MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Anna Matyga
Projektowanie odzieży
311[34].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jadwiga Idryjan-Pajor
mgr inż. Anna Kulińska
Opracowanie redakcyjne:
Marcin Olifirowicz
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
Magdalena Miszczak
Bożena Mazur
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[34].Z2.02
Projektowanie odzieży zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
technologii odzieży.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawowe pojęcia z zakresu projektowania odzieży. Zasady projektowania
odzieży 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Rodzaje i fasony odzieży. Kolorystyka i moda w projektowaniu odzieży 9
4.2.1. Materiał nauczania 9
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.2.3. Ćwiczenia 14
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Zmiany w stylach ubiorów na przestrzeni wieków 15
4.3.1. Materiał nauczania 15
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.3.3. Ćwiczenia 24
4.3.4. Sprawdzian postępów 25
4.4. Polskie ubiory szlacheckie 26
4.4.1. Materiał nauczania 26
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.4.3. Ćwiczenia 28
4.4.4. Sprawdzian postępów 30
4.5. Polskie stroje regionalne 30
4.5.1. Materiał nauczania 30
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.5.3. Ćwiczenia 33
4.5.4. Sprawdzian postępów 35
4.6. Sposoby tuszowania wad figury 35
4.6.1. Materiał nauczania 35
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 39
4.6.3. Ćwiczenia 39
4.6.4. Sprawdzian postępów 41
4.7. Zasady projektowania odzieży roboczej 41
4.7.1. Materiał nauczania 41
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 43
4.7.3. Ćwiczenia 43
4.7.4. Sprawdzian postępów 44
4.8. Projektowanie kolekcji ubiorów. Projektowanie ubiorów współczesnych 45
4.8.1. Materiał nauczania 45
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 47
4.8.3. Ćwiczenia 47
4.8.4. Sprawdzian postępów 50
5. Sprawdzian osiągnięć 51
6. Literatura 56
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w zapoznaniu się z podstawowymi pojęciami z zakresu
projektowania odzieży.
W poradniku zamieszczono:
- Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
- Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
- Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. W rozdziale zamieszczono ćwiczenia, które
zawierają przykład sprawdzianu osiągnięć oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje
opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego sprawdzianu
jest dowodem opanowania umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce
modułowej.
- Ćwiczenia, które zawierają:
" treść ćwiczenia,
" wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
" pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
" sprawdzian postępów, powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że
opanowałeś materiał albo nie.
" sprawdzian umiejętności praktycznych.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Projektowanie odzieży, której treści teraz poznasz jest jednym
z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem projektowania i modelowania odzieży
 schemat.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni Projektowania odzieży musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów BHP i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 311[34].Z2
Proces projektowania
i modelowania odzieży
311[34].Z2.01
Wykonywanie rysunku odzieżowego
311[34].Z2.03
311[34].Z2.02
Stylizowanie ubiorów
Projektowanie odzieży
311[34].Z3.04
Modelowanie podstawowych form
odzieży
311[34].Z2.05 311[34].Z2.06
Modelowanie form odzieży zgodnie Modelowanie form odzieży
z projektem plastycznym dla sylwetek nietypowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić proporcje sylwetki damskiej, męskiej i dziecięcej,
- narysować schemat sylwetki damskiej, męskiej i dziecięcej,
- narysować prosty ubiór na sylwetce,
- wykonać rysunek modelowy,
- czytać rysunki żurnalowe,
- posłużyć się rysunkiem żurnalowym,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, przepisami BHP i ppoż,
- dobrać przybory i materiały do wykonania rysunku,
- stosować zasady prezentacji i ekspozycji prac plastycznych oraz projektów,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posłużyć się terminologią z zakresu projektowania odzieży,
- określić zasady projektowania odzieży,
- określić czynniki wpływające na projektowanie odzieży,
- sklasyfikować rodzaje odzieży,
- określić fason odzieży na fotografii,
- odwzorować fason odzieży z fotografii,
- dobrać materiały odzieżowe do fasonu odzieży,
- zaprojektować fason odzieży z określonego materiału,
- dobrać zestawienia kolorystyczne do projektowanych wyrobów odzieżowych,
- dobrać dodatki do wyrobów odzieżowych,
- opracować projekt odzieży odpowiedni do wieku i figury,
- określić sposoby tuszowania wad figury,
- zaprojektować fason odzieży tuszującej wady figury,
- dobrać zestawienia kolorystyczne odzieży ukrywające wady figury,
- scharakteryzować różne ubiory historyczne,
- zastosować elementy strojów historycznych w projektach ubiorów współczesnych,
- rozróżnić typowe stroje ludowe,
- zastosować elementy strojów regionalnych w projektach ubiorów współczesnych,
- scharakteryzować style odzieży współczesnej,
- zaprojektować ubiory w różnych stylach,
- zaprojektować ubiory na różne pory roku,
- zaprojektować odzież roboczą dla pracowników różnych zawodów,
- określić rodzaje kolekcji odzieży,
- zaprojektować kolekcję odzieży dziecięcej dla różnych grup wiekowych,
- zaprojektować kolekcję odzieży młodzieżowej dla dziewcząt i chłopców,
- zaprojektować kolekcję odzieży damskiej dla typu figur: A, B, C, D,
- zaprojektować kolekcję odzieży męskiej dla typu figur: A, B, C, D.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawowe pojęcia z zakresu projektowania odzieży.
Zasady projektowania odzieży
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowe pojęcia z zakresu projektowania odzieży
Moda odzieżowa  (fr. mode, z łac. modus = sposób)  powszechnie przyjęty zwyczaj
dotyczący sposobu ubierania się w określonej epoce i na daną okoliczność. Słowo  moda
dotyczy również wielu dziedzin życia np. obyczajów i upodobań człowieka związanych ze
zmianami stylu życia, jednak zazwyczaj jest łączone z odzieżą. Moda w odzieży przejawia się
w linii i formie odzieży oraz kolorystyce i wzornictwie materiałów odzieżowych.
Linia mody  kierunek mody odzieżowej. Linia mody decyduje o programie wzornictwa
odzieży na określony sezon. Zmiany tej linii wyrażają się określoną sylwetką i elementami
odzieżowymi oraz kolorystyką i wzorami materiałów odzieżowych. Każda nowa linia mody
wpływa na zmianę form odzieżowych oraz na zmianę metod modelowania odzieży.
Styl ubioru  (łac. stilus = narzędzie do pisania)  styl cech charakteryzujących ubiór lub
grupę ubiorów w danym okresie. We wzornictwie odzieży stosuje się ten termin również do
określania kierunku mody. We współczesnej modzie odzieżowej występują cztery zasadnicze
style ubioru: klasyczny, sportowy, romantyczny i awangardowy. Często styl ubioru jest
związany z nazwiskiem jego twórcy, np. styl Chanel.
Fason  (fr. façon)  synonim formy odzieży i modelu odzieżowego, jako ksztaÅ‚tu
zewnętrznego wyrobu odzieżowego; oznacza również wzór wyrobu odzieżowego aktualnie
noszonego, np. modny fason płaszcza.
Zasady projektowania odzieży
Projektowanie to proces twórczy i świadomy, opierający się na wiedzy plastycznej
i technologicznej:
- wiedza plastyczna to suma wiadomości o formie odzieżowej jako płaszczyz
nie i bryle oraz
wszystkich elementach je określających,
- wiedza technologiczna to podstawy kroju oraz znajomość stylów w ubiorze, rozmaitości
fasonów, detali, cech materiałów odzieżowych,
- projektowanie to także świadomość mody aktualnej i jej nowinek.
Odzież można projektować:
" do określonych materiałów na figury typowe (konfekcyjnie) lub w krótkich seriach
produkcyjnych, krawiectwo miarowe, unikatowe,
" z wyobraz
ni, tworząc niczym nie ograniczone własne pomysły, dla figur typowych
(konfekcja, krótkie serie, krawiectwo miarowe, unikatowe),
" dla figur z odchyleniami (konfekcja, krótkie serie, krawiectwo unikatowe),
" dla konkretnej figury (konfekcja, krótkie serie, krawiectwo unikatowe).
Projektując odzież konfekcyjną należy znać zasady tej produkcji i pamiętać
o zapewnieniu prostoty i łatwości kroju. Odzież planowana na krótkie serie może być bardziej
skomplikowana w kroju i opracowaniu detali. W odzieży miarowej i unikatowej można
pozwolić sobie na stosowanie kroju i detali bardzo pracochłonnych, nawet wykonanych
ręcznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Zasady projektowania odzieży:
" ustalić przeznaczenie odzieży, okazję (wizytowa, wieczorowa, całodzienna, wypoczynkowa,
koktajlowa),
" zdecydować o stylu (w połączeniu z okazją  styl klasyczny, sportowy, romantyczny,
awangardowy),
" wybrać z
ródło informacji, czyli odmianę stylową, lub znalez
ć własne z
ródło pomysłu
w ramach stylu żurnalowego,
" określić modną linię w danym sezonie i dostosować ją do wybranego stylu,
" opracować szczegółowo fason (krój i detale),
" przypomnieć i zastosować układy liniowe, typowe dla wybranego stylu w kompozycji detali,
" zdecydować o ilości detali i ich rodzaju, w powiązaniu ze stylem, odmianą stylową (detale
standardowe, ornament płaski i przestrzenny),
" zwrócić uwagę na modne nowości w kształtach detali i ich rodzajach (kształt kołnierzy,
wielkość kieszeni, wysokość wszycia rękawów, zapięcia),
" zachować właściwe proporcje detali w relacji detal  forma ubioru i w ich relacjach
wzajemnych (zasada wielokrotności i  złotego podziału ),
" zastosować kontrast lub podobieństwo kształtów detali, w zależności od stylu,
" zastosować podziały liniowe, wynikające z układu detali zgodnie lub niezgodnie z budową
formy odzieży, w zależności od stylu,
" ustalić tonację barwną lub zestaw kolorystyczny, stosując kontrast lub podobieństwo
kolorów (zgodnie z tendencjami w modzie),
" dobrać właściwy materiał (lub materiały) o określonej fakturze, motywie, wzorze,
właściwościach plastycznych).
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje siÄ™ moda?
2. Co oznacza pojęcie: linia mody?
3. Co rozumiesz pod hasłem: styl ubioru?
4. Co to jest fason odzieży?
5. Jak można scharakteryzować proces projektowania odzieży?
6. W jaki sposób można projektować odzież?
7. Dla kogo (jakich figur) można projektować odzież?
8. Jakie znasz zasady projektowania odzieży?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyjaśnienie podstawowych pojęć.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z podstawowymi pojęciami z zakresu projektowania odzieży,
3) dobrać odpowiednie nazwy do treści definicji,
4) nakleić właściwą nazwę przy odpowiedniej treści definicji,
5) wkleić ćwiczenie do zeszytu,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wyposażenie stanowiska pracy:
1) samoprzylepne kartki z wydrukowanymi nazwami definicji,
2) samoprzylepne kartki z wydrukowaną treścią definicji,
3) zeszyt przedmiotowy,
4) literatura zgodna z punktem 7 poradnika.
Ćwiczenie 2
Ustalenie zasad projektowania odzieży.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z zasadami projektowania odzieży,
3) wybrać spośród podanych zasad te, które dotyczą procesu projektowania odzieży,
4) uzasadnić swój wybór,
5) wkleić ćwiczenie do zeszytu,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- samoprzylepne kartki z wydrukowanymi zasadami projektowania odzieży (prawdziwe
i fałszywe),
- zeszyt przedmiotowy,
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie moda?
2) zdefiniować pojęcie linia mody?
3) wyjaśnić pojęcie styl ubioru?
4) wyjaśnić pojęcie fason?
5) scharakteryzować proces projektowania odzieży?
6) ustalić zasady projektowania odzieży?
4.2. Rodzaje i fasony odzieży. Kolorystyka i moda w projektowaniu
odzieży
4.2.1. Materiał nauczania
Rodzaje odzieży współczesnej
Według  Słownika odzieżowego autorstwa Z. Parafianowicza, odzież dzieli się na
podstawowe rodzaje, te zaś na fasony o różnych nazwach (rys. 1):
" płaszcze  trencz, dyplomatka, szynel, swinger, redingot,
" kurtki  budrysówka, kanadyjka, parka,
" spódnice  kilt, balerina, solejka,
" sukienki  szmizjerka, chłopka, płaszczowa,
" spodnie  legginsy, typu męskiego, szarawary, bryczesy,
" żakiety  angielski, francuski, Chanem, Spencer, pudełko, blezer, kardigan.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 1. Rodzaje odzieży współczesnej: a) bosmanka, b) budrysówka, c) parka, d) bryczesy, e) szarawary,
f) spodnie typu męskiego, g) chłopka, h) kilt, i) lejba, j) szmizjerka
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Sukienki, bluzki i spódnice, nie mające odrębnych nazw, określa się nazwami stylów, do
których przynależą, np. bluzka i spódnica sportowe lub, jeśli mają charakter romantyczny,
z charakterystycznymi detalami ornamentalnymi, nazywa siÄ™ fantazyjnymi.
Istnieją pewne, niepisane normy (rodzaj etykiety), które określają sposób ubierania się
w zależności od okoliczności, miejsca i czasu (rys. 2):
Rys. 2. Odzież na różne okazje
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
" do pracy umysłowej (związanej z kontaktem z innymi ludz
mi) obowiązuje odzież
o niewyszukanych formach, funkcjonalna, estetyczna; niedopuszczalne sÄ… ubiory zbyt
swobodne, o dużych rozcięciach i dekoltach oraz ubiory-przebrania  zbyt malownicze; do
ubiorów obowiązujących zalicza się:
- płaszcze  dyplomatka, trencz, tzw. szynele (z zakładanymi połami, szalowym
kołnierzem),
- spódnice o fasonach urozmaiconych z przodu; nie powinny mieć sfałdowań i rozcięć
z tyłu (wówczas nie gniotą się i nie wypychają),
- spodnie  typu męskiego, szarawary,
- sukienki  płaszczowe i szmizjerki (sportowe),
- żakiety  różnego typu o prostej linii, najlepiej  blezer ,
- bluzki  koszulowe (np. jedwabne) oraz wizytowe.
