków, nauki, honoru, sprawiedliwości, kodeksów postepowania.
Wolność jednostki określają prawo naturalne i interes społeczny.
Nauka i kultura wypalają w człowieku pierwotne instynkty i pozwalają osiągnąć stan społecznie
pożądany.
Odrzucono skrajności i radykalizmy, duża tolerancja religijna.
Każdy powinien zachowywać się i być traktowanym w zależności od pozycji społecznej jaką zajmuje, w
odróżnieniu do zasad taoizmu, który zakładał w tej mierze całkowity anarchizm.
HINDUZIM I BUDDYZM
Cykliczność rządzi naturą, życiem społecznym i politycznym
Zasada umiaru, spokoju, harmonii
Konieczność dostosowania się do natury i niesprzeciwianie się jej
Poznanie praw natury pozwala uzyskać równowagę i spokój jednostki oraz harmonie społeczną
Naturalny, hierarchiczny układ społeczne
Indywidualna droga do harmonii
Hinduizm  podział społeczeństwa na warny; przynależność od warny uwarunkowana charakterem i
umiejętnościami
Buddyzm  samodoskonalenie się i dążenie do oświecenia
ISLAM A PORZ
DEK SPOA
ECZNY I PAC
STWO
Islam jest religią państwową w 50 krajach, ma 1 mld wyznawców
Doktryna islamu przenika prawo, organizację społeczną i polityczną
Islam to religia i system prawno  polityczny w jednym
PodstawÄ… prawa islamskiego szariatu jest Koran i Sunna
Koran oprócz nakazów moralnych zawiera przepisy prawa karnego i cywilnego, usankcjonowanych
tradycją, sankcjami boskimi i doczesnymi. Jako ze są to prawa dane przez Allaha, nie można ich zmienić
ani usunąć.
Zachód:
Duże znaczenie wolności jednostki. W celu zwiększenia zakresu wolności indywidualnej wprowadzono
porzÄ…dek konstytucyjny.
Systemy totalitarne ograniczające wolność jednostki przestały istnieć, rozpad stref wpływów np.
porządku jałtańskiego. Zastępowanie prawa religijnego porządkiem cywilnym. Rozpad kolonializmu,
powstanie ONZ. Rozwój gospodarki rynkowej, technologii i telekomunikacji -> telefony komórkowe,
internet.
KATOLICYZM A MODEL SPOA
ECZNO-POLITYCZNY PAC
STWA
Dostosowanie doktryny społecznej Kościoła do zmian społeczno  politycznych
1891 rerum novarum papieża Leona XIII: państwo i Kościół muszą współdziałać, aby rozwiązać
trudności społeczne
Podkreślenie znaczenia równości, sprawiedliwości, godności człowieka i wartości pracy.
Jan Paweł II: skrytykował materializm, kolektywizm i liberalizm. Popierał wolność, równość,
sprawiedliwość i solidaryzm społeczny.
Encykliki Jana Pawła II: 1981 z pracy swojej (człowiek w kontekście pracy), 1987 społeczna troska
kościoła.
11. 22. Typologia systemów społeczno-politycznych i gospodarczych
1. System demokratyczny
Demokracja: państwo jako umowa społeczna, prawo tworzone przez obywateli. Konstytucyjna
gwarancja wolnych wyborów, równość obywateli wobec prawa, rządy prawa, wybory jako
mechanizm legitymizacji władz sądowych. Umożliwia wybór i zapewnia różnorodność form
społeczno-ekonomicznych. Gwarantem istnienia demokracji parlamentarnej jest konstytucja.
Konstytucje zapewniają wolność jednostki i własności prywatnej. Możliwość wyboru i różnorodność
modeli społeczno  gospodarczych. Głównie kapitalizm, społeczna gospodarka rynkowa.
System niedemokratyczny: kapitalizm regulowany, kapitalizm socjalno  państwowy, kapitalizm
państwowy, kapitalizm niedojrzały, państwowo  prywatny, dualizm gospodarczy, nakazowy.
2. System etatystyczny
Państwo przejmuje kontrolę nad prywatnymi przedsiębiorstwami. Termin etatyzm upowszechnił się w
dobie Wielkiego Kryzysu Gospodarczego (1929-1935), wraz z pojawieniem siÄ™ doktryny keynesizmu. W
szerszym znaczeniu często utożsamiany z interwencjonizmem państwowym. Stosując etatyzm rządy
zaczęły szeroki proces inwestycyjny za pieniądze pochodzące z podatków lub z mechanizmów
inflacyjnych, nakręcając tym sposobem koniunkturę gospodarczą. Zaletą tego systemu jest łagodzenie
kryzysów gospodarczych, ale nieprzewidzianą słabością okazuje się być bardzo poważny spadek
szybkości wzrostu gospodarczego, lawinowy wzrost domeny państwowej i przyrost zarządzającej
gospodarką warstwy biurokratycznej. Etatyzm istnieje zawsze od kiedy powstało państwo, a spór dotyczy
jedynie jego zakresu.
3. System autokratyczny
Samowładztwo, system rządów, w którym władza najwyższa w państwie sprawowana jest przez jednego
człowieka (autokratę) lub wyraz
nie wyodrębnioną grupę osób (np. triumwirat). Stojący na czele państwa
posiada pełną władzę polityczną. Charakteryzuje ją: nieograniczony zakres podejmowania decyzji
politycznych, dowolność sposobów ich egzekwowania, brak równowagi pomiędzy poszczególnymi
organami władzy, dyskryminacja opozycji.
4. System rynkowy
System rynkowy charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: dominacją prywatnej własności
czynników produkcji oraz rynkową alokacją zasobów gospodarczych. Swoją nazwę zawdzięcza przede
wszystkim temu, że podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest w niej
rynek. Krytyka systemu rynkowego to traktowanie istot żywych jako zasobów, ignorowanie wartości o
charakterze moralnym i filozoficznym, jak również promowanie egoizmu. Przeciwnicy uważają również,
że nieregulowany rynek przyczynia się do nierówności społecznych.
Systemy rynkowe: wolnorynkowe, rynkowe, społeczno  rynkowe, dobrobytu, etatyzm, transformujące
siÄ™.
5. System biurokratyczny
Biurokracja jest szczególnym typem organizacji. Rozbudowaną definicję biurokracji sformułował
niemiecki socjolog Max Weber (1947). Punktem wyjścia dla Webera była problematyka władzy. W
oparciu o powyższe kryterium wyróżnił on trzy modele biurokracji: legalnoracjonalny (klasyczny),
charyzmatyczny i tradycyjny. Organizacja jest tym bardziej efektywna im bardziej zbliża się do modelu
idealnego biurokracji. Weberowska biurokracja była alternatywą wobec powszechnego nepotyzmu i
nadużywania władzy. Ważną cechą doskonałej biurokracji jest racjonalność, która wynika z
zaprojektowania do wykonywania określonych funkcji.
6. System socjalistyczny
Socjalizm rynkowy łączy własność publiczną z mechanizmami rynkowymi. Środki produkcji są
własnością publiczną lub są wspólnie eksploatowane w celach zarobkowych. W socjalizmie rynkowym
środki produkcji składały by się z państwowych lub wspólnotowych przedsiębiorstw działających w
gospodarce rynkowej. Generowany zysk miałby być używany do bezpośredniego wynagrodzenia
pracowników, programów państwowych lub finansowania instytucji publicznych[58]. Miałoby to w
założeniu eliminować lub znacznie zmniejszać zapotrzebowanie na różne formy opodatkowania, które
istnieją w systemach kapitalistycznych. Najstarsze modele formy socjalizmu rynkowego zostały
opracowane przez Enrico Barone w 1908 i Oskara R. Lange (ok. 1936).
7. Systemy państwowe:
a. Publiczny - Sektor publiczny jest częścią gospodarki, która zajmuje się dostarczaniem dóbr
i usług dla państwa i obywateli. Aktywność sektora publicznego opiera się przede
wszystkim na zapewnieniu obywatelom pomocy społecznej, gwarantowaniu
bezpieczeństwa narodowego i planowaniu zagospodarowania przestrzeni. Do sektora
publicznego zalicza się wszystkie jednostki organizacyjne, w których własność Skarbu
Państwa lub samorządu ma udział większy niż 50%. Najważniejsze formy organizacji
państwowej to instytucje i przedsiębiorstwa państwowe.
b. Prywatny - Sektor prywatny jest pojęciem określającym część gospodarki narodowej, która
nie jest finansowana ani kapitałem państwowym ani samorządowym. Innymi słowy są to
przedsiębiorstwa oraz organizacje gospodarcze, które należą do rąk prywatnych. Do sektora
prywatnego zalicza się również te przedsiębiorstwa, w których państwo lub samorząd ma
udziały, nieprzekraczające jednakże 50% wszystkich udziałów. W państwach
wolnorynkowych sektor prywatny stanowi większą część gospodarki, generując
odpowiednio większą część PKB.
8. Szczególne przypadki (kraje zatoki perskiej)
Kraje bogate w surowce naturalne, niedemokratyczne, ale wolnorynkowe.
Irak, Iran, Katar, Arabia Saudyjska  bogate złoża ropy, gazu ziemnego (surowców) napędzają
gospodarkÄ™.
Zjednoczone Emiraty Arabskie - wolny rynek, brak podatków i ceł. Najważniejszym sektorem gospodarki
sÄ… dziÅ› transakcje finansowe, co jest wynikiem zliberalizowania rynku.
12. 23. Demokracja a różnorodność typów rynkowych systemów gospodarczych . Kryteria
wyróżnienia
Demokracja to system, w którym przestrzega się zasady suwerenności, podziału i równowagi władzy,
pluralizmu, praworządności i zachowania praw mniejszości.
Wolność polityczna i masowa demokracja upowszechniają się dopiero w XX w. Demokracja i wolność
dają prawo wyboru, społeczeństwu zaś gwarantują podmiotowość. Demokracja to mechanizm wyłaniania
władzy, który zapewnia różnorodność form społeczno  ekonomicznych. Demokracja nie gwarantuje
dobrobytu, tylko otwiera możliwości.
DEMOKRACJA A SYSTEM GOSPODARCZY
Konstytucje gwarantują wolność jednostki i własności prywatnej. Zapewniają społeczeństwo
podmiotowość i egalitaryzm prawny i polityczny. Powstaje państwo obywatelskie. Demokracja sprzyja
innowacji, rozwojowi, dynamice oraz równowadze ekonomicznej i społecznej.
Systemy gospodarcze: socjalizm, interwencjonizm, etatyzm, państwo opiekuńcze, społeczne gospodarka
rynkowa, kapitalizm.
Systemy polityczne i ekonomiczne często przenikają się tak dalece, że demokracja bywa utożsamiana z
systemem rynkowym, ponieważ głosowanie za określonym programem politycznym przypomina wybór
dóbr przez konsumentów. Różnice między nimi objawiają się w braku uniwersalnego i akceptowanego
przez wszystkich miernika wartości i nośnika informacji o zachodzących procesach, jakimi na rynku są
odpowiednio pieniądz oraz system cen. Ponadto w demokratycznym systemie politycznym mniejszość
zazwyczaj musi podporządkować się większości, podczas gdy na rynku można zaspokoić życzenia
każdego konsumenta.
