Wykład 6. 05.05.2008 r.
ą Państwo  organizacja globalna (wszelka działalność na danym terytorium)
ą Aparat państwowy  administracja
1. Grupy naturalne  rodzina  więzi, które nie są konstytuowane przez prawo; niższy poziom
organizacji sformalizowanej
2. Grupy sformalizowane  kościoły i związki wyznaniowe, organizacje społeczne, partie
polityczne, samorzÄ…d
ą Rola form organizowania się (funkcje): zaspokajanie potrzeb, których państwo nie jest w
stanie zaspokoić, wspólnotowość (realizacja potrzeb)  zapobiega wyobcowaniu, ułatwiają
obywatelom uczestnictwo w sprawach państwowych o charakterze politycznym
3. Państwo a kościoły  instytucjonalność grup wyznaniowych, laicyzacja społeczeństwa, czyli
rozdział państwa i kościoła (formalna neutralność światopoglądowa państwa; modele
niezależności, autonomii i współdziałania)
ą Modele kościoła: konstantyński i postkonstantyński
ą Zasady we współczesnych modelach liberalnych: brak religii państwowej,
równouprawnienie różnych religii, wolność wyboru i kultu religii, zakaz dyskryminacji ze
względu na wyznanie, autonomia kościołów (wewnętrzna struktura), kościoły nie działają
bezpośrednio w sferze politycznej
ą silny związek treściowy między prawem a moralnością
ą niezależność łączy się krytyką
ą związki wyznaniowe nie stanowią jednego z ogniw władzy
ą wpływ kościołów na funkcjonowanie państwa  grupy nacisku jako całość, wierni
(wyznawcy różnych religii) są równocześnie obywatelami i biorą udział w życiu publicznym
4. Organizacje społeczne  dobrowolne zrzeszenie w celu zaspokojenia potrzeb, celów, interesów,
np. związki zawodowe, fundacje, stowarzyszenia, związki pracodawców
ą wchodzą w zakres pojęcia ciał pośredniczących między jednostkami a państwem
(pośredniczenie obustronne)
5. Zasada pomocniczości (subsydiarności); z
ródła zasady: katolicka nauka społeczna (encyklika z
1931 r.  Quadragesimo anno ), która zakłada, że interwencja jest dopuszczalna, jeśli narażone
jest dobro publiczne, niemiecki federalizm (relacja federacji i krajów związkowych - & ..
kompetencji krajów związkowych w stosunku do federacji w sprawie konkurencyjnego
ustawodawstwa) oraz konserwatyzm brytyjski (antycentralizm w zwiÄ…zku z UE  nie ma
odwołań do jednostki)
ą Etymologia subsydiarności
o zastępowanie (władza wyższego rzędu interweniuje, gdy władza niższego rzędu nie daje
sobie rady)
o subsydium = pomoc
o prawo europejskie zawiera zasadę subsydiarności
6. Grupy nacisku
ą różne formy (demonstracje, media, lobbing, korupcja)
ą adresatem jest państwo
Ä… reprezentacja funkcjonalna (organizacje reprezentujÄ… swoje interesy sektorowe)  przejaw
tendencji nadproporcjonalizmu
ą w Polsce komisja trójstronna ds. gospod.  społ. (uczestnikami dialogu stała się strona
pracodawcza, zwiÄ…zkowa i rzÄ…dowa)
o ustalenie wskaz
ników wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach i strefie budżetowej
o udział w pracach wstępnych nad budżetem państwa
o komisja ma prawo zbierać głos w każdej ważnej sprawie społ.  gosp.
