Rozdział 1
PDF Page Organizer - Foxit Software
System
nerwowy
Neurony są zbudowane z ciała komórkowego i dwóch
rodzajów wypustek  przekazujących bodz
ce aksonów
i odbierających informacje dendrytów. W przekazywaniu
i odbieraniu impulsów między neuronami pośredniczą
specjalne połączenia zwane synapsami (patrz Rozdział 2
i 3). Neurony są zorganizowane w złożone łańcuchy
i sieci, które są drogami przekazu informacji w układzie
nerwowym.
Mózg i rdzeń kręgowy są połączone z receptorami
zmysłowymi i mięśniami za pomocą długich aksonów,
które tworzą obwodowy układ nerwowy. Rdzeń kręgowy
pełni dwie funkcje: jest zarówno przekaz
nikiem
prostych bodz
ców jak ruch kolana czy cofnięcie
kończyny po kontakcie z gorącym przedmiotem lub po
ukłuciu szpilką, jak również bardziej złożonych
odruchów. Można go porównać do autostrady między
Ośrodkowy układ nerwowy człowieka składa się
ciałem a mózgiem, którą podróżują informacje w obu
z mózgu i rdzenia kręgowego
kierunkach.
Podstawowe struktury systemu nerwowego są identyczne
Podstawowa struktura u wszystkich kręgowców, a cechą wyróżniającą ludzki
mózg jest jego wielkość w stosunku do reszty ciała.
Układ nerwowy składa się z mózgu, rdzenia
Jest to spowodowane przez bardzo duży wzrost ilości
kręgowego i obwodowych nerwów. Jest zbudowany
interneuronów w czasie ewolucji, co pozwala człowiekowi
z komórek nerwowych zwanych neuronami, oraz
na bardzo szeroki zakres odbioru bodz
ców środowisko-
komórek pomocniczych zwanych komórkami glejowymi.
wych.
Są trzy główne typy neuronów. Neurony zmysłowe
(ang. sensory neurons) są połączone z receptorami
Anatomia mózgu
odpowiedzialnymi za odbiór i odpowiedz
na różne
bodz
ce środowiska wewnętrznego i zewnętrznego.
Mózg składa się z pnia i dwóch półkul.
Receptory wrażliwe na zmiany oświetlenia, dz
więku,
stymulację mechaniczną i chemiczną wspomagają Pień mózgu obejmuje tyłomózgowie, śródmózgowie
zmysły wzroku, słuchu, dotyku, zapachu czy smaku. i międzymózgowie. Tyłomózgowie jest przedłużeniem
Kiedy stymulacja mechaniczna, cieplna lub chemiczna rdzenia kręgowego. Zawiera sieci neuronów, które tworzą
skóry przewyższa określoną wartość może ośrodki odpowiadające za kontrolę podstawowych funkcji
spowodować zniszczenia tkanki, a wtedy aktywowany życiowych jak oddychanie czy ciśnienie krwi. Część
jest specjalny zestaw receptorów zwanych bólowymi grzbietowa tyłomózgowia wtórnego tworzy móżdżek,
(ang. nociceptors). Powodują one wzrost zarówno który odgrywa główną rolę w kontroli i koordynacji ruchów
odpowiedzi obronnej jak i uczucia bólu (patrz Rozdział (patrz Rozdziały 7 i 9).
5). Neurony motoryczne (ang. motor neurons), które
Śródmózgowie zawiera grupy neuronów, wykorzystujących
kontrolują aktywność mięśni, są odpowiedzialne za
różne rodzaje chemicznych przekaz
ników i wysyłających
wszelkie formy zachowania, włączając w to mowę.
aksony do obu półkul. Mogą one modulować aktywność
Interneurony znajdują się między neuronami
neuronów w wyższych partiach mózgu, wpływając na
zmysłowymi i motorycznymi. Interneurony pośredniczą
takie jego czynności jak sen, uwaga czy funkcja układu
w przekazie najprostszych bodz
ców, ale są też
nagrody.
odpowiedzialne za najbardziej złożone działania mózgu.