System polityczny a ekonomiczny:
1. Państwa demokratyczne z systemem opartym na własności prywatnej i wolnej przedsiębiorczości
(Szwajcaria) Demokracja i wolny rynek wzmacniają się wzajemnie: dzięki głosowaniu obywatele mają
wpływ na wysokość i sposób wydatkowania podatków.
2. Państwa demokratyczne stosujące interwencjonizm i nacjonalizację własności prywatnej: przestają być
demokratyczne, np. jeśli większość mediów będzie należała do rządu  nie będzie możliwości równej
walki wyborczej
3. Również demokracja i socjalizm gospodarczy są niemożliwe do pogodzenia (przykład stanowi Chile w
latach 1970 1973 czy Wenezuela od końca lat dziewięćdziesiątych).
Sylwia
13. 24. Przyczyny i kierunki ewolucji systemów instytucjonalnych państw we współczesnym świecie
Obecnie dużo większy wpływ na kształtowanie ładu instytucjonalnego i polityki gospodarczej w państwie
mają już nie czynniki polityczne i społeczne, a przesłanki prakseologiczne. System gospodarczy
kształtują w co raz większym stopniu czynniki zewnętrzne. Otwarcie nowych możliwości związanych z
międzynarodowym podziałem pracy sprawia, że globalizacja staje się silnym czynnikiem ewolucji
systemu w państwie.
W krajach demokratycznych wzrostowi znaczenia czynników zewnętrznych towarzyszy proces delegacji
szeregu uprawnień ze szczebla krajowego na regionalny i lokalny. Wzrasta znaczenie regionów,
samorządów i władz lokalnych. Globalizacja i rozwój samorządności zmniejsza rolę władzy centralnej,
a wzmacnia instytucje społeczeństwa obywatelskiego.
Silny wpływ globalizacji prowadzi do zmian kierunków polityki (transformacja systemowa Europy
Środkowo-Wschodniej, zmiany w gospodarce chińskiej).
- postępuje liberalizacja oraz pobudzenie konkurencji w skali międzynarodowej
- kraje muszą w większym stopniu poddać się dyscyplinie rynków międzynarodowych
- wprowadzana jest redukcja ceł i innych barier handlowych
- mamy do czynienia z rewolucją ICT. Przepływy technologiczne i informacyjne są w dzisiejszej
gospodarce coraz bardziej kluczowe.
14. 25. Systemy wartości a modele społeczno-polityczne państwa
W odniesieniu do modeli społeczno-politycznych państwa wyróżnia się 3 systemy wartości :
1. Państwo demokratyczne. Jednostka i jej wolność
- uznaje jednostkę i jej wolność za wartość nadrzędną
- zasady organizujące życie społeczne to tolerancja, akceptacja różnorodności i pluralizm poglądów
- rolą systemu społeczno- politycznego jest tu ochrona wolności osobistej i ekonomicznej, własności
prywatnej, przedsiębiorczości i konkurencji
- państwo jest wspólną inicjatywą wolnych obywateli, działa na zasadzie umowy społecznej występuje
trójpodział władz, a porządek prawny ma charakter demokratyczny
- wszystkim obywatelom przysługuje taka sama ochrona ze strony prawa
2. Merytokracja, rządy elit, koncepcja państwa oświeconego. Azjatycki system wartości
- za nadrzędne uznaje dobro wspólne, nie wolność jednostki
- interes jednostki jest podporzÄ…dkowany grupie
- formalna równość wobec prawa idzie w parze ze zróżnicowaniem miejsca członków w hierarchii
społecznej
- występuje gospodarka rynkowa wraz z interwencjonizmem ze strony państwa
- wiąże się przede wszystkim z cywilizacją Azji Wsch. i Płd.- Wsch.
- legitymizacja władzy wynika nie z umowy społecznej i demokratycznych wyborów, lecz z szacunku do
wiedzy, tradycji czy doświadczenia
3. System ideologiczny. Totalitarne systemy wartości
- dotychczasowy porządek społeczny zastępuje ideologiczna wizja  nowego społeczeństwa
- społeczeństwo i jednostka podporządkowane  wizji
- ograniczenie wolności, tolerancji i pluralizmu
- zasady  cel uświęca środki ,  ten ma rację kto ma władzę
- tyrania, rzÄ…dy wojskowe, autorytarne
15. 28. Logika i struktura instytucjonalna systemu gospodarczego
W każdym państwie demokratycznym konstytucje i władza ustawodawcza określają podstawowe zasady i
instytucje odpowiedzialne za regulowanie działalności gospodarczej i zapewnianie ich przestrzegania.
Wyznaczają zakres swobody . Od nich w znacznym stopniu zależy aktywność, przedsiębiorczość i
innowacyjność społeczeństw.
Ani podobieństwo zasad i instytucji, ani zbliżony stopień przestrzegania prawa nie przesądzają o zakresie
swobody i sprawności, dynamice, równowadze i innych wynikach bądz
cechach systemów
gospodarczych państw. Różny zakres wolności gospodarczej, czy intensywność regulacji, bądz
poziom
monopolizacji prowadzi do różnic w stopniu sprawności, równowagi i kierunkach rozwoju
gospodarczego państw.
Współcześnie większość istniejących systemów społecznych, politycznych, czy ekonomicznych opiera
się na zasadzie wolności i ochrony praw jednostki. Sprzyja to przedsiębiorczości i społecznemu podziału
pracy. Mimo podobieństw, systemy różnią się pod względem ustroju, stopnia wolności jednostki i roli
państwa.
Ustrój determinuje ochronę prawa jednostki i swobody prowadzenia działalności gospodarczej. W
systemach demokratycznych zakres wolności jest na ogół większy niż w społeczeństwach
niedemokratycznych. Wynika to z logiki systemu politycznego i zasady zgodności instytucji państwa z
instytucjami w sferze gospodarczej. W społeczeństwach niedemokratycznych stopień wolności jednostek
i otwartości systemu gospodarczego jest silnie zróżnicowany.
W systemie demokratycznym podstawowym zabezpieczeniem stabilności politycznej jest konstytucja.
Stabilizacji demokracji sprzyja przede wszystkim rozwój społeczeństwa obywatelskiego i samorządności
oraz delegacja uprawnień ze szczebla centralnego na rzecz władz lokalnych. Takie rozwiązania
wyzwalają przedsiębiorczość i energię lokalną oraz zapewniają lepsze wykorzystanie zasobów
publicznych i kapitału społecznego.
By system działał sprawnie istotna jest praworządność, przejrzystość prawa i zaufanie obywateli do
władzy. Służba publiczna powinna składać się z profesjonalnych urzędników. Taki wzorzec administracji
pojawił się już w tradycji chińskiej, francuskiej a także przedwojennej Polsce. W modelu władzy
publicznej ministrowie pełnią funkcję polityczne, podczas gdy administracja centralna wybierana jest
według kryteriów merytorycznych, a nie politycznych i ideowych. Lokalną administrację wspiera
samorzÄ…d obywatelski.
Konstytucja określa podstawowe zasady i instytucje. Definiuje też formy i zasady funkcjonowania
organów związanych ze sprawowaniem władzy, tj. sądy, parlament, administracja rządowa, bank
centralny. Wyznacza także zakres wolności a także prawa i obowiązki obywateli. Konstytucyjny system
rządów określa wzajemne zależności między organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i
sądowniczej, oraz wewnątrz wykonawczej- między głową państwa, premierem i rządem.
Demokratyczne państwo umożliwia poszukiwanie nowych, lepszych rozwiązań w całym obszarze
ludzkiej aktywności. Tworzą instytucje wspierające rozwój wolnego rynku, innowacje, przedsiębiorczość
i postęp ekonomiczny. Sprzyjają rozkwitowi i rywalizacji idei, pomysłów, poszukiwań. Wolność
prowadzenia działalności i ochrona własności prywatnej uruchamiają mechanizmy rynkowe i pobudzają
konkurencje. Demokracja stwarza społeczeństwu możliwość wyboru zakresu wolności i formy systemu
gospodarczego. Suwerenność tę ograniczają w pewnym stopniu zasady współpracy międzynarodowej,
presja rynku i globalnej konkurencji.
Niedemokratyczna władza nie stoi na straży wolności jednostki. Staje się ona często przywilejem
wąskich grup i nierówności ekonomicznych. Redukowanie wolności indywidualnej oznacza ograniczenie
twórczości, innowacyjności i przedsiębiorczości, a w konsekwencji- dynamiki postępu społecznego,
ekonomicznego, cywilizacyjnego. W grupie państw Azji, Ameryki A
acińskiej i Afryki wolności
gospodarczej nie towarzyszy demokratyczny system polityczny.
Wniosek: Systemy gospodarcze mają swoją logikę i cele. Mogą zakładać m.in. różny charakter
rynku. W wielu krajach konstytucja wprowadza rozwiÄ…zania sprzyjajÄ…ce stabilizacji finansowej i
ekonomicznej państwa, m.in. określony tryb przyjmowania i zmiany budżetu. W gospodarce
rynkowej istotne jest istnienie instytucji wspierających rozwój wolnego rynku, innowacji i
przedsiębiorczości.
16. 29. Kryteria oceny jakości systemu gospodarczego.
System gospodarczy można ocenić z perspektywy procesu społecznego. Kryterium oceny jest
dynamiczna efektywność, która ma mierzalne parametry w postaci PKB, zatrudnienia, konkurencyjności
gospodarki. Innymi kryteriami są m.in. konkretne wybrane obszary świadczące o efektywności rynku.
1. Dynamika wzrostu PKB  im wyższy wzrost PKB, tym system gospodarczy jest bardziej
efektywny
2. Zatrudnienie  zmniejszające się zatrudnienie może świadczyć o niekorzystnych warunkach
stwarzanych przez system gospodarczy takie jak na przykład wzrost podatków
3. Dochód per capita  im wyższy, tym bardziej zamożni stają się obywatele danego kraju
4. Współczynnik Giniego  wskaz
nik nierówności społecznej. Im wyższy tym wyższe
zróżnicowanie dochodów wśród danego kraju. Wysoki współczynnik Giniego może oznaczać, że
system gospodarczy sprzyja pogłębianiu się różnicy między bogatymi i biednymi.
5. Konkurencyjność gospodarcza  oparta na raporcie  Doing Business opracowywanym przez
World Bank Group, który pokazuje aktualne oraz historyczne dane na temat m.in zakładania
firmy, ochrona małych i średnich przedsiębiorstw czy płacenia podatków.
17. 30. Podsystemy, polityka gospodarcza i zachowania jednostek a efektywność systemu
gospodarczego
System gospodarczy oprócz ładu prawnego obejmuje podmioty gospodarujące i sieć ich wzajemnych
interakcji i sprzężeń zwrotnych. To połączenie instytucji i sieci powiązań informacyjnych podmiotów
gospodarujących w ramach mechanizmu rynkowego tworzy system. Każdy taki system uwarunkowany
jest czynnikami społeczno-politycznymi, świadomością i dyspozycjami ludzi, wiedzą, technologiami i
kapitałem ludzkim.
System ekonomiczny obejmuje nie tylko ład prawny, instytucje państwa, podmioty prawne i
jednostki uczestniczące w życiu gospodarczym, ale także sieć interakcji określanych dodatkowo przez
wolność gospodarczą, konkurencję, koszty transakcyjne, ryzyko oraz motywację i cele podejmowania i
prowadzenia działalności gospodarczej.