ą korporacjonizm  doktryna XX  lecia międzywojennego, idea korporacji; wyeliminowanie
walki na tle społeczno  ekonomicznym
o pracodawcy i pracownicy mają wspólne cele i będą dążyć do wspólnego ich osiągnięcia
ą neokorporacjonizm  koniec XX w., zasada pluralizmu, wolność zrzeszania, dobrowolność,
nacisk na procedurę, silne grupy interesu, uzupełnienie demokracji parlamentarnej
7. Partie polityczne wpływają na realizacją polityki w państwie  art. 11 Konstytucji
ą sprawowanie władzy  cel; walka o władzę  środek do celu
ą realizacja przez państwo koncepcji o charakterze społecz., ekonom., i etycznym
Ä… partia  produkt parlamentaryzmu
Ä… formy organizacyjne
ą partia komitetowa (komitety wyborcze; partie Amerykańskie)
ą o rozwiniętej strukturze  partie europejskie
Ä… masowe
Ä… kadrowe  elitarny charakter
ą strukturalne przenikanie się partii i państwa
o państwo totalitarne  1 partia polityczna
o państwo liberalno  demokratyczne
ą instytucjonalizacja (silna pozycja w państwie)
Ä… konstytucjonalizacja (formy kontroli)
Ä… mandat partyjny
ą system podziału mandatów
o proporcjonalny  rozdrobnienie parlamentu, duża reprezentatywność; d Honda i Saint 
Lague a
o większościowy  zasady podziału miejsc nie są zrozumiałe, dwubiegunowa arena
polityczna, głosy stracone, manipulacje okręgami
8. SamorzÄ…dy
Ä… samorzÄ…d terytorialny
ą upodabnia się do organizacji społecznych
ą funkcjonuje w oparciu o prawu tworzone przez państwo
ą charakter państwowy  dysponuje uprawnieniami władczymi
ą niezależne decydowanie we własnych sprawach, zarządzanie nimi, samodzielne
decydowanie
ą wspólnota samorządowa  zespół osób objętych działaniem samorządu, własnością jest
samorzÄ…d
Ä… rodzaje samorzÄ…du
o terytorialny (jednostki i organy)
o zawodowy  art. 17 (adwokaci, sędziowie, lekarze)
ż sądownictwo dyscyplinarne
ż piecza nad przestrzeganiem obowiązków zawodowych
ż działalność socjalne na rzecz członków
ą Przynależność do wspólnoty samorządowej
Ä… z mocy prawa, ustny charakter
Ä… przymusowy charakter
ą Nabycie członkostwa
ą w samorządzie terytorialnym przez stałe zamieszkanie
ą w zawodowym, gospodarczym przez przynależność do zawodu, działalność gospodarczą
ą podstawowa funkcją jest zaspokajanie potrzeb członków
Ä… cechy samorzÄ…du
Ä… posiada kompetencje do tworzenia prawa (normy generalne i abstrakcyjne), akty prawa
miejscowego
ą podejmowanie indywidualnych decyzji własnych władczych
ą odrębność organów
ą gwarancja zrzeszeń
ą mogą dysponować majątkiem (dochody własne)
ą ochrona samodzielności samorządu
Ä… Charakter samorzÄ…du
o decentralizacja
o odrębna forma organizacyjna ludzi
Wykład 7 19.05.2008 r.
1. Państwo a gospodarka i kultura
ą relacje mogą być różnorodne
ą państwo i gospodarkę można rozumieć jako system, jednak do tego rozumienia są 2
podejścia:
ü p. i g.  zespół zachowaÅ„ ludzkich podejmowanych w ramach okreÅ›lonych instytucji
ü p. i g.  jako same instytucje
ą obie te instytucje zachowują między sobą relację
ą wg Niklasa Luhmann a p. i g. funkcjonują wg innych  kodów i  programów  teoria
systemów
ü miÄ™dzy różnymi systemami istniejÄ… różnice; 2 systemy sÄ… wzglÄ™dnie ekonomiczne;
wpływ p. na g. jest wysoce dyskusyjny
ü nie można wpÅ‚ywać na kategoriÄ™ zysk  strata; wpÅ‚yw p. na g. jest nieduży, ponieważ
nie wpływa na działanie dla chęci zysku
ü również kultura i paÅ„stwo tworzÄ… odrÄ™bne systemy różniÄ…ce siÄ™ normami (kodami);
również istnieją 2 ujęcia kultury jako systemu: 1. jako zespół zachowań ludzkich, 2. jako
instytucje
ü p. może wpÅ‚ywać na k., np. socrealizm
ą k. g. i p. mają charakter częściowo autonomiczny
ą siła oddziaływania tych systemów na siebie:
ü g. na p.  inflacja, deflacja, siÅ‚a pieniÄ…dza, budżet, deficyt budżetowy, transport
(instytucje i narzędzia gospodarcze)
ü k. na p.  wzorce zachowaÅ„ kulturowych, normy religijne, wzorce kultury politycznej
ü p. na g.  decyduje o inflacji lub deficycie budżetowym
ü p. na g. i k.  minimalizowanie pewnych wyzwaÅ„ o charakterze gospodarczym i
powiększanie zasobów finansowych przez dobrostan społeczny, zasoby kulturowe i
społeczne
ü p. dąży do swoich wÅ‚asnych celów; zainteresowanie g. może mieć charakter fiskalny
(utrzymywanie państwa i aparatu państwowego jako takiego)
ü merkantylizm  przez politykÄ™ p. sprzyja przedsiÄ™biorczoÅ›ci obywateli; od polityki
podatkowej po prywatyzacjÄ™
ü minimalizacja zagrożeÅ„ i zwiÄ™kszanie zasobów opiera siÄ™ ustawie budżetowej 
wskazuje jakie środki, w jaki sposób i na jakie cele wydaje
ü jeszcze w XIX w. nie byÅ‚o instytucji budżetu tylko naturalny przepÅ‚yw Å›rodków
ą spór między teoriami o to ile p. w g.
