BUDOWA UKA
ADU
NERWOWEGO SSAKÓW NA
PRZYKA
ADZIE CZA
OWIEKA
SZLAKI KOMUNIKACYJNE
" Odebrane bodz
ce, przetworzone na impuls
nerwowy, są przekazywane za
pośrednictwem obwodowego układu
nerwowego do układu centralnego.
" Równolegle biegnie droga z rozkazem
reakcji do odpowiednich narządów
BUDOWA UKA
ADU NERWOWEGO
UKA
AD
NERWOWY
OŚRODKOWY (centralny) OBWODOWY
Somatyczny układ nerwowy
Autonomiczny układ nerwowy
Układ współczulny Układ przywspółczulny
B O D Z I E C
RECEPTORY CZUCIOWE
S A
U P G R Z B I E T O W Y
DROGA RZENIOWO-WZGÓRZOWA
DROGA RZENIOWO-MÓŻDŻKOWA
pęczki smukły i klinowaty
M Ó Z G oraz R D Z E C
K R 
G O W Y
SOMATYCZNY UKA
AD RUCHOWY AUTONOMICZNY UKA
AD NERWOWY
DROGA POZAPIRAMIDOWA DROGA PIRAMIDOWA
Cześć współczulna Cześć przywspółczulna
Drogi czerwienno-rdzeniowa i Droga korowo-rdzeniowa
siatkowo-rdzeniowa
MI
ŚNIE SZKIELETOWE MI
ŚNIE GA
ADKIE MI
SIEC
SERCOWY GRUCZOA
Y
O D P O W I E D y

BUDOWA UKA
ADU NERWOWEGO
l� Układ centralny, to:
 mózgowie,
 rdzeń kręgowy.
l� Układ obwodowy, to:
 nerwy czaszkowe,
 nerwy rdzeniowe.
ANALIZA DANYCH
Analizą danych zajmuje
się centralny układ
nerwowy, zbudowany z:
" mózgu,
" móżdżku,
" rdzenia
przedłużonego,
" rdzenia kręgowego.
MÓZG
Waga mózgu dorosłego człowieka wynosi
od 1200 do 1400 g.
Ochronę mózgu stanowią:
" włosy
" skóra
" kości czaszki
" opony mózgowe (błony łącznotkankowe):
�� twarda
�� pajęczynówka
�� miękka (silnie ukrwiona; odpowiada za odżywianie i dotlenianie mózgu)
" płyn mózgowo  rdzeniowy znajdujący się pomiędzy oponami.
Płyn mózgowo rdzeniowy wypełnia również 4 komory znajdujące się w mózgu oraz kanał
kręgowy. Jego rola to amortyzacja wstrząsów oraz regulacja ciśnienia
wewnątrzczaszkowego.
MÓZG
" Zbudowany z dwóch półkul mózgowych, połączonych włóknami nerwowymi,
które tworzą tzw. spoidło wielkie, dzięki czemu mogą współpracować.
" W każdej półkuli mózgowej wyróżniamy 4 płaty mózgowe.
" Powierzchnia półkul mózgowych jest silnie pofałdowana- może dochodzić do
2 m2.
" Półkule mózgowe zbudowane są z zewnętrznej istoty szarej (kora mózgu) i
wewnętrznej istoty białej.
" Mózg stanowi o naturze człowieka, koordynuje wszystkie czynności
fizjologiczne, odbiera sygnały z otoczenia, nadaje im znaczenie i wartość
emocjonalną.
" To w mózgu zachodzą procesy myślowe, czucie, uczenie się, zapamiętywanie,
doznawanie uczuć.
MÓZG
W przekroju mózgu można wyróżnić dwie warstwy:
a
a. Korę mózgu zbudowana z istoty szarej, którą
stanowi ciało komórek nerwowych. Ma ona
grubość 2-3 mm. W korze mózgowej
zlokalizowane są ośrodki kierujące pracą
naszego organizmu.
b. Warstwa podkorowa zbudowana jest z istoty
b
białej, którą tworzą włókna nerwowe. Stanowią
one sieć połączeń pomiędzy różnymi obszarami
mózgu.