Na system ekonomiczny spojrzeć też z punktu widzenia współzależności jego podsystemów. W
analizach porównawczych systemów ekonomicznych uwzględnia się zazwyczaj następujące podsystemy:
ochrony własności i praw wierzycieli, finansowy, podatkowo-budżetowy, pracy, stosunków
gospodarczych z zagranicą i ubezpieczeń społecznych. (Rysunek na górze)
W ujęciu porównawczym na system ekonomiczny można spojrzeć także z punktu widzenia
związków i interakcji rzeczowych i informacyjnych z otoczeniem. Otwarty system i globalna konkurencja
wymuszają jego dostosowanie do warunków rynkowych i realizację strategii sprzyjających zwiększeniu
konkurencyjności gospodarki. Ocena systemów związana jest nie tylko z porównaniem ich cech, co ze
stopniem realizacji ich celów, którymi są przede wszystkim: zwiększenie dochodu realnego per capita,
poziomu konkurencyjności gospodarki, równowagi ekonomicznej, poziomu akumulacji, inwestycji,
dynamiki wzrostu PKB, innowacyjności gospodarki, a dodatkowo poziomu ubezpieczeń i świadczeń
socjalnych, czasu pracy, ochrony zdrowia i edukacji.
18. 31. Transformacja systemu a reformy gospodarcze
Transformacja systemowa w Polsce  ogół zmian zapoczątkowanych w Polsce w latach 80. XX wieku,
które ukierunkowane są na budowę wolnego rynku, stworzenie społeczeństwa obywatelskiego oraz
demokratyzacjÄ™.
Przebudowa państwa obejmuje niemal wszystkie sfery życia społecznego, dlatego na potrzeby badawcze
wyróżnia się następujące podkategorie transformacji:
· transformacjÄ™ ustrojowÄ… (wdrażanie instytucji i procedur demokratycznych),
· transformacjÄ™ gospodarczÄ… (tworzenie wolnego rynku opartego na wÅ‚asnoÅ›ci prywatnej),
· transformacjÄ™ spoÅ‚ecznÄ… (zmiana mentalnoÅ›ci spoÅ‚ecznej, akceptacja nowych reguÅ‚ gry).
Transformacja wolnorynkowa  proces przechodzenia z gospodarki centralnie planowanej lub
nakazowo-rozdzielczej do kapitalistycznej, czyli wolnorynkowej.
Transformacja polega na podjęciu szeregu działań takich jak:
· uwolnienie cen, które od tej pory majÄ… być regulowane przez popyt i podaż;
· zwiÄ™kszenie swobód gospodarczych i uczestnictwa w rynku osób fizycznych i prawnych (np.
przedsiębiorstw);N?.
· prywatyzacja przedsiÄ™biorstw paÅ„stwowych;
· dopuszczenie do rynku kapitaÅ‚u zagranicznego i umożliwienie inwestycji osobom indywidualnym,
spółkom czy innym przedsiębiorstwom;
· otwarcie gieÅ‚dy papierów wartoÅ›ciowych, na której można m.in. nabywać i zbywać akcje spółek
giełdowych.
Transformacja wolnorynkowa jest procesem skomplikowanym, długotrwałym i trudnym nie tylko ze
względów czysto techniczno-ekonomicznych, ale też polityczno-społecznych. Z tych względów może być
przeprowadzona jedynie częściowo lub nawet cofana.
Reforma  proces ewolucyjnego, stopniowego i zwykle długotrwałego przekształcania elementów
systemu politycznego, nie naruszający jego podstawowych reguł i mechanizmów, przebiegający pod
kontrolą instytucji władzy politycznej. Reformy stanowią przeciwwagę i uzupełnienie zmian
rewolucyjnych.
Wprowadzana jest przez uchwalenie lub wydanie jednego lub kilka aktów prawnych (z reguły jest to
ustawa parlamentu i rozporządzenia do niej), a następnie przez działania organów władzy wykonawczej.
Zasadność wprowadzenia reformy, jej długofalowe koszty i skutki społeczne często mogą być ocenione
dopiero po wielu latach od jej wprowadzenia.
Powody reform
Do powodów, z jakich przeprowadzane są reformy należą:
· niska efektywność systemu politycznego i jego otoczenia, stanowiÄ…ca podÅ‚oże realnych lub
potencjalnych konfliktów społecznych;
· żądania zmiany sposobów i rozmiarów dystrybucji dóbr, zgÅ‚aszane przez różne grupy spoÅ‚eczne
· zwiÄ™kszanie siÄ™ liczby, natężenia i gwaÅ‚townoÅ›ci konfliktów spoÅ‚ecznych, prowadzÄ…cych do
podważenia istniejącego porządku społecznego;
· pojawienie siÄ™ formuÅ‚owanych wewnÄ…trz elity wÅ‚adzy postulatów wprowadzenia zmian;
· przenikanie wzorów i praktycznych regulacji życia spoÅ‚ecznego istniejÄ…cych w otoczeniu
międzynarodowym.
Klasyfikacja reform
Według z
ródła i przyczyn pojawiania się impulsu zmian:
· reformy prewencyjne - podjÄ™te odgórnie przez oÅ›rodek wÅ‚adzy, w celu niedopuszczenia do
ewentualnej eskalacji niepożądanych sprzeczności i konfliktów, które grożą osłabieniem lub
destrukcjÄ… systemu politycznego;
· reformy wymuszone - bÄ™dÄ…ce rezultatem wczeÅ›niejszego wystÄ…pienia oddolnych dziaÅ‚aÅ„
podejmowanych przez niezadowolone grupy społeczne.
Według kryterium skutków przekształceń:
· reformy adaptacyjne - przystosowujÄ…ce system polityczny i jego instytucje do otoczenia:
· regulujÄ…ce - porzÄ…dkujÄ…ce i ukierunkowujÄ…ce procesy zmian o żywioÅ‚owym charakterze;
· innowacyjne - wprowadzajÄ…ce do systemu nowe rozwiÄ…zania zwiÄ™kszajÄ…ce jego skuteczność;
· ze wzglÄ™du na stosunek przyjÄ™tych kryteriów postÄ™pu spoÅ‚ecznego:
· wsteczne - cofajÄ…ce postÄ™p spoÅ‚eczny, odbierajÄ…ce caÅ‚emu spoÅ‚eczeÅ„stwu lub jego części
zdobycze postępu;
· stabilizujÄ…ce - umacniajÄ…ce istniejÄ…cy stan rzeczy w paÅ„stwie;
· postÄ™powe - umożliwiajÄ…ce czy przyÅ›pieszajÄ…ce postÄ™p spoÅ‚eczny;
· z uwagi na ich miejsce w czasie rewolucji:
· częściowo rozÅ‚adowujÄ…ce napiÄ™cie rewolucyjne;
· przygotowujÄ…ce rewolucjÄ™;
· umacniajÄ…ce przesÅ‚anki rewolucji.
Ewelina
19. 32. System społeczno-ekonomiczny i z
ródła jego dynamiki. Ewolucjonizm a radykalne reformy
systemowe  jest odp,
Systemy społeczno-ekonomiczne:
1) niedemokratyczne  niski poziom dochodów per capita, z reguły występuje tam stagnacja
gospodarcza, nierówności społeczne, korupcja, bezprawie 2) demokratyczne  zakres wolności
ekonomicznej jest szerszy, a jakość instytucji z reguły lepsza niż w krajach niedemokratycznych. Przy
zbliżonym poziomie wolności ekonomiczne, różnią się one m.in. elastycznością rynków pracy, kosztami
ubezpieczeń społecznych, obciążeniami fiskalnymi, stopniem równowagi i konkurencyjności  na tej
podstawie wyróżniamy systemy: - wolnorynkowe - rynkowe - społecznej gospodarki rynkowej
(kontynentalne, śródziemnomorskie i E.Środkowej) - dobrobytu - etatystyczne
Kraje, podejmujące reformy instytucjonalne, zwiększają efektywność prawa, pobudzają konkurencję oraz
poszerzają zakres działania mechanizmów rynkowych oraz własności prywatnej  mają one największą
dynamikÄ™ wzrostu dochodu per capita. Kraje nie podejmujÄ…ce reform, bÄ…dz
wprowadzajÄ…ce restrykcje,
notują niższą dynamikę wzrostu dochodu.
Ewolucjonizm- zbiór teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez
poszczególne etapy podczas rozwoju społecznego. Jest to samoczynne zjawisko, które
następuje z upływem czasu i postępem społecznym natomiast radykalne reformy systemowe
narzucają coś z góry na społeczeństwo bez naturalnego prześcia do takiego stanu rzeczy. Taki
typ reform ogranicza człowieka i nie sprzyja jego rozwojowi oraz innowacyjności tylko narzuca
sztywne reguły z góry.
20. 33. Konkurencja jako podstawowa siła dynamiki rynkowej i postępu ekonomicznego
Konkurencja  proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu
transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty
rynkowej celem realizacji swoich interesów. Konkurencja wymusza jak i umożliwia
poszukiwanie lepszych rozwiązań, wpływa na podział korzyści w obrębie całego społeczeństwa.
Korzyści jakie są efektem konkurencji pod warunkiem, ze jest to wolna konkurencja, dba się o
dobro publiczne: szeroki asortyment produktów do wyboru, niska cena proponowanego
produktu, wysoka jakość, innowacyjnosć, lepsi konkurenci na rynku. Konkurencja może być
szkodliwa kiedy będzie dążyć do monopolu.
21. 35. Społeczna gospodarki rynkowa. Efektywność rynku i równowaga społeczna . Argumenty za
i przeciw ( przepisałam z jego ksiązki)
społeczna gospodarka rynkowa jest systemem ekonomicznym opartym na wolnym
społeczeństwie, w którym wolność wyboru przedsiębiorcy jak i wolność wyboru klienta jest
dobrem publicznym, który należy strzec przed ciągłymi zagrożeniami. Wolnośc ta jest podstawą
systemu rynkowego, w którym konkurencja jest najbardziej efektywnym sposobem zapewniania
dynamiki i równowagi ekonomicznej oraz pomyślności całego społeczeństwa. Zmniejszenie
znaczenia biurokracji, państwa w administrowaniu gospodarką, przeciwstawienie się wzrostowi
podatków i udziału państwa w podziale dochodu narodowego. Wolna konkurencja rynkowa
zapewnia najwyższy stopień uspołecznienia działalności gospodarczej, zapewniając wolny
wybór przedsiębiorcom oraz klientom. Konkurencyjny rynek to rynek interakcji społecznych,
który sprzyja rozwojowi i eliminacji przywilejów indywidualnych i grupowych. Zmniejsza potrzebę
zaangażowania się państwa w podział dochodu narodowego. Zwiększa poziom aktywności i
odpowiedzialności każdego za siebie
22. 36. Państwo dobrobytu. Wpływ na równowagę i dynamikę rozwoju ekonomicznego. Argumenty
za i przeciwko redystrybucji dochodu przez państwo
Kraje dobrobytu charakteryzują się wysokim poziomem egalitaryzmu dochodowego i zaangażowania
państwa w pomoc dla obywateli o niskich dochodach. Mimo wysokiego poziomu fiskalizmu, a w
przypadku Norwegii zaangażowania państwa w gospodarce, wyróżniają się szerokim zakresem wolności,
konkurencji. W krajach tych społeczeństwo popiera szeroki zakres wolności ekonomicznej,
przedsiębiorczości i konkurencję, ale też progresywne podatki i rozbudowane systemy pomocy socjalnej
w sferze edukacji, zdrowia, emerytur i pomocy społecznej. Udział państwa w sferze działalności
gospodarczej jest ograniczony. Kontrastuje z tym wysoki udział państwa w sferze podziału dochodu.