" na wyjście (odzież wizytowa)  spódnice, sukienki, spodnie, żakiety, bluzki w wyrazistym
stylu, odświętne; mogą być fantazyjne lub proste w formie, w zależności od upodobań,
można w nich stosować śmieszne rozwiązania detali, np. urozmaicone dekolty, kołnierze,
draperie,
" na wielkie gale, bale (odzież wieczorowa)  wszystkie możliwe rodzaje ubiorów, ze
szczególnym uwzględnieniem fantazyjnych sukien; linia tych ubiorów może być
urozmaicona, np. formy bogate, ciekawe detale, ponieważ ubiory na wielkich balach są
przeznaczone m.in. do oglądania, ich formy powinny być oryginalne, bogate,
" styl wizytowo-wieczorowy  opiera się na odświętności tkanin; w ubiorach tego typu
stosuje się przewagę dekoracji góry ubioru nad jego dołem; do odzieży tego typu zalicza
się tzw.  małe i  duże czarne  sukienki zaprojektowane już przez Coco Chanel,
" na wycieczki, plener (odzież wypoczynkowo-relaksowa)  różnorodne rodzaje ubiorów,
wygodne, swobodne; przewaga fasonów sportowych, roboczych (dżinsy, budrysówki), ale
i fantazyjnych (elementy ludowe czy bieliz
niane w odzieży),
" na plażę (odzież plażowa)  całe zestawy funkcjonalnych, malowniczych ubiorów: od
strojów plażowych, kąpielowych, poprzez spódnice, szorty, po torby tekstylne  odzież,
w której wykorzystuje się nowości technologiczne,
" na ślub, komunię (odzież na specjalne okazje)  suknie, komplety ślubne projektowane
dwukierunkowo, tzn. albo bogate w formie, albo skromne, ascetyczne, najczęściej
obowiązujący jest kolor biały,
" do szkoły (odzież młodzieżowa, galowa, ceremonialna)  odzież prosta w formie,
klasyczna lub fantazyjna (spódnice, bluzki, sukienki, spodnie); obowiązujące kolory to
granat, biel, czerń.
Fasony i detale w odzieży
Fason to wygląd ubioru, wynikający z kroju i układu detali.
Krój jest bardzo ważnym elementem, ściśle związanym z linią mody. Jeśli lansowana
linia jest coraz prostsza i oddalona od ciała, to zwykle wiąże się to z konstruowaniem
ubiorów o liniach prostych. W kroju takich ubiorów nie naśladuje się naturalnych linii ciała,
lecz maksymalnie je upraszcza. Przykładem takiego kroju są bawełniane podkoszulki i odzież
naśladująca linię  T  bluzy treningowe, swetry w których większość szwów, łącznie z linią
wszycia rękawa, ma linię prostą. Inaczej postępuje się, gdy linia szycia ubiorów naśladuje
wypukłości i przewężenia linii ciała  wówczas krój jest wypukły, wykorzystuje się owale,
łukowate cięcia, zaszewki, krojenie materiałów  po skosie .
O modzie mówi się, że jest konfekcyjna lub krawiecka. Fasony konfekcyjne są łatwe do
szycia taśmowego, tam też stosuje się krój płaski. Natomiast w fasonach krawieckich stosuje
się krój wypukły. Przykładem zastosowania kroju płaskiego jest płaszcz o linii koszuli,
w formie litery  T , wypukłego  płaszcz o linii redingot, uzyskanej odpowiednimi cięciami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Zależność między fasonem, a linią mody można przeanalizować na podstawie fasonów
standardowych, czyli takich, które nie podlegają zmianom w wyglądzie ogólnym na
przestrzeni lat. Niezmienne pozostajÄ… charakterystyczne dla danego fasonu detale, zmianom
natomiast podlega linia (zarys sylwetki) oraz długość i kształt detali (rys. 3).
Rys. 3. Związek fasonu z linią mody: a) szmizjerka z lat: 1957, 1964, 1974, 1982, 1995, 1999, b) żakiet z lat:
1957, 1963, 1974, 1982, 1995
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Kolorystyka i moda
Nic tak nie jest ściśle powiązane z modą jak kolorystyka. Można powiedzieć, że
w obecnych czasach kolor góruje nad fasonem. Ostatnie lata kojarzą nam się gównie z bardzo
 kolorową ulicą . Skończyły się czasy szarości, granatów i bieli. W ich miejsce dominującym
krokiem weszła pełna gama kolorów, od czerwieni, różu, fioletu, błękitu do żółci. Ludzie
coraz chętniej ubierają się kolorowo, chcąc podkreślić swoją indywidualność, wyróżniać się
z tłumu.
Barwa jest istotną cechą ubioru, postrzeganą wcześniej niż kształt, zarys, szczegóły
fasonu, rodzaj materiału. Praca związana z odzieżownictwem wymaga wiedzy o istocie
barwy, oddziaływaniach kolorów, a także o sposobach określania nazw kolorów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Dobór kolorystyczny materiału do modelu odzieżowego należy wyłącznie do projektanta,
który musi orientować się w obowiązujących trendach kolorystycznych. W czasopismach,
żurnalach użytkowych i specjalistycznych używa się specyficznego nazewnictwa kolorów; są
to określenia potoczne, ułatwiające kojarzenie i przyśpieszające zapamiętywanie nowości.
Rzadko funkcjonują w nich nazwy barw podstawowych i złożonych, jak np. czerwony,
fioletowy, biały, czarny, niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy. Najczęściej używa się
określeń pochodzących bezpośrednio od nazw barwników substancyjnych (ultramaryna,
cynober, ugier, róż wenecki, purpura, zieleń chromowa). zdarzają się też nazwy  skojarzenia,
nawiązujące do świata roślin, jak zieleń mchu, zieleń pistacjowa, fuksja, morelowy, żółty
cytrynowy, łososiowy, cyklamen, oliwkowy, czerwień makowa, brzoskwiniowy,
marchwiowy. Niekiedy stosuje się skojarzenia swobodne niemal poetyckie, typu śnieżna biel,
morska bryza, lodowy błękit. Używa się także nazw kamieni szlachetnych i półszlachetnych,
np. szmaragd, szafir, lazur, ametyst, koral, turkus, topaz, rubin. Lista nazw kolorów
kojarzonych ze światem przyrody wydaje się niewyczerpana, np. kolor kości słoniowej, biel
ecru, khaki, zieleń wiosenna, piasek.
Oprócz określeń związanych z przyrodą, występują też nazwy produktów
żywnościowych, takie jak: kakao, kogel-mogel, kawa z mlekiem, czekolada, musztardowy,
cynamonowy, barwy cukierkowe (bardzo delikatne, przezroczyste,  słodkie ).
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje odzieży?
2. Jakie znasz rodzaje płaszczy?
3. Jakie znasz rodzaje spódnic?
4. Jakie znasz rodzaje kurtek?
5. Jakie znasz rodzaje żakietów?
6. Jakie znasz sposoby ubierania siÄ™?
7. Czym charakteryzuje się odzież stosowana do pracy umysłowej?
8. Jakie znasz cechy charakterystyczne dla odzieży wizytowej?
9. Jakie różnice występują między odzieżą wizytową a wieczorową?
10. Czym charakteryzuje siÄ™ styl wizytowo-wieczorowy?
11. Jakie znasz cechy odzieży sportowej?
12. Jakie ubiory zakwalifikujesz do odzieży plażowej?
13. Jakie cechy charakterystyczne ma odzież na specjalne okazje?
14. Jakie są cechy odzieży do szkoły, wskaż jej kolorystykę?
15. Wyjaśnij, co to jest fason?
16. Co rozumiesz pod pojęciem krój?
17. Jaka jest różnica między fasonem konfekcyjnym a krawieckim?
18. Czym charakteryzuje się odzież naśladująca linię  T ?
19. Jakie znaczenie ma kolorystyka w modzie?
20. Jakie znasz nazwy barw stosowane w odzieżownictwie?
21. Od czego pochodzÄ… nazwy barw?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Nazwij odzież przedstawioną na ilustracjach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami odzieży,
2) zapoznać się z ilustracjami różnego rodzaju odzieży,
3) wylosować 5 ilustracji fasonów odzieży,
4) podpisać odpowiednio każdy rysunek,
5) wkleić ćwiczenie do zeszytu,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ilustracje fasonów odzieży,
- flamaster,
- klej,
- zeszyt przedmiotowy
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Na podstawie fotografii ustal przeznaczenie odzieży.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić przeznaczenie odzieży,
2) rozróżnić na ilustracjach rodzaje odzieży,
3) ustalić przeznaczenie odzieży na podstawie fotografii (5 fotografii),
4) wkleić zdjęcia do zeszytu przedmiotowego,
5) opisać przeznaczenie odzieży pod każdą fotografią,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fotografie fasonów odzieży,
- długopis, ołówek,
- klej,
- zeszyt przedmiotowy,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Do odzieży przedstawionej na fotografii dobierz materiały (tkaniny, dzianiny, dodatki).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować własne stanowisko pracy (żurnale, materiały i dodatki),
2) rozróżnić na ilustracjach rodzaje odzieży,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
3) wybrać 2 dowolne zdjęcia odzieży,
4) ustalić przeznaczenie odzieży na podstawie fotografii,
5) wkleić zdjęcia do zeszytu przedmiotowego,
6) ustalić kolorystykę odzieży,
7) dobrać materiały do modelu odzieży zgodnie z jej przeznaczeniem,
8) dobrać dodatki (buty, torba, apaszki, biżuteria, okulary, itp.)do wytypowanych materiałów
i zaproponowanej kolorystyki,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fotografie fasonów odzieży,
- fotografie dodatków do odzieży,
- próbki materiałów różnego rodzaju,
- długopis, ołówek,
- klej,
- zeszyt przedmiotowy,
- literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) nazwać podstawowe rodzaje odzieży?
2) nazwać fasony płaszczy?
3) nazwać fasony kurtek?
4) nazwać fasony spódnic?
5) nazwać fasony sukienek?
6) nazwać fasony bluzek?
7) nazwać fasony spodni?
8) nazwać fasony żakietów?
9) określić fason odzieży na podstawie fotografii?
10) określić przeznaczenie odzieży?
11) dobrać kolorystykę odzieży do jej przeznaczenia?
4.3. Zmiany w stylach ubiorów na przestrzeni wieków
4.3.1. Materiał nauczania
Krótki rys historyczny ubioru. Od starożytności do współczesności
STAROŻYTNOŚĆ
Idea, że nasze stroje powinny podlegać częstym zmianom narodziła się całkiem
niedawno. W dalekiej przeszłości, gdy ludzie przędli nici i tkali ręcznie tkaniny, by wykonać
z nich ubiory, chcieli nosić je jak najdłużej. Oczywiście dla wszystkich władców szyto
wspaniałe szaty, znacznie się różniące od ubiorów zwykłych śmiertelników. Faraonowie
starożytnego Egiptu, królowie Babilonii czy Asyrii mieli wiele luksusowych strojów, nosili
też wspaniałe klejnoty. Tego wymagała ich pozycja i poddani, gdyż świetność królewskich
szat przynosiła chlubę całemu narodowi. Zwyczajni ludzie nosili ubrania odpowiednie do
pracy, jaką wykonywali, np. jako kapłani, rolnicy czy żołnierze. Nie myśleli nawet, że ich
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
ubiór mógłby się zmienić. Zakładali, że ich świat musi pozostać takim, jakim go stworzyli
bogowie. Ten punkt widzenia przetrwał przez tysiące lat.
Najwcześniejsze ubiory były wykonywane z udrapowanej tkaniny, w formie przepaski na
biodra lub dłuższych szat, w które ludzie się owijali, oraz szerokich szali. Tradycję tę
kontynuowali Grecy i Rzymianie. W okresie republiki (V I wiek p.n.e.). Rzymianie
hołdowali prostocie stroju, ale w czasach cesarstwa rosnące bogactwo sprawiło, że ludzie
zapragnęli nosić złotą biżuterię i stroje ze wschodnich jedwabi o pięknych barwach.
BIZANCJUM I  WIEKI CIEMNE
Cesarstwo Rzymskie zostało ostatecznie podzielone w 395 roku. Rzym pozostał stolicą
zachodniej części; stolicą wschodniej stał się Konstantynopol (starożytne Bizancjum, któremu
nową nazwę nadał ok. 3000 roku cesarz Konstantyn). W V wieku zachodnie cesarstwo
najechali barbarzyńcy z Północy (zdaniem Rzymian odziani okropnie, w szorstkie tuniki,
długie lub krótkie spodnie), natomiast imperium bizantyjskie przetrwało następne tysiąc lat.
Konstantynopol był niezmiernie bogatym miastem. Kontrolował wielkie szlaki handlowe
pomiędzy Wschodem a Zachodem. Jedwabie, korzenie i drogie kamienie z Persji, Indii i Chin
sprzedawano na jego obfitujących w towary rynkach. To bogactwo nie pozostało bez wpływu
na stroje mieszkańców Bizancjum, którzy umiejętnie łączyli klasyczne, rzymskie sposoby
drapowania szat ze wspaniałymi jedwabiami wschodnimi, ozdobionymi haftami i klejnotami.
Najkosztowniejsze tkaniny były zarezerwowane dla cesarza i jego rodziny.
W ciągu prawie całego tego okresu w Europie zachodniej panował taki chaos, że jej
mieszkańcy nie byli w stanie troszczyć się o to, w co się ubierają.
Podróże były niebezpieczne, w związku z czym upadł handel, a skoro nie było nic
atrakcyjnego do kupienia, moda uległa stagnacji. Mężczyz
ni i kobiety nosili proste tuniki, na
które nakładali tuniki wierzchnie, a poza domem płaszcze. Nie odnotowano większych zmian
w sposobie ubierania się aż do końca XII wieku.
ÅšREDNIOWIECZE
W XIII wieku w Europie panował względny pokój. Zarówno Kościół, jak i władcy byli
na tyle silni, by przestrzegano praw. Rozrastały się miasta, katedry i uniwersytety, kupcy
znów zaczęli podróżować po Europie, a nawet dalej. Różnorodne towary przechodziły z rąk
do rąk na ogromnych targach w północnej Francji, gdzie kupcy z Południa dostarczali
hiszpańskich skór, włoskich i wschodnich jedwabi, rzadkich barwników, wymieniając towary
z kupcami z Północy handlującymi wełnianym suknem i futrami. Towary te rozprowadzano
po całej Europie.
Pomysły nowych strojów rozprzestrzeniały się w ten sam sposób, toteż w całej Europie
ubierano się podobnie. W XII wieku mężczyz
ni nosili długie tuniki z luz
nymi rękawami oraz
suknie wierzchnie bez rękawów. Ubiór męski zmienił się w XIV wieku. Pojawiły się tuniki
ściśle przylegające do ciała, z długimi do kolan połami. Suknia wierzchnia przekształciła się
w okrycie z rękawami. Kobiety nosiły własną wersję tego ubioru, nakładaną na długie wąskie
spódnice. Umiejętności krawieckie potrzebne do wykonania takich ubiorów
najprawdopodobniej zaczerpnięto ze Wschodu. Tamtejsze tkaniny oraz sztuka krawiecka były
podziwiane na Zachodzie od czasów pierwszej krucjaty w XI wieku.