PODZIAA
OBOWI
ZKÓW
l� Kora mózgu zbudowana jest z istoty
szarej, czyli z ciał komórek nerwowych i
tutaj następuje analiza wszystkich
informacji.
l� W korze mózgowej znajdują się
wyspecjalizowane ośrodki nerwowe.
l� Lokalizacja ośrodków korowych:
 w płacie czołowym  ośrodek mowy,
 w płacie ciemieniowym  ośrodek
koordynacji ruchu,
 w płacie skroniowym  ośrodek słuchu i
pamięci,
 w płacie potylicznym  ośrodek wzroku.
SPECJALIZACJA PÓA
KUL
" Włókna idące od lewej półkuli przechodzą na
stronę prawą rdzenia kręgowego i odwrotnie.
Skutkiem tego mięśnie jednej strony ciała
pozostają pod kontrolą ośrodków nerwowych
strony przeciwnej.
" Zawsze jedna z półkul dominuje nad drugą. U
osób praworęcznych dominuje półkula lewa.
" Są w niej zlokalizowane ośrodki mowy związane
z zapamiętywaniem mowy, jej rozumieniem i
odtwarzaniem, także w formie pisanej.
" W prawej półkuli mózgu znajdują się ośrodki
orientacji przestrzennej, zapamiętywania,
odtwarzania i porównywania wrażeń słuchowych
i wzrokowych.
" To prawej półkuli przypisywane są zdolności
artystyczne i twórcze, poczucie rytmu,
wyobraz
nia, marzenia, emocje.
" Od współpracy półkul mózgowych zależy poziom
inteligencji człowieka oraz twórcze myślenie.
MÓŻDŻEK
" Dzieli się na dwie półkule, podobnie jak mózg.
" Zawiera istotę szarą i białą w takim samym jak w mózgu
położeniu.
" Jest ośrodkiem kierującym ruchami:
- koordynuje ruchy,
- utrzymuje postawę ciała,
- odpowiada za napięcie mięśni,
- odpowiada za utrzymanie równowagi ciała.
RDZEC
PRZEDA
UŻONY
" A
ączy półkule mózgu z rdzeniem kręgowym.
" Jest miejscem ośrodków kontrolujących podstawowe
funkcje życiowe:
 oddychanie,
 krążenie,
 trawienie,
 sen.
" Zniszczenie tego fragmentu mózgowia powoduje
natychmiastową śmierć.
RDZEC
KR
GOWY
" Znajduje się w kanale kręgowym.
" Podobnie jak mózg jest otoczony
trzema oponami
" Zawiera istotę białą i szarą, jednak ich
rozmieszczenie jest inne jak w mózgu
(na zewnątrz istota biała, w środku
szara).
" Przenosi informacje do mózgu i z
mózgu.
" Jest łącznikiem pomiędzy centralnym i
obwodowym układem
" Struje czynnościami odruchowymi.
" Są tu zlokalizowane ośrodki ruchów
mięśni kończyn i tułowia.
" Przerwanie ciągłości rdzenia
kręgowego skutkuje kalectwem lub
śmiercią.
RDZEC
KR
GOWY
Ma długość około 45 cm
Od rdzenia kręgowego odchodzą nerwy
rdzeniowe będące częścią obwodowego
układu nerwowego.
Budowa wewnętrzna rdzenia jest istota szara istota biała
odwrotna do mózgu  na zewnątrz
znajduje się istota biała, a w środku
istota szara ułożona w
kształt litery H.
Przekrój przez rdzeń kręgowy
Na skróty
" Impuls nerwowy może skrócić sobie drogę i pozostać w rdzeniu kręgowym.
Mówimy wtedy o odruchu prostym.
" Odruch prosty jest mechanizmem obronnym, powodującym prawie
natychmiastową reakcję mięśnia na bodziec, nie obejmujący bezpośrednio
mózgu.
" Impulsy nerwowe zawsze jednak przechodzą przez ośrodkowy układ
nerwowy.
" Neurony łączą się ze sobą, tworząc łuki odruchowe.
" Drogę impulsu od receptora do narządu wykonawczego nazywamy łukiem
odruchowym.