Państwo wykorzystuje różne środki dla podtrzymania wysokiego poziomu aktywności i zatrudnienia
społeczeństwa. Konsekwentnie sprzyja rozwojowi harmonijnych stosunków pracy, wspierając
negocjacyjny i korporacyjny ich charakter. Demokratyczny, partycypacyjny a zarazem korporacyjny
charakter stosunków pracy sprzyja poszukiwaniom zgodnym z duchem współpracy i solidaryzmu
społecznego. W krajach dobrobytu rozwinął się system trójstronnych negocjacji między silnymi
związkami zawodowymi a przedsiębiorcami (kapitałem) i administracją publiczną. Ich efektem jest
ukształtowanie stosunków chrakteryzujących się wysokim poziomem aktywności zawodowej ,
elastycznością, i mobilnościa na rynku pracy. Wysoki poziom aktywności zawodowej, niski bezrobocia
oraz wysoki poziom podatków konsumpcyjnych (VAT i akcyzy) zwiększają dochody podatkowe
państwa. Zapewnia to wysoki poziom świadczeń publicznych. Zmniejsza różnice w poziomie dochodów
i utrzymuje popyt konsumpcyjny na stabilnym poziomie.
23. 39. System i polityka gospodarcza a mobilizacja i wykorzystanie zasobów.
System gospodarczy - jeden z podstawowych elementów systemu społecznego, wynikający z
pierwotnej konieczności wytwarzania dóbr[1]. W dzisiejszych czasach budowany jest poprzez
system prawny, który reguluje i kształtuje rzeczywistość gospodarczą.
Polityka gospodarcza  subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby
świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi
(instrumentów) i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki
gospodarczej (tj. władze), w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (tj. w oparciu o danąteorię
ekonomiczną), wewnętrznych (związanych z danym krajem) i zewnętrznych (poza nim),
System i polityka gospodarcza mogą wspierać konkurencyjność gospodarczą, mogą zachęcać
do długoterminowych oszczędności i dostosowania reform do obecnej sytuacji gospodarczej
kraju.
Monika
24. 43. Typy przedsiębiorstw. Cele i sposoby zarządzania.
Ze względu na charakter działalności przedsiębiorstwa można podzielić na:
* Przedsiębiorstwa produkcyjne:
> przedsiębiorstwa wydobywcze
> przedsiębiorstwa przetwórcze
> przedsiębiorstwa obróbkowe
> przedsiębiorstwa montażowe
* Przedsiębiorstwa świadczące usługi:
> przedsiębiorstwa handlowe
> przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe
> przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe
> przedsiębiorstwa finansowe
> przedsiębiorstwa o charakterze społecznym
> inne przedsiębiorstwa usługowe
Ze względu na liczbę pracowników przedsiębiorstwa dzielimy na:
* mikroprzedsiębiorstwa  zatrudniające do 9 pracowników oraz osiągające roczny obrót nie przekraczający
równowartości 2 milionów euro, lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły
równowartości 2 milionów euro;
* przedsiębiorstwa małe  zatrudniające od 10 do 49 pracowników oraz osiągające roczny obrót nie przekraczający
równowartości 10 milionów euro, lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły
równowartości 10 milionów euro;
* przedsiębiorstwa średnie  zatrudniające od 50 do 249 pracowników oraz osiągające roczny obrót nie
przekraczający równowartości 50 milionów euro, lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie
przekroczyły równowartości 50 milionów euro;
* przedsiębiorstwa duże  zatrudniające od 250 pracowników.
Z punktu widzenia form własności można wyróżnić:
* przedsiębiorstwa państwowe
* przedsiębiorstwa prywatne (w tym przedsiębiorstwa będące własnością pojedynczych osób, jak i rodzin oraz
spółki)
* przedsiębiorstwa spółdzielcze
* przedsiębiorstwa komunalne
* przedsiębiorstwa będące własnością pracowników
Zarządzanie to proces decyzyjny realizowany na wielu poziomach organizacji, który ma zapewnić eliminację
wykrytych zarożeń, wykorzystanie zarysowujących się szans oraz efektywne spełnianie przez organizację
wszystkich funkcji niezbędnych do osiągania postawionego celu. Obejmuje kształtowanie produktywnej współpracy
jednostek i grup wewnątrz organizacji oraz dopasowywanie tych wysiłków do wymagań formułowanych przez jej
otoczenie, z którym organizacja musi dokonawać wymiany, jeśli chce przetrwać.
IstotÄ… zarzÄ…dzania jest proces decyzyjny.
Celem zarządzania jest zapewnienie oczekiwanych rezultatów wynikających z działalności danej insytytucji.
Style zarzÄ…dzania:
* autokratyczny (dyrektywny) - polega on na narzucaniu przez kierownictwo przedsiębiorstwa planów i wytycznych
ich realizowania. Stosowany jest najczęściej w dużych scentralizowanych organizacyjnie przedsiębiorstwach.
Decyzje pochodzą od najwyższego szczebla kierownictwa i przekazywane są na niższe szczeble w postaci nakazów.
* paternalistyczny - opiera się on na przyjaznych stosunkach międzyludzkich. W przedsiębiorstwie kierownik
traktuje podwładnych tak jakby byli członkami rodziny. W przeszłości stosowany był w małych zakładach
rzemieślniczych i niedużych przedsiębiorstwach. Dziś jest bardzo popularny w przedsiębiorstwach japońskich.
* integratywny (demokratyczny) - kierownik zachęca grupę do podejmowania decyzji w zakresie ustalenia celów jej
działania, zadań prowadzących do ich realizacji i podziału czynności, jednocześnie biorąc udział w pracy
wykonywanej przez grupÄ™.
* samorządowy - polega na aktywnym uczestnictwie pracowników w określaniu zadań i podejmowaniu decyzji
dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstwa. Sprzyja integrowaniu pracowników wokół zadań organizacji, której
sÄ… uczestnikami, cele czÄ…stkowe organizacji stajÄ… siÄ™ ich celami osobistymi. Stosowany w zdecentralizowanych
strukturach organizacyjnych, działających w szybko zmieniającym się otoczeniu, wymagającego szybkiego
podejmowania decyzji i elastycznego działania.
Sposoby zarządzania (wg. książki Bossaka)
* Odgórnie  charakterystyczny dla produkcji wyrobów standardowych na wielką skalę. Wzrost różnorodności,
jakości nowych technologii zachęca do wprowadzania rozwiązań mających na celu zwiększenie zaangażowania
pracowników, wykorzystania ich inicjatywy do doskonalenia działalności operacyjnej, polepszenia strategii
zarządzania, realizacji celów rozwojowych firmy poprzez aktywne zaangażowanie się pracowników w pracę. Typ
zarządzania  odgórnego dominuje w modelu anglosaskim: amerykańskim, brytyjskim.
* Oddolnie
* W sposób pośredni
25. 49. Efektywność corporate governance .Kryteria oceny
Termin corporate governance tłumaczony jest na język polski jako nadzór korporacyjny, nadzór właścicielski lub
kontrola w korporacji.
Jest to system prawnych i ekonomicznych instytucji (formalnych i nieformalnych reguł działania) służących
regulowaniu stosunków i zapewnieniu niezbędnej dla rozwoju przedsiębiorstwa równowagi pomiędzy interesami
wszystkich podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie korporacji (inwestorów, menedżerów, przedsiębiorców,
pracowników, dostawców, klientów, społeczności lokalnych itp. - interesariusze)
Najważniejsze elementy ładu korporacyjnego to:
- działanie w interesie spółki
- uczciwe postępowanie w stosunku do akcjonariuszy, kontrahentów i pracowników
- ujawnianie konfliktu interesów,
- ustanowienie celów, określenie czynników i mechanizmów monitorujących ich osiąganie,
- budowa struktury organizacyjnej, podział ról i obowiązków,
- efektywny system informacji i komunikacji,
- zarzÄ…dzanie ryzykiem,
- efektywny system kontroli wewnętrznej,
- niezależny audyt wewnętrzny oraz zewnętrzny.
Przy ocenie realizacji standardów corporate governance przez spółkę bierze się pod uwagę takie kryteria jak:
- przejrzystość struktur własności,
- przejrzystość finansowa,
- struktura i sposób pracy organów spółki,
- relacje z akcjonariuszami,
- stopień zbieżności interesów akcjonariuszy i menedżerów,
zwracając szczególną uwagę na następujące obszary:
- powoływanie, skład i funkcjonowanie rady nadzorczej,
- kontrola transakcji z podmiotami zależnymi i powiązanymi, dokonywanych przez radę nadzorczą,
- powoływanie i funkcjonowanie zarządu,
- wykorzystanie rozwiązań ograniczających możliwości zewnętrznego przejęcia kontroli,
- przejrzystość informacyjnej spółki - łatwości dostępu do aktualnej wersji statutu oraz informacji o radzie
nadzorczej, zarządzie, strukturze własności itp.
26. 50. Pojęcie prywatyzacji gospodarki. Prywatyzacja gospodarki a zakres i efektywność działania
mechanizmów rynkowych
Prywatyzacja to proces przekazywania majątku państwowego podmiotom prywatnym, przekształcania gospodarki
państwowej w gospodarkę prywatną, ograniczania roli państwa w gospodarce. Proces prowadzący do zmiany
kontroli nad gospodarką i zmiany własności społecznej w prywatną.
Cele prywatyzacji:
Þ efektywnoÅ›ciowy (podniesienie ekonomicznej sprawnoÅ›ci, czyli efektywnoÅ›ci przedsiÄ™biorstw i caÅ‚ej
gospodarki),
Þ ekonomiczny (podniesienie dochodowoÅ›ci przedsiÄ™biorstw i bogactwa paÅ„stwa oraz spoÅ‚eczeÅ„stwa),
Þ ideologiczny (ograniczenie roli paÅ„stwa w życiu gospodarczym na korzyść instytucji prywatnych),
Þ spoÅ‚eczny (podniesienie poziomu życia spoÅ‚eczeÅ„stwa, jego upodmiotowienie, ograniczenie biurokracji,
większa swoboda gospodarcza zapewniająca demokrację gospodarczą i polityczną).
Możliwości prywatyzowania gospodarki:
Ø poprzez sprzedaż przedsiÄ™biorstw paÅ„stwowych,
Ø reprywatyzacjÄ™ czyli zwrot mienia przejÄ™tego przez paÅ„stwo na podstawie aktów prawnych,
Ø prywatyzacjÄ™ zaÅ‚ożycielskÄ… polegajÄ…cÄ… na wspieraniu powstawania i rozwoju prywatnych podmiotów
gospodarczych, przekazywanie majątku państwowego samorządom lokalnym.
W krajach Europy Środkowo-Wschodniej procesy prywatyzacyjne w ostatnich latach odbywają się na bardzo dużą
skalę, stały się one ekonomiczną, społeczną i polityczną koniecznością przy zmianie systemu gospodarczego i
politycznego, jaka siÄ™ w tych krajach dokonuje.