KONIEC ÅšREDNIOWIECZA
Począwszy od XIV wieku wzrastało bogactwo miast, niektórzy kupcy byli nawet w stanie
udzielać pożyczek książętom. Wydawanie spornych sum na jedwabie, futra i klejnoty było
oznaką życiowego sukcesu, a zainteresowanie strojami przyczyniało się do powstawania
nowych trendów w sposobie ubierania się. Fasony strojów w XV wieku były kontynuacją
poprzednich, ale w przesadnej, wyszukanej formie. Kobiece ubiory głów stały się szersze
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
i osiągały imponującą wysokość (hennin  wysokie stożkowe nakrycie głowy z welonem).
Męskie stroje szyto krótkie, z wywatowanymi rękawami i ramionami. Na trzewiki nakładano
drewniane chodaki (patynki) chroniÄ…ce je przed zabrudzeniem i zniszczeniem.
Pod koniec wieku młodzi mężczyz
ni nosili ubiory typu doublet, bez żadnego okrycia
wierzchniego, co było uważane za skandaliczne. Narzekania na modę nie były jednak niczym
nowym. Długie rękawy w XII wieku, duże dekolty w XIII wieku czy krótkie poły
w okryciach męskich w XIV wieku potępiał Kościół i ludzie niechętni zmianom. Złoto,
klejnoty i kosztowne tkaniny były symbolem pozycji społecznej i potęgi finansowej. Władcy
starali się utrzymać różnice społeczne, wydając tzw. Prawa przeciwzbytkowe, określające,
jakie ubiory mogą nosić poszczególne stany, ale nigdy nie były one przestrzegane.
XVI WIEK
W XVI wieku w Europie ubrania szyto ze wspaniałych tkanin połyskliwych jedwabi,
aksamitów bogato haftowanych, zdobionych klejnotami i koronkami. Duch renesansu
panujący w malarstwie i architekturze oddziaływał również na modę. W pierwszej połowie
XV stulecia bogaci mężczyz
ni z północnej Europy nosili płaszcze z szerokimi rękawami
i płaskie kapelusze, co nadawało ich sylwetkom kwadratowy kształt.
W drugiej połowie tegoż wieku naśladowali modę obowiązującą w Hiszpanii (która
dzięki bogactwom zdobytym w Nowym Świecie stała się potęgą wiodącą w Europie) i nosili
krótkie spodnie, wywatowane w partii ud na kształt balonów oraz doublet z wysokim
kołnierzem. Watowany doublet opadał z ramion na brzuch, tworząc osobliwe wybrzuszenie.
Falbanki zdobiące koszulę przy szyi z czasem przekształciły się w sztywne krezy, noszone
przez przedstawicieli obu płci.
Kobiety osiągały modny, trójkątny kształt sylwetki, nosząc staniki lub gorsety
usztywniane za pomocą drewna lub metalu. Spódnice były poszerzane za pomocą fortugałów,
obręczy z trzcin, które pojawiły się po raz pierwszy w Hiszpanii w 60. latach XV wieku. Pod
koniec XVI w. w północnej Europie weszła w modę francuska wersja fortugału w kształcie
koła.
XVII WIEK
Gdy potęga Hiszpanii osłabła, zmalały również wpływy mody hiszpańskiej. Krezy
stopniowo zmieniały kształt: przekształciły się w wyłożone kołnierze  wysokie i sztywne lub
też miękkie, obrzeżone delikatną koronką. W pierwszej połowie XVII wieku, wraz ze
wzrostem potęgi Francji, dwór Ludwika XIV dyktował modę.
Prawie przez cały XVII wiek stroje kobiece cechował szlachetny umiar. Suknie
z gładkiego jedwabiu miały szerokie dekolty ozdobione koronkowymi kołnierzami.
Doublet w latach czterdziestych ponownie stał się krótszy. Buty miały szerokie, fałdziste
cholewki, podbite koronką; włosy układano w ciężkie, opadające na ramiona loki. Około
1660 roku zapanowała moda na spodnie z szerokimi, przypominającymi spódnice
nogawkami, z wstęgami w talii i jako wykończenie dołu. Peruki formowano w bardzo długie
układy loków, a ogromne falbany przystrajały nadgarstki i kołnierz. Taka przesada w stroju
powodowała skrajnie odmienne postawy u ludzi głęboko religijnych, którzy ubierali się
w surową czerń.
Moda kochała kontrasty. Po bufiastych spodniach przypominających spódniczki,
mężczyz
ni zaczęli nosić proste ubiory  zapinane na guziki kaftany (justaucorps), kamizelki
i wąskie spodnie  pierwowzór trzyczęściowych garniturów.
XVIII WIEK
W początkach XVIII wieku dobrze ubrani mężczyz
ni nosili justaucorps z szerokimi
połami, krótkie kamizelki, wąskie spodnie, peruki (upudrowane na biało) i trójgraniaste
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
kapelusze. Płaszcze i kapelusze szyto przeważnie z wzorzystych lub bogato haftowanych
jedwabi. Moda męska niewiele zmieniła się aż do lat 60 XVIII wieku, kiedy to płaszcze stały
się węższe i rozcięte z przodu. Anglicy zapoczątkowali modę, która przyjęła się w całej
Europie  nosili wygodne ubrania wiejskie w mieście. Kurtka z wywiniętym kołnierzem,
nazywana surdutem lub anglezem, okrągły kapelusz (prototyp cylindra) i buty do konnej
jazdy stały się eleganckim strojem.
Sylwetka damska przeszła zdumiewającą rewolucję. Sztywne suknie o wąskich
ramionach przekształciły się ok. 1700 roku w luz
ne, o sutych fałdach. W początkach XVIII
wieku modna stała się suknia złożona ze stanika, spódnicy z fałdami draperii tworzącej tren.
Na oficjalne okazje damy zakładały bardzo wytworne, lecz niewygodne, szerokie suknie
nakładane na specjalnie wysoką sznurówkę i szeroki stelaż zwany panier. Ulubionym strojem
kobiet były jednak lekkie, luz
ne suknie z fałdami w tyle, szyte z wełen, jedwabi, muślinów.
REWOLUCJA 1789 1815
Moda na prostotę, która w latach osiemdziesiątych XVIII wieku zmusiła wielkie damy do
noszenia gładkich, białych bawełnianych sukien, była odbiciem nowych idei wolności
i równości oraz dążenia do naturalnego, prostego życia. Rewolucja francuska (1789 1799)
miała głęboki wpływ na sposób ubierania się. Styl związany z instytucją monarchii 
upudrowane włosy, kosztowne jedwabie, szerokie spódnice  stał się niepopularny.
W 1794 roku, gdy przeszła gwałtowna fala rewolucji, Paryż powrócił do wystawnego
stylu życia. Kobiety nosiły wówczas obcisłe suknie z wysokim stanem, uszyte z najcieńszej
bawełny, z dużymi dekoltami i wąskimi rękawami. Modę tę zainspirował nawrót do form
klasycznych, dominujący w tym czasie w sztuce. Kobiety zwilżały cienki, przejrzysty muślin,
by przylegał do ciała, niczym tkaniny udrapowane na klasyczną modłę.
Bogaty styl klasycystyczny stał się najmodniejszy od 1804 roku, gdy Napoleon
Bonaparte został cesarzem Francji. Chętnie sięgano po wzory zaczerpnięte z kultury
starożytnego Rzymu. W modę weszły kosztowne materiały, spódnice stały się szersze u dołu.
W tym czasie wzorem dla mężczyzn stały się elegancko skrojone stroje angielskie, uszyte
z gładkich materiałów.
POCZ
TKI WIEKU XIX
Przed nastaniem XIX wieku modę dyktowały dwory. Po upadku Napoleona potężna
burżuazja, która wzbogaciła się na handlu i przemyśle manufakturowym pragnęła teraz
wydawać pieniądze na stroje. Pojawiło się więcej żurnali mody, opisujących najnowsze
trendy i informujących, gdzie można kupić tkaniny i dodatki krawieckie.
Po 1815 roku suknie kobiece utraciły proste fasony nadające wysmukłość sylwetce.
W modę weszły szersze spódnice, a cięższa drukowana bawełna oraz jedwabie zastąpiły
muśliny. Linię talii obniżono tak, że około 1827 roku powróciła na miejsce naturalne.
Obowiązywały cienkie talie, więc zarówno mężczyz
ni jak i kobiety nosili gorsety. Męskie
okrycia o szerokich połach z wywatowanymi rękawami były tak skrojone, by podkreślać
szczupłość talii.
Pod koniec lat dwudziestych XIX wieku dla kobiet obowiązywał lekki styl, ze śmiałymi
ozdobami, kokieteryjne fryzury i okalające twarz czepki z głębokimi denkami. W latach
trzydziestych modne stały się niedorzecznie szerokie rękawy. W latach czterdziestych
powrócił umiar  suknie były gładkie, a głowy osłaniano niewielkimi czepeczkami; jedynie
spódnice stały się jeszcze szersze.
KRYNOLINY: 1850 1900
W latach pięćdziesiątych XIX wieku kobiety potrzebowały pięciu spódnic, by uzyskać
odpowiednią szerokość. Były one ciężkie, a ich właścicielki cierpiały z gorąca. Dlatego też
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
w 1856 roku odczuły dużą ulgę, gdy pewien Francuz opatentował stelaż do krynoliny,
wykonany z elastycznej stali, który utrzymywał samą spódnicę z dala od nóg. Wynalazek ten
odniósł natychmiastowy sukces. Urządzenie było lekkie i przewiewne, a poza tym pozwalało
nosić jedną lub najwyżej dwie spódnice pod suknią.
Krynoliny były noszone przez kobiety ze wszystkich klas społecznych, ale jedynie bogate
damy mogły sobie pozwolić na wymyślnie zdobione suknie. Klasa średnia była obecnie na
tyle liczna, że popyt na suknie był duży. y
le wynagradzane szwaczki pracowały wiele godzin
nad ich uszyciem. Wynalazek maszyny do szycia w 1851 roku umożliwił wykonywanie
jeszcze wymyślniejszych wzorów i bogatszych ozdób.
Prawem kontrastu ubiory męskie były skromne. Dżentelmenowi nie wypadało nosić
ubrań zbyt rzucających się w oczy (pogląd ten przetrwał 100 lat). Dawne zadanie mody uległo
zmianie. Ubiory męskie nie miały już świadczyć o pozycji ich właścicieli. To wygląd żony
świadczył o statusie męża. Ogromne ilości tkanin i ozdób były widomym znakiem
zamożności małżonków. Mężczyz
ni ubierali się stosownie do okoliczności, inaczej, gdy
załatwiali poważne interesy handlowe, inaczej gdy wypoczywali.
TIURNIURY: 1870 1900
Krynoliny i ogromne spódnice wyszły z mody pod koniec lat sześćdziesiątych XIX
wieku. Zostały zastąpione tiurniurami, niewielkimi podpórkami z tkaniny z końskiego włosia
lub z drutu, które podtrzymywały spódnicę z tyłu. Aż do połowy lat siedemdziesiątych XIX
wieku był to najmodniejszy fason sukni. W połowie lat osiemdziesiątych modne stały się
suknie przesadnie obfite z tyłu. Fason ten wymagał większej podpórki niż tiurniura,
w związku z czym wynaleziono stelaże zwane crinolette (rodzaj połowy krynoliny). W latach
dziewięćdziesiątych powszechne stały się osobne spódnice noszone z bluzkami i żakietami
(pierwowzór kostiumu damskiego). Bluzki miały wysokie kołnierze, często usztywniane,
a żakiety bardzo szerokie rękawy.
Wielu uważało stroje o tym kroju za niewygodne, a ciasne gorsety za szkodliwe dla
zdrowia. Pod koniec lat siedemdziesiÄ…tych i w latach osiemdziesiÄ…tych reformatorzy mody
próbowali wprowadzić prostsze fasony, ale większość kobiet zignorowała te prośby. Wolały
mniej wygodne, ale za to bardziej strojne suknie. Poza tym dla niektórych kobiet wizyty
u krawca stanowiły sposób na wypełnienie wolnego czasu. Mogły spędzić długie, przyjemne
godziny w luksusowych domach towarowych, które teraz otwarto, gdzie po raz pierwszy
można było w jednym miejscu obejrzeć wszystkie aktualnie noszone modele strojów.
ZMIERZCH LUKSUSU
Czasy tuż przed I wojną światową to ostatnia epoka, w której moda przeznaczona była
przede wszystkim dla ludzi bogatych, spędzających wolny czas na spotkaniach towarzyskich,
domowych przyjęciach, wyjazdach do wiejskich posiadłości i modnych, zagranicznych
kurortów. Na każdą z tych okazji potrzebny był inny strój. Ludzie zamożni przebierali się
nawet sześć razy dziennie, toteż pomoc lokajów i pokojówek była niezbędna. Większość
mężczyzn w dalszym ciągu nosiła surduty i cylindry w mieście, chociaż długie płaszcze
i filcowe kapelusze również były dozwolone. Tweedy i sportowe ubrania noszono na wsi.
Czarne fraki zakładano na oficjalne przyjęcia, a smokingi do obiadów spożywanych w domu.
Po 1900 roku moda damska wymagała figury obfitszej z przodu. Spódnice, rozszerzane
od bioder, szyto z miękkich tkanin ozdobionych mnóstwem koronek. Zamiast sylwetki
wygiętej w kształcie  S obowiązywała prosta. Francuski dyktator mody Paul Poiret
wprowadził suknie prawie zupełnie pozbawione wcięcia w talii.
W 1910 roku w Paryżu furorę zrobił balet rosyjski, który zainspirował projektantów
mody swymi barwnymi  wschodnimi strojami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
 Wybuchła wojna. Radykalnie zmienione warunki życia wpłynęły na zmianę sposobu
ubierania siÄ™.
LATA DWUDZIESTE
W czasie I wojny światowej kobiety prowadziły aktywne życie, wykonując
odpowiedzialne zawody. Po jej zakończeniu idea, że kobieta powinna zajmować się
wyłącznie strojami, wydawała się okropnie staroświecka. Zwłaszcza młode kobiety
zapragnęły większej niezależności  przed zamążpójściem chciały pracować lub, o ile mogły
sobie na to pozwolić, wieść niezależne życie. Projektanci z lat dwudziestych odpowiedzieli na
ten trend modą w duchu młodości i wolności. Odrzucono gorsety. Nowa sylwetka musiała
być całkowicie płaska, a strój krojem przypominał luz
nÄ… tubÄ™. Suknie z wczesnych lat
dwudziestych były długie, ale w rękach francuskich projektantów mody, takich jak Lanvin,
Doucet czy Vionnet, nabrały prawdziwego czaru. Długość sukien uległa skróceniu i około
1926 roku były one najkrótsze, ale nigdy nie sięgały powyżej kolan. Krótkie spódnice oraz
nowy, śmiały zwyczaj używania jaskrawych kosmetyków szokowały starszą generację.
