Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Test wiedzy o oświeceniu
Test wiedzy o oświeceniu
Test wiedzy o oświeceniu
Test wiedzy o oświeceniu
Test wiedzy o oświeceniu
Komentarz:
1. Epoka oświecenia to: Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Autorem bajki, jako gatunku literackiego, jest legen-
a. cały wiek XVII
darny bajkopisarz Ezop. To on napisał znaną wszyst-
b. przełom XVII i XVIII wieku
kim bajkÄ™ o lisie i kruku. Jednak prawdziwÄ… karierÄ™
c. cały wiek XVIII
zrobiła bajka dopiero w okresie oświecenia. Stała się
Odpowiedz
: c
ona ulubionym gatunkiem klasycystów ze względu na
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
jej dydaktyczne walory: możliwość pouczania i ganie-
Epoka oświecenia trwała w Europie przez cały wiek nia, a także ze względu na zwięzłą i atrakcyjną dla
XVIII, choć jej korzenie tkwią jeszcze w wieku XVII. czytelnika, jasną, przejrzystą, formę. Autorzy bajek
Wtedy to w Anglii pojawiły się nowe tendencje, które mogli w ten sposób bez trudu realizować jedno z głów-
doprowadziły do rozkwitu nauk eksperymentalnych nych haseł epoki: bawiąc  uczyć, a ucząc  bawić.
i przyrodniczych, co zaowocowało licznymi odkrycia-
mi w tych dziedzinach. Na bazie tych dokonań zaczę- 4. Istotą bajki jest:
to myśleć o świecie jako o wielkim mechanizmie, funk-
a. wprost wypowiedziana puenta
cjonującym na wzór zegara. Stąd epokę oświecenia
b. jej krótka forma
nazywa się często mianem rewolucji mechanistycz-
c. to, że jej bohaterami są zwierzęta
nej. Oświecenie jako prąd literacki i społeczno-kul-
Odpowiedz
: a
turowy upowszechnił się początkowo w Niemczech,
jednak jego rozkwit przypadł we Francji, a konkret-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
nie na czasy panowania Ludwika XIV, którego nazy-
Istotą bajki jest bezpośrednio wypowiedziana pu-
wano Królem Słońce. Do niego należą słynne słowa:
enta kończąca utwór. Często jest ona sugerowana,
 Państwo to ja . W Anglii oświecenie nazywano wie-
a nawet sformułowana już na początku utworu. Baj-
kiem rozumu, a we Francji wiekiem filozofów.
ka to utwór alegoryczny, którego bohaterami prze-
ważnie są zwierzęta, rzadziej ludzie. Celem bajki
2. Epoka oświecenia obfituje w ważne wydarze-
jest sformułowanie pewnej nauki na temat stosun-
nia historyczne, z których decydujące znacze-
ków międzyludzkich lub norm postępowania. Do po-
nie dla losów póz
niejszej demokratycznej Eu-
zostałych jej cech należą: bohaterowie obdarzeni
ropy miał:
niezmiennymi jednoznacznymi cechami oraz dys-
a. wybór Katarzyny II na carycę Rosji
cyplina językowa dążąca do nawiązania kontaktu
b. I rozbiór Polski z czytelnikiem. Świat wyłaniający się z bajek jest
pesymistyczny  rzÄ…dzi w nim prawo silniejszego,
c. wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej
a rozum i uczciwość nie zawsze są nagradzane.
Odpowiedz
: c
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
5. Bajki dzielÄ… siÄ™ na:
Czasy panowania Ludwika XVI zakończyły się we
Francji przewrotem społecznym, który nazywamy
a. liryczne i epickie
WielkÄ… RewolucjÄ… FrancuskÄ…. To wydarzenie niezwy-
b. ludzkie i zwierzęce
kłej wagi w dziejach Europy, przez niektórych oce-
c. epigramatyczne i narracyjne
niane nawet jako decydujące o kształcie współczesne-
Odpowiedz
: c
go świata. Rewolucja francuska była wielkim powsta-
niem narodowym skierowanym przeciwko absoluty-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
zmowi królewskiemu, dominującej roli Kościoła i, ge-
Bajki zasadniczo dzielÄ… siÄ™ na dwa rodzaje: epigra-
neralnie, ustrojowi feudalnemu. Wydarzenie to dało
matyczne (głównie takie pisał Krasicki) i narracyj-
poczÄ…tek rozwojowi demokracji, najpierw we Francji,
ne (w tych specjalizował się La Fontaine). Nazwa
a póz
niej innych krajach europejskich. DziÅ› demokra-
tych pierwszych pochodzi od epigramatu, a charak-
cję uważa się za najlepszy z możliwych systemów, co
teryzują się one krótką i zwięzłą, przeważnie cztero-
nie oznacza, że jest ona systemem idealnym.