Zasadniczymi celami prywatyzacji majątkowej są: pobudzenie inicjatywy prywatnej oraz wzrost efetywności
funkcjonowania przedsiębiorstw, a tym samym całej gospodarki. Dla osiągnięcia tych celów konieczne jest
zmniejszenie lub zmiana charakteru ingerencji państwa w gospodarkę, robicie monopolistycznej struktury,
powstanie konkurencji, powstanie klasy średnich posiadaczy, a tym samym obudzenie przedsiębiorczości oraz
zwiększenie dochodów budżetowych.
I. Ignaciuk sformułował listę 6 celów, mających przyświecać działalności prywatyzacyjnej sektora
publicznego.
Na pierwszym miejscu wymienia on odciążenie budżetu. Nie ma tu na myśli wyłącznie zmniejszenia udziału sektora
publicznego w całości gospodarki, ale także zminimalizowanie dotacji i subwencji udzielanych przez budżet.
Kolejnym punktem jest alokacja kapitału za pomocą mechanizmu giełdowego. Uruchomienie wolnego rynku
stwarza możliwość przemieszczania się kapitału oraz stwarzania szans przepływu środków do przedsiębiorców,
których działalność odznacza się największym stopniem efektywności. Istotnymi okolicznościami są, wspominane
już wielokrotnie, zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności gospodarki.
Ostatnim z wymienionych celów jest zwiększenie efektywności zaangażowanego kapitału produkcyjnego.
Wśród wymienionych celów przekształceń prywatyzacyjnych efektywność zdaje się mieć priorytetowe znaczenie.
Poprzez efektywność rozumieć można maksymalizację dobrobytu społecznego (zwiększenie poziomu życia
obywateli), polepszenie sytuacji ekonomicznej poszczególnych osób przy zachowaniu dóbr posiadanych przez
innych czy zrównanie lub obniżenie kosztów marginalnych.
+stare opracowanie
Prywatyzacja  proces przekształcania gospodarki państwowej w gospodarkę prywatną.
Prywatyzacja gospodarki oznacza:
- liberalizacjÄ™, deregulacjÄ™, demonopolizacjÄ™
- przekształcenie własności państwowej w kapitalistyczną, prywatną lub grupową
- likwidację przedsiębiorstw państwowych
- powstawanie nowych przedsiębiorstw prywatnych  pobudzenie przedsiębiorczości
- napływ zagranicznych inwestycji prywatnych
- ograniczenie wydatków i deficytu budżetowego państwa
- eliminację nierentownych przedsiębiorstw państwowych, restrukturyzację
- prywatyzacja pobudza konkurencję i dynamikę gospodarczą oraz przyspiesza proces dostosowań
strukturalnych do wymogów rynku
- prywatyzacja dotyczy zarówno własności i strony podażowej, jak i podziału dochodu i popytu
Prywatyzacja w krajach transformujÄ…cych siÄ™:
- programy powszechnej prywatyzacji  Polska, Węgry, Republika Czeska
- szokowe zmiany  była NRD, Rosja, Ukraina, kraje nadbałtyckie
- Chiny  specyficzna forma własności samorządowej, oparta na związkach wspólnot wiejskich i
miejskich
Rodzaje prywatyzacji:
1) pośrednia (inaczej kapitałowa) polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w
spółkę (komercjalizacja), a następnie zbycie jej akcji poprzez:
- ofertÄ™ publicznÄ…
- przetarg publiczny
- aukcjÄ™ publicznÄ…
- negocjacje na podstawie publicznego zaproszenia
- przyjęcie oferty przez podmiot ogłaszający wezwanie
- sprzedaż akcji na rynku regulowanym
2) bezpośrednia, która następuje poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie do odpłatnego
korzystania przedsiębiorstwa. Ten typ prywatyzacji dotyczy przede wszystkim małych i średnich
przedsiębiorstw.
27. 57. Rola rynków kapitałowych w systemach gospodarczych. Przyczyny różnic w znaczeniu
FUNKCJE:
a) Rynek kapitałowy spełnia funkcję systemu mobilizacji kapitału - fundusze przepływają od osób o
nadmiarze oszczędności do tych, którym ich brak a oferują ich zyskowne zainwestowanie - następuje
transformacja oszczędności w inwestycje.
b) R. k. jest miejscem alokacji kapitału - jest on przeznaczony do najlepszych zastosowań; w długim okresie
wygrywają oferujący najefektywniejsze zastosowanie kapitału
c) R. k. stanowi mechanizm redystrybucji dochodów w gospodarce (obok budżetu i banków)
d) R. k. jest miejscem obiektywnej wyceny papierów wartościowych
e) R. k. jest świetnym barometrem koniunktury
f) R. k. jest z
ródłem finansowania inwestycji
g) R. k. ułatwia cyrkulację pieniężną
Mimo globalizacji rynków kapitałowych pod wieloma względami są one bardzo zróżnicowane. Wynika to głównie z
poziomu rozwoju gospodarczego kraju i znaczenia danej gospodarki w handlu międzynarodowym oraz gospodarce
światowej. Te czynniki ekonomiczne legły u podstaw dwóch kryteriów podziału rynków kapitałowych ze względu
na poziomu rozwoju oraz znaczenia i zasięgu oddziaływania. Wyróżniono rynki rozwinięte i rozwijające się.
Zgodnie z definicją Banku Światowego do krajów rozwiniętych gospodarczo należą te, w których produkt krajowy
brutto na jednego mieszkańca przekracza 10 tys. dol., a do krajów rozwijających się kraje poniżej tego poziomu.
Jednak najszerzej stosowanym syntetycznym miernikiem rozwoju określonego rynku kapitałowego jest wielkość
kapitalizacji spółek giełdowych i wartość obrotów giełd papierów wartościowych. Decydujące znaczenie na
światowych rynkach kapitałowych odgrywają rynki rozwinięte, które charakteryzują się koncentracją kapitału i dużą
skalą obrotów. Walorem tych rynków jest wysoka płynność, umożliwiająca przeprowadzanie dużych operacji
kapitałowych przy wykorzystaniu wszystkich rodzajów instrumentów finansowych. Rynki kapitałowe rozwijające
się, do których zalicza się ponad 60 państw, nie odgrywają jeszcze tak dużego znaczenia, zarówno na rynku
wewnętrznym, jak i międzynarodowym, tym niemniej wykazują dynamiczny rozwój. Ich rola stale wzrasta,
zwłaszcza na rynku krajowym, stają się bowiem polem działania międzynarodowych instytucji finansowych,
zainteresowanych lokatami kapitałowymi w papiery wartościowe na rynkach zagranicznych. Mimo zmian
zachodzących w strukturze światowego rynku papierów wartościowych, w warunkach dokonującego się
umiędzynarodowienia i unifikacji i liberalizacji rynków finansowych, można zaobserwować umacnianie się pozycji
największych rynków kapitałowych oraz ich wzrastający wpływ na rynki pozostałe. Najwięksi inwestorzy lokują
kapitał głównie na rynkach o największej płynności, oferujących najszerszy i najbardziej zróżnicowany wachlarz
instrumentów finansowych oraz zapewniających wszechstronną i najlepszą obsługę klientów. Dokonująca się w
ostatnich latach koncentracja krajowych rynków papierów wartościowych stanowi pewien etap w procesach
integracyjnych w wymiarze międzynarodowym. Stanowią one również ważne wyzwanie dla rynków papierów
wartościowych krajów rozwijających się, zwłaszcza w zakresie utrzymania należnego im miejsca w strukturze
rynku międzynarodowego i zapewnienia perspektyw rozwoju.
Rozmiary rynku finansowego są skorelowane z poziomem rozwoju gospodarczego. Im bardziej rozwinięta jest
gospodarka kraju, tym większe jest zapotrzebowanie na usługi finansowe. Jednakże finanse pełnią funkcję nie tylko
usługową, związaną z cyrkulacją pieniądza i kapitału, ale również kreatywną, stymulującą rozwój gospodarczy.
Przyciąganie środków finansowych na rynek kapitałowy jest uzależnione od wielu czynników, w szczególności od
wielkości oszczędności, zasobów kapitałowych krajowych i zagranicznych oraz chęci lokowania ich na tym rynku.
Ważne jest również stworzenie takich warunków prawno ekonomicznych, które uczynią lokowanie środków
finansowych na rynku kapitałowym opłacalnym i bezpiecznym.
+ z opracowania ogólnego:
Rynek kapitałowy  segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych
instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji.
Prawidłowo rozwinięty rynek kapitałowy jest jednym z niezbędnych atrybutów silnego pod względem
gospodarczym państwa. Wynika to przede wszystkim z funkcji, które rynek kapitałowy spełnia w gospodarce, tzn.
umożliwia zwiększenie efektywności wyceny i alokacji kapitału, a co za tym idzie  niższa cena kapitału dla
przedsiębiorców, wzrost transparentności obrotu gospodarczego, optymalizacja alokacji oszczędności obywateli w
krajowej gospodarce, a także większa innowacyjność gospodarki i możliwość elastycznego reagowania na zmiany.
Należy podkreślić, że dobrze działający rynek kapitałowy stanowi nie tylko drożny kanał konwersji oszczędności w
inwestycje, ale także sprzyja procesom prywatyzacyjnym, restrukturyzacji, wdrażania innowacji i nowych
technologii oraz podnoszenia efektywności przedsiębiorstw. Dostarczając środki od inwestorów, skłonnych do
ponoszenia wyższego ryzyka, umożliwia ponadto rozwój podmiotom, które mogą mieć trudności z uzyskaniem
kredytu bankowego.
Rola: umożliwienie większej dywersyfikacji ryzyka i ułatwienie finansowania nowych firm, których podstawową
wartością są perspektywy rozwojowe, wiedza i kapitał ludzki. Umożliwiając dalszy rozwój firmom działającym w
innowacyjnych branżach, rynek kapitałowy pozwala jednocześnie finansować wydatki na rzecz rozwoju i badań.
Funkcjonowanie rynku kapitałowego jako mechanizmu finansowania ma także istotne znaczenie dla jednostek
samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Dotyczy to szczególnie rynku
municypalnych (komunalnych) papierów dłużnych, istotnego w warunkach ograniczonego dostępu do środków
budżetowych oraz wobec konieczności wygospodarowania środków na współfinansowanie działań realizowanych
przy wsparciu funduszy unijnych.
28. 59. System i polityka finansowa a równowaga pieniężna i kurs walutowy
Rynek pieniężny zdefiniować można jako specjalistyczny rynek pieniądza,charakteryzujący się dużą płynnością, na
którym przy wykorzystaniu instrumentów rynku finansowego zawierane są operacje finansowe krótkoterminowe,
mające na celu dostarczenie jednej ze stron odpowiedniej kwoty środków pieniężnych, niezbędnych do prowadzenia
bieżącej działalności gospodarczej.
Rynek pieniądza znajduje się w równowadze, gdy wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniężne (popyt na
pieniądz) jest równa wielkości zaoferowanej (podaż pieniądza).
Rynek walutowy znajduje się w równowadze, jeśli depozyty we wszystkich walutach oferują taką samą oczekiwaną
stopę zwrotu. Bieżący kurs walutowy w równowadze kształtuje się tak, by był spełniony warunek parytetu stóp
procentowych. Przy danych oczekiwaniac, kurs bieżący zrównuje stopy zwrotu z aktywów denominowanych w
róznych walutach. Wzrost krajowej stopy procentowej prowadzi ceteris paribus do aprecjacji waluty krajowej, a
wzrost zagranicznej stopy procentowej do deprecjacji waluty krajowej.