Bodziec ą� receptor ą� neuron czuciowy ą� neuron pośredniczący ą� neuron
ruchowy ą� efektor (mięsień lub gruczoł)
A
UK ODRUCHOWY
Receptor  jest to miejsce odbioru bodz
ca np. komórki czuciowe w skórze. Bodziec
odebrany przez receptor jest przekazywany neuronami czuciowymi do
ośrodkowego układu nerwowego np. do rdzenia kręgowego. Informacja jest
analizowana przez neurony kojarzeniowe. Neuron ruchowy przesyła impuls
nerwowy do narządu wykonawczego  efektora, np. mięśnia lub gruczołu.
neuron czuciowy receptor
neurony kojarzeniowe
efektor
neuron ruchowy
ODRUCHY
Odruch jest to automatyczna reakcja organizmu na bodziec. Większość
odruchów powstaje na zasadzie prostego łuku odruchowego opisanego
wcześniej. Przekaz impulsów nerwowych odbywa się niezwykle szybko 
neurony czuciowe przewodzą impulsy z szybkością 15  40 m/s, a ruchowe 50 
80 m/s. Jest to istotne podczas reakcji obronnej organizmu np. cofanie ręki pod
wpływem ognia.
Badaniami odruchów jako pierwszy zajmował się rosyjski fizjolog Iwan Pawłow,
który w 1904 r. otrzymał nagrodę Nobla.
Wszystkie odruchy można podzielić na bezwarunkowe i warunkowe.
Odruch bezwarunkowy jest wrodzony i powstaje niezależnie od naszej woli.
Odruchy te związane są z rdzeniem kręgowym i ośrodkami podkorowymi
mózgu.
Przykłady odruchów bezwarunkowych:
" kichanie, kaszel,
" ssanie mleka,
" zmiana wielkości z
renicy pod wpływem światła o różnym natężeniu,
" odruch kolanowy.
ODRUCHY
Odruch warunkowy jest to odruch nabyty. Związany jest z ośrodkami w korze
mózgowej. Jego wykształcenie wymaga działania bodz
cem obojętnym
jednocześnie z bodz
cem wywołującym dany odruch. Aby wykształcić odruch
warunkowy należy takie działania wielokrotnie
powtarzać. Przykładem odruchu
warunkowego jest np. tresura psa.
Odruchem warunkowym jest też
obgryzanie paznokci czy ołówka w
sytuacjach stresowych, wydzielanie
śliny pod wpływem zapachu pokarmu.
Warunkowanie klasyczne
" Bodziec bezwarunkowy  to bodziec biologicznie ważny, na
który nie można nie zareagować. Jeśli nie zareagujemy, stanie
się coś niekorzystnego dla organizmu.
" Bodziec warunkowy  jest biologicznie obojętny tzn., że nie
musimy na niego reagować. Bodziec ten nabiera cech bodz
ca
biologicznie ważnego, jest z nim kojarzony i wtedy występuje
odruch.
" Reakcja bezwarunkowa  zachowanie wywołane przez
bodziec bezwarunkowy.
Reakcje warunkowe
" Odruch warunkowy klasyczny powstaje podczas życia osobnika na bazie
odruchu bezwarunkowego. Występuje dopiero po analizie danego bodz
ca
przez ośrodek kojarzenia w mózgowiu, głównie w pniu mózgu.
Powstawanie odruchów warunkowych wynika z powtarzalności pewnych
sytuacji oraz integracyjnej funkcji mózgowia, które korzystając z danych
przekazywanych przez różne zmysły może postrzegać otoczenie
wieloaspektowo.
" Reakcja warunkowa nie różni się niczym od reakcji bezwarunkowej, różne
są tylko bodz
ce, które je wywołują.
" Pierwsze kontakty ze światem regulowane są przez odruchy
bezwarunkowe.
Reakcje wrodzone:
" Bezwarunkowy odruch ssania  występuje nie tylko, gdy drażnimy wargi
dziecka lub języka, ale też całej twarzy (od 9 dnia życia znika).
" Odruch obejmowania  szybki ruch prostowania rąk i rozszerzania palców i
szybkie zgięcie rąk i przyciśnięcie pięści dla klatki piersiowej (znika od 2
miesiąca).
" Odruch chwytny  drażnienie wewnętrznych powierzchni dłoni powoduje jej
zamknięcie (zanika po 2 miesiącu)
" Odruch mrugania  reakcja na bodz
ce dotykowe, szczególnie w okolicy twarzy
" Reakcje węchowe i smakowe - wrażliwość na drażniące zapachy oraz na smak
gorzki, kwaśny i słony
" Odruch z
renicowy  reakcja na bodz
ce wzrokowe (u 6-miesięcznego płodu),
np. światło
" Odruch orientacyjno-badawczy  zwracanie głowy i oczu w kierunku światła,
wodzenie oczami za przedmiotami
Warunkowanie klasyczne
1 etap. Bodziec bezwarunkowy (pokarm) + bodziec obojętny np.
dzwonek wydzielanie śliny.