wersową formą. Nakreśla ona sytuację i na jej tle
zestawia proste sylwetki bohaterów, oparte na jed-
3. Autorem bajki, jako gatunku literackiego, jest:
nej cesze np.: chytry lis, głupi kruk, rzetelny wół. Na-
a. Arystoteles
tomiast bajka narracyjna jest formą dłuższą. Może
b. Ezop
przybrać kształt nawet niewielkiej noweli o nieskom-
c. Nicolas Boileau
plikowanej akcji i niewielu bohaterach. Zawiera dia-
Odpowiedz
: b logi i elementy charakterystyki bohaterów.
1
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
6. Pierwsze satyry powstały w: dniowiecznych kochanków Abelarda i Heloizy. Taką
formę zastosował również Goethe w Cierpieniach
a. renesansie
młodego Wertera. O popularności powieści zadecydo-
b. antyku
wała jego rzekoma autentyczność  książki te miały
c. oświeceniu
sprawiać wrażenie zbioru prawdziwych dokumentów
Odpowiedz
: b
dotyczÄ…cych postaci.
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
9. Klasycyzm, jako prąd literacki, odwołuje się
Pierwsze satyry powstały jeszcze w starożytności. Pisał
w swojej istocie do wzorów poezji:
je między innymi Horacy. Satyra to utwór literacki,
którego zadaniem jest piętnować i ośmieszać przywa- a. renesansowej
ry i przekonania określonych typów ludzkich i grup b. antycznej
społecznych np.: pijaków, fircyków, modnych żon, za-
c. dworskiej
cofanych Sarmatów. Autorzy satyr w sposób wyolbrzy-
Odpowiedz
: b
miony opisują postawy i zjawiska, by nadać im cha-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
rakter komiczny. Ośmieszając, chcą walczyć o popra-
wę moralności i obyczajowości. Klasycyzm jako prąd literacki odwołuje się w swej isto-
Satyry dzielą się na ogólne i konkretne. Ogólne cie, podobnie jak wcześniej renesans, do wzorów lite-
poruszajÄ… problemy o charakterze uniwersalnym, kon- ratury antycznej. Klasycznymi nazywano najdoskonal-
kretne zaś wymierzone są w piętnowanie postaw i zja- sze dzieła starożytnych mistrzów, a także sztukę i lite-
wisk charakterystycznych dla danego czasu.
raturę okresów póz
niejszych opartÄ… na tych wzorach.
Szczyt klasycyzmu przypada na druga połowę XVII
7. Podstawowym narzędziem, jakim operuje sa- stulecia we Francji, wtedy to powstają najlepsze dzie-
tyra jest: Å‚a Moliera i Racine a. W Polsce rozkwit klasycyzmu
przypada na czasy panowania Stanisława Augusta
a. pouczenie
Poniatowskiego, stąd okres ten nazywa się często epoką
b. hiperbolizacja
stanisławowską. Jego główne cechy w literaturze to: pod-
c. zabawna i niespodziewana puenta
porządkowanie utworów ścisłym normom, jasny i przej-
Odpowiedz
: b
rzysty styl, pozbawiony zbędnych ozdobników, ład, umiar
i harmonia, jako zasada budowania dzieła literackiego
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
oraz walka o czystość i piękno języka.
Satyra działa poprzez wyolbrzymienie. Pozostałe środ-
ki, które wykorzystuje, to: deformacja, ironia, karyka-
10. Komedia należy do gatunków cenionych
tura i groteska. W satyrze autor nie ujawnia bezpo-
w epoce oświecenia, ze względu na swoje wła-
średnio swoich poglądów w tekście, ale wystarczają-
ściwości:
co wyraz
nie je sugeruje, licząc na to, że my czytelnicy
je podzielamy. Autor przemawia z pozycji kogoÅ› lep- a. komiczne
szego, kogoÅ›, kto jest ponad opisywanÄ… rzeczywisto- b. dydaktyczne
ścią i spogląda na nią z dystansu. Charakterystyczny
c. ironiczne
dla satyry jest fakt, że autor jedynie zarysowuje pro-
Odpowiedz
: b
blem, jednak nie wskazuje dróg jego naprawy. Pod
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
względem tematycznym dzielą się satyry na: społecz-
no-obyczajowe, polityczne, osobiste i literackie.