ü od XVII w.
ü p. nie nadaje siÄ™ do zarzÄ…dzania, bo ma inne kody niż g.
ü spór miÄ™dzy liberaÅ‚ami a socjaldemokratami: L: p. jak najmniej, prywatyzacja,
deregulacja majątku narodowego (kierowanie g. powinno scedować na rzecz sejmików i
samorządów terytorialnych); SD: w niektórych segmentach p. powinno regulować swoją
g.
ą p. i k.  promuję kulturę, kładzie nacisk na dziedzictwo kulturowe; k. dostarcza wzorów
państwowości  godło, flaga, hymn, barwy narodowe; w perspektywie historycznej p. jest
dłużnikiem k., ponieważ to k. i mniejszym stopniu g. łożyły na p.; mecenasi kultury  osoby
prywatne, dopiero od ok. II poł. XIX w. mecenatem kultury zajęło się państwo
ą upaństwowienie k.  p. jest omnipotencją kultury (chce objąć wszystkie segmenty kultury 
p. totalitarne)
2. Państwo XX i XXI w.  wyzwania i zagrożenia
ą symptomatyczne zjawiska dla państw XX i XXI w.
ü lata 50., 60. i 70.  w USA triumfowali futurolodzy polityczni;
ü wiek XX i XXI  ogromne przeobrażenia cywilizacyjne; migracje ludnoÅ›ci, rozwój
edukacji, służby publiczne
ü w XX w. ogromne zmiany geopolityczne Å›wiata  rozpadÅ‚o siÄ™ ZSRR, Cesarstwo
Austriacko  Węgierskie, Rzesza Niemiecka, Indie, Chiny, Japonia
ü powstaÅ‚y paÅ„stwa wielonarodowe
ü dekolonizacje  po I WÅš i po II WÅš; w Afryce lata 60.  paÅ„stwa sÅ‚abe ekonomicznie i
politycznie
ü wzrost nacjonalizmu  np. niemiecki czy turecki
ü powstawanie zwiÄ…zków ponadnarodowych  NATO, SEATO, UE, ASEAN
ü powstawanie republikaÅ„skich form rzÄ…dów  konsekwencja wojen
ü rozpowszechnienie siÄ™ idei wolnoÅ›ci i praw czÅ‚owieka  dyktat tej doktryny 
Europejska Karta Praw Człowieka i Obywatela, Deklaracja Praw Człowieka ONZ;
narzucenie kultury praw i wolności człowieka tym państwom, które jej dotąd nie miały
ü XX w.  kryzys paÅ„stw demokratycznych  Niemcy, Austria, WÅ‚ochy, Hiszpania i
Polska w XX - leciu międzywojennym
ü XX w.  triumf gospodarczego liberalizmu i powstawanie paÅ„stw dobrobytu (paÅ„stwa
skandynawskie)
ü demokratyzacja procesu podejmowania decyzji  idea spoÅ‚eczeÅ„stwa otwartego
ü wzrost roli prawa, z tym, że prawo nie jest samodzielnym instrumentem przeobrażeÅ„, ale
instrumentem pochodnym (+ obszerność i skomplikowanie dzisiejszego prawa)
ü instrumentalizacja prawa i jego recepcja (harmonizacja)
ü rozwój technologii komunikacyjnej i transportowej
3. Globalizacja
ą miała miejsce już w okresie podbojów Ameryki PN., potem podbojów Afryki i Azji i dzisiaj
ą zjawisko, polegające na tym, że określone korporacje międzynarodowe wpływają na życie
państwa i obywateli
ą brak lokalizacji przedsięwzięć (zachowań) relacji obywateli; uniwersalizacja dóbr i kapitału
ą rozwojowi globalizacji służy ogromny rozwój telekomunikacji
ą w tym procesie uczestniczą określone państwa i grupy w różnorodnym stopniu; dlatego
wyróżniamy centrum, pół - peryferia i peryferia globalizacji
ą globalizacja z pkt. widzenia państwa, wg niektórych, jest złym zjawiskiem, ponieważ
ogranicza jego strefę wpływów na pewne procesy  ogranicza jego suwerenność
ą globalizacja jest efektem przekształcania się państw w związki międzypaństwowe
ą proces ten wpływa na powstawanie globalnego społeczeństwa  wszystko ma charakter
ponad lokalny