Był też inny powód, dla którego powitano chętnie prostsze ubiory. Od zakończenia
wojny trudniej było o służbę, która chciałaby zajmować się delikatnymi ubiorami. Kobiety
nie chciały być dłużej służącymi, skoro mogły pracować w fabrykach lub biurach. Zwyczajni
ludzie zaczęli ubierać się modnie dzięki niedrogim, gotowym ubraniom. Właściciele
zakładów produkcyjnych dojrzeli korzyści w dostarczaniu ładnych, modnych towarów dla tej
nowej klienteli.
LATA TRZYDZIESTE
W latach trzydziestych chłopięce sylwetki nabrały miękkości i bardziej opływowych
kształtów. Zaznaczono ponownie talię, ale mocno jej nie podkreślano; obowiązywała długość
spódnicy do pół łydki, często krojonej ze skosu, obcisłej na biodrach i lekko rozszerzonej
u dołu. Od połowy lat trzydziestych w dzień noszono stroje nadające sylwetce pewną
kanciastość, z rozcięciami i poduszkami na ramionach; w 1939 roku powróciły krótkie
spódnice.
Moda stała się mniej ekskluzywna. Dzięki popularności magazynów mody i zwiększeniu
ilości gotowych ubrań więcej kobiet było w stanie obejrzeć i sprawić sobie modne ubrania.
Ogromny wpływ miało także kimono. Wiele kobiet starało się wyglądać tak jak gwiazdy
filmowe.
Idealna sylwetka z lat trzydziestych musiała być wysoka i szczupła. Kobiety wyglądały
na silne, energiczne i wyemancypowane. Najnowszym szaleństwem były kąpiele słoneczne,
a stroje plażowe śmiało odsłaniały ciało. Wielu ludzi uprawiało sporty i odbywało piesze
wędrówki. Noszono praktyczne spódnice i swetry, koszule i szorty. Moda wyszła tym
zainteresowaniom na przeciw i pojawił się nowy typ codziennych strojów dla kobiet
i mężczyzn, nie przeznaczony do uprawiania jakiegoś określonego sportu, ale swobodny
i Å‚atwy w noszeniu.
LATA CZTERDZIESTE
W latach 1940 1945 II wojna światowa pochłaniała wszelkie zasoby. Surowców było
niewiele ponieważ w handlu zamorskim panował zastój: fabryki produkowały jedynie broń,
mundury i inne dostawy dla wojska. Całe narody odczuwały braki na rynku, a Europa
szczególnie cierpiała niedostatek. Nie były to dobre czasy dla mody. Brakowało tkanin, a rząd
brytyjski racjonował odzież za pomocą ograniczonej ilości talonów na materiały. Wprowadził
też  program oszczędnościowy , czyli przepisy regulujące używanie odzieży. Dotyczyło to
nawet ilości guzików, nie można było ozdabiać nimi rękawów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 Kobiety robiły co było w ich mocy, by mimo to ładnie wyglądać. Używały szminek
w jaskrawych kolorach, szaliki upinały na głowach niczym turbany, pruły stare swetry
i pracowicie dziergały nowe kreacje. W Ameryce było łatwiej i pończochy produkowano
z nylonu, nowego wspaniałego włókna sztucznego, które żołnierze amerykańscy przywozili
do spragnionej nowości Europy.
Po wojnie Francuzi podjęli starania, by odzyskać wiodącą rolę w modzie. W 1947 roku
francuski dyktator mody Dior wylansował nowy styl, początkowo tak różny od tego, co
kobiety nosiły dotychczas, że przyjęło się określenie  New Look (Najnowsza moda).
Odniósł bezsporny sukces.
LATA PI
ĆDZIESI
TE
W latach pięćdziesiątych, gdy życie wróciło do normy, nie było powodu, by moda
rozwijała się podobnie jak w przeszłości. Zaczęto nosić stroje koktajlowe, wieczorowe,
odpowiednie do teatru, i przestrzegać niepisanych zasad, co i kiedy należy wkładać.
Dyktatorzy lansowali fasony łatwe do powielania. Podstawą projektów Diora były kształty
liter, np.  H (prosty fason od góry do dołu),  A (szeroki dół),  Y (szeroka góra). Spódnice
były wąskie lub przeciwnie, bardzo sute. Pod koniec lat pięćdziesiątych stawały się coraz
krótsze, a te najszersze noszono na nylonowe halki.
Ubiory projektantów przeznaczone były dla kobiet powyżej dwudziestu lat. Dotąd moda
zawsze służyła dorosłym, ponieważ tylko oni mogli sprostać jej wymaganiom. Projektanci
ignorowali młodzież zarabiającą mało lub zależna finansowo od rodziców. Ale w okresie
boomu lat pięćdziesiątych młodzi częściej mieli więcej gotówki niż ich rodzice. Amerykanie
ukuli dla nich termin  nastolatki . Lubili oni rock and roll a i swobodne stroje, a ponadto nie
chcieli wyglądać jak ich rodzice. Amerykański przemysł odzieżowy wyczuł ten nowy,
ogromny rynek i rozpoczął projektowanie strojów specjalnie dla tej grupy. Moda
młodzieżowa ogarnęła cały świat.
LATA SZEŚĆDZIESI
TE I SIEDEMDZIESI
TE
W latach sześćdziesiątych zmienił się zasadniczy cel projektowania mody. Nie służyła
już ona gustom starszych kobiet, ale ich córkom. Powód zmiany był prosty. Tysiące młodych,
pracujących kobiet miało pieniądze i chciało mieć swój własny styl. Świat mody stworzył dla
nich nowe fasony. Wspaniale było wyglądać szczupło i młodzieńczo. Młodzieżowe
minispódniczki stały się modnym strojem, a w 1966 roku obowiązująca stała się średnia
długość. Miało to wielki wpływ na modę i wszystkie kobiety, nawet starsze, nosiły spódnice
powyżej kolan.
W 1969 roku pojawiły się stroje długie do kostek. Była to moda przejściowa, ale
dozwolona stała się dowolna długość spódnic. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych
paryscy projektanci przestali dyktować modę. Zamiast nich pojawili się ekstrawaganccy,
młodzi projektanci we wszystkich krajach, którzy kreowali nowe trendy  hipisi, punkowie
i inne grupy, reprezentowali wielorakie style. Były stroje  zabawne i  egzotyczne : kaftany
i tureckie szarawary, przejrzyste górne partie strojów, hotpantsy. W latach siedemdziesiątych
można było ubierać się  w swoim własnym stylu i nosić wszędzie nieomal wszystko.
LATA OSIEMDZIESI
TE I DZIEWI
ĆDZIESI
TE
W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych specjaliści od mody wypowiadali się
raczej na temat ogólnego wyglądu, zamiast mówić o fasonach i kształtach, jak to robili
dawniej wielcy dyktatorzy mody: sportowa sylwetka, moda  babuni (XIX wiek), czy  strój
biedaka . Styl Power obowiązywał w epoce boomu lat osiemdziesiątych. Szerokie
w ramionach garnitury, mające świadczyć o wysokim stanowisku, były noszone przez kobiety
i mężczyzn, którzy chcieli wyglądać jak  ludzie sukcesu .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
W latach dziewięćdziesiątych najmodniejsze są jednorzędowe, dopasowane żakiety
i krótka, plisowana spódnica. Koniecznie nylonowe rajstopy wysokiej jakości. W męskim
stroju pojawiajÄ… siÄ™ spodnie z kieszeniami jak w stroju militarnym, tradycyjna marynarka
i kamizelka oraz sweterek zamiast koszuli.
WSPÓA
CZESNOŚĆ
Współcześni projektanci, w poszukiwaniu z
ródeł inspiracji często sięgają do mody
z minionych epok. Bogactwo form, detali i materiałów zostało zaadaptowane we
współczesnej modzie na szczególne okazje. W dzisiejszych ubiorach estradowych,
wieczorowych, ślubnych, na wielkie gale wykorzystuje się efekty dekoracyjności, deformacji
strojów historycznych.
Projektanci poszukują motywów w ubiorach historycznych, tworząc kreacje nowoczesne,
nowatorskie, wykonane z materiałów najnowszej generacji. Wykorzystują osiągnięcia
technologiczne wielu dziedzin przemysłu tekstylnego. Przetwarzając modele historyczne na
potrzeby obecnej mody, projektanci sięgają po:
- ogólny zarys, sylwetę ubioru i jego bryle,
- typowe dla danej epoki detale  dekolty, kołnierze, zdobienia,
- kolorystykę, zestawy barw, wzory na materiałach,
- różne elementy, łącząc je dowolnie, np. sylwetkę z kolorystyką, detale z wzorami na
materiałach.
Widowiskowość sukien renesansowych, barokowych czy rokokowych szczególnie
upodobała sobie estrada. Idole muzyki  pop, primadonny opery i operetki chętnie sięgają po
motywy tych strojów, a projektanci przetwarzają je, by wyeksponować styl i rodzaj
twórczości swoich klientów. Śpiewacy operowi w swoich recitalach chętnie akcentują treści
libretta, ubierając się w stroje, pozostające w zgodzie z epoką (styl romański, gotycki,
renesansowy)
Współczesna moda wieczorowa wzoruje się m.in. na ubiorach antycznych (rys. 4):
- lekkie przejrzyste suknie, koszulki, ozdobne tuniki z rozcięciami, suknie  futerały
podkreślające walory figury,
- migotliwość, złote i srebrne ozdoby, ostra kolorystyka podkreślają nastrój wieczoru.
Projektanci  Wielkiego Krawiectwa i pręt ą porter upodobali sobie wielkie suknie
krynoliny z okresów od baroku, aż po krynolinę XIX-wieczną. Chętnie zestawiają wierzchnie
otwarte potężne suknie  płaszcze z nowoczesnymi mini sukienkami pod spodem. Tego
rodzaju funkcjonalne (gdyż można pozostać tylko w mini) ubiory  przebrania proponują np.
na wielkÄ… galÄ™.
Rys. 4. Inspiracja strojem antycznym Rys. 5. Współczesna krynolina  suknia ślubna
w ubiorze współczesnym
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
W projektach sukien ślubnych twórcy prezentują bliższe naszym czasom style
historyczne. Sięgają po krynoliny (rys. 5) i turniury okresu bezstylowości, kobiecą modę
secesyjną oraz retro lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Korzystają zarówno z linii
jak i detali, często sięgają po krój. W efekcie powstają suknie rozpięte, jak parasole, często
kloszowe i suto marszczone, zdobione bogatym ornamentem przestrzennym, o dekoracyjnych
dekoltach (Ä… la XIX-wieczna berta).
Draperia i kaskady materiału, spiętrzone na sylwetce (rys. 6), to odwołanie się do XVIII-
-wiecznej krynoliny, natomiast płynna rozkloszowana dołem suknia z bogatymi rękawami
i koronkami w stylu prababci, to wspomnienie strojów secesyjnych z przełomu XIX/XX
wieku.
Bardziej nowoczesne, przeznaczone dla wysportowanych sylwetek, suknie z poczÄ…tku
XX wieku urzekają prostotą i płynnością linii, uzyskanej przez rozwarstwienie przejrzystych
materii (lata dwudzieste). Kreacje według tych stylów można ujrzeć we współczesnych
żurnalach i wyspecjalizowanych domach mody.
Rys. 6. Projekt sukni wieczorowej inspirowanej stylem rokokowym.
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzowała się odzież w czasach Starożytności?
2. Jakie cechy charakterystyczne wyróżniamy w stroju z epoki Bizancjum?
3. Jakie zmiany zachodziły w stroju w czasach Średniowiecza?
4. Jakie stroje były noszone w XVI wieku?
5. Jakie zmiany w ubiorze przyniósł wiek XVII?
6. Czym charakteryzowała się odzież w czasie Rewolucji 1789 1815?
7. Jakie ubiory były modne na początku wieku XIX?
8. Co to są krynoliny i kiedy występowały?
9. Jak wyglądały tiurniury i w jakich latach były popularne?
10. Jakie cechy charakterystyczne można wyróżnić w modzie lat dwudziestych?
11. Jakie trendy panowały w latach trzydziestych?
12. Co i w jaki sposób wpłynęło na modę lat czterdziestych?
13. Jakie były najmodniejsze fasony odzieży lat pięćdziesiątych?
14. Jakie zmiany można zaobserwować w stylach projektowania odzieży w latach
sześćdziesiątych i siedemdziesiątych?
15. Jakie znasz cechy charakterystyczne w modzie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych?
16. Czym charakteryzuje się moda współczesna?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj ubiór charakteryzujący epokę Średniowiecza.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić materiały charakteryzujące epokę Średniowiecza (albumy, książki, ryciny,
ilustracje),
2) scharakteryzować epokę Średniowiecza,
3) określić cechy odzieży epoki (fason, kolorystyka, materiały),
4) narysować (odwzorować) ubiór charakterystyczny dla epoki,
5) dobrać odpowiednią kolorystykę do stroju,
6) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące epoki Średniowiecza,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- farby, pędzle,
- gumka.
Ćwiczenie 2
Narysuj ubiór z lat trzydziestych XIX wieku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić materiały charakteryzujące lata trzydzieste XIX wieku (albumy, książki,
ryciny, ilustracje),
2) określić cechy odzieży lat trzydziestych (fason, kolorystyka, materiały),
3) narysować (odwzorować) ubiór charakterystyczny dla lat trzydziestych,
4) dobrać odpowiednią kolorystykę do stroju,
5) zaprezentować swoja pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące lat trzydziestych,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- farby, pędzle,
- gumka.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj ubiór inspirowany modą lat dwudziestych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić materiały charakteryzujące lata dwudzieste XIX wieku (albumy, książki,
ilustracje),
2) określić cechy odzieży lat dwudziestych (fason, kolorystyka, materiały),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
3) zaprojektować ubiór kobiecy inspirowany modą lat dwudziestych,
4) dobrać odpowiednią kolorystykę do stroju,
5) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące lat trzydziestych,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- farby, pędzle,
- gumka.