Równowaga makroekonomiczna w gospodarce otwartej zachodzi w warunkach jednoczesnej równowagi na rynku
dóbr, na rynku pieniądza oraz równowagi bilansu płatniczego.
W długim okresie w warunkach płynnego kursu walutowego zmienną, która odpowiada za równoważenie bilansu
płatniczego jest kurs walutowy. Całkowicie swobodne kształtowanie się kursów walutowych rzadko kiedy
występuje w praktyce. Częściej mamy do czynienia z systemami kontroli kursu walutowego ( managed float, dirty
float, fixed eschange rate, pegged exchange rate). Państwo wpływa na równowagę makroekonomiczną poprzez
politykÄ™ fiskalna i monetarnÄ….
Polityka fiskalna oznacza decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków. Spełnia dwie podstawowe funkcje:
zapewnia finansowanie i kształtowanie wydatków publicznych oraz zapewnia funkcjonowanie systemu
podatkowego, gromadzącego środki na ten cel.
Polityka monetarna polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza w celu wspierania rozwoju
gospodarczego oraz stabilizacji poziomu produkcji (cen) i zatrudnienia; podmiotem polityki monetarnej jest bank
centralny.
29. 61. System i polityka finansowa a poziom oszczędności i inwestycje (krajowe i zagraniczne)
System finansowy jest tą częścią systemu ekonomicznego, która umożliwia współtworzenie siły nabywczej oraz
świadczenie usług pozwalających na krążenie pieniądza w gospodarce. W jego skład wchodzą : rynkowy system
finansowy, w którym te usługi świadczone są za pośrednictwem mechanizmów rynkowych, oraz publiczny
(fiskalny) system finansowy. Ogniwami systemu finansowego sÄ…: system bankowy, system ubezpieczeniowy,
system budżetowy i system przedsiębiorstw finansowych.
Elementem systemu finansowego jest rynek finansowy, na którym są zawierane transakcje kupna i sprzedaży
różnych form kapitału pieniężnego, na różne terminy w oparciu o instrumenty finansowy. Uczestnikami rynku
finansowego są z jednej strony podmioty potrzebujące kapitału, kreujące popyt, natomiast z drugiej  podmioty
dysponujące nadwyżkami finansowymi, kreujące podaż kapitału. Dzięki temu zwiększa się efektywność
wykorzystania zasobów w gospodarce. Inwestorzy mają możliwość osiągania pożytków z posiadanych oszczędności
i ograniczania ryzyka poprzez dywersyfikację portfela aktywów. Do funkcji rynku finansowego zaliczyć można:
-mobilizację kapitału - następuje transformacja oszczędności w inwestycje. Podejmujący decyzję o rezygnacji z
bieżącej konsumpcji na rzecz inwestycji mają szansę na zysk stanowiący nagrodę za obecne wyrzeczenie i podjęcie
ryzyka;
-wycenę kapitału i ryzyka  inwestycje finansowe wiążę się z ryzykiem, które wynika z niepewności efektów
inwestycji. Efektywny rynek finansowy, na którym istnieje wiele możliwości inwestycyjnych pozwala na obiektywną
ocenę efektów inwestycji i związanego z niż ryzyka.
-alokację kapitału- przepływ środków finansowych następuje tam, gdzie mogą być najbardziej potrzebne. Zyskują
na tym te sektory gospodarki lub podmioty, które zapewniają najbardziej efektywne wykorzystanie kapitału.
- obrót pieniężny  instytucje rynku finansowego i instrumenty finansowe umożliwiają szybki, bezpieczny, sprawny
i tani przepływ kapitału pomiędzy różnymi miejscami.
- barometr koniunktury  sytuacja na rynku finansowym jest pochodną ogólnej sytuacji w gospodarce i finansach
publicznych. Może też dawać sygnały wyprzedzające o zmianach koniunktury.
Kasia K
30. 65. Fiskalizm w perspektywie międzynarodowej i historycznej. Przyczyny zmian udziału
państwa w pkb
Fiskalizm to system i polityka podatkowa powodująca obniżenie aktywności gospodarczej i
dobrobytu poniżej potencjalnie możliwego poziomu. Stan w którym pozaekonomiczne
przesłanki powodują wzrost opodatkowania ponad poziom optymalny. Jest to nieracjonalny
ekonomicznie wzrost udziału państwa w podziale dochodu narodowego. Charakteryzuje się
wysokim udziałem podatków w PKB i tendencją do ich wzrostu.
Skutkami fiskalizmu sÄ…:
· Ograniczenie wolnoÅ›ci gospodarczej i zakresu dziaÅ‚ania mechanizmu rynkowego
· Spadek skÅ‚onnoÅ›ci do oszczÄ™dzania, inwestowania, pracy
· OsÅ‚abienie przedsiÄ™biorczoÅ›ci i aktywnoÅ›ci
· Ewazja podatkowa i rozwój szarej strefy
· OdpÅ‚yw kapitaÅ‚u za granicÄ™
· Zakłócenie warunków konkurencji
· Nasilenie korupcji
· Wzrost ingerencji paÅ„stwa w gospodarce
Historia fiskalizmu
Jednym z pierwszych lepiej udokumentowanych przypadków fiskalizmu był fiskalizm rzymski
(bizantyjski), który był jedną z głównych przyczyn upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego . Rozrost
biurokracji był związany głównie z centralizacją władzy i zwiększaniem podatków. Dodatkowo
imperium targały niezliczone wojny domowe , co powodowało zwiększone wydatki na wojsko.
Fiskalizm doprowadzał do coraz częstszego powstawania patologii, np. powstania urzędu
przymusowego poborcy podatkowego, który ręczył za niezebrane podatki swoim majątkiem. Kolejną
konsekwencją fiskalizmu było wyludnienie.
Fiskalizm a teorie ekonomii
Krzywa Laffera
Jedną z koncepcji opisujących wpływy państwa z podatków jest tzw. krzywa Laffera , obrazująca
wpływy państwa z podatków w zależności o wielkości obciążenia podatkowego, będąca linią zbliżoną
kształtem do hiperboli. Ukazuje ona, że nie zawsze zwiększanie podatków powoduje zwiększenie
wpływów do budżetu, gdyż przy rosnącym obciążeniu przedsiębiorstwa postanawiają przenieść się do
tzw. "szarej strefy", gdzie ukrywają swoją działalność, aby uniknąć podatków.
Keynesizm
Według J.M. Keynesa udział państwa w gospodarce jest niezbędny, aby zachować pełne zatrudnienie,
a co za tym idzie większą zdolność produkcyjną gospodarki. Dokonuje tego głównie przez
bezpośrednie inwestycje w gospodarkę. Jednak aby państwo mogło inwestować potrzebuje pieniędzy,
które uzyskuje z podatków, które zostają zwiększone szczególnie dla bogatszych podmiotów. Według
teorii Keynesa pieniądze odebrane gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom w formie podatków
zostaną im zwrócone dzięki wzrostowi PKB zgodnie z mnożnikiem Keynesa. Jednak jeśli państwo
utworzy nierentowne instytucje, finansowane z budżetu których z różnych powodów (np. działalność
związków zawodowych ) nie można zamknąć, musi ich straty rekompensować z wpływów do budżetu
czyli podatków. W przypadku gdy te instytucje generują coraz większe straty, potrzeba coraz więcej
pieniędzy aby mogły one dalej istnieć, co powoduje zwiększone zapotrzebowanie na wpływy do
budżetu, czyli zwiększenie podatków.
Ekonomia neoklasyczna
Ekonomia neoklasyczna głosi, że wpływ państwa na mechanizmy rynkowe powinien być ograniczony
do minimum, państwo powinno być "nocnym stróżem" wolnego rynku. Jakiekolwiek wydatki
inwestycyjne państwa nie mają sensu gdyż państwo nie jest tak efektywne jak przedsiębiorcy. Według
neoklasyków problem fiskalizmu nie powinien wcale istnieć gdyż wydatki państwa są zminimalizowane,
a więc podatki także powinny być minimalne. Jednakże istnieją pewne gałęzie rynku, w których udział
jest z definicji nieopłacalny, np.: służba zdrowia, czy edukacja w biedniejszych społeczeństwach, gdzie
obywateli nie stać by płacić za te usługi. Najlepszym rozwiązaniem w tym wypadku jest połączenie
finansowanie tych instytucji wspólnie przez państwo i kapitał prywatny.
31. 67. Różnice w poziomach, strukturze opodatkowania i wysokości składek ubezpieczeniowych w
pkb krajów .Przyczyny oraz konsekwencje
32. 68. Podatki a aktywność gospodarowania i warunki konkurencji
Tab. 1 Tab. 2
Tab. 3 Tab. 4
* W Stanach Zjednoczonych i Japonii udział podatków pośrednich i ceł w stosunku do PKB jest
wyraz
nie niższy niż w krajach europejskich.
* W skali międzynarodowej podatki dochodowe od osób fizycznych wykazują duże
zróżnicowanie. W szczególności dotyczy to kwot zwolnionych od podatku, stawek minimalnych i
maksymalnych oraz liczby progów podatkowych, skali progresji, różnorodności tytułów do
odliczeń. (Tab. 1 )
* Podatki korporacyjne (Tab. 2)
* Podatki od zysków kapitałowych i nieruchomości (Tab. 3)
* Stopień obciążenia kosztów pracy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi zależy od
ogólnego poziomu składek płaconych w ramach systemów obowiązkowych ubezpieczeń
społecznych. Stopień obciążenia nimi pracodawców i pracowników wynika z konkretnych
rozwiązań w poszczególnych krajach. (Tab. 4)
* Podstawową przyczyną różnic w poziomie fiskalizmu oraz strukturze dochodów i wydatków
budżetowych jest odmienność modeli społeczno-politycznych. Stany Zjednoczone zbudowały
model rynkowy, prywatny, oparty na państwie obywatelskim z silnie rozwiniętym samorządem
lokalnym. Budowa struktury państwowej opartej na samorządności lokalnej ma
inna genezę niż mające znacznie dłuższą historię silne struktury państw europejskich. W
Europie w sferze ubezpieczeń społecznych i pomocy socjalnej przeważa model państwa
opiekuńczego (system organizowany przez państwowe, publiczne podmioty; składki z tego
tytułu obowiązkowe), podczas gdy w Stanach Zjednoczonych przeważa model rynkowy.