Po wielokrotnym powtórzeniu powyższej sytuacji.
2 etap. Dzwonek - dotychczasowy bodziec obojętny,
towarzyszący karmieniu wydzielanie śliny Dzwonek nabył
właściwości bodz
ca bezwarunkowego, mimo że w niczym nie
przypomina pokarmu!
Następstwa warunkowania
" Wygaszanie  eliminacja Reakcji Warunkowej w wyniku
powtarzającego się Bodz
ca Warunkowego bez Bodz
ca
Bezwarunkowego
" Samorzutne odnowienie  po okresie wygaszenia BW
wywołuje RW
" Ponowne uczenie się reakcji jest łatwiejsze
Warunkowanie instrumentalne
Prawo efektu  zachowanie, które w danym momencie przynosi
satysfakcje zostaje skojarzone z nią, i jeśli sytuacja się w
przyszłości powtórzy, to powtórzone zostanie także zachowanie.
Różne konsekwencje działania:
" Wzmocnienie pozytywne: nagroda, zwiększa szanse na
wystąpienie zachowania
" Wzmocnienie negatywne: pozwala uniknąć negatywnych reakcji
" Kara; negatywna konsekwencja zachowania
" Pomijanie  po wystąpieniu zachowanie nie pojawiają się
konsekwencje, które wystąpiłyby przy jego zaniechaniu.
Wzmacniają inne zachowania.
OBWODOWY UKA
AD NERWOWY
W skład tego układu wchodzi:
" 12 par nerwów czaszkowych
" 31 par nerwów rdzeniowych
Nerwy czaszkowe odchodzą bezpośrednio od mózgu. Unerwiają narządy zmysłów
oraz mięśnie i gruczoły znajdujące się w głowie np. mięśnie mimiczne twarzy,
ślinianki.
Nerwy rdzeniowe odchodzą od rdzenia kręgowego. Unerwiają skórę, mięśnie,
gruczoły, narządy wewnętrzne.
Nerwy obwodowe zbudowane są z wiązek neurytów, których ciała komórek
znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym. W zależności od rodzaju
przewodzonych bodz
ców wyróżniamy:
" nerwy czuciowe  przewodzą bodz
ce czuciowe
" nerwy ruchowe  przewodzą bodz
ce ruchowe
" nerwy mieszane  przewodzą bodz
ce czuciowe i ruchowe.
Najdłuższym nerwem układu obwodowego jest nerw kulszowy unerwiający
kończynę dolna.
AUTONOMICZNY UKA
AD NERWOWY
" Układ autonomiczny, zwany inaczej
wegetatywnym, stanowi część obwodowego
układu nerwowego i reguluje pracę narządów
wewnętrznych i gruczołów.
" Jego działanie jest niezależne od woli i
świadomości, nie podlega kontroli
świadomości.
" Składa się z dwóch, przeciwstawnie
działających układów: współczulnego i
przywspółczulnego.
" Układ współczulny przyspiesza procesy
życiowe odpowiedzialne za obronę lub atak, a
przywspółczulny je zwalnia np. współczulny
przyspiesza akcję serca, a przywspółczulny
zwalnia akcję serca.
