Krytyka wychowania młodego człowieka na przykładzie pierwszej polskiej
powieści.

Jest oczywiście i pierwsza polska nowożytna powieść "Mikołaja Doświadczyńskiego
przypadki", opisująca historię polskiego szlachcica, który wychowywał się w
sarmackiej atmosferze, edukował się krótko w szkole jezuickiej, z której
niewiele skorzystał, wyjechał w świat; początkowo podróżuje ze swoim
guwernerem, który edukuje go w stronę zabaw towarzyskich i miłosnych; potem już
bez niego; popada w długi i ucieka do Indonezji, statek jednak rozbija się i
Mikołaj ląduje na wyspie Nipu, gdzie wysłuchuje wykładów mędrca wyspy (Xaoo) o
społeczeństwie wielce utopijnym, ale jak wspaniale urządzonym; ostatecznie, po
wielu perypetiach, wraca do kraju i we własnym gospodarstwie stara się
wprowadzić w życie co usłyszał; wykład Xaoo ma być pouczeniem, jaką drogę
należy wybrać w życiu;