SYSTEM ODPORNOŚCIOWY
CZA
OWIEKA
UKA
AD LIMFATYCZNY
Nie wchłonięty przez naczynia krwionośne płyn międzykomórkowy przenika przez cienkie
i bardzo przepuszczalne naczynia chłonne, przez które płynie do krwi jako chłonka
Płyn międzykomórkowy ma skład bardzo podobny do osocza krwi, ale zawiera mniej białek
FUNKCJE
1. Drenuje tkanki odprowadzając z nich nadmiar płynu międzykomórkowego
2. Stanowi główne podłoże procesów immunologicznych (broni przed
uogólnieniem zakażenia)
Chłonka z przewodu pokarmowego w
okresie wchłaniania wygląda jak mleczko
bardzo bogate w drobne kuleczki tłuszczu
UKA
AD LIMFATYCZNY
Naczynia limfatyczne zaczynają się w
przestrzeniach międzykomórkowych jako ślepo
zakończone włośniczki. Z nich powstaje sieć
naczyń coraz większych, które zlewają się w
dwa główne przewody chłonne, uchodzące do
żył podobojczykowych:
�� przewód chłonny prawy (mniejszy, powstaje
z górnej prawej połowy ciała)
�� przewód piersiowy (większy, powstaje z
reszty ciała)
Chłonka płynie w kierunku mniejszych ciśnień,
tj. w stronę żył, w przeciwnym kierunku
przepływ jest zablokowany przez zastawki
UKA
AD LIMFATYCZNY
W
ZA
Y CHA
ONNE
Węzły chłonne pełnia rolę filtru chłonki i jest miejscem reakcji immunologicznych
Mają ogromne znaczenie obronne, gdyż bakterie , ciała trujące, komórki nowotworowe, zanim
dostana się do krwi krążącej, muszą przejść przez chłonkę i zostają zatrzymane w węzłach
chłonnych
ż� strefa przykorowa to obszar
grasiczozależny, gdyż przeważają w
niej limfocyty T
ż� strefa korowa  w czasie
odpowiedzi immunologicznej,
pojawiają się liczne grudki
limfatyczne zawierające ośrodki
namnażania, ze względu na wysoką
zawartość limfocytów B grudki te
nazywa się strefą grasiczoniezależną
ż� strefa rdzenna
UKA
AD LIMFATYCZNY
ŚLEDZIONA
Śledziona jest narządem limfatycznym włączonym do krążenia krwi, pełniącym u
człowieka rolę cmentarzyska  zużytych erytrocytów i płytek krwi
Zasadniczą funkcją śledziony jest udział w odpowiedzi immunologicznej, głównie
humoralnej, na antygeny docierające do niej z krwią
Grudka limfatyczna  limfocyty B
(strefa grasiczozależna)
Miazga
biała
Pochewka  limfocyty T
(strefa grasiczoniezależna)
Miazga
czerwona
UKA
AD LIMFATYCZNY
GRASICA
Grasica jest centralnym narządem limfatycznym biorącym udział w dojrzewaniu
limfocytów T
Wielkość grasicy jest zmienna  największa w okresie dzieciństwa, a w okresie
dojrzewania ulega stopniowej inwolucji. U ludzi starych organ ten jest tkanką
tłuszczową z zachowanymi wysepkami tkanki grasiczej.