Ćwiczenie 4
Zaprojektuj ubiór inspirowany modą punków.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić materiały charakteryzujące młodzież punków (albumy, książki, ilustracje),
2) określić cechy odzieży noszonej przez punków (fason, kolorystyka, materiały),
3) zaprojektować ubiór męski inspirowany modą punków,
4) dobrać odpowiednią kolorystykę do stroju,
5) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące lat trzydziestych,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- farby, pędzle,
- gumka.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) scharakteryzować ubiory starożytne
2) narysować ubiór Starożytnego Egiptu
3) wyjaśnić jak ubierali się władcy bizantyjscy
4) scharakteryzować modę panującą w Średniowieczu
5) narysować ubiór średniowieczny
6) scharakteryzować stroje z XVI wieku
7) narysować strój szesnastowieczny strój kobiecy
8) określić główne trendy w modzie w XVII wieku
9) wyjaśnić zmiany zaistniałe w modzie w XVIII wieku
10) scharakteryzować stroje okresu Rewolucji: 1789 1815
11) narysować ubiory początku wieku XIX
12) wyjaśnić pojęcie: krynolina
13) wyjaśnić pojęcie: tiurniura
14) wskazać różnice między krynoliną a tiurniurą
15) scharakteryzować modę lat dwudziestych
16) narysować ubiór z lat trzydziestych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
17) określić różnice w modzie lat czterdziestych i pięćdziesiątych
18) wskazać nowe trendy w modzie lat 60. i 70.
19) narysować ubiory z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
20) zastosować wiadomości z historii ubioru w projektowaniu
ubiorów współczesnych
4.4. Polskie ubiory szlacheckie
4.4.1. Materiał nauczania
Ubiór męski
Polski ubiór szlachecki ukształtował się w wieku XVI. Do tego wieku widoczne były
wpływy mody zachodniej, która trafiła do Polski za pośrednictwem cesarstwa niemieckiego
i Czech. Natomiast z nastaniem wieku XVI powstały odrębne formy ubiorów męskich
szlachty polskiej, ukształtowane pod silnym wpływem strojów wschodnich z Litwy, Rusi
i Turcji oraz węgierskich ubiorów wojskowych. Polski strój narodowy noszony był od czasów
Stefana Batorego do czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Strój ten zapewniał
wygodę w życiu codziennym oraz odpowiadał naszym warunkom klimatycznym.
Szlachcic ubierał się w długi do kolan żupan (rys. 7), uszyty do użytku na co dzień
z gładkiego sukna, a na wystąpienia reprezentacyjne z wzorzystego adamaszku. Żupan był
wcięty, w dole kloszowo rozszerzony. Miał wąskie rękawy i stojący kołnierz, z tyłu dość
wysoki i łagodnie obniżony do rozmiarów wąskiej listwy na przodzie. Zapinano go na kuliste
guziki od kołnierza do pasa i ściągano wąskim paskiem metalowym.
Rys. 7. Żupany i delie
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
Na żupan wkładano delię  długą szatę od pach rozkloszowaną. Wczesne jej odmiany nie
miały rękawów lub tylko krótkie, póz
niej rękawy były długie, od ramienia do łokcia rozcięte,
zwykle luz
no zwisające. Delię zapinano na rząd guzików. Jednak najczęściej była noszona
zarzucona swobodnie na barki, zapiętą pod szyją ozdobna klamrą. Ważnym elementem stroju
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
był kołnierz. Podkreślał on charakter stroju  im był większy tym bardziej okazała i strojna
była delia.
Delie szyto z jednobarwnego sukna, podszywano zaś atłasem, tańszą tkanina jedwabną
lub bawełnianą albo futrzanymi błamami. Ubiory te były szyte z materiałów barwnych,
stosowano śmiałe połączenia kolorystyczne (kontrastowe) wierzchu i spodu. Dla zwiększenia
efektu wykańczano je listwami, ozdobnymi guzami ze szlachetnych metali czy też z kamieni
szlachetnych (najczęściej turkusy i korale).
Do tak zacnego stroju ubierano wąskie ciemne spodnie, niskie półbotki wykonane z żółtej
lub czerwonej delikatnej skóry. Póz
niej przerodziły się one w obcisłe buty z miękką cholewą
sięgającą kolan ze skóry (czerwone lub żółte od święta, czarne na co dzień).
Cechą charakterystyczną ówczesnych czasów była u mężczyzn podgolona czupryna
i  sumiaste wąsy. Na wysoko podgolone głowy zakładano kołpaki lub czapki z futrzanym
brzegiem. Częstym dodatkiem do nakryć głowy była kita z czaplich piór. W wieku XVIII
najmodniejsze stały się czapki czworokątne, rogatywki, obszywane barankiem
i szmuklerskim złotem lub srebrnym sznurkiem.
Wiek XVII przynosi modÄ™ na nowy element stroju szlacheckiego  kontusz (rys. 8),
zakładany na żupan. Z czasem wyparł on z użycia delię. Różnica między tymi dwoma
strojami polegała na bardzo obszernych kloszowych bokach, doszytych do jednolitych
wąskich pleców od linii stanu. Tak skrojone kontusze były rozszerzane od pasa i piękny,
równomierny układ fałd. Przecięte rękawy przeznaczone były do odrzucania na plecy
i ukazywały podszewkę o innej barwie.
Rys. 8. Kontusz
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
W zestawieniu barw kontuszy i żupanów, tkaniny żupanów były zawsze jaśniejsze. Starano
się o silne kontrasty barw. Szlachta w szczególności upodobała sobie żywe kolory, szczególnie
karmazyn (szkarłatny odcień czerwieni), a także tkaniny o połyskach złota i srebra.
Duże znaczenie w stroju polskim miały pasy tkane, które wiązano najpierw na żupanie,
a póz
niej na kontuszu. Pasy jedwabne, lite srebrem i złotem, sprowadzano z Turcji i Persji.
Miały one delikatne barwne ornamenty.
Ubiór damski
Mówiąc o narodowym polskim stroju szlacheckim, mamy na myśli głównie ubiór męski.
I rzeczywiście ubiory kobiece tego okresu nie były dość  polskie , a głównie poddawane
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
wpływom zagranicznym. Składały się one z koronkowej koszuli (giezło), spódnicy spodniej
wełnianej lub atłasowej; sukni wierzchniej z atłasu lub brokatu, o motywach kwiatowych na
kontrastowym tle, której fałdy kończyły się trenem. Na suknię nakładany był dopasowany
stanik (jupka), sięgający do kolan o wąskich rękawach wykończony trzema pasmami koronek,
rozchylony na piersiach, pokazujący głęboki dekolt.
Ubiory kobiece poddawane były silnym wpływom i zmianom. Od połowy XVIII wieku
utrwaliła się moda francuska, propagowana przez królową Marię Ludwikę.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W którym wieku ukształtował się polski strój szlachecki?
2. Za czasów których królów Polski był noszony strój szlachecki?
3. Jak wyglądał żupan?
4. Czym charakteryzowała się delia?
5. Jaka była kolorystyka męskich ubiorów szlacheckich?
6. Jakie buty nosili mężczyz
ni w tych czasach?
7. Jakie nakrycia głowy ubierali szlachcice?
8. Jakie były cechy charakterystyczne w wyglądzie zewnętrznym mężczyzn?
9. Co to był kontusz?
10. W którym wieku stał się modny kontusz?
11. Jakie różnice można wyodrębnić między delią a kontuszem?
12. Co to jest jupka?
13. Jakie sÄ… cechy szlacheckiego ubioru damskiego?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnij na fotografiach polskie stroje szlacheckie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju szlacheckiego,
2) scharakteryzować okres, w których  panował polski strój szlachecki,
3) scharakteryzować wygląd stroju szlacheckiego (forma, kolorystyka, stosowane materiały
i dodatki),
4) spośród otrzymanych fotografii wybrać przedstawiające polski strój szlachecki,
5) wkleić fotografie na arkusz papieru,
6) ustalić z którego wieku pochodzą stroje na fotografii,
7) opisać cechy charakterystyczne każdego stroju (pod fotografią),
8) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące polskiego stroju szlacheckiego,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- klej,
- długopis, pióro.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj ubiór inspirowany polskim strojem szlacheckim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju szlacheckiego,
2) scharakteryzować okres, w których  panował polski strój szlachecki,
3) scharakteryzować wygląd stroju szlacheckiego (forma, kolorystyka, stosowane materiały
i dodatki),
4) zaprojektować współczesny ubiór damski lub męski inspirowany polskim strojem
szlacheckim,
5) określić cechy charakterystyczne stroju szlacheckiego,
6) wyjaśnić czym zainspirowałeś się w tworzeniu swojego projektu,
7) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące polskiego stroju szlacheckiego,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- farby, pędzle.
Ćwiczenie 3
Wykonaj album polskich strojów szlacheckich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju szlacheckiego,
2) scharakteryzować okres, w których  panował polski strój szlachecki,
3) scharakteryzować wygląd stroju szlacheckiego (forma, kolorystyka, stosowane materiały
i dodatki),
4) ustalić formę wykonania albumu,
5) wykonać szkice, rysunki, projekty odwzorowujące strój szlachecki damski i męski,
6) wykonać szkice, rysunki, projekty poszczególnych części stroju szlacheckiego,
7) napisać rys historyczny ówczesnych czasów,
8) opisać każdy narysowany ubiór szlachecki,
9) połączyć (skomponować) poszczególne części (tekst, fotografie, rysunki) w album
polskich strojów szlacheckich,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać oceny wykonanego albumu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące polskiego stroju szlacheckiego,
- kolorowe kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- nożyczki, klej,
- przybory malarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.4.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić czasy, w których był modny polski strój szlachecki
2) scharakteryzować męski ubiór szlachecki
3) scharakteryzować damski ubiór szlachecki
4) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju szlacheckiego
5) wybrać spośród różnych ubiorów strój szlachecki
6) rozróżnić polski ubiór szlachecki
7) wskazać cechy charakteryzujące ubiór szlachecki
8) narysować polski ubiór szlachecki
9) zaprojektować ubiór współczesny inspirowany strojem szlacheckim
4.5. Polskie stroje regionalne
4.5.1. Materiał nauczania
Wśród wielu kierunków współczesnej mody zawsze istnieje nurt ludowy, etniczny
pojawiający się wraz z modą zbliżającą do natury, powrotu do z
ródeł. Ujawnia się on
w zamaszystych, obszernych spódnicach, prostych w kształcie bluzkach, tunikach,
dopasowanych żakietach lub ozdobnych sukniach wieczorowych.
Polskie stroje ludowe są zjawiskiem zanikającym w kulturze codziennej. Pieczołowicie
strzegą ich muzea i izby regionalne. Powszechnie są używane przez ludowe zespoły
estradowe pieśni i tańca. Stroje ludowe są odzwierciedleniem pracochłonności i gustu
estetycznego twórców ludowych, widocznych w wykonawstwie strojów paradnych,
odświętnych różnych regionów Polski. Wygląd tych strojów odtwarza obecnie  Cepelia ,
w postaci miniaturowych lalek ubranych w stroje ludowe. W projektowaniu ubiorów
z wykorzystaniem wzorców ludowych twórcy sięgają po formy i detale oraz techniki, takie
jak tkactwo, hafciarstwo, koronkarstwo.
Adaptacja motywów ludowych do projektów odzieży współczesnej polega głównie na:
" wkomponowaniu detali  haftów, aplikacji, krajek,
" zastosowaniu motywów wzorów nawiązujących do ludowości  barwnych pasów i krat,
bogatych kolorystycznie, stylizowanych kwiatów na różnych tłach,
" wykorzystaniu formy ubiorów ludowych, jako z
ródła inspiracji  zapaski, fartuchy, halki,
spódnice, serdaki, bluzki.
Formy odzieży ludu chłopskiego są jednym z elementów zachowanych do dziś
obyczajów i sposobów ubierania się, zwłaszcza z okazji świąt. Szczególnie wyraz
nie jest to
widoczne w rejonach podhalańskim, krakowskim i łowickim.
Górale zamieszkują Podhale, część Spisza, Orawę i Beskid Zachodni.
Strój górala to (rys. 9):
" koszula  ma haftowany wykładany kołnierzyk,
" nogawice i portki  wykonane z białego domowego sukna, obcisłe sięgające do kostek,
przez rozcięcie u dołu wchodzą na podbicie; zdobione kolorowym naszyciem nazywanym
parzenicą  jest to kompozycja ornamentalna, o zarysie serca z różyczką w środku,
o żywych barwach  niebieskiej, czerwonej, różowej; umieszcza się ją na  portkach
poniżej pasa, z obu stron przodu,
" pas skórzany zdobiony wyciskaniami i mosiężnymi sprzączkami, zakładany na linii
bioder,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
" kierpce  kapcie skórzane, wyciskane we wzory sukienne,
" serdak  barani kożuszek z ciemnobrązowej skóry, zdobiony aplikacją ze skóry kozła,
" cucha  sukienna narzutka, wiązana pod szyją na kolorowe sznureczki lub wstążki,
używana w czasie niepogody,
" kapelusz  niski, filcowy z szerokim rondem, na podhalu zdobiony sznurem z muszelek,
w Beskidzie Zachodnim zaÅ› tasiemkÄ….
Strój góralki to (rys. 9):
" koszula lniana  biała zdobiona białym haftem na kołnierzyku i mankietach,
" spódnica z domowego płótna  barwnie drukowana w kwiatowe szerokie wzory,
" gorsecik i serdak  bogato zdobione,
" chusta wierzchnia zarzucana na ramiona,
" chustka na głowę  żółta lub czerwona, wiązana pod szyją,
" buty z półcholewkami, sznurowane na wysokim obcasie.
Rys. 9. Stroje górali podhalańskich Rys. 10. Strój krakowski
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
Strój krakowski jest barwny i oryginalny.
Strój Krakowiaka to (rys. 10):
" sukmana  karazja z dużym kołnierzem, okrywającym plecy i barki  kołnierz, kieszenie
i krawędzie sukmany wyszywane ornamentem w żywych barwach; sukmana
Krakowiaków Zachodnich  biała podszyta cynobrową podszewką, ze stojącym
kołnierzem, wcięta w pasie,
" pas szeroki, zdobiony przyszytymi, dz
więcznymi, mosiężnymi talerzykami, tzw.
Koluszkami,
" czapka  rogatywka  czerwona z pawim piórem,
" spodnie  zimą grubsze, ciemne; latem zaś perkalowe, w paski niebieskie lub różowe,
" kaftan  granatowy, z kołnierzem i kieszeniami, zapinany na haftki i zdobiony
amarantowymi pętelkami; z tyłu ma sfałdowania, zwane skrzelami, z przodu kolorowe
guziki,
" kożuch barani,
" czapka barania  stożkowata w zimie.
Strój Krakowianki to (rys. 10):
" koszula bogato haftowana, wiązana pod szyją czerwoną wstążką,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
" spódnice szyte z materiału drukowanego w kwiaty na tle ciemnozielonym, czerwonym,
niebieskim,
" gorsecik granatowy, ozdobiony kaletami, podbity czerwonym suknem; dół gorsetu
wykończony fałdami, tzw. ogonkami,
" chusta duża, kraciasta lub w ornamenty tureckie  okrycie wierzchnie,
" chustka perkalowa na głowę, związana z przodu lub z tyłu, uformowana w czepiec,
" korale w kilku sznurach, zdobiące całość stroju.
