Antropologia społeczna - jedna z nauk społecznych określana tradycyjnie jako ogólna nauka
o człowieku i kulturze; socjologia społeczeństw innych, przedindustrialnych; porównawcza
socjologia; nauka badająca wartości kulturowe, zwyczaje i instytucje społeczne w kontekście
struktury społecznej we wzajemnym powiązaniu i oddziaływaniu;
jej orędownicy  Bronisław Malinowski, Radcliffe  Brown, lata 20. XIX wieku
Struktura społeczna  system stosunków społecznych, stanowi centralną kategorię badawczą
tej nauki; Emil Durkheim
nacisk na długotrwałe badania empiryczne;
Antropologia społeczno  kulturowa: kulturowa  porównawczo-historyczna, amerykańska,
sztuka, folklor, antropologia lingwistyczna (rozwinęła się z niej); społeczna  diachroniczna,
brytyjska, kultura materialna;
Ludoznawstwo  zainteresowania kulturą ludu, głównie wiejskiego, i odpowiadające im prace
zbierackie/badawcze; Volkskunde, narodopis itp.
folklor  William Thomsel: wiedza, umiejętności, zabobony, pradawne zwyczaje, obyczaje,
obrzędy, ballady, przysłowia itd. ludu; obejmuje całokształt tradycji ludowej w jej różnych
aspektach, w tym sztuki slowa, np. liryka, proza (literacko i muzycznie)
Folklor tradycyjny (zanika), folklor rekonstruowany/folkloryzm  1) folklor
środowiskowo  zawodowy, 2) folklor interspołeczny (np. satyry, toasty, przysłowia, symbolika
gestu i oprawa słowna)
Folklorystyka - badania folkloru, mechanizmu jego funkcjonowania w kulturze oraz relacji
zachodzących między folklorem a literaturą i kulturą masową.
Antropologia  akademicka i stosowana
Opcje metodologiczne:
1. Claude Levi  Strauss  klasyczny strukturalizm antropologiczny, kryteria: ogólność
twierdzeń (etnografia etnologia antropologia)
2. Edward Evans  Pritchard  neostrukturalizm, metoda i przedmiot badań: badania
biologiczne (antropologia fizyczna), historyczne (etnologia, archeologia historyczna),
socjologiczne (antropologia społeczna)
3. Kazimierz Moszyński  przedmiot dziedziny kultury badanej przez antropologię:
etnografia (kultura materialna) i etnologia (kultura społeczna i duchowa)
4. Ewa Nowicka  kryterium postaci typu społeczeństwa: antropologia społeczności
pierwotnych, społeczności chłopskich/wiejskich, społeczności miejskich, historyczna
(dawnych cywilizacji)
Definicje ludu wg Wróblewskiego:
1. Pewna zbiorowość ludzka o powiązaniach etnicznych kształtujących się na gruncie
języka, kultury, regionu zamieszkania lub pochodzenia (autentycznego lub
domniemanego) od wspólnych przodków. Dla ukształtowania się więzi etnicznej nie jest
konieczne współwystępowanie wszystkich tych czynników równocześnie. Grupa
etniczna. Prace antropologiczne i etnologiczne.
2. Historycznie ukształtowana wspólnota terytorialna, kulturowa, językowa, wyróżniająca
się poczuciem łączności wewnętrznej i obcości w stosunku do innych grup. Szczep,
plemiÄ™. Prace historyczne.
3. Ogół ludności pracującej przeciwstawiany warstwom uprzywilejowanym.
4. Ludność wiejska.
Grupa etniczna  grupa społeczna, którą charakteryzuje posiadanie odr ębnego języka lub co
najmniej silnie wyróżniającej się gwary, poczucie pewnej bliskości łączącej jej członków (czemu
odpowiada równocześnie poczucie obcości w stosunku do grup innych), swoista kultura oraz
odrębna nazwa (używana w swojej własnej grupie lub przez ludność sąsiednią), cechy te
rzadko występują jednocześnie, jednakże dla określenia danej grupy jako grupy etnicznej
muszą występować co najmniej dwie lub trzy.