Olbrzymia liczba tymocytów powstających w grasicy
ginie na skutek apoptozy, gdyż są bezużyteczne lub
potencjalnie niebezpieczne dla organizmu
(autoagresyjne)
UKA
AD LIMFATYCZNY
SZPIK KOSTNY
U człowiek szpik kostny jest z
ródłem wszystkich komórek układu limfatycznego
występuje w nim pula komórek macierzystych, zdolnych do różnicowania
Czerwony, krwiotwórczy szpik kostny występuje
u dorosłego człowieka w:
�� kościach płaskich (miednicy, mostka, czaszki)
�� nasadach kości długich
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
RODZAJE ODPORNOŚCI
odporność
NIESWOISTA SWOISTA
wrodzona nabyta
humoralna
komórkowa
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ODPORNOŚĆ NIESWOISTA
Odporność nieswoista pojawia się bardzo szybko, nie wymaga wcześniejszego
kontaktu z patogenem i często nie ulega usprawnieniu przy kolejnych infekcjach
Mechanizmy obrony nieswoistej to:
�� pokrywa włosowa zwierząt (sierść)
�� złuszczanie rogowaciejącego naskórka
�� kwaśny odczyn wydzielin gruczołów potowych i łojowych (kwas mlekowy)
�� ruch rzęsek nabłonka migawkowego
�� odruch kaszlu
�� odruch kichania
�� wymioty
�� warstwa śluzu pokrywającego błony śluzowe
�� niskie pH soku żołądkowego
�� złuszczanie nabłonka jelitowego
�� kwaśne pH moczu spłukującego drogi moczowe
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
PODSTAWOWE POJ
CIA
Antygen
Antygenem nazywamy substancję, która wprowadzona do organizmu
immunologicznie kompetentnego, indukuje powstanie odpowiedzi immunologicznej
humoralnej (wytwarzanie przeciwciał) lub/i komórkowej (powstawanie swoiście
uczulonych komórek)
Cechy antygenu to:
�� immunogenność  zdolność wywoływania reakcji immunologicznej organizmu
�� antygenowość  zdolność do swoistego łączenia się z immunoglobulinami wolnymi,
stanowiącymi receptory limfocytów B i z receptorami limfocytów T
Zmienione składniki własnych komórek mogą stać się obce dla organizmu nabywając
immunogenności pod wpływem toksyn bakteryjnych, leków czy zakażeń wirusowych
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
PODSTAWOWE POJ
CIA
Przeciwciało
Immunoglobuliny są produktami limfocytów B. stanowią grupę białek pokrewnych
pod względem budowy
Podstawowa jednostka cząsteczki immunoglobuliny zbudowana jest z 4 łańcuchów
polipeptydowych, dwóch ciężkich (H) i dwóch lekkich (L)
W łańcuchach H i L immunoglobuliny od N-końca można wyróżnić części zmienne (V) oraz części
stałe (C)
Na podstawie różnic w budowie łańcucha H, wyróżniamy 5 klas immunoglobulin:
�� IgG (immunoglobulina wtórnej odpowiedzi)
�� IgM (immunoglobulina pierwotnej odpowiedzi)
�� IgA
�� IgD
�� IgE (jej stężeni wzrasta w chorobach alergicznych)
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
PODSTAWOWE POJ
CIA
Przeciwciało
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ODPORNOŚĆ SWOISTA
Gdy organizm zetknie się z obcym antygenem, dochodzi do reakcji ze strony komórek
immunologicznie kompetentnych, czyli do odpowiedzi immunologicznej
Odpowiedz
typu humoralnego
Polega na wytwarzaniu i uwalnianiu do środowiska przeciwciał przez powstające z
limfocytów B komórki plazmatyczne
Odpowiedz
typu komórkowego
Głowna rola przypada limfocytom T, ale też innym komórkom, takim jak makrofagi,
granulocyty, komórki NK
Na ogół w każdej odpowiedzi immunologicznej występują te dwie odpowiedzi łącznie, lecz
o różnym stopniu nasilenia
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ODPORNOŚĆ SWOISTA
W odpowiedzi immunologicznej można wyróżnić dwie fazy:
1. FAZA INDUKCYJNA (pierwsza faza)
W fazie indukcyjnej następuje :
�� rozpoznanie antygenu
�� proliferacja komórek
�� różnicowanie komórek
2. FAZA EFEKTOROWA (druga faza)
W tej fazie komórki efektorowe odpowiadają na antygen wytworzeniem