Strój łowicki, podobnie jak krakowski, jest bardzo atrakcyjny.
Strój A
owiczanina to (rys. 11):
" spodnie z samodziału w pomarańczowe pasy, rozmieszczone w znacznych odstępach na
tle,
" koszula biała z szerokimi rękawami,
" lejbik (kamizela)  granatowy lub czarny, obszyty czerwonym sznurkiem wokół szyi,
kieszeni, dziurek od guzików,
" spencerek  cieplejszy lejbik z rękawami,
" sukmana  okrycie wierzchnie z białego sukna, zdobiona pasem,
" kapelusz filcowy z małym rondem, zwężającą się sztywna główką i z płaskim denkiem;
ożywia go  plotka  patyk z czarnego dżetu, z różnobarwnych koralików.
Strój A
owiczanki to (rys. 11):
" koszula biała z barwnym, krzyżykowym wyszyciem na górnej części rękawa i mankietach,
" spódnica  kiecka z pięciometrowej tkaniny, podszyta pasem sztywno krochmalonym,
przytwierdzona do stanika, szyta z tkaniny wełnianej w pasy czerwone, ciemnożółte,
ciemnozielone,
" gorset bogato wyszywany barwnymi nićmi i paciorkami,
" zapaska (fartuch) w barwne pasy  pasiak,
" zapaska na odzież (wierzchnia)  rodzaj pasiastej pelerynki,
" chusta w kwiaty wiązana w supeł nad czołem.
Rys. 11. Strój łowicki
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje siÄ™ nurt ludowy w modzie?
2. Gdzie obecnie używane są polskie stroje ludowe?
3. Jakie elementy ubioru ludowego są przenoszone do mody współczesnej?
4. Jakie znasz polskie stroje ludowe?
5. Czym charakteryzuje się ubiór górala?
6. Co to sÄ… kierpce?
7. Jak wyglÄ…dajÄ… nogawice i portki?
8. Co to jest cucha?
9. Jak wygląda kapelusz górala?
10. Jaka jest kolorystyka stroju góralki?
11. Jakie chustki nosi góralka?
12. Jak wygląda strój Krakowiaka?
13. Co to jest sukmana?
14. Co nosi na głowie Krakowiak?
15. Jak wyglÄ…da kaftan?
16. Jakie części wyodrębniamy w stroju Krakowianki?
17. Jak dokładnie wygląda gorsecik Krakowianki?
18. Jak wygląda strój A
owiczanina?
19. Co to jest lejbik?
20. Jak wyglÄ…da kapelusz A
owiczanina?
21. Jakie znasz elementy stroju A
owiczanki?
22. Jaka kolorystyka jest stosowana w spódnicy A
owiczanki?
23. Jakie znasz inne polskie stroje ludowe?
24. Jak wygląda strój ludowy regionu, w którym mieszkasz?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnij na fotografii polskie stroje ludowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju ludowego,
2) określić wygląd stroju ludowego  różne regiony (forma, kolorystyka, stosowane
materiały i dodatki),
3) spośród otrzymanych fotografii wybrać przedstawiające polski strój ludowy,
4) wkleić fotografie na arkusz papieru,
5) ustalić nazwę i region pochodzenia stroju,
6) opisać cechy charakterystyczne każdego stroju (pod fotografią),
7) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące polskiego stroju ludowego,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- klej, długopis, pióro.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj ubiór inspirowany ludowym strojem krakowskim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju ludowego,
2) scharakteryzować wygląd ludowego stroju krakowskiego (forma, kolorystyka, stosowane
materiały i dodatki),
3) zaprojektować współczesny ubiór damski lub męski inspirowany ludowym strojem
krakowskim,
4) podać cechy charakterystyczne stroju krakowskiego,
5) omówić czym zainspirował się w tworzeniu swojego projektu,
6) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące polskiego stroju ludowego,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- klej,
- długopis, pióro.
Ćwiczenie 3
Wykonaj album strojów ludowych twojego regionu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą ludowego stroju regionu, w którym mieszka,
2) scharakteryzować epokę, w której powstał ów ubiór,
3) scharakteryzować strój ludowy swojego regionu (forma, kolorystyka, stosowane materiały
i dodatki),
4) zaproponować formę wykonania albumu,
5) wykonać szkice, rysunki, projekty odwzorowujące regionalny strój ludowy damski
i męski,
6) wykonać szkice, rysunki, projekty poszczególnych części stroju,
7) napisać rys historyczny swojego regionu,
8) opisać każdy narysowany ubiór,
9) połączyć (skomponować) poszczególne części (tekst, fotografie, rysunki) w album,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać oceny wykonanego albumu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- książki, albumy, ryciny, ilustracje dotyczące regionu w którym mieszka,
- kolorowe kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- nożyczki, klej,
- przybory rysunkowe i malarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić pojęcie: strój ludowy
2) scharakteryzować strój górala
3) scharakteryzować strój góralki
4) wymienić elementy stroju Krakowiaka
5) scharakteryzować ubiór Krakowianki
6) zgromadzić literaturę dotyczącą polskiego stroju ludowego
7) zgromadzić literaturę dotyczącą stroju ludowego twojego
regionu
8) rozróżniać polskie stroje ludowe
9) wskazać cechy charakteryzujące ubiór ludowy twojego
regionu
10) narysować ubiór Krakowiaka
11) zaprojektować ubiór współczesny inspirowany strojem
ludowym
12) narysować ubiór ludowy regionu, w którym mieszkasz
4.6. Sposoby tuszowania wad figury
4.6.1. Materiał nauczania
Typy figur
Przyjmuje się następujące typy figur: figura klasyczna, normalna, normalna
z odchyleniami. Na podstawie badań antropometrycznych ustalono, że mało jest ludzi
o figurze klasycznej, tj. takiej, w której wszystkie wymiary są proporcjonalne do wzrostu.
Według współczesnych kanonów urody wysokość całej sylwetki równa się ośmiu
wysokościom głowy, z czego cztery przypadają na tułów wraz z głową, cztery na nogi.
Obwód biustu równa siÄ™ obwodowi bioder, talia zaÅ› ma 20÷24 cm mniej. Jeżeli wiÄ™c, obwód
biustu wynosi 88, to biodra powinny mieć tyle samo, a talia około 68 cm.
Najczęściej spotyka się figury normalne, przeciętnie proporcjonalne. Taka figura ma
wszystkie długości proporcjonalne do wzrostu, natomiast miary obwodów i szerokości 
proporcjonalne do obwodu klatki piersiowej.
Na podstawie badań antropometrycznych określono cztery typy figur normalnych
i oznaczono literami A, B, C i D. Przy typowaniu kobiet bierze siÄ™ pod uwagÄ™ stosunek
obwodu bioder do obwodu klatki piersiowej, a u mężczyzn stosunek obwodu pasa do obwodu
klatki piersiowej. Figury typu A są najszczuplejsze, a figury typu D najtęższe.
Figury o budowie odbiegającej od normalnej mają następujące odchylenia:
" za wysoki lub za niski wzrost,
" otyłość,
" zbytnia chudość.
Poza tym bywajÄ… wady fragmentaryczne, jak:
" wysoki i duży biust,
" za szerokie lub za wÄ…skie biodra,
" za szerokie lub za wÄ…skie barki,
" zbyt spadziste lub zbyt wysokie ramiona,
" za szeroka lub za wÄ…ska talia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
" za długi lub za krótki stan,
" niski i płaski biust,
" wypukłe, za szerokie lub za wąskie plecy,
" Å‚opatki odstajÄ…ce,
" wydatne pośladki przy zbyt wciętej talii,
" za wysoki, wypukły brzuch,
" różne wady nóg,
" za chuda i za długa szyja,
" za gruba i za krótka szyja.
Postawa
Na wygląd figury poza budową, wpływa również postawa. Wady postawy odnoszą się
przede wszystkim do zmian w ukształtowaniu kręgosłupa. Rozróżniamy trzy zasadnicze
postawy:
" normalna,
" pochyła,
" sprężysta.
Osoba o figurze normalnej ma prawidłowe wymiary oraz prawidłową postawę (rys. 12a).
odchylenie od jej pionu na wysokości szyi wynosi 2 cm, w talii  1 cm.
Rys. 12. Postawy figury kobiecej: a) normalna, b) pochyła, c) sprężysta
y
ródło: Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa 1996
Zła postawa jest zazwyczaj przyczyną pewnych nieprawidłowości w budowie.
Figura pochyła (rys. 12b) charakteryzuje się zgarbionymi plecami, szerszymi od
normalnych, zwykle ma słabo rozwiniętą pierś, pośladki płaskie oraz nieco wystający brzuch.
Klatka piersiowa jest węższa od normalnej, a talia nieco dłuższa. Odchylenie od pionu na linii
szyi wynosi 3÷4 cm, w pasie 2÷3 cm.
Figura sprężysta (rys. 12c) ma dobrze rozwiniętą klatkę piersiową, płaskie plecy, silne
wciÄ™cie w talii i wypukÅ‚e poÅ›ladki. Odchylenie od pionu na linii szyi wynosi 1÷1,5 cm, w talii
6÷7 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Sposoby tuszowania wad figury
Sylwetkę klasycznie zbudowaną nie trudno jest wystylizować według wymagań
obowiązującej mody. Każdy model odzieży, nawet najbardziej odbiegający od naszych
przyzwyczajeń wzrokowych, a nawet szokujący nowością pomysłu, dobrze prezentuje się
przy idealnych proporcjach ciała.
Przy figurze o dobrej postawie i normalnych proporcjach osiągamy wrażenie modnej
sylwetki tymi samymi środkami co sztuki plastyczne: formą, kolorem, materiałem.
Odpowiednie zestawienie kroju z kolorem i wzorem tkaniny daje wrażenie sylwetki
żurnalowej. W kształtowaniu ubioru w pożądanym kierunku opieramy się na złudzeniach
optycznych.
Plastyczne projektowanie odzieży (ubiorów) dla figur z wadami jest ściśle związane
z konstrukcyjnymi rozwiązaniami krawieckimi, których podstawą są elementy kształtujące
formę odzieży oraz umiejętne wykorzystanie złudzeń optycznych.
Podstawowe zasady tuszowania wad figury:
" zachowanie właściwych proporcji w stosunku do sylwetki co ujawnia się w:
- relacji wielkości i ilości detali do płaszczyzny odzieży,
- relacji między górną (do talii) i dolną (od talii) partią sylwetki;
" eksponowanie najładniejszych partii figury,
" odwracanie uwagi od partii mało atrakcyjnych.
Tuszowanie wad figur polega na umiejętnym wykorzystaniu cech materiału odzieżowego
i odpowiednim doborze fasonu. Do środków plastycznych, wynikających z cech
charakterystycznych materiału odzieżowego, zaliczamy:
" kolorystykÄ™:
- kolory jasne i ciepłe wyraz
nie pozornie powiększają sylwetkę, kolory ciemne
i zimne zaÅ› zmniejszajÄ…,
- specyficzne działanie koloru czarnego, który silnie obrysowuje sylwetkę, podkreślając
jej kontur; należy stosować go ostrożnie w projektach wyszczuplających,
- kolory gorące (odcienie pomarańczowe i czerwone) mają działanie  promieniujące , są
silnie poszerzające i powiększające,
" wzory na tkaninach:
- wzory o motywach dużych wykazują działanie powiększające, motywy małe działają
z pewnego oddalenia, jak jednolita płaszczyzna, są neutralne nie powiększają i nie
zmniejszajÄ…,
- kombinacja wzorów dużych, w żywych i kontrastowych kolorach, jest pozornie
powiększająca, natomiast wzory małe, niekontrastowe, monochromatyczne i ciemne
działają zmniejszająco lub są neutralne, nie oddziałują w żaden sposób, gdy pozostają
w walorach średnich,
- wzory w układzie pionowym (paski, prążki) powodują efekt zwężenia i wydłużenia,
zwłaszcza, gdy są drobne, niekontrastowe, natomiast w układzie poziomym są pozornie
poszerzajÄ…ce i skracajÄ…ce,
- pasy i układy pasowe, skierowane ukośnie, wywołują efekt obniżenia, gdy  opadają
w dół lub podwyższenia, gdy są skierowane do góry,
- układy pasowe skierowane w jedną stronę powodują efekt jednostronnego
podwyższenia lub obniżenia;
" właściwości plastyczne:
- materiały odzieżowe, miękko układające się w fałdy dają efekt  spływania po figurze ,
zwężenia,
- materiały mięsiste, odstające, twarde, sterczące dają efekty poszerzenia;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
" faktura:
- materiały grube, fakturowe poszerzają, dodają  masy ,
- materiały gładkie dają efekt odwrotny.
Do środków plastycznych, wynikających z doboru fasonu, zalicza się:
" linie mody:
- wyszczuplające i wydłużające  redingot, Y,
- poszerzajÄ…ce i skracajÄ…ce sylwetkÄ™  X, empire, trapez, linia A;
" style w ubiorze i typowe układy liniowe:
- styl romantyczny o różnorodnych kierunkach i miękkości linii, dodający figurze przestrzeni,
- styl klasyczny o formach  bliskich figurze i przewadze pionowych układów liniowych,
minimalizujący przestrzeń wokół figury,
- styl sportowy o równowadze kierunków poziomych i pionowych, który dzieli sylwetkę
skracając ją i zwężając w modelach konstrukcyjnych odzieży; w wypadku zastosowania
tych układów liniowych w detalach  dodających przestrzeni, styl sportowy skraca
i poszerza figurÄ™,
- styl awangardowy ze względu na różnorodne i różnokierunkowe układy linii oparte na
asymetrii i deformacji, podkreśla wszelkie dysproporcje figury;
" detale standardowe:
- zastosowane w małej skali: małe kieszenie, kołnierze, wąskie stębnówki, lamówki,
które harmonizują z sylwetką o małej płaszczyz
nie,
- detale duże dobrze wyglądają na dużych płaszczyznach;
" długości górnej i dolnej partii ubioru:
- górne części ubioru: bluzki, tuniki, żakiety, które. skracają figurę, gdy są krótkie,
- górne części ubioru wydłużają figurę, gdy są długie, sięgają za biodra;
" długość całości ubioru:
- ubiory długie wydłużają figurę, ubiory krótkie zaś ją pozornie skracają,
- spódnica o kształcie  rybiego ogona powoduje wydłużenie figury, podobnie jak
wszelkie formy wyciągnięte (ogony),
- wysoko wycięty kostium kąpielowy bardzo wydłuża linię nóg,
- zastosowanie stojącego kołnierza  podnosi figurę do góry, a kołnierz opuszczony
wywołuje efekt skrócenia;
" ubiory dwuczęściowe, jednoczęściowe:
- stosowanie ubiorów dwuczęściowych o takich samych walorach wywołuje wrażenie
wydłużenia figury,
- stosowanie ubiorów dwuczęściowych o różnych walorach powoduje wrażenie skrócenia
figury.