Komórki glejowe, które były długo uważane za mające
jedynie funkcję wspomagającą neurony, w rzeczywistości
mają duży wpływ na rozwój systemu nerwowego oraz
funkcjonowanie dorosłego mózgu. Są one dużo
liczniejsze niż neurony, ale nie przewodzą bodz
ców
w typowy dla nich sposób.
2
Rozdział 1
PDF Page Organizer - Foxit Software
T Ludzki mózg widziany z góry, z dołu i z boku. Widok na mózg
z boku pokazujący
podział między półkulą
a pniem mózgu, na
którego przedłużeniu
znajduje się móżdżek.
Międzymózgowie jest podzielone na dwie różne części
półkula mózgu
nazywane wzgórzem (ang. thalamus) i podwzgórzem
móżdżek
(ang. hypothalamus). Wzgórze przekazuje impulsy ze
pień mózgu
wszystkich narządów zmysłów do kory mózgowej,
która wysyła informacje zwrotne do wzgórza.
Podwzgórze kontroluje funkcje takie jak jedzenie czy
picie, a także reguluje wydzielanie hormonów
odpowiadających za funkcje seksualne.
Poprzeczny przekrój
przez mózg
pokazujący wzgórze
i podwzgórze.
Dwie półkule mózgu składają się z jąder podstawy
wzgórze
oraz rozległej, choć cienkiej, warstwy neuronów
podwzgórze
tworzących istotę szarą kory mózgowej. Jądra
podstawy pełnią główną rolę w inicjacji i kontroli
ruchów (patrz Rozdział 7). Kora mózgowa jest naj-
bardziej rozwiniętą częścią mózgu człowieka  cztery
razy bardziej niż u goryli. Jest ona pofałdo-wana
i podzielona na dużą liczbę odrębnych obszarów,
rozpoznawalnych dzięki swoim warstwom i połączeniom.
Funkcje wielu z tych regionów, odpowiedzialnych np.
Poprzeczny przekrój
za wzrok, słuch, węch, odbieranie bodz
ców ze skóry
przez mózg pokazujący
(ang. somaesthetic areas) czy różne działania moto-
jądra podstawy
ryczne, zostały dobrze poznane. Drogi przekazu od
i spoidło wielkie.
receptorów w narządach zmysłów do kory mózgowej i od
kory mózgowej do mięśni krzyżują się przechodząc
półkula mózgowa
z jednej strony na drugą. Dlatego ruchy prawej
spoidło wielkie
części ciała są kontrolowane przez lewą część kory
jądra podstawy
mózgowej i odwrotnie. Podobnie, lewa połowa ciała
wysyła sygnały z narządów zmysłów do prawej półkuli,
dlatego na przykład dz
więki z lewego ucha dochodzą
głównie do prawej części kory mózgowej. Jednakże,
dwie części mózgu nie działają niezależnie od siebie
 gdyż lewa i prawa część kory mózgowej są połączone
dużą strukturą nazywaną spoidłem wielkim (ang. corpus
Ojciec nowoczesnej
callosum).
neurobiologii, Ramon y Cajal,
przy mikroskopie, 1890.
.
Kora mózgowa jest odpowiedzialna za spontaniczne
zachowania, język, mowę i wyższe funkcje takie jak
myślenie czy zapamiętywanie. Wiele z tych funkcji
jest warunkowanych przez obie strony mózgu, ale
niektóre są związane z jedną z półkul. Obszary
związane z niektórymi z wyższych funkcji, jak mowa
Pierwsza ilustracja
(która jest warunkowana przez lewą półkulę u
neuronów
większości ludzi), są zidentyfikowane. Jednakże jest
i dendrytów wykonana
jeszcze wiele do odkrycia, szczególnie w kwestii tak
przez Cajal a.
fascynujących zagadnień jak świadomość i dlatego
poznawanie funkcji kory mózgowej jest jedną
Znakomite rysunki
z najbardziej emocjonujących i rozwijających się
neuronów w móżdżku
dziedzin neurologii.
wykonane przez
Cajal a.
Znasz angielski? Polecane strony internetowe: http://science.howstuffworks.com/brain.htm
http://faculty.washington.edu/chudler/neurok.html http://psych.hanover.edu/Krantz/neurotut.html
3