PODATKI A ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA KRAJU
* STOPA NOMINALNA A EFEKTYWNA PODATKÓW
* SPECJALNE STREFY PODATKOWE
* PRZEJRZYSTOŚĆ I STABILNOŚĆ
* PODATKI CIT A INNE PODATKI I KOSZTY
* KOSZTY PRACY A PA
ACE
* RENTOWNOŚĆ NETTO I RYZYKO A INWESTYCJE
* POZAPODATKOWE CZYNNIKI ATRAKCYJNOÅšCI INWESTYCYJNEJ KRAJU
STOPA NOMINALNA A EFEKTYWNA PODATKÓW
SPECJALNE STREFY PODATKOWE
PRZEJRZYSTOŚĆ I STABILNOŚĆ
PODATKI CIT A INNE PODATKI I KOSZTY
KOSZTY PRACY A PA
ACE
RENTOWNOŚĆ NETTO I RYZYKO A INWESTYCJE
POZAPODATKOWE CZYNNIKI ATRAKCYJNOÅšCI INWESTYCYJNEJ
KRAJU
33. 71. Kierunki i przyczyny ewolucji systemów budżetowych w świecie
NARASTANIE DA
UGU PUBLICZNEGO
WZROST KOSZTÓW OBSA
UGI DA
UGU PUBLICZEGO
OGRANICZENIE ROLI I EFEKTYWNOÅšCI RYNKU
WZROST INGERENCJI EKONOMICZNEJ PAC
STWA
WZROST RYZYKA FINANSOWEGO
OGRANICZENIE DOST
PNOŚCI I KOSZTÓW FINANSOWYCH DLA
PRZEDSIEBIORSTW (EFEKT WYPYCHANIA)
OSA
ABIENIE SKUTECZNOÅšCI POLITYKI MONETARANEJ PAC
STWA
TENDENCJA DO WZROSTU FISKALIZMU
PRESJA INFLACYJNA
 WZROST POZIOMU STÓP PROCENTOWYCH

NARASTANIE DA
UGU PUBLICZNEGO W STANACH ZJEDNOCZONYCH, FRANCJI,
NIEMCZECH
DA
UG PUBLICZNY W JAPONII-225%
OGRANICZENIA PRAWNE DA
UGU PUBLICZNEGO
DA
UG PUBLICZNY W KRAJACH ROZWIJAJACYCH SI

WASHINGTON CONSENSUS A DEFICYT BUDŻETOWY I DA
UG PUBLICZNY
KOSZTY FINANSOWE DA
UGU PUBLICZNEGO
STRUKTURA DLUGU PUBLICZNGO
DLUG KRAJOWY I ZAGRANICZNY
GROZBA UTRATY WIARYGODNOSCI
34. 73. Systemy świadczeń i ubezpieczeń społecznych a sprawność i konkurencyjność podmiotów
ROZWOJ SYSTEMU UBEZPIECZEN SPOA
ECZNYCH
1883-88 SYSTEM UBEZPIECZEN SPOLECZNYCH OTTO BISMARKA
ENCYKLIKA PAPIEZA LEONA XIII LABOREM EXCERSENS
UBEZPIECZENIA KROLOWEJ WIKTORII
LIGA NARODOW I MIEDZYNARODOWA ORGANIZACJA PRACY 1919.STANDARDY
ZATRUDNIENIA,CZASU,UBEZPIECZEN SPOLECZNYCH
FRANKLIN D.ROOSEVELT SOCIAL SECURITY ACT 1937
1939 REFORMY UBEZPIECZEN SPOLECZNYCH W SZWECJI
NIEMIECKI SYSTEM UBEZPIECZEN SPOLECZNYCH
UBEZPIECZENIA SPOLECZNE W POLSCE MIEDZYWOJENNEJ
RAPORT LORDA BEVEREG EA.POWOJENNY SYSTEM BRYTYJSKI
POWOJENNE SYSTEMY UBEZPIECZEN ,SYSTEMY
EDUKACYJNE,ZDROWOTNE,EMERYTURY I RENTY
SYSTEMY UBEZPIECZEC
SPOA
ECZNYCH
REGULACJE PRAWNE
SYSTEM RYNKOWY. FUNDUSZOWY
SYSTEM PUBLICZNY .PRZEPA
YWOWY
SYSTEMY MIESZANE
SYSTEM AMERYKANSKI
SYSTEM SKANDYNAWSKI
SYSTEM KONTYNENTALNY EUROPEJSKI
PROBLEMY FINANSOWE SYSTEMOW PRZEPLYWOWYCH
SYSTEMY UBEZPIECZEN SPOLECZNYCH A POZIOM OSZCZEDNOSCI I DLUG PUBLICZNY
SYSTEM FUNDUSZOWY, RYNKOWY A ROZWOJ RYNKOW KAPITALOWYCH
SYSTEMY REPARTYCYJNE A WZROST DLUGU PUBLICZNEGO
KONIECZNOSC REFORM SYSTEMOW UBEZPIECZEN SPOLECZNYCH W EUROPIE
SYSTEM FUNDUSZOWY A AKUMULACJA I ZMIANY WLASNOSCIOWE
UNSEEN REVOLUTION
35. 77. Stopień regulacji rynku pracy w perspektywie międzynarodowej.
Systemy gospodarcze a stosunki pracy
MODEL ANGLOSASKI
FINANSOWY MODEL PRZEDSIEBIORSTWA. A
ATWOŚĆ ZATRUDNIANIA I
ZWALNIANIA.WYSOKA MOBILNOŚĆ PRACY.DA
UGI CZAS
PRACY.OGRANICZONE ÅšWIADCZENIA.BRAK MINIMUM PA
ACOWEGO
MODEL EUROPEJSKI (UE)
WYSOKI POZIOM REGULACJI. SPOA
ECZNY MODEL PRZEDSIEBIORSTWA.
USZTYWNIENIE RYNKU PRACY.WYSOKI POZIOM ÅšWIADCZEN I UPRAWNIEC

PRACOWNICZYCH.UDZIAA
PRACOWNIKÓW W NADZORZE KORPORACYJNYM
MODEL DALEKOWSCHODNI.
RÓWNOWAGA PRAW I OBOWIAZKOW. STABILIZACJA ZATRUDNIENIA
ELASTYCZNE SYSTEMY WYNAGRADZANIA
ZMIANY W POZIOMIE I STRUKTURZE GOSPODARCZEJ I ZATRUDNIENIA A
ROLA ZWIAZKOW ZAWODOWYCH
Rozpiętość dochodów i płac
MODEL ANGLOSASKI. ZNACZNE RÓŻNICE W PA
ACACH I DOCHODACH
PRACOWNIKÓW NAJEMNYCH.
MODEL EUROPEJSKI. WYSOKI POZIOM REGULACJI I TRANSFERÓW
SOCJALNYCH
MODEL DALEKOWSCHODNI.MAA
E ZRÓŻNICOWANIE WYNAGRODZEC
ORAZ
NISKI POZIOM TRANSFERÓW SOCJALNYCH
CHINY,INDIE I INNE KRAJE ROZWIJAJ
CE SI
.ROSN
CE ROZPI
TOÅšCI
DOCHODOWE.NISKI POZIOM OCHRONY I ÅšWIADCZEC
PRACOWNICZYCH
Zuza
36. 78. Czas pracy w krajach OECD. Wpływ na zatrudnienie i konkurencyjność
Na pierwszym miejscu zestawienia z wynikiem 2 074 godzin znalez
li się mieszkańcy Korei Południowej,
którzy od 5 lat próbują przystosować się do 5-dniowego tygodnia pracy. Najmniej pracowali mieszkańcy
Niderlandów. W 2009 roku było to zaledwie 1 288 godzin. Wynik ten może dziwić. Należy jednak
pamiętać, że holenderski rynek pracy jest specyficzny - aż 39% spośród wszystkich pracujących to
zatrudnieni na pół etatu.
Wbrew stereotypom o leniwej naturze  Południowców , wysoką  szóstą pozycję zajęli Grecy. Wynik 1
777 godzin nie jest jednak powodem do dumy. A
ączyć może się bowiem z niską wydajnością tamtejszych
pracowników.
Średnia dla wszystkich krajów OECD wyniosła 1 652 godziny i od 2000 roku wyraz
nie spada. Na wyniki
uzyskane przez poszczególne kraje wpływ mają m.in. takie czynniki jak: regulacje prawne, wydajność
pracy, forma zatrudnienia, długość urlopów czy zarobki.
Czas pracy to pierwszy unormowany, zarówno na poziomie krajowym,
jak i międzynarodowym, element prawa pracy.
Współcześnie czas pracy jest przedmiotem rozbudowanych regulacji
prawnych w poszczególnych krajach (przepisy ogólne i sektorowe zawarte w aktach prawa powszechnie
obowiązującego i w układach zbiorowych) i na poziomie międzynarodowym (konwencje
Międzynarodowej Organizacji Pracy, ustawodawstwo Unii Europejskiej). Przepisy prawa
międzynarodowego wyznaczają minimalne standardy wymiaru czasu pracy. Ich zasadniczym celem  tak
jak ustawodawstw krajowych  pozostaje ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Regulacje
prawne w wielu krajach stanowią tylko ramy dla kształtowania czasu pracy, bowiem obowiązujące normy
czasu pracy są wynikiem negocjacji pracodawców ze związkami zawodowymi.
Poza funkcją ochronną przepisy prawne pełnią także funkcję organizacyjną, muszą zagwarantować
pracodawcy możliwość efektywnej organizacji procesu pracy. Ostatnie dwie dekady były okresem
zasadniczych zmian na europejskim rynku pracy, kt.re wyraz
nie wpłynęły na og.lną długość i rozkład
czasu pracy. Nastąpił og.lny spadek łącznego czasu pracy oraz duże zr.żnicowanie czasu pracy pomiędzy
grupami pracownik.w w wyniku zwiększenia się odsetka pracujących w niepełnym wymiarze czasu
pracy, zmniejszenia liczby os.b pracujących powyżej 48 godzin tygodniowo i spadku liczby godzin
pracy ustalanych w układach zbiorowych.
Zmiany w rzeczywiście przepracowanym czasie pracy w państwach
członkowskich Unii Europejskiej odzwierciedlają zjawiska strukturalne
w gospodarce i zatrudnieniu, takie jak: wzrost znaczenia usług kosztem produkcji,
zwiększenie wydajności pracy w wyniku postępu technologicznego,
rosnąca konkurencja między przedsiębiorstwami w warunkach globalizacji
oraz wzrost zatrudnienia kobiet.
37 82. Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Zróżnicowanie w skali międzynarodowej i
jego wpływ na międzynarodową konkurencyjność gospodarki
Zgodnie art. 1 ustawy z dnia 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013
r., poz. 1442, z póz
n. zm.) ubezpieczenia społeczne w Polsce obejmują:
" Ubezpieczenie emerytalne,
" Ubezpieczenia rentowe,
" ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane ubezpieczeniem chorobowym,
oraz ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane ubezpieczeniem
wypadkowym.
Bardzo istotnym efektem utworzenia funduszy emerytalnych będzie stabilizacja rynków finansowych.
Fundusze emerytalne mogą inwestować w obligacje i papiery dłużne skarbu państwa. Napływ środków
finansowych z funduszy emerytalnych w dłuższym okresie, podobnie jak wzrost PKB, spadek inflacji
oraz redukcja długu publicznego, będzie czynnikiem obniżającym rentowność papierów dłużnych.
Reforma emerytalna, dzięki uruchomieniu funduszy emerytalnych i przekazaniu do nich części składek,
przyczyni się do zmiany struktury oszczędności na korzyść oszczędności długookresowych. Zwiększenie
stopy oszczędności długookresowych powinno wpłynąć na obniżenie stopy procentowej, a przez to na
obniżenie kosztu długoterminowych inwestycji. Jest to z kolei czynnik wpływający korzystnie na
zwiększenie długookresowego tempa wzrostu gospodarczego. System ubezpieczeń społecznych ma
szansę wyzwolić korzystną dla gospodarki motywację do wydłużania okresu pracy, ponieważ opóz
nienie
przejścia na emeryturę skutkuje znacznym zwiększeniem jej wartości.