Poza materiałem odzieżowym i fasonem, o wyglądzie figury decydują:
" obuwie:
- ciężkie, masywne harmonizuje z figurami wysokimi, tęgimi,
- lekkie i średnie harmonizuje z figurami szczupłymi i średniej budowy,
- podwyższone obcasy nadają się dla figur niskich,
- płaskie obcasy dla figur wysokich;
" torebki:
- małe dla figur niższych,
- duże dla figur wysokich;
" nakrycia głowy:
- czapki, kapelusze, berety itp. o formach małych, brzegach i rondach opuszczonych są
odpowiednie dla figur za wysokich, a podwyższone  dla figur niskich,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
- twarz  duża wydaje się mniejsza w dużych nakryciach głowy, np. w kapeluszu
z dużym rondem, twarz  mała zaś sprawia wrażenie większej w małym, przylegającym
nakryciu głowy;
" biżuteria powinna być dostosowana do rodzaju figury i harmonizować w formach ze
stylem w ubiorze.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz typy figur?
2. Jakie znasz typy figur normalnych?
3. Jakie wymiary bierze się pod uwagę przy typowaniu figur kobiet i mężczyzn?
4. Jakie odchylenia majÄ… figury odbiegajÄ…ce od normalnej?
5. Jakie znasz wady fragmentaryczne?
6. Jakie występują rodzaje postaw?
7. Jakie sÄ… cechy charakterystyczne postawy normalnej?
8. Czym charakteryzuje się postawa pochyła?
9. Jakie są cechy charakterystyczne postawy sprężystej?
10. Jakie sÄ… podstawowe zasady tuszowania wad figur?
11. Jakimi środkami plastycznymi i krawieckimi można tuszować wady figury?
12. Jak kolorystyka wpływa na tuszowanie wad figury?
13. Jakie wzory na tkaninach stosuje się w projektowaniu ubiorów dla osób nietypowych?
14. Jakie wrażenie wywołuje zastosowanie ubioru jednoczęściowego, a jakie dwuczęściowego?
15. Jaka jest rola dodatków w projektowaniu ubiorów dla osób nietypowych?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj ubiór dla sylwetki tęgiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować typ sylwetki,
2) określić fasony i linie mody dla sylwetki tęgiej,
3) określić kolorystykę dla sylwetki tęgiej,
4) dokonać wyboru materiałów, w szczególności wzorów i faktury,
5) wyznaczyć długości ubioru,
6) dokonać wyboru między figurami: za tęga i za wysoka, za tęga i za niska,
7) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór dla wybranej sylwetki,
8) zaproponować wykorzystanie dodatków,
9) zaprezentować swoją pracę.
10) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj ubiór dla sylwetki o zbyt długiej szyi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować typ sylwetki,
2) określić fasony i linie mody dla sylwetki o zbyt długiej szyi,
3) określić właściwą kolorystykę dla tego typu sylwetki,
4) dokonać wyboru materiałów,
5) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór dla wybranej sylwetki,
6) zaproponować wykorzystanie dodatków,
7) zaprezentować swoją pracę,
8) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj ubiór dla sylwetki o zbyt długich nogach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować typ sylwetki,
2) określić fasony i linie mody dla sylwetki o zbyt długich nogach,
3) określić właściwą kolorystykę dla sylwetki o zbyt długich nogach,
4) dokonać wyboru materiałów, w szczególności wzorów i faktury,
5) wyznaczyć odpowiednie długości ubioru,
6) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór dla wybranej sylwetki,
7) zaproponować wykorzystanie dodatków,
8) zaprezentować swoją pracę,
9) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.6.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić typy figur
2) wymienić wady fragmentaryczne
3) zatuszować wady fragmentaryczne
4) określić rodzaje postaw ciała
5) zastosować zasady tuszowania wad figury w praktycznym
działaniu
6) dobrać środki plastyczne i krawieckie w projektowaniu
ubiorów dla osób z wadami figury
7) dobrać dodatki do sylwetki
8) zaprojektować ubiór dla sylwetki zbyt tęgiej
9) zaprojektować ubiór dla sylwetki o zbyt długiej szyi
10) zaprojektować ubiór dla sylwetki o zbyt długich nogach
4.7. Zasady projektowania odzieży roboczej
4.7.1. Materiał nauczania
Rodzaje odzieży roboczej
Odzież robocza  to nie tylko okrycia chroniące nasz ubiór codzienny przed
zabrudzeniem i uszkodzeniem (fartuch, kurtki, kombinezony), ale i dzież przeznaczona do
określonych zajęć. Odzież tę, stosowaną przez pracownika w poszczególnych zawodach,
dzielimy na dwie podstawowe grupy:
- odzież przewidziana dla pracowników fizycznych zatrudnionych w zakładach
przemysłowych, gospodarstwach rolnych, pracowników służby zdrowia, stacji
benzynowych,
- odzież dla pracowników biurowych, pracowników związanych bezpośrednio
z konsumentem (zakłady zdrowego żywienia, sklepy, markety), pracowników instytucji
kulturalno-oświatowych, jak teatry, kina, domy kultury.
Zmiany ustrojowe jakie nastąpiły w naszym kraju w znaczny sposób wpłynęły na zmianę
odzieży roboczej. Szczególnie zauważalne jest to w drugiej grupie odzieży roboczej.
W obecnych czasach ubiór do pracy biurowej do głównie garnitur dla mężczyzn i kostium dla
kobiet w stonowanej kolorystyce. Odzież ta w dużej mierze zależna jest od charakteru
wykonywanej pracy.
Zasady projektowania
Przy projektowaniu odzieży roboczej dla pracowników fizycznych trzeba uwzględniać
rodzaj wykonywanej pracy oraz warunki klimatyczne i przestrzenne miejsca pracy. Na
fizjologiczny stan człowieka wpływa temperatura pomieszczenia oraz jej zmiany. Stąd też
zupełnie innym wymaganiom powinny podlegać odzież i obuwie, jeśli pracownik w ciągu
dnia roboczego przebywa w jednakowej temperaturze, a innym tam, gdzie występują częste
zmiany temperatury i gdzie pracownik powinien mieć możność łatwego przebierania się.
Należy również uwzględnić zmiany pór roku. Bardzo duże znaczenie ma wybór materiału.
Może on być przepuszczający powietrze lub ścisły, lekki lub ogrzewający.
Pod uwagę należy wziąć również wielkość przestrzeni, w której człowiek się porusza.
Granice ruchów są określone charakterem pracy oraz rodzajem maszyny lub narzędzia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
służących do jej wykonywania. Odzież nie powinna krępować ruchów podczas wykonywania
pracy, a z drugiej strony nie powinna być za luz
na, aby pracownik nie potrzebował stale
podciągać jej luz
nych części. Długie, luz
ne rękawy mogą łatwo stać się przyczyną
zaczepienia odzieży o maszynę, powodując wypadek przy pracy. Podobnie rozchylające się
poły bluz, kurtek i fartuchów.
Często rodzaj zapięcia decyduje o bezpieczeństwie pracownika. W ciasnej przestrzeni
trzeba unikać guzików, patek, wiązanych pasków, których końce mogą się wkręcić
w maszynę. Dobrym rozwiązaniem będą zamki błyskawiczne i paski zapinane.
Materiały na odzież roboczą powinny być niekurczliwe, elastyczne, odporne na
zabrudzenie, przewiewne (przepuszczalność powietrza) i możliwie łatwe do prania. Właściwy
wybór tkaniny jest rzeczą bardzo istotną przy tego rodzaju odzieży. Tkaniny z włókien
poliestrowych i poliamidowych ze względu na małą higroskopijność (wodochłonność) z
le
wchłaniają pot, a więc wpływają niekorzystnie na higienę ciała. Najodpowiedniejsze na
odzież roboczą będą tkaniny z mieszanek włókien syntetycznych z naturalnymi.
Odzież robocza pracowników biurowych, pracowników związanych z konsumentami
oraz pracowników instytucji kulturalnych i naukowych musi przede wszystkim uwzględniać
zagadnienia mody i estetyki. Odzież tej grupy pracowników musi być opracowana na
zasadzie znajomości środowiska poszczególnych dziedzin pracy (szpital, restauracja, sklep).
Przy projektowaniu obuwia roboczego trzeba uwzględnić miejsce pracy. Inny typ obuwia
jest potrzebny dla sprzedawczyni, inny dla pracownika wykonujÄ…cego pracÄ™ siedzÄ…cÄ…,
a jeszcze inny dla robotnika pracującego przy maszynie obsługiwanej pedałem. Obuwie
powinno harmonizować kolorystycznie z odzieżą roboczą.
Najważniejszym zadaniem przed przystąpieniem do projektowania odzieży roboczej jest
dokładne zapoznanie się z rodzajem wykonywanej pracy, miejscem i warunkami pracy. Jest
to gwarancją wykonania odpowiedniej i funkcjonalnej odzieży.
Kolorystyka ubiorów roboczych
Przed projektowaniem kolorystyki odzieży roboczej trzeba zaznajomić się z barwą
środowiska, w którym pracownik będzie się znajdował. Jeżeli kolor ubioru wtopi się w barwy
otoczenia  człowiek stanie się mało widoczny. Najczęściej pożądana jest dobra widoczność
pracownika. Toteż, aby go wyróżnić z otoczenia można wykorzystać efekty, jakie dają
kontrasty barw: kontrast temperatury, nasycenia, waloru.
W otoczeniu jasnym będzie dobrze widoczny ubiór ciemny i odwrotnie  od ciemnego tła
odetnie siÄ™ wyraz
nie ubiór np. jasnożółty lub biały.
Można wykorzystać efekt kontrastu temperatury i wtedy w otoczeniu utrzymanym
w kolorach ciepłych zastosować w odzieży przeciwstawne barwy zimne i odwrotnie  przy
chłodnych kolorach otoczenia, zaprojektować odzież w barwach ciepłych.
Nie zawsze pożądana jest dominacja barw ubioru w miejscu pracy, zwłaszcza gdy nie
chcemy odwracać uwagi pracowników od ich zajęcia. Tam, gdzie świadomie chcemy uzyskać
ogólny spokojny obraz, nie możemy w rozwiązaniach kolorystyki środowiska pracy i odzieży
roboczej stosować dużych kontrastów.
W niektórych miejscach pracy używamy odzieży z tkanin wzorzystych. Jeśli otoczenie
jest mało barwne, wzór może składać się z kilku kolorów albo z paru odcieni jednej barwy.
Ponieważ odzież robocza spełnia określone funkcje, które zależą od charakteru pracy, nie
zawsze strona estetyczna ubioru może dominować. Unikamy więc deseni dużych i zbyt
jaskrawych. Przy tym, należy wziąć pod uwagę, że im są one barwniejsze i bardziej
wyraziste, tym szybciej występuje przesycenie i zmęczenie wzroku.
Bardziej odpowiednie na odzież roboczą są materiały o wzorach utrzymanych
w spokojnych rytmach i rozwiązanych prostymi środkami ornamentacyjnymi, niż o wzorach
dynamicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest odzież robocza?
2. Czym charakteryzuje się odzież robocza?
3. Jakie znasz rodzaje odzieży roboczej?
4. Jakie znasz zasady projektowania odzieży roboczej?
5. Od jakich warunków zależy wygląd odzieży roboczej?
6. Co ma wpływ na fason odzieży roboczej?
7. Od czego zależy kolorystyka odzieży do pracy?
8. Dlaczego odzież robocza powinna być funkcjonalna?
9. Jakie materiały są stosowane w odzieży roboczej?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj odzież roboczą dla pracownika stacji benzynowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z warunkami pracy osób na stacji benzynowej,
2) uwzględnić warunki atmosferyczne (pory roku),
3) zaproponować kolorystykę odzieży uwzględniając charakter pracy i kontakt z otoczeniem,
4) dobrać materiały i dodatki do ubioru,
5) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) uzasadnić wybór modelu,
8) dokonać oceny swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj odzież do pracy dla nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić warunki pracy nauczyciela,
2) zaproponować kolorystykę odzieży, uwzględniając charakter pracy i kontakt z młodzieżą,
3) dobrać materiały i dodatki do ubioru,
4) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) uzasadnić wybór modelu,
7) dokonać oceny swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj odzież roboczą dla rolnika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić warunki pracy rolnika,
2) uwzględnić warunki atmosferyczne (pory roku),
3) zaproponować kolorystykę odzieży uwzględniając charakter pracy i kontakt z otoczeniem,
4) dobrać materiały i dodatki do ubioru,
5) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) uzasadnić wybór modelu,
8) dokonać oceny swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie: odzież robocza
2) określić zasady projektowania odzieży roboczej
3) ustalić od czego zależy wygląd odzieży roboczej
4) ustalić co ma wpływ na fason odzieży roboczej
5) dobrać kolorystykę odzieży do zawodu
6) dobrać materiały i dodatki do różnej odzieży roboczej
7) określić rodzaj warunki pracy panujące na stacji benzynowej
8) zastosować informacje o warunkach pracy do projektowania
9) odzieży roboczej
10) zaprojektować odzież roboczą dla pracownika stacji
benzynowej
11) zaprojektować ubiór do pracy dla nauczyciela
12) zaprojektować ubiór dla rolnika
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.8. Projektowanie kolekcji ubiorów. Projektowanie ubiorów
współczesnych
4.8.1. Materiał nauczania
Kolekcja odzieży  zbiór wyrobów odzieżowych o różnym przeznaczeniu, prezentowany
na modelkach i modelach lub na manekinach wystawowych.
Projektowanie kolekcji odzieżowej wymaga dużej świadomości plastycznej. Grupę
odzieży w kolekcji musi łączyć jakaś wspólna cecha i zarazem dzielić odrębność każdego
z modeli.
Cechą wspólną w kolekcji może być:
" okazja (suknie wieczorowe),
" kolorystyka:
- pojedynczy kolor (odzież w czerwieni),
- tonacja kolorystyczna (w tonacji zimnej, tonacji jesiennej),
- zestawy kilku barw (zestawy dwukolorowe, typu biel + czerń, zestawy trój-
i czterokolorowe),
" styl (ubiory w stylu ekologicznym),
" linie (suknie o linii secesyjnej),
" opracowanie określonego detalu w różnorodnych wariantach (kształty dekoltów w małej
letniej sukience),
" materiał (modele z jednego rodzaju materiału, wyznaczającego określone rozwiązania
konstrukcyjne),
" technika (modele patchworkowi, batikowe),
" motyw wiodący (różne modele malowane w kwiaty polskie),
" sezon (różne modele sezonowe, w ich skład może wchodzić wiele kolekcji),
" rodzaj odzieży ( różne warianty żakietu francuskiego),
" wzór na materiale (modele z materiału w szkocką kratę).