Lud  populus  grupa etniczna; vulgus  warstwa narodu, część większej całości społecznej,
jaką jest naród; warstwa wieśniacza, chłopska.
Kryterium wydzielania  bezpośredni przekaz ustny, archaizm kultury, tradycjonalizm
kulturowych treści i ich ubóstwo prymitywizm wielu ludowych wyobrażeń oraz wytworów,
asocjacyjny sposób myślenia, niezdolność do samodzielnego produkowania kultury (teoria
opadu kulturowego).
Uniwersum komunikatywne - cały system znaków używanych do komunikowania
(werbalnych i pozasomatycznych).
Kultura ludowa jest regionalna, spontaniczna, oparta na bezpośrednim ustnym przekazie,
nastawiona na uczestnictwo wspólnotowe, systemowa, wiejska, adresowana do określonego
odbiorcy, charakteryzuje się powolnymi procesami przemian oraz wolnym przepływem
informacji, posiada specyficzny typ podczas gdy kultura masowa/popularna jest
powszechna, skomercjalizowana, rozpowszechniana za pomocą mechanicznych środków
przekazu lub e-sposobu, zabawowa, nastawiona ludycznie, bierna, rodząca samotność,
zhomogenizowana, nastawiona na przeciętnego uśrednionego odbiorcę, szybko zmieniająca
się, oparta na dużej liczbie informacji.
Tradycyjny typ ludowości i jego cechy:
1. Prymat tradycyjności nad nowatorstwem  immanentne twierdzenie, że stare jest
lepsze, bo wypróbowane.
2. Psychospołeczna stabilizacja w sferze norm moralnych, obyczajów i obrzędów.
3. Przewaga więzi osobistych wyrastających w oparciu po styczności bezpośredniej.
4. Symbioza z przyrodÄ… i ZiemiÄ….
5. Silny zwiÄ…zek z religiÄ….
6. Nadrzędność pojęcia ojczyzny prywatnej nad ojczyzną ideologiczną.
7. Zniesienie granicy między aktorem a widzem w cyklu obrzędowym.
Kultura nie jest zespołem zobiektywizowanych wytworów ludzkich, jest zespołem form
świadomości społecznej, powszechnie respektowanych przekonań regulujących różne czynności
w ramach religii, obyczajów, języka itp.
Kultura jako:
 zachowanie
 cywilizacja w szerokim znaczeniu etnograficznym jest złożoną całością, która obejmuje
wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, zwyczaje i wszelkie inne zdolności i
nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa
Grupy definicyjne:
1. opisowo  wyliczajÄ…ce
2. historyczne (tradycja, dziedziczenie, dorobek)
3. normatywne (dominują normy i reguły zachowania)
4. psychologiczne (kultura traktowana jako aparat przystosowawczy)
5. strukturalistyczne/holistyczne/całościowe (system konkretnych kultur)
6. genetyczne (przeciwstawia się z reguły kulturę i naturę)
Kultura  ogół wytworów człowieka społecznego ustrukturowanych w odrębny aspekt życia
społecznego, zarówno gatunku ludzkiego jako całości jak i poszczególnych społeczeństw, grup
etnicznych i lokalnych, warstw i klas społecznych w ich historycznie rozmaitych i zmieniających
się zależnościach od środowiska.
Kultura
1. materialna  zaliczamy do niej te wszystkie wytwory, które służą do zaspokajania
potrzeb fizycznych człowieka
2. społeczna  zalicza się wytwory, które służą do zaspokajania potrzeb społecznych
3. duchowa  zalicza się wytwory, które służą do zaspokajania potrzeb duchowych (to co
wiąże się z wierzeniami, magią, kultami itp.)
Kultura jest układem wyuczonych zachowań i wyników tych zachowań, których składowe
elementy są wspólne dla członków danego społeczeństwa i w jego obrębie przekazywane.
Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego
wysiłku niezliczonych pokoleń, jest czymś co istnieje historycznie o wiele dłużej niż jedno
ludzkie życie lub pokolenie. Nie można jej jako całości utożsamiać z ludz
mi aktualnie żyjącymi i
tworzÄ…cymi warstwÄ™ jednego pokolenia.