Funkcje układu autonomicznego:
UKA
AD WSPÓA
CZULNY UKA
AD PRZYWSPÓA
CZULNY
rozszerzanie z
renicy zwężanie z
renicy
pobudzanie ślinianek hamowanie wydzielania śliny
przyspieszanie czynności serca zwalnianie czynności serca
rozkurczanie oskrzeli zwężanie dróg oddechowych
zwężanie naczyń krwionośnych  rozszerzanie naczyń krwionośnych 
wzrost ciśnienia krwi wzrost ciśnienia krwi
pobudzanie nadnerczy do wydzielania hamowanie czynności wydzielniczych
adrenaliny nadnerczy
rozszerzenie pęcherza moczowego kurczenie pęcherza moczowego
hamowanie skurczów jelit i żołądka pobudzanie skurczów jelit i żołądka
pobudzanie gruczołów łzowych hamowanie gruczołów łzowych
ORGANIZACJA SEGMENTU RDZENIA KR
GOWEGO
ciało neuronu czuciowego
gałąz

korzeń zwój gałąz

tylna
tylny czuciowy oponowa
ciało interneuronu
ciało motoneuronu
jądro pośrednio-boczne
(współczulne)
jądro pośrednio-przyśrodkowe
(przywspółczulne)
zwój
współczulny
włókna nerwowe czuciowe z
gałąz

kierunkiem przepływu pobudzenia
korzeń
przednia
przedni
włókna nerwowe ruchowe z
kierunkiem przepływu pobudzenia
róg
zmielinizowane współczulne
tylny
włókna nerwowe
istota
niezmielinizowane współczulne
biała
włókna nerwowe
zmielinizowane przywspółczulne
kanał środkowy
włókna nerwowe
niezmielinizowane przywspół-
istota
czulne włókna nerwowe
szara
NARZ
D
róg
DOCELOWY
przedni
zwój
przywspółczulny
Somatyczny układ
Cecha Autonomiczny układ nerwowy
ruchowy
Narząd wykonawczy Mięśnie szkieletowe Mięśnie gładkie, miesień sercowy, gruczoły
Zwoje zlokalizowane wzdłuż kręgosłupa, na
Zwoje Brak
peryferii lub w ścianach narządów
Liczba neuronów
unerwiających Jedno Dwa
efektor
Efekt działania
bodz
ca nerwowego Tylko pobudzenie Pobudzenie lub hamowanie
komórkę efektorową
O wolnej przewodzeniu (1-3m/s do 18-20m/s);
Zmielinizowane, grube (9-
Typ włókien przedzwojowe - zmielinizowane, cienkie
3źm), o dużej szybkości
nerwowych (3źm), pozazwojowe  niezmielinizowane,
przewodzenia (70-120m/s)
bardzo cienkie (1źm)
Paraliż ze zmniejszeniem Napięcie mięśniowe oraz funkcja zachowane;
Skutki odnerwienia
napięcia oraz zanik komórki docelowe wykazują nadwrażliwość
 WYA

CZENIE
" Układ nerwowy spełnia w organizmie nadrzędną funkcję w stosunku do innych
układów. Jakiekolwiek zaburzenia jego funkcjonowania odbijają się niekorzystnie na
pracy wielu narządów.
" Aby układ nerwowy był zawsze sprawny nie należy go przemęczać.
" Najlepszym odpoczynkiem dla układu nerwowego i całego organizmu jest sen, który
zabezpiecza przed skutkami nadmiernego i długotrwałego pobudzenia.
" Brak snu powoduje zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym i zachowaniu.
" W czasie snu dochodzi do zwolnienia wszystkich czynności fizjologicznych organizmu i
okresowego zaniku świadomości. Jest on także wypoczynkiem tych części mózgu,
które odpowiadają za najbardziej złożone procesy myślenia.
" Ilość snu, niezbędna do regeneracji sił u młodzieży szkolnej, powinna wynosić około 9
godzin na dobę.
HIGIENA UKA
ADU NERWOWEGO
Układ nerwowy, a szczególnie mózg są zbudowane z delikatnych komórek,
wrażliwych na niedobór tlenu i składników odżywczych. Ponadto komórki
nerwowe bardzo trudno się regenerują. Ze względu na nadrzędną rolę w naszym
organizmie należy szczególnie dbać o jego dobrą kondycję.
" należy spać odpowiednią ilość czasu, aby umożliwić  wypoczynek układowi
nerwowemu. Małe dzieci potrzebują 12 godzin snu, 12  18 latek 9 godzin, a
dorośli 6-8 godzin,
" nie spożywać alkoholu, nie palić papierosów, nie brać narkotyków ani innych
używek. Nie nadużywać picia kawy.
" uważać podczas prac z substancjami chemicznymi np. pestycydy, farby, kleje,
proszki,
" prawidłowo się odżywiać,
" pamiętać o wypoczynku, najlepiej na świeżym powietrzu,
Aktywność naszego mózgu można zbadać za pomocą urządzenia 
elektroencefalografu. Uzyskuje się wykres pracy mózgu EEG 
elektroencefalogram. Na jego podstawie neurolog  lekarz zajmujący się
chorobami układu nerwowego może postawić diagnozę.
EEG w różnych stanach aktywności mózgu
CHOROBY UKA
ADU NERWOWEGO
Nerwica  jest to zaburzenie emocjonalne spowodowane niepokojem, lękiem,
długotrwałym stresem. Jest wiele rodzajów nerwic. Objawiają się one
najczęściej nieuzasadnionymi stanami lekowymi, brakiem koncentracji,
bezsennością, bólami głowy, brzucha.