38 86. System gospodarczy a sposób zarządzania, rentowność i wartość przedsiębiorstwa
Wartość przedsiębiorstwa bezpośrednio powiązana jest nie tylko
z wielkością operacyjnych strumieni pieniężnych, lecz również z poziomem
kosztu kapitału. A za czym idzie sposobem finansowania (zewnętrznym i wewnętrznym), czyli
również sytuacja gospodarcza w kraju
By policzyć koszt kapitału, trzeba policzyć wysokość premii za ryzyko.
Przy kalkulacji wysokości premii za ryzyko uwzględnia się następujące czynniki:
-sytuacjÄ™ finansowÄ… podmiotu,
-udział zadłużenia w strukturze kapitałowej,
-branżę
-stopień złożoności wdrażanego projektu inwestycyjnego,
-udział w rynku,
-nasilenie konkurencji,
-organizację oraz wydajność pracy,
-politykę państwa (jednostki samorządu terytorialnego) w zakresie Polityki fiskalnej celnej,
ustawodawczej itp.
Wyznaczona w ten sposób premia za ryzyko pozwala na wyznaczenie oczekiwanej stopy zwrotu
z kapitału własnego czyli rentowności przedsiębiorstw funkcjonujących.
39 102. Rola inwestorów instytucjonalnych i strategicznych w gospodarce
System:
· Zasady i normy prawne
· Organizacje regulujÄ…ce współpracÄ™ i obrót finansowy miÄ™dzy podmiotami gospodarczymi
· System banku emisyjnego oraz rynku kapitaÅ‚owego
· Np. banki, instytucje rynku kapitaÅ‚owego, fundusze inwestycyjne, emerytalne, instytucje
ubezpieczeniowe oraz nadzoru finansowego
Rola inwestorów instytucjonalnych:
· KoordynujÄ… obroty finansowe
· ReprezentujÄ… istotnÄ… część podaży i popytu, silnie oddziaÅ‚uje na zwyczaje i standardy
uczestników obrotu
· ZapewniajÄ… powszechnie akceptowany pieniÄ…dz, tj. Å›rodek dokonywania transakcji
między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i skarbem państwa
Poprzez np.:
· WycenÄ™ i funkcje informacyjne
· Równoważenie podaży i popytu na pieniÄ…dz
· Stabilność cen, inflacjÄ™
· Poziom oszczÄ™dnoÅ›ci
· AlokacjÄ™ oszczÄ™dnoÅ›ci
· Koszty finansowe i ryzyko finansowe
· Funkcje motywacyjne
· Innowacyjność
· BezpieczeÅ„stwo systemu
· KontrolÄ™ i nadzór wÅ‚aÅ›cicielski
· Horyzonty dziaÅ‚ania przedsiÄ™biorstwa
Dla przykładu:
Bank Centralny&
EMITUJE I REGULUJE PODAŻY PIENI
DZA
WPA
YWA NA STABILNOŚĆ CEN I KURSU WALUTOWEGO
FORMUA
UJE I REALIZUJE POLITYK
MONETARNEJ
PROWADZI RACHUNKI PAC
STWOWE
JEST BANKIEM BANKÓW KOMERCYJNYCH
ZARZ
DZA KURSEM WALUTOWYM I REZERWAMI WALUTOWYMI
SPRAWUJE NADZÓR BANKOWY
WPROWADZA STANDARDY
40 109. TTIP. Potencjalne korzyści i koszty handlowego i inwestycyjnego Partnerstwa
Transatlantyckiego UE ze Stanami Zjednoczonymi
Korzyści
Obniżenie ceł  założeniem każdej umowy handlowej jest eliminacja stawek celnych (całkowita lub
częściowa). Stawki celne generują dodatkowe koszty dla biznesu, a w rezultacie dla konsumentów, którzy
ponoszą większe koszty zakupu towaru. Ich liberalizacja oznaczać będzie korzyści zarówno dla osób
sprowadzających towar z USA jak i dla polskich eksporterów do USA. wg szacunków KE przekłada się
to średnio na dodatkowe 545 Ź dochodu w każdej czteroosobowej rodzinie w UE.
TTIP to także eliminacja barier handlowych (np. dodatkowe procedury administracyjne, licencjonowanie
importu, wprowadzenie norm technicznych lub innych nieformalnych restrykcji), które generują
dodatkowe koszty dla biznesu. W trakcie negocjacji strony porozumieją się, które z tych przeszkód są
niepotrzebne i mogą zostać usunięte. Dodatkowo umowa będzie zawierać również rozdział dotyczący
ułatwień w handlu, w tym dot. uproszczenia procedur celnych przy eksporcie do USA (np. w przypadku
wysyłania towaru zakupionego online). Jest to szansa dla małych i średnich przedsiębiorstw, które są już
obecne na amerykańskim rynku bądz
planujÄ… swojÄ… ekspansjÄ™ za Atlantyk. TTIP to pierwsza umowa
handlowa UE w ramach, której szczególna uwaga skupia się na zabezpieczeniu interesów unijnych
małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) w dostępie do rynku Stanów Zjednoczonych. TTIP ułatwi im
warunki do prowadzenia biznesu w USA i zachęci do dalszego rozwoju.
Usługi  handel usługami obejmuje 4 sposoby świadczenia usług: handel transgraniczny, konsumpcja za
granicą, obecność handlowa i przepływ osób fizycznych. Sektor usługowy jest w Polsce szeroko
rozwinięty, a w rezultacie konkurencyjny pod względem specjalistów z różnych dziedzin. Negocjacje
TTIP mogą otworzyć nowy rynek świadczenia ich usług. Jest to szczególnie istotne dla zawodów
profesjonalnych jak architekci, audytorzy, księgowi czy prawnicy. Liberalizacja handlu usług oznaczać
będzie spadek cen usług, większy ich wybór jak również dostęp do nowych usług.
Korzyści dla konsumenta  liberalizacja ceł i otwarcie rynku usług będzie oznaczać dla konsumentów
szerszy wybór towarów i usług. Towary te dzięki większej konkurencji na rynku będą tańsze i bardziej
dostępne niż dotychczas. Jednocześnie, umowa TTIP nie doprowadzi do obniżenia standardów
bezpieczeństwa żywności, środowiska i pracy. Negocjatorzy wyraz
nie podkreślają, że nie zostaną
przyjęte przepisy, które mogłyby wpłynąć na obniżenie obecnie obowiązujących norm i regulacji po obu
stronach Atlantyku (TTIP nie doprowadzi do  wyrównywania w dół ).
Współpraca regulacyjna - najczęściej podkreślanym elementem TTIP w szczególności w odniesieniu do
towarów przemysłowych, ale również w odniesieniu do kwestii sanitarnych i fitosanitarnych. Celem jest
stworzenie platformy współpracy dążącej do zwiększenia zgodności między regulacjami obowiązującymi
w UE i USA, stworzenie ram współpracy, przekazywania informacji i wprowadzenie koordynacji
podczas wprowadzania nowych przepisów w przyszłości przy zachowaniu dotychczasowego poziomu
ochrony konsumenta. Istotny element z punktu widzenia polskich eksporterów żywności (w kontekście
kontroli sanitarnych na granicy). Wyeliminowanie zbędnej biurokracji i zwiększenie przejrzystości
przepisów obowiązujących w USA obniży koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa.
Energia - jednym z priorytetów dla Polski w negocjacjach z USA jest wyeliminowanie ograniczeń w
eksporcie gazu z USA z uwagi na znaczenie tej kwestii dla konkurencyjności europejskiego i polskiego
przemysłu. Zniesienie barier w eksporcie gazu z USA dałoby Polsce potencjalny dostęp do z
ródeł taniego
surowca. W obecnej sytuacji międzynarodowej byłoby to korzystne dla UE i Polski, zarówno ze
względów ekonomicznych, jak i politycznych, zapewniając większe bezpieczeństwo energetyczne.
41 110. Instytucjonalne przyczyny kryzysu finansowego 2008-2013.Reformy
instytucjonalne i zmiany regulacyjne-
Kryzys finansowy 2008
Przyczyny
ZNACZACY WZROST INTERWENCJONIZMU PANSTWOWEGO
WZROST WYDATKOW SOCJALNYCH PANSTWA. RERORMA SYSTEMU OCHRONY
ZDROWIA
SILNY WZROST DEFICYTU BUDZETOWEGO I DLUGU PUBLICZNEGO
POLITYKA MONERTARNA A KURS WALUTOWY AMERYKANSKIEGO DOLARA
OSLABIENIE MIEDZYNARODOWEJ POZYCJI AMERYKANSKIEGO DOLARA I
ZMNIEJSZENIE UDZIALU DOLARA W FINANSOWANIU REZERW SWIATOWYCH
Reformy
1. Bazylea III  ma obowiązywać stopniowo od 2013 roku. Plany:
1. Główne założenia Basel 3 Restrykcyjna definicja funduszy własnych pierwszej kategorii
Wyłączenie dochodów Wyłączenie ujemnej wyceny 8% zamiast 4% krótkoterminowych
instrumentów finansowych Wyższy wymóg kapitałowy na transakcje na pochodnych i
akcjach Nowe wymogi dotyczące stosowania metody ratingów wewnętrznych
Stosowanie tej metody umożliwia w dużej mierze kształtowanie wymogu kapitałowego
przez bank Nowe wymagania dotyczące płynności Bank powinien być gotowy do
utrzymania wypłacalności przez 30 dni w przypadku szoku na rynku pieniądza Sankcje
za niespełnienie wymogów kapitałowych .
2. Możliwe konsekwencje  wymiar globalny Wyższe wymogi na Poprawa przejrzystości
Zwiększenie normy transakcje na papierach Zwiększenie płynności kapitałów
(convertible bonds w TIER 1 wartościowych banków funduszach uzupełniających) i
pochodnych Zwiększenie bezpieczeństwa sektora bankowego Zmniejszenie Konieczność
poszukiwania Zmniejszenie Ryzyko transferu rentowności inwesty- dodatkowego
kapitału po rentowności inwestycji problemów sektora bankowego cji w aktywa
bankowe wysokim koszcie w aktywa bankowe poza sektor bankowy Końcowy kształt
regulacji będzie zależał od głosów poszczególnych Państw Krytyczne jest wzięcie
udziału w opiniowaniu Basel 3 i badaniu QIS 16.04.2009 czerwiec 2009.
3. Możliwe konsekwencje  polski sektor bankowy Polskie banki są w bardzo dobrej
kondycji, ale nie wszystkie spełniają warunki nowych norm ! 4 banki z TOP 10
względem funduszy własnych mogą nie spełnić kryterium TIER 1 > 8% !!! (dane za 3 i
4 kwartał 2009) Potrzeby kapitałowe międzynarodowych grup bankowych mogą
spowodować zmniejszony dopływ kapitałów do polskich banków Mniejsze banki będą
miały tym bardziej utrudniony dostęp do kapitału !!! Bodziec do łączenia się banków !!!
Olbrzymie wyzwanie dla sektora banków spółdzielczych Istnieje ryzyko
przeregulowania sektora, gdyż inne normy ostrożnościowe już teraz ograniczają istotnie
ryzyko działalności banków.
4. Reformy w UE:
1. Pakt Fiskalny
2. Plan utworzenia komisji ratingowej przy KE (prawdopodobnie spełz
nie na niczym)
3. Polityka ochrony klimatu (nadzieja, że nowe inwestycje rozruszają gospodarkę)