przeciwciał lub cytotoksycznością komórkową
Wyróżnia się:
q� odpowiedz
immunologiczną pierwotną  występującą przy pierwszym kontakcie z antygenem
q� odpowiedz
wtórną  przy wtórnym i kolejnych kontaktach z antygenem
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ODPORNOŚĆ KOMÓRKOWA
Pierwszą fazą odpowiedzi immunologicznej jest prezentacja antygenów limfocytom T
Limfocyty T rozpoznają antygen związany z cząsteczkami MHC, występującymi na komórkach
zwanych komórkami prezentującymi antygen (APC  antigen presenting cells)
Cząsteczki MHC, powszechnie występujące na komórkach, w tym na limfocytach B i makrofagach
wyspecjalizowane są w prezentacji antygenów wirusów, bakterii, pierwotniaków limfocytom T
Białka intruza są przetwarzane w komórce APC, po czym wbudowywane do cząsteczek MHC i
wynoszone na powierzchnię komórki w celu prezentacji limfocytom T
Celem prezentacji antygenu limfocytom T jest aktywacja tych komórek
�� aktywacja limfocytów Th inicjuje ich proliferację i dojrzewanie w komórki, które
wytwarzają czynniki zwane cytokinami, które z kolei mogą wspomagać aktywację
limfocytów B i wytwarzanie przez nie przeciwciał
�� aktywacja limfocytów Tc prowadzi do ich proliferacji i przekształcenia się w efektorowe
komórki cytotoksyczne
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ODPORNOŚĆ HUMORALNA
Limfocyty B wymagają do syntezy i uwalniania immunoglobulin sygnału kostymulującego
ze strony limfocytów Th i dalszej pomocy w formie czynników rozpuszczalnych
W trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej powstają długo żyjące
limfocyty B pamięci
W procesie dojrzewania limfocytu B w szpiku kostnym, bez kontaktu z antygenem, pierwsze
immunoglobuliny wytwarzane przez limfocyty B należą do klasy IgM
Zmiana klasy syntetyzowanego przeciwciała zachodzi w odpowiedzi immunologicznej w trakcie
proliferacji limfocytów B w ośrodkach namnażania w obwodowych narządach limfatycznych
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ODPORNOŚĆ SWOISTA
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
GA
ÓWNY UKA
AD ZGODNOŚCI TKANOWEJ - MHC
U kręgowców odrzucenie przeszczepów uwarunkowane jest obecnością struktur
powierzchniowych obecnych w błonach komórkowych, antygeny odpowiedzialne za
odrzucanie przeszczepu nazwano antygenami zgodności tkankowej
U człowieka antygeny zgodności tkankowej zostały określone skrótem HLA (human
leukocyte antigens)
Antygeny HLA mają charakter
antygenów transplantacyjnych, gdyż
długość przeżycia przeszczepów
narządowych uwarunkowana jest
stopniem zgodności w HLA między
dawcą i biorcą przeszczepu
Cząsteczki MHC są glikoproteinami
i dzieli się je na MHC klasy I i MHC
klasy II, różniące się budową i
funkcją oraz MHC klasy III
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
AGLUTYNACJA
Reakcja aglutynacji polega na swoistym łączeniu się przeciwciał  aglutynin z antygenani
Przeciwciała mogą łączyć się z antygenami upostaciowanymi np. z:
�� komórkami bakterii, grzybów i pierwotniaków
�� erytrocytami
�� leukocytami
�� płytkami krwi
�� cząsteczkami lateksu
opłaszczonymi antygenem
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
AGLUTYNACJA
Aglutynacja bakterii
Aglutynacja krwinek
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
TEST ELISA
Wirus na powierzchni
Wśród metod pozwalających na jakościową i ilościową
ocenę reakcji antygen-przeciwciało jest np. test
immunoenzymatyczny ELISA
Kompleks przeciwciała
z enzymem przyłączony
do antygenu wirusa
Enzym przekształca
substrat w barwny
produkt
W metodzie tej można określić zarówno antygeny jak i przeciwciała,
dlatego znalazła ona zastosowanie do oceny obecności antygenów i
przeciwciał w chorobach zakaz
nych, np. zakażeniach HIV, chorobach