Komedie, jak i wiele innych gatunków literackich,
ceniono w dobie oświecenia głównie ze względu na
8. Gatunkiem literackim, który pojawił się ich walory dydaktyczne. Do takich dydaktycznych ga-
w oświeceniu jest: tunków należą między innymi: powieść edukacyjna,
satyra, bajka, poemat heroikomiczny oraz poemat
a. satyra
epicki i opisowy. Literatura w czasie oświecenia uwa-
b. bajka
żana była za narzędzie tworzenia nowoczesnego
c. powieść
i oświeconego społeczeństwa, stąd jej charakter dy-
Odpowiedz
: c
daktyczny, a nierzadko wręcz perswazyjno-moraliza-
torski. Literatura i sztuka miały nie tylko służyć edu-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
kacji społeczeństwa, ale również ogólnemu pożytko-
Gatunkiem typowo oświeceniowym jest powieść. Po-
wi. Stąd autor ponosił odpowiedzialność za swoje
jawiła się w wieku XVIII, a kształtowała się pod wpły-
dzieło i nie mógł lekceważyć moralnych skutków
wem następujących gatunków: powieści łotrzykow-
własnej twórczości.
skiej, romansu rycerskiego i romansu miłosnego. Naj-
popularniejszą odmianą oświeceniowej powieści była
11. Sentymentalizm to prÄ…d literacko-kulturo-
powieść epistolarna, czyli tak zwana powieść w listach.
wy, który rozwinął się w Europie:
Najbardziej znaną powieścią w listach tego okresu jest
Nowa Heloiza Rousseau, nawiązująca do dziejów śre- a. w drugiej połowie XIX wieku
2
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
b. na przełomie XVIII i XIX wieku oznaczało po prostu postawę światopoglądową, kwe-
stionującą zasady i dogmaty religii chrześcijańskiej.
c. w wieku XIX
Jako prąd filozoficzny libertynizm opierał się na ra-
Odpowiedz
: b
cjonalizmie, sceptycyzmie i krytycyzmie. Nie posia-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
dał żadnej sformułowanej doktryny. Jego przedstawi-
Sentymentalizm zaczął rozwijać się pod koniec XVIII ciele byli krytycznie nastawieni do Kościoła i jego hie-
wieku, a więc u schyłku okresu oświecenia. Jednak nie rarchii, negowali katolicką wizję świata, przeciwsta-
traktuje się go jako fazy schyłkowej oświecenia, lecz wiali się wszelkim systemom ograniczającym wolność
jako odrębny, samodzielny nurt, gdyż kładł nacisk na jednostki, a także potępiali fanatyzm religijny i nie-
zupełnie inne wartości niż klasycyzm. Nazwa pocho- tolerancję.
dzi od angielskiego słowa sentiment, czyli uczucie,
a wywodzi się od tytułu powieści Lawrence a Sterna
14. Deizm to pogląd, wedle którego:
Podróż sentymentalna. W centrum zainteresowania
a. Boga nie ma
sentymentalistów stał człowiek i jego uczucia. Prąd
b. Bóg istnieje, ale nie interesuje się światem ziem-
ten kładł duży nacisk na relacje międzyludzkie, wza-
skim
jemną sympatię i życzliwość, które często łączono
c. Bóg istnieje, ale nie ma mocy rządzenia światem
z krytyką cywilizacji, opartą na fałszywych i pozornych
wartościach. Inaczej niż w klasycyzmie, gdzie nie-
Odpowiedz
: b.
zmierne ważne były powinności obywatelskie, senty-
mentalizm koncentrował się na przeżyciach we-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
wnętrznych człowieka i uczuciach. Ideałem było spo-
Deizm to pogląd, wedle którego Bóg stworzył świat,
kojne życie w zgodzie z naturą. Sentymentalizm od-
ale potem przestał interesować się jego losem. Deiści
rzucał sztywne reguły tworzenia literatury, na pierw-
powoływali się na wyobrażenie Stwórcy jako wielkie-
szy plan wysuwając wrażliwość i bezpośredniość od-
go zegarmistrza, który wprowadził w ruch mechanizm
bioru. Stąd dzieło miało być czułe i proste, oddziały-
świata, a następnie zapomniał o jego istnieniu. Zane-
wać na odbiorcę i wzruszać go.
gowali również ideę opatrzności bożej, którą uważali
za nie do pogodzenia ze złem panującym na świecie.
12. Ulubionym gatunkiem sentymentalnym jest:