Fobia  jest to nieuzasadniony, paniczny lęk przed różnymi sytuacjami lub
przedmiotami; np. klaustrofobia  lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami,
agorafobia  lek przed otwartą przestrzenią,
Depresja  zaburzenie psychiczne objawiające się zniechęceniem do życia,
stanami lekowymi, obojętnością.
Schizofrenia  choroba psychiczna o nieznanych przyczynach. Objawia się
zamknięciem w sobie, utratą kontaktu z otoczeniem, urojeniami, lekami,
zaburzeniem myślenia.
CHOROBY UKA
ADU NERWOWEGO
Padaczka  choroba ta objawia się napadami drgawkowymi, czasem
utratą przytomności.
Choroba Parkinsona  spowodowana uszkodzeniem komórek mózgu,
objawia się między innymi drżeniem rąk i postępującymi zmianami
neurologicznymi.
Choroba Alzheimera  przyczyną jest
obumieranie komórek mózgu co powoduje
utratę pamięci.
Zapalenie opon mózgowych i mózgu  jest
to choroba wywołana przez wirusy,
bakterie lub grzyby. Objawia się sztywnością
karku, bólami głowy, wymiotami i gorączką. Zapalenie opon
mózgowych może być przenoszone przez kleszcze.
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
RYBY
Rozrost masy ciała i zwiększenie prędkości
pływania wymagało usprawnienia mózgu i
Ryba chrzęstnoszkieletowa  żarłacz
narządów zmysłów. Dobrze rozwinięty jest
móżdżek, co wiąże się ze znaczną sprawnością
ruchową ryb (w móżdżku znajduje się ośrodek
koordynacji ruchów). Oczy są większe i
przesunięte na powierzchnię głowy. Do
parzystego narządu węchowego u ryb
prowadzą już dwa otwory węchowe. Narządy
Ryba kostnoszkieletowa  pstrąg
węchu mają budowę typową dla kręgowców
wodnych i tworzą parzyste, ślepo zakończone
kresomózgowie
jamki położone nad otworem gębowym. W
międzymózgowie
jamie gębowej znajdują się kubki smakowe
śródmózgowie
będące narządem smaku.
móżdżek
rdzeń przedłużony
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
RYBY
Specyficznym narządem wszystkich ryb jest
linia boczna. Otworki w łuskach prowadzą do
podskórnego kanalika wyścielonego
nabłonkiem zawierającym komórki zmysłowe.
Narząd linii bocznej orientuje rybę o kierunku i
sile prądów wody. Dzięki niemu ryba bez
pomocy wzroku, rejestrując zmiany ciśnienia
wody, wyczuwa obecność innej ryby lub innego
poruszającego się przedmiotu, a odbierając
odbicie fali, stwierdza istnienie przeszkody.
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
PA
AZY
Wraz z doskonaleniem się narządów zmysłów i
narządów ruchu, postępowym zmianom ulega i system
nerwowy. W stosunku do ryb silniejszemu rozwojowi
ulega kresomózgowie oraz boczne części
międzymózgowia. Mocno rozbudowane jest także
Płaz  żaba
śródmózgowie, w którego skład wchodzi duży płat
wzrokowy (wiąże się to z doskonałym wzrokiem żab).
Tyłomózgowie natomiast (ośrodek koordynacji ruchów)
rozwinięte jest bardzo słabo - ruchy płazów są
kresomózgowie
stosunkowo mało złożone. Pewien postęp zaznacza się
międzymózgowie
też w narządach zmysłów, gdzie jako nowy nabytek
śródmózgowie
pojawia się narząd Jacobsona - pełniący funkcję zmysłu
węchu. Bardzo dobrze rozwinięte są oczy, zbudowane w
móżdżek
sposób typowy dla kręgowców lądowych - mają
rdzeń przedłużony
ruchome powieki. Zabezpieczają one gałki oczne przed
wysychaniem i urazami, zatem są wyrazem
przystosowania do życia na lądzie.
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
GADY
U gadów lepiej rozwinięty jest także mózg,
gdzie szczególnie dobrze wykształcone jest
kresomózgowie, złożone z dwóch półkul
pokrytych szarą substancją (korą mózgową).
Rdzeń przedłużony (zamózgowie) jest
Gad  waran
charakterystycznie wygięty (w kształcie S),
przez co zwiększa się jego powierzchnia.