W skład kolekcji mogą wchodzić modele, które łączy więcej niż jedna cecha wspólna,
np. okazja, kolorystyka i technika, czy też styl, materiał i tonacja kolorystyczna (rys. 13).
Rys. 13. Kolekcje odzieżowe: A) płaszcze, b) ubiory wieczorowe (czarne)
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Projektowanie odzieży współczesnej
Informacje o modzie, jej sezonowych zmianach, docierają do nas za pośrednictwem
czasopism, żurnali, wszystkich dostępnych mediów, w postaci opracowanych tendencji
(tendencje  dążenia zmierzające w określonym kierunku, zmiany). Ich twórcami są
pracownicy domów mody, wielcy krawcy, anonimowi projektanci, zatrudnieni w zakładach
odzieżowych, organizacje włókienników i farbiarzy oraz dziennikarze. Tendencje podaje się
do publicznej wiadomości zanim jeszcze moda  trafi do sprzedaży w postaci towaru.
Obserwując zmiany w modzie, trzeba umieć ją porządkować i selekcjonować. Tendencje
w modzie zwyczajowo tworzÄ…:
- kolorystyka jako zbiór modnych kolorów, pojęć skojarzeń (wokół gromadzi się nazwy
tonów barwnych, barwy ekologiczne, barwy wody, barwy jesieni),
- krój (konstrukcje)  nowe fasony, linie konstrukcyjne, nowości w dziedzinie cięć,
zaszewek,
- detale  wszystkie nowości w dziedzinie zapięć, guzików, kołnierzy, klapek, kieszeni,
rozcięć, ornamentu, itp.,
- materiały (tkaniny)  tradycyjne i z najnowszych włókien, mieszanki: wełny, lnu,
jedwabiu, bawełny z włóknami sztucznymi i syntetycznymi; wzory na materiałach 
modne wielkości, rodzaje, kolorystyka, motywy,
- style (żurnalowe)  istnieją cztery zasadnicze style: klasyczny, sportowy, romantyczny
i awangardowy; każdy ze stylów ma swoje odmiany, uzależnione od z
ródła inspiracji,
- linie mody  modne sylwetki (połączenie linii ubioru z kształtem ciała), które porównuje
się do wyglądu liter alfabetu, figur geometrycznych, konkretnych kształtów (łodyga,
bombka) i odpowiednio nazywa.
Każdy z wymienionych czynników (wyznaczników) mody należy rozpatrywać łącznie
i umieć ze sobą kojarzyć według następującego schematu:
linia mody krój (fason) rodzaje odzieży wzór na materiale
styl (inspiracja) detale materiał odzieżowy
W sezonowych prezentacjach mody wiosenno-letniej, jesienno-zimowej ubiory nie
występują pojedynczo. A
ączy się je w całe kolekcje, co ułatwia odczytywanie tendencji.
Dopełnieniem elementów mody są dodatki, fryzury oraz makijaże. Zazwyczaj stanowią one
całość ze stylami w ubiorze i podkreślają ich specyfikę. Dodatki uzupełniają ubiór, są często
oferowane w domach mody, podobnie jak kosmetyki i perfumy, makijaż i fryzura są zaś
elementami tendencji, a ich tworzywem jest barwa i faktura.
Istotnym czynnikiem w projektowaniu odzieży współczesnej jest inspiracja.
Inspiracja  wywieranie wpływów na kogoś, poddawanie myśli, natchnienie, pomysł
twórczy, sugestia.
Aby można się czymś inspirować, należy dobrze zapoznać się z jej z
ródłem, np. kierunek
w sztuce, ubiory historyczne, regionalne, pory roku, świat roślin, zwierząt. Poznać
kolorystykę inspiracji, czasy w których była powszechna i wybrać element, który ją
charakteryzuje i posłuży do tworzenia czegoś nowego, do pokazania nowych tendencji.
Oto kilka przykładów współczesnej odzieży inspirowanej sztuką:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
 Rys. 14. Współczesna odzież ekspresyjna Rys. 15. Geometryczne formy odzieży współczesnej
y
ródło: Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest kolekcja odzieży?
2. Jakie mogą być cechy wspólne kolekcji odzieży?
3. Jak można zastosować kolorystykę w kolekcji?
4. Kto tworzy nowe tendencje w modzie?
5. Gdzie można odnalez
ć informacje na temat aktualnych trendów w modzie?
6. Co tworzy tendencje w modzie?
7. Jak wygląda schemat czynników tworzących modę?
8. Jakie rozróżniamy rodzaje kolekcji?
9. Co to jest inspiracja?
10. W jaki sposób inspiracja wpływa na współczesną modę?
11. Jakie znasz z
ródła inspiracji?
12. Jakie trendy panujÄ… w obecnej modzie?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj ubiór damski na bal studniówkowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować rodzaje asortymentu odzieży stosowanego na bale studniówkowe,
2) scharakteryzować rodzaje materiałów stosowanych w ubiorach wieczorowych,
3) scharakteryzować odzież na bale,
4) określić stosowaną kolorystykę ubioru,
5) scharakteryzować panujące trendy mody,
6) zaprojektować (narysować i pomalować) ubiór damski na bal studniówkowy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj kolekcjÄ™ sukien wieczorowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) nazwać rodzaje sukien damskich,
2) scharakteryzować rodzaje materiałów stosowanych w ubiorach wieczorowych,
3) określić stosowaną kolorystykę ubioru,
4) scharakteryzować panujące trendy mody,
5) zaprojektować (narysować i pomalować) kolekcję sukien wieczorowych,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj kolekcję ubiorów sportowych inspirowanych przyrodą.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować rodzaje odzieży sportowej,
2) scharakteryzować rodzaje materiałów stosowanych w odzieży sportowej,
3) określić stosowaną kolorystykę,
4) poznać i przedstawić z
ródło inspiracji,
5) zaprojektować (narysować i pomalować) kolekcję ubiorów sportowych inspirowanych
przyrodÄ…,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Ćwiczenie 4
Zaprojektuj kolekcję odzieży damskiej dla typu figur: A, B, C lub D.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować typy figur: A, B, C, i D kobiet,
2) określić fasony odzieży odpowiednie dla rodzaju sylwetki,
3) określić kolorystykę ubiorów,
4) zaprojektować (narysować i pomalować) kolekcję ubiorów,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
Ćwiczenie 5
Zaprojektuj kolekcję odzieży męskiej dla typu figur: A, B, C lub D.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować typy figur: A, B, C, i D mężczyzn,
2) określić fasony odzieży odpowiednie dla rodzaju sylwetki,
3) określić kolorystykę ubiorów,
4) zaprojektować (narysować i pomalować) kolekcję ubiorów,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z punktu 6,
- kartki papieru formatu A4 lub A3,
- ołówki różnej twardości,
- gumka,
- przybory rysunkowe i malarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
4.8.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie: kolekcja odzieży
2) określić cechy wspólne kolekcji
3) określić rodzaje kolekcji
4) wyszukać informacje o aktualnych tendencjach w modzie
5) scharakteryzować aktualne trendy w modzie
6) zdefiniować pojecie: inspiracja
7) określić z
ródła inspiracji
8) zaprojektować ubiór na bal studniówkowy
9) zaprojektować kolekcję odzieży
10) zaprojektować kolekcje sukien wieczorowych
11) zaprojektować kolekcje ubiorów sportowych inspirowaną
przyrodÄ…
12) wykorzystać aktualne tendencje w modzie do projektowania
odzieży
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 15 zadań dotyczących projektowania odzieży. Zadania: 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11,
12, 14 sÄ… to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa;
zadania: 1 i 9 to zadania z luką, w zadaniach: 2, 6 i 13 należy udzielić krótkiej
odpowiedzi, w zadaniu 15 należy zaprojektować (narysować, naszkicować) ubiór na
sylwetce.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
" w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedz
prawidłową);
" w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedz
w wyznaczone pole;
" w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.
" W zadaniu dotyczÄ…cym projektowania ubioru, narysuj rysunek w wyznaczonym polu.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 11  15 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1. Wyjaśnij pojęcie:
Moda odzieżowa & & & & & & & & & & & & & & ...........................................................
2. Wymień style występujące w modzie odzieżowej:
a) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
b) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
c) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
d) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. Wyróżniamy następujące typy figur:
a) klasyczna, normalna, normalna z odchyleniami
b) prosta, krzywa, z odchyleniami
c) wygięta, pochyła, ze skrzywieniem kręgosłupa
d) prosta, pochyła, ze skrzywieniem kręgosłupa
4. Fason odzieży to wygląd ubioru wynikający z:
a) zastosowanego materiału
b) dobranej kolorystyki
c) kroju i układu detali
d) zastosowanych dodatków
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
5. Wyróżniamy następujące postawy figur:
a) normalna, pochyła, sprężysta
b) normalna, klasyczna, z odchyleniami
c) płaska, sprężysta, klasyczna
d) normalna, sprężysta, z odchyleniami
6. Nazwij odmiany modelowe spodni:
a) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
b) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
c) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
d) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
e) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
f) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
g) & & & & & & & & & & & & & & & & & &
7. Odzież na wycieczki w plener to:
a) sportowa
b) wypoczynkowo-relaksacyjna
c) spacerowa
d) wizytowa
8. W skład stroju górala m.in. wchodzą:
a) koszula, nogawice i portki, kierpce
b) koszula, pantalony, kierpce
c) koszula, serdak, kozaki
d) bluzka, serdak, sandały
9. Odzież robocza to & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
10. Najodpowiedniejsze materiały na odzież roboczą to:
a) syntetyczne
b) naturalne
c) mieszanki włókien syntetycznych i naturalnych
d) sztuczne
II część
11. Tiurniury były modne w latach:
a) 1850 1870
b) 1870 1900
c) 1900 1920
d) 1920-1940
12. Uszereguj według kolejności występowania:
a) gorset
b) krynolina
c) szmizjerka
d) melonik
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
13. Gotycki czepiec w kształcie stożka, z welonem, nazywał się & & & & & & & & & & & .
14. Suknia damska w starożytnym Egipcie, to:
a) krynolina z otwartym stanikiem
b) kalasiris  wÄ…ska suknia na szelach
c) vertugade  suknia ujęta w obręcz
d) toga
15. Zaprojektuj ubiór (wykonaj szkic) inspirowany strojem regionalnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj
rysunek.
Numer Odpowiedz
Punkty
pytania
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. a) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
b) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
c) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
d) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
b) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
c) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
d) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
e) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
f) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
g) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
7. a b c d
8. a b c d
9. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
10. a b c d
11. a b c d
12. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
13. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
14. a b c d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
15.
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
6. LITERATURA
1. Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska I.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych.
WSiP, Warszawa 1996
2. Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
3. Morley J.: Moda od Starożytności do Współczesności. Arkady, Warszawa 1997
4. Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1995
5. Parafianowiz Z., Piskorska M.: Konstrukcja i modelowanie odzieży damskiej ciężkiej.
WSiP, Warszawa 1997
6. Antkowiak J.: Sekrety modnych pań. Wydawnictwo Twój Styl, Warszawa 1993
7. Banach A., Banach E.: SÅ‚ownik mody. WP, Warszawa 1962
8. Banach A.: O modzie XIX wieku. PIW Warszawa 1977
9. Biedrońska-Słotowa B., Kowalska J.: Za modą przez wieki. Muzeum Narodowe
w Krakowie, Kraków 2003
10. Farr K.: Twój osobisty stylista. W co się ubrać? Muza SA, Warszawa 2005
11. Kiszel R.: Królowie mody. Metrum, Wrocław 1995
12. Voucher F.: Historia mody. ARKADY, Warszawa 2003
13. Gutkowska-Rychlewska M., Taszycka M.: Ubiory i akcesoria mody wieku XIX.
Kraków 1967
14. Gutkowska-Rychlewska M.: Historia ubioru. Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław-Warszawa 1968
15. Martin M.: Moda. Encyklopedia. Wydawnictwo Philips Wilson, Warszawa 1999
16. Możdżyńska-Nawotka M.: O modach i strojach. Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2002
17. Mulvey K., Richards M.: Kanony Piękna. ARKADY , Warszawa 1998
18. Orlińska-Mianowska E.: Modny świat XVIII i początku XIX wieku. Bosz, Lesko 2002
19. Orlińska-Mianowska E.: Modny świat XVIII wieku. M N w Warszawie, Warszawa 2003.
20. Lechevalier C.: Dobrze ubrany mężczyzna. Wiedza i Życie, Warszawa 2004
21. Piedboeut H.: O stroju na każdą okazję. Świat książki, Warszawa 1999
22. Parramón J.M.: Światło i cień. Wydawnictwo GALAKTYKA, A
ódz
2001
23. Parramón J.M.: Rysunek artystyczny. WSiP, Warszawa 1993
24. Piedboeut H.: O stroju na każdą okazję. Świat książki, Warszawa 1999
25. Piras C., Roetzel B.: Lady  kobieta elegancka. Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2003
26. Praca zbiorowa. Kolekcja Instytutu Ubiorów w Kioto. Moda. Historia mody od XVIII
do XX wieku. Taschen 2002
27. Rech H.: Pulchne jest piękne. Jak wyglądać najlepiej w rozmiarze XXL.
Wydawnictwo Twój Styl, Warszawa 1999
28. Romano Ch.: Nie mam, co na siebie włożyć. Muza SA, Warszawa 2000
29. Samek P.: Krawiectwo  Technologia. WSiP Warszawa 1999
30. Sieradzka A.: Tysiąc lat ubiorów w Polsce. ARKADY, Warszawa 2003
31. Simblet S.: Anatomia dla artystów, ARKADY, Warszawa 2003
32. Spllane M.: Zaprezentuj siebie. Poradnik dla nowoczesnego mężczyzny. Muza SA,
Warszawa 2003
33. Szyller E.: Historyczny rozwój form odzieży. WSiP, Warszawa 1974
34. Toussaint-Samat M.: Historia stroju. Larousse, Warszawa 1998
35. Trybowicz L.: Podstawowe wiadomości z dziejów ubioru. IPR, A
ódz
1974
36. Turbasa J.: ABC męskiej elegancji. Wydawnictwo AA s.c. Kraków 2001
37. Watermann G., Singel F.: Znajdz
swój kolor. Muza SA, Warszawa 2003
38. Woodall T., Constantine S.: Jak się nie ubierać. Wiedza i Życie, Warszawa 2003
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56