Współczynnik humanistyczny  żaden przedmiot/zespół przedmiotów przez człowieka
wytworzonych i czynności z nim związane żadna instytucja lub idea same przez się znaczenia
mieć nie mogą, bez ludzi nie są w stanie pełnić swych funkcji, bowiem w ludziach funkcjonuje i
ma sens wszystko to co składa się na kulturę. Tę cechę zjawisk kulturowych nazywa się
współczynnikiem humanistycznym.
Kultura  abstrakcja logiczna, istnieje tylko w umyśle badacza (Znaniecki); jest aparatem
instrumentalnym stawiającym człowieka w położeniu, w którym lepiej radzi on sobie z
konkretnymi specyficznymi problemami stającymi przed nim w jego środowisku w procesie
zaspokajania potrzeb, jest ona systemem przedmiotów, czynności i postaw, w którym każda
część służy do osiągnięcia celu (Malinowski) [jest aparatem instrumentalnym służącym do
zaspokajania ludzkich potrzeb); zespół wytworów społeczeństwa ludzkiego o charakterze
ekstra-somatycznym (poza ciałem) przekazywanych przez mechanizmy inne niż dziedziczność
(w sensie biologicznym), stwierdzamy, iż wytworów tych brak jest u innych biologicznych
rodzajów poza człowiekiem. (Kroeber)
Grupy definicji:
1. antropologiczne  funkcje, cośtamcośtamniedosłyszałam
2. filozoficzne  kultura jako ponadindywidualna struktura; wartości, symbole, znaki, sądy,
świadomość, świadomość społeczna;
3. socjologiczne  wzory, modele, rola społeczna, interakcja, przekaz, informacja
4. psychologiczne  postawy, motywacje, dyspozycje, zwyczaj, wzory i orientacje,
enkulturacja, socjalizacja, podstawowa struktura osobowości, osobowość modalna,
instytucje pierwotne i wtórne
5. historyczne  historyczne uwarunkowania zjawisk kulturowych, problematyka przemian
i przekazywania, adaptacja, dyfuzja, zmiana społeczna
Opozycje w ujmowaniu kultury:
1. atomistyczne  całościowe: ewolucjoniści, dyfuzjoniści, kultura jako suma
separatywnych elementów  holizm
2. synchroniczne  historyczne (diachroniczne): kultura  tu i teraz , nie nawiÄ…zuje siÄ™ do
przeszłości, funkcjonalizm, strukturalizm  zmiany, przeszłość, geneza, rozwój,
ewolucjnizm, szkoła kulturowo-historyczna
3. empiryczne  racjonalistyczne: empirycy, obserwowalne, istniejÄ…ce obiektywnie wzory
zachowań  racjonaliści, struktury istnieją jedynie w umysłach ludzkich, są to struktury
idei (koncentracja na tym co ludzie mówią, nie robią), strukturaliści (Stomma  izolacja
świadomościowa  postrzeganie przez ludzi tylko tego co chcą/mogą zobaczyć ze
względu na swoją kulturę)
4. fenomenologiczne  funkcjonalne: podejście podmiotowe, społeczny aspekt kultury,
Pawluczuk, Benedyktowicz, kultura jest tym co indywidualnie przeżyte i stworzone,
struktury poznawcze  cośtamcośtam
5. funkcjonalne -  socjologiczne : swobodny wywiad  technika ankietowa,
zobiektywizowanie świata kultury
6. nominalistyczne  realistyczne: spór o uniwersalia (pojęcia abstrakcyjne) nominaliści
twierdzą że kultura to suma faktów kulturowych, nie jest to rzeczywistość nadrzędna do
jednostki, kultura to twór wyłącznie w umysłach badaczy, natomiast realiści pojęciowi
mówią że kultura jest realnie istniejącym tworem, który namacalnie oddziałuje na
jednostki
7. redukcjonistyczne  antyredukcjonistyczne: sprowadzajÄ… kulturÄ™ do wymiaru/dziedziny
 kultura jako zjawisko będące bytem samodzielnym i niepodlegającym jakimś innym
wpływom i wyraz
nie oddziałującym na ludzi  system kulturowy jest nie tylko
produktem, ale i działa sam, ma swoje własne z
ródło energii (zmierzanie w kierunku
podtrzymywania wzoru kulturowego), działa więc samodzielnie
8. relatywistyczne  antyrelatywistyczne: każda kultura jest pewnym niepowtarzalnym
tworem, kombinacją cech, które są produktem unikalnego procesu historycznego i
warunków w jakich się tworzyła (każda jest inna, jest niepowtarzalnym zespołem
elementów)  komparatystyka, swobodne porównywanie kultur
9. naturalistyczne  antynaturalistyczne: ewolucjonistyczne koncepcje, kultura podlega
tym samym prawom co zjawiska przyrody, ostateczne z
ródło zjawiska tkwi ludzkiej
psychice (bo każdy mózg jest taki sam w sensie budowy), opozycje binarne, Claude
Levi-Strauss  historyczne podejście do rzeczywistości
10. globalne  selektywne: całość zobiektywizowanych elementów, antropologia 
ograniczające do pewnej grupy, wartości czy zjawisk pozbawionych praktycznej funkcji,
socjologia
Ewolucjonizm  pierwszy kierunek teoretyczny antropologii, wyrósł z tradycji
pozytywistycznej teorii postępu, lamarkiści, darwiniści itd.,
Edward Burnett  Taylor (1832  1917)  wybitny znawca religii pierwotnych i twórca
pierwotnej teorii ewolucji kultury (kultura rozwija się od form prostszych do złożonych, rozwój
skokami jest niemożliwy, każdy kolejny etap musi wynikać z poprzedniego), teorii animizmu
(ewolucja religii zaczyna się od wiary w dusze i duchy) oraz teorii przeżytków (nawet
bezsensownie brzmiące dziś instytucje/prądy/etc spełniały kiedyś istotną funkcję  w ten
sposób można rekonstruować ewolucję kultury; przeżytki są to procesy, zwyczaje, opinie i tym
podobne formy, które siłą przyzwyczajenia zostały wprowadzone w nowy stan, w jakim
znajduje się społeczeństwo, odmienny od tego, w którym powstało, w ten sposób stanowią one
próbę i przykład dawnego stanu kultury tego z którego ewoluował stan obecny). Przedmiotem
badań był cały świat, kultura ogólnoludzka, pozwalało to na łącznie stadiów rozwojowych bez
względu na geografię, przestrzeń była odmianą czasu.
Ludwik Henryk Morgan (1818  1881)  prawnik, prowadził badania wśród Irokezów,
opublikował je w książce pt.  Liga Irokezów - pierwszy w nauce opis systemu politycznego, na
który składały się współdziałające ale autonomiczne lineaże, ewolucja od pierwotnego
promiskuityzmu, poprzez rodzinę matriarchalną, patriarchalną aż po małżeństwo
monogamiczne, jako pierwszy zauważył powiązania między rodziną i władzą polityczną;
Wyróżnił trzy stadia rozwoju człowieka: dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja, uznał, że są one.
wspólne dla całej ludzkości. Bachoffen, Henry Summermain,
John Ferguson McLennan  wprowadził terminy endo- i egzogamii, bo zaobserwował
małżeństwo przez porwanie;
Adolf Bastian  założył Muzeum Etnologiczne w Berlinie, stworzył zasadę konwergencji 
podobne wytwory tworzą się w różnych częściach świata wyłącznie kiedy zastaną takie same,
odpowiednie warunki;
Ewolucjoniści zakładali, że ludzka psychika wszędzie jest taka sama.
Jan Karłowicz, Stanisław Ciszewski  klasyczni polscy ewolucjoniści. Ludwik Żywiecki zwracał
uwagę bardziej na mechanizmy społecznego rozwoju.
Okres teoretycznego progresywizmu (XVIII wiek oraz I poł. XIX, Volter, Ferguson, Smith,
Linneusz), dominacji klasycznego ewolucjonizmu (Morgan, Lubok, Taylor, Frazer), odrodzenia
ewolucjonizmu  neoewolucjonizm. Postęp  jako główne kryterium ewolucji, prawa natury
rządzą prawami kultury, wiara w ludzki rozum, racjonalność ich działań, założenie, że ludzie
mają wszędzie taką samą psychikę i możliwości poznawcze. Celem badań synteza poprzez
komparatywne badania.
Koncepcja ewolucji kulturowej:
1. Koncepcja naszych żyjących przodków  współczesne ludy prymitywne zatrzymały się w
rozwoju, więc należy uznać ich za obraz poglądowy.
2. Koncepcja stadialnego rozwoju kultury ludzkiej.
3. Metoda ewolucyjno  porównawcza  komparatystyczna analiza stanów i form
kulturowych wyrwanych ze swego naturalnego kontekstu.
Ewolucjonizm krytyczny  Kazimierz Moszyński, lata 30. XX wieku, dyfuzja, zapożyczenia,
rozprzestrzenianie się elementów kulturowych.
Neoewolucjonizm  empiria, dużo badań terenowych, poprzez komparatystykę ma
antyrelatywistyczny charakter, naukowe potraktowanie relacji między człowiekiem a
przestrzeniÄ….
Pojęcia Floriana Zanieckiego, który ewolucjonistą NIE był:
pozycja ekologiczna  prawo do przebywania w odpowiedniej przestrzeni i partycypowania w
jej wartościach
Ewolucjonizm genetyczny (chce wyjaśnić genezę powiązań społecznych itp.), analityczno 
systemowy (wykorzystuje strategię kulturowo ekologiczną do studiów nad zmiennością
procesów), konkretna i ogólna (dwa komplementarne procesy, materializm kulturowy  prymat
materialnych podstaw egzystencji nad innymi obszarami życia kulturowego).
Historyzm/dyfuzjonizm  Müller (1823  1900)  bajki jako pozostaÅ‚oÅ›ci mitów, wskazanie
zależności między językiem i kulturą; inny filolog  Benfey prowadził badania nad prozą ludową
(rola migracji w rozchodzeniu się wątków bajecznych). Ratzel  zasięg rozpowszechniania
utworu może wyjaśniać zmianę kulturową, ostatni krąg jest najstarszy
Heinrich Schurtz. Leo Frobenius  problem transoceanicznych kontaktów w czasach
przedkolumbijskich, wytwory kulturowe występują skorelowane w zespołach.
Fritz Groebner i Bernard Ankermann  koncepcje kręgów kulturowych.
Czasopismo  Antropos , w którym ukazywały się rozmaite doniesienia terenowe, bardzo
nowatroskie, wyrosło na gruncie tej szkoły. Gęsta sieć księży werbistów.
Teorie leżące u podstaw szkoły:
1. Teoria Kolmanna, zakładająca że rozwój człowieka jako gatunku jest analogiczny do
rozwoju jednostkowego i stąd każdy lud przechodzi przez różne fazy rozwojowe
(dzieciństwo, młodość... itp.).
2. Teoria małżeństwa monogamicznego Wetermarka  forma ta była właściwa od samego
poczÄ…tku, nie jest wynikiem ewolucji.
3. Teoria Langa o właściwej człowiekowi od samego początku wierze w jednego boga 
stwórcę.
4. Teoria kręgów kulturowych Kroebera.
Krąg kulturowy  zespół wytworów kulturowych obejmujących wszystkie istotnie konieczne
kategorie ludzkiego życia jakiejś większej społeczności.
Metodyka etnograficzna  czasy dyfuzjonistów, materiału z
ródłowego dostarczali np. księża
pracujÄ…cy w terenie.
Funkcjonalizm
Bronisław Malinowski, Alfred Radcliffe  Brown; podstawy w: Emil Durkheim; Mauss, Hubert,
Granet.
Fakt społeczny może być zrozumiany tylko w relacji do innych faktów, ich rolą jest
utrzymywanie systemu, którego część stanowią. Każdy fakt społeczny jest dany jednostce z
zewnątrz, odzwierciedla się w formie rozmaitych wartości, norm; społeczeństwo wywiera zatem
wpływ na swoich członków. Obserwując zwyczaje (rytuały)  dzikich można wnioskować o
społeczeństwach  rozwiniętych . Durkheim pojmował to jako ekstensję stosunków społecznych.
Franz Boas żył w Ameryce w latach 1858  1942  długo, więc załapał się na różne szkoły
antropologiczne. Na jego badania wpływ miały badania terenowe i zainteresowania
historyczne, przypisuje mu siÄ™ wynalezienie zasady relatywizmu kulturowego. Wyraz
nie
sprzeciwiał się ustaleniom Groebnera i Schmidta, postulował badania porównawcze.
Radcliffe  Brown był uczniem Durkheima, całkiem długo był na Andamanach, w sumie w celu
weryfikacji tez. Za nieuprawnione uważał ignorowanie psychologicznych i biologicznych cech.
Bronisław Kasper Malinowski  urodzony w rodzinie profesorskiej, Lucjan Malinowski
(językoznawca, dialektolog, filolog słowiański, etnograf). Studiował matematykę i fizykę na
wydziale filozoficznym, przechodził powoli na zainteresowania humanistyczne. Rozprawę
napisał o podstawach ekonomii myślenia. Po uzyskaniu doktoratu podejmuje studia w Lipsku.
Przerywa z uwagi na stan zdrowia, z którym miał zawsze problemy. Wyjeżdża potem na studia
do Londynu, London School of Economics and Poltical Science. W 1913 podejmuje wykłady,
próbuje wrócić na Jagiellonkę, spotyka się jednak z odmową. W 1914 roku otrzymuje
stypendium, udaje siÄ™ do Melbourne w Australii na kongres, a potem kontynuuje badania na
przyległych wyspach, do 1917 prowadzi badania na Triobriandach. Po powrocie do Londynu
rozpoczyna pracę nad sumowaniem swoich wniosków. W '13 opublikował pracę nieempiryczną
dotyczącą rodziny Aborygenów australijskich. W 1922 zostaje wydana praca  Argonauci
zachodniego Pacyfiku , jak też książka Radcliffe  Browna o wyspiarzach andamańskich  rok
ten stanowi datę graniczną dla istnienia funkcjonalizmu. Kolejne wydane prace to 1929 -  Życie
seksualne dzikich ,  Ogrody i ich magia ,  Rodzina ,  Prawo pierwotne . W latach 30. odbył
podróże badawcze  do Afryki i Meksyku (z Jose Manuelem de Fuente)  wyniki badań
opublikowane pośmiertnie. W 1938 z Anglii przeprowadza się do USA i wykłada w Yale (choć
podróżuje po Europie i wykłada w różnych uniwersytetach). W roku 1939, pod wpływem
wydarzeń znów zbliżył się do Polski i stał się jednym z założycieli Polskiego Instytutu Nauki w
USA. 15 maja wygłosił wykład inauguracyjny i nazajutrz zmarł nagle.
Postulował pojmowanie każdego elementu kultury jako spełniającego jakieś funkcje.
Prowadził i rozpropagował intensywne badania terenowe.
Zespół stałych stosunków międzyludzkich powstałych w celu zaspokojenia jakiejś potrzeby to
instytucja.
Proponował spojrzenie na kulturę poprzez powiązanie wiązanej ze sobą funkcji zespołu cech,
czyli instytucję. Cokolwiek to znaczy. Sprawne współdziałanie instytucji to harmonia kulturowa.
Patrzenie holistyczne jest ważne.
Kultura jest odpowiedziÄ… na ludzkie potrzeby.
Standard kulturowy  katalog podstawowych dla danej kultury potrzeb, których
niezrealizowanie prowadzi prędzej czy póz
niej do destrukcji tejże kultury.
Etnopsychologowie
Rivers. 1913 Freud  Totem i tabu . Jung  nieświadomość zbiorowa, archetyp. Adler  prestiż
społeczny. Behawioryści w odróżnieniu od freudystów/strukturalistów twierdzili o głównym
ośrodku decyzyjnym o ludzkiej psychice połączonym na zewnątrz w przestrzeni społecznej.
Margaret Mitt prowadziła badania na Samoa, gdzie zaobserwowała  zdrowsze zasady
wychowywania dzieci, więc zaczęła mówić o tym, że może by zmienić tak amerykańskie zasady
na korzystniejsze, na wzór samoańskich (pierwszy taki przypadek w dziejach antropologii).
Wnioski jej były takie: w zależności od tego jaki jest charakter narodowy takie będą zasady
wychowywania dzieci.
Osobowość  wytwór stosunków społecznych, pewnych kulturowych wpływów i czynią to
punktem wyjścia do analiz.
Podstawowy typ osobowości społeczeństwa  wzór konstrukcyjny dany dla kltury, dane
jednostki się do niego przybliżają, choć nie są dokładnym odwzorowaniem.
Podstawowa struktura osobowości  pierwotna i wtórna, pierwotna to postawy gospodarcze,
wychowanie i obyczaje seksualne, wtórna to wierzenia, wiedza i magia. Element
bezpieczeństwa  zapewnia aprobatę.
Stosowanie na szeroką skalę międzykulturowych badań porównawczych, współcześnie to
podstawowa metoda w psychologii społecznej.
Edward Sapir  teoria względności językowej (teoria Sapira  Wolfa)  ludzie tak postrzegają
świat jak nakazują im reguły gramatyczne ich języka.
Strukturaliści
Pierwsze naprawdę naukowe ugrupowanie jeśli chodzi o język i kulturę. Struktury mentalne
ukryte głęboko w ludzkich rozumach występują w określonej liczbie i wyrażają trwałe
niezmienne zasady porządkowania i klasyfikowania zjawisk zewnętrznego świata. Wg Claude'a
Levi  Straussa język jest przejściem od natury do kultury.
Język należy badać w sposób naukowy jako system autonomiczny, niezależny od rzeczywistości
zewnętrznej; należy go badać jako system nadrzędny do mowy jednostkowej; należy go badać
jedynie w płaszczyz
nie synchronicznej, gdyż tym co się zmienia są jedynie wydarzenia; w
oznaczeniu poszczególnych elementów języka decyduje stosunek do innych fonemów języka,
tzn w oznaczeniu jakiegoś fonemu decyduje nie samo jego brzmienie ale wiązka opozycji, która
sytuuje go w stosunku do innych fonemów języka.
Realizm pojęciowy; nieświadomości przypisywany osobny byt ontologiczny; cechy
nieuświadomionej działalności ludzkiego mózgu są trwałe i niezmienne (te struktury, wynika z
tego zatem że każdy strukturalista jest freudystą). Badanie zjawisk sztucznie
unieruchomionych.
Levi-Strauss uważał, że jedynie poznanie języka natywnego pozwala na właściwe
zaobserwowanie i zrozumienie zjawisk ludu badanego.
Huserl  fenomenologia  nie interesujÄ… konteksty przyczynowo-skutkowe, zadaniem jest
intuicyjne znalezienie istoty rzeczy. Odkrywanie struktur mentalnych, ukrytych głęboko w
ludzkiej nieświadomości. Oparcie o opozycje binarne. Badanie struktur idei tkwiących w sferze
poznawczej.
Neostrukturalista Edmund Leach  uczeń Malinowskiego  wg Levi-Straussa podstawowym
przeciwieństwem jest opozycja Natura-Kultura, klasycznym strukturalnym stwierdzeniem jest
 człowiek gotuje surowe potrawy, żeby odróżnić się w ten sposób od zwierząt (gotowane-
kultura, surowe-natura).
Leach: cztery zasadnicze sprzeciwy względem Levi-Straussa:
1. Struktury nie są odbiciem nieświadomych procesów myślowych właściwych wszystkim
ludziom  są one typowe dla grup kulturowych lub wręcz jednostek.
2. Antropologia nie powinna być głównie semiologiczna i koncentrować się na znakach i
symbolach, przedmiotem winny być społecznie obserwowalne zachowania ludzi (a nie
na obserwacji porzÄ…dku idealnego i realnego).
3. Struktury idei nie stanowią niezależnego zjawiska, są zawsze dostosowane do
warunków (społecznych, politycznych, ekonomicznych...)
4. Åšwiat nie jest postrzegany w oparciu o binarne opozycje, potrzebna jest jakaÅ› trzecia,
pośrednia kategoria, dwuznaczną i medialną (często zatem otoczona jest tabu).
Obrzędy przejścia (Arnold van Gennep  rite de passage) są momentem liminalnym. Składają
się z etapów:
1. Przynależność do stanu pierwotnego
2. Wyłączenie ze statusu quo  separacja
3. Faza marginalna/liminalna (stan anormalny, ponieważ osoba nie należy nigdzie)
4. WÅ‚Ä…czenie do stanu docelowego  agregacja
5. Przynależność do nowego stanu, osiągniecie nowego statusu
 Mity myślą się w człowieku bez jego wiedzy - gdzie mit tam obrzęd, mity kształtują
rzeczywistość, powodują wyobrażenia ludzkie o świecie.
Mit (gr. mythos  słowo, opowieść)  1) Opowieść; 2) Archaiczny światopogląd, 3) Uniwersalna
forma świadomości.
1) Literackie, potoczne rozumienie. Opowieść o bogach, ich czynach, początkach człowieka
i świata. Towarzyszyła mitowi niegdyś wiara w prawdziwość ze strony jego nosicieli.
Dzieją się na początku czasu  stąd czas mityczny, kreacyjny. Mit dostarcza wzorów
zachowań.
2) Myślenie mityczne=symboliczne=pierwotne=nieoswojone charakteryzuje się pewnymi
wzorami: jedność świata (np. człowieka i natury), słabe oddzielenie logiki od sfery
emocjonalnej, konkretność, obrazowość, częsta antropomorfizacja świata i animizacja
natury, nieostre rozgraniczenie podmiotu i przedmiotu.
3) Formy freudowskie i jungowskie. Mit jest wyobrażeniem/poglądem na temat faktu, z
reguły faktu z przeszłości.
Wg Bartesa to przekształcenie historii w naturę (np. Węgier Polak dwa bratanki... - odwołanie
do więzów krwi, które przynależą już do natury).
Wg Kołakowskiego mitami są wszelkie zmienne historycznie i kulturowo próby zanegowania
przypadkowości świata poprzez ujęcie go w pozaczasowej strukturze.
Wg Levi-Straussa mity ukazują paradoksy, których sobie na co dzień nie uświadamiamy, są
próbą rozwiązania na zasadzie pseudologiki myślenia mitycznego ludzkich problemów,
nierozwiązywalnych w sposób racjonalnych/scjentystycznych.
Strukturalna analiza sztuki  (np. Levi-Strauss  Analiza masek ). Formy komunikacyjne sÄ…
ważne.
Głównym reprezentantem strukturalizmu w Polsce jest Ludwik Stomma.  Strukturalizmu nie
można oceniać po rezultatach praktycznych .
Wg Stommy:
1. Kultura służy porozumiewaniu się i jako taka ma charakter konwencjonalny oraz jest
zjawiskiem społecznym.
2. Kultura jest systemem i jako taką należy ją badać: nie opisywać pojedynczych faktów w
izolacji, ale zawsze w ich kontekście.
3. Kultura jest systemem znaku opartym na opozycjach.
4. Zasady rządzące kulturą/systemem nie muszą być i przeważnie nie są uświadamiane
przez partycypujące w tej kulturze jednostki i grupy podobnie jak mówiąc nie
uświadamiamy sobie reguł gramatycznych, którymi się posługujemy.
5. Ewolucja kultury i jej stan aktualny to dwa istotnie różne zjawiska. Posługiwanie się
kryteriami historycznymi w badaniu aktualnego stanu kultury stanowi metodologiczny
błąd.