Narządy zmysłów - wzroku, słuchu i węchu - są
sprawniejsze niż u płazów. Oczy gadów mają
trzy powieki: górną, dolną i tzw. błonę kresomózgowie
migawkową. Akomodacja dokonuje się nie
międzymózgowie
tylko dzięki zmianom położenia soczewki, ale
śródmózgowie
także przez zmiany jej kształtu - co znacznie
móżdżek
usprawnia nastawianie oka na różne
odległości.
rdzeń przedłużony
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
PTAKI
Ptaki górują nad gadami znacznie silniejszym
rozwojem mózgu. Wiąże się to z lotem oraz
wykonywaniem w czasie niego wielu złożonych
ruchów. Doskonale wykształcony jest móżdżek,
będący ośrodkiem koordynacji ruchów.
Spośród narządów zmysłów najlepiej
Ptak  kruk
rozwinięte są oczy, mające zdolność podwójnej
akomodacji - ostrość widzenia regulowana jest
kresomózgowie
zarówno poprzez zmianę kształtu soczewki, jak
i zmianę jej położenia względem siatkówki.
międzymózgowie
śródmózgowie
móżdżek
rdzeń przedłużony
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
SSAKI
U ssaków nastąpił intensywny rozwój mózgu. Przejawem
tego jest duża jego objętość w stosunku do wielkości
ssaka oraz rozwój poszczególnych struktur mózgu.
Najintensywniej rozwinęło się kresomózgowie, które
swoimi półkulami przykryło międzymózgowie i
śródmózgowie. Powierzchnia kresomózgowia, jest
pofałdowana, a w korze mózgowej rozwinęły się ośrodki
wyższych czynności nerwowych, takich jak pamięć i
A
ożyskowiec  ogólnie
kojarzenie, które decydują o inteligencji ssaków. Dzięki
temu ssaki potrafią uczyć się i modyfikować swoje
kresomózgowie
zachowania w środowisku, w którym żyją. Ssaki w
porównaniu z innymi kręgowcami mają dobrze
międzymózgowie
rozwinięty móżdżek (jest on podzielony na dwie półkule
śródmózgowie
o pofałdowanej powierzchni), co decyduje o stopniu
móżdżek
rozwoju ośrodków odpowiadających za równowagę i
rdzeń przedłużony
koordynację ruchów. Od mózgu ssaków odchodzi 12 par
nerwów czaszkowych.
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
SSAKI
Zauważalną tendencją rozwojową układu
nerwowego zwierząt jest postępująca
centralizacja struktur (tworzenie zwojów
nerwowych i ośrodkowego układu nerwowego)
i koncentracja głównych narządów tego układu
z przodu ciała. Jednocześnie u poszczególnych
zwierząt wzrasta liczba połączeń nerwowych.
Układy nerwowe spełniają nadrzędną funkcje
w organizmach zwierząt ponieważ:
Naczelne  człowiek
� koordynują pracę narządów wewnętrznych,
� integrują działanie wszystkich układów i części
kresomózgowie
ciała,
międzymózgowie
� kontaktują organizm z otoczeniem
śródmózgowie
(umożliwiają odbieranie bodz
ców),
� umożliwiają reakcję organizmu na czynniki
móżdżek
środowiska.
rdzeń przedłużony
EWOLUCJA UKA
ADU NERWOWEGO
KR
GOWCÓW
W rozwoju ewolucyjnym kręgowców zauważamy, że pojedynczy pęcherzyk mózgowy
różnicował się najpierw na trzy, a potem pięć części mózgu.
Ewolucja mózgu kręgowców polega na tym, że:
�� najintensywniej rozwija się kresomózgowie, które już u płazów dzieli się na dwie
półkule, u gadów tworzy na powierzchni korę mózgową i przykrywa od góry
międzymózgowie, a u ptaków i ssaków zwiększa powierzchnie kory mózgowej przez
wytwarzanie fałd i bruzd oraz dodatkowo zakrywa śródmózgowie,
�� intensywnie rozrasta się tyłomózgowie (móżdżek), które u ssaków dzieli się na dwie
półkule,
�� odpowiednio progresywny rozwój przechodzi międzymózgowie, śródmózgowie i
zamózgowie. Efektem tak zróżnicowanej ewolucji poszczególnych części mózgu jest
większa koncentracja tego narządu, co ma wpływ na efektywność i szybkość jego
funkcjonowania.