alergicznych, pasożytniczych, do wykrywania antygenów
nowotworowych
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
PRZECIWCIAA
A MONOKLONALNE
Przeciwciała będące wytworem tylko jednego klonu limfocytów B i stanowiące grupę
identycznych cząsteczek rozpoznających jeden typ epitopu (w danym antygenie jest
wiele epitopów) określane są jako przeciwciała monoklonalne
Limfocyty B, wytwarzające przeciwciała
Immunizowana
mysz pobrane od immunizowanego dawcy,
unieśmiertelnia się dokonując ich fuzji z
Szpiczak
komórkami nowotworowymi szpiczaka
Fuzja w celu otrzymania hybryd
Otrzymane w ten sposób hybrydy
komórkowe, składające się z jednego
limfocytu B produkującego przeciwciała i
jednej komórki szpiczaka, zdolne są w
warunkach in vitro do podziałów i produkcji
dużych ilości jednorodnych przeciwciał
Klon produkujący
przeciwciała monoklonalne
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
PRZECIWCIAA
A MONOKLONALNE
Zastosowanie:
�� określanie różnych czynników, np. w testach ELISA
�� diagnostyka nowotworów
�� leczenie nowotworów
�� immunosupresja (przeciwciała przeciw limfocytom T u pacjentów z przeszczepem)
�� wykrywanie antygenów HLA przy doborze dawców przeszczepów
�� neutralizacja toksyn
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
SUROWICE I SZCZEPIONKI
Surowica
Surowica odpornościowa zawiera gotowe przeciwciała (odporność utrzymuje się zwykle
krótko, 2-6 tygodni)
Szczepionka
Szczepionki to preparaty biologiczne, o silnych właściwościach immunologicznych,
prowadzących do trwałej odporności, bez działań toksycznych, np.:
�� szczepionki zawierające żywe, atenuowane drobnoustroje, czyli drobnoustroje pozbawione
chorobotwórczości (ich wadą jest możliwość rewersji do stanu dzikiego  chorobotwórczego)
ż� przeciw gruz
licy, ospie wietrznej, odrze, różyczce, durowi brzusznemu
�� szczepionki zawierające martwe drobnoustroje, inaktywowane chemicznie lub termicznie
(wadą jest ich mniejsza immunogenność i wymagają podania większej liczby dawek do uzyskania
trwałej odporności)
ż� przeciw cholerze, dżumie, wściekliz
nie, grypie, wzw typu A, kleszczowemu zapaleniu opon
mózgowych
�� szczepionki zawierające pojedyncze, istotne dla odporności antygeny, uzyskane na drodze
izolacji z drobnoustrojów
ż� przeciw tężcowi, błonicy
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
ALERGIE
Alergenem nazywamy antygen, który indukuje wystąpienie alergii, czyli nadwrażliwości 
nadmiernej odpowiedzi immunologicznej, prowadzącej do uszkodzenia tkanek gospodarza
Alergenami mogą być substancje o dużej masie cząsteczkowej, najczęściej białka pochodzenia
bakteryjnego, zwierzęcego, roślinnego; antybiotyki i inne leki, a nawet jony metali ciężkich
Stany chorobowe, u podstaw których leżą reakcje alergiczne, to: katar sienny, astma,
zapalenie skóry i wstrząs anafilaktyczny
Zwrócono uwagę na fakt, że wzrost higieny prowadzi do wzrastającej zapadalności na schorzenia
alergiczne. Zachorowania na alergie są rzadsze u dzieci narażonych na kontakt z patogenami
Reakcji alergicznej towarzyszy zwiększona produkcja przeciwciał IgE
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
WIRUS HIV
Wirus HIV należy do klasy retrowirusów tj. takich wirusów, które swój materiał
genetyczny mają w postaci kwasu rybonukleinowego RNA
UKA
AD IMMUNOLOGICZNY
WIRUS HIV
Wirus HIV atakuje głównie
limfocyty Th
Jednym ze szczególnych, dla tego typu wirusów,
białek jest enzym o nazwie odwrotna
transkryptaza. Dzięki niemu wirusowe RNA ulega
przepisaniu na DNA (prowirus), zaś to zostaje
wbudowane w obszar DNA gospodarza, bądz
tez
służy jako matryca, na podstawie, której w
procesie transkrypcji a potem translacji powstaną
wirusowe białka.
Celem ataku wirusa są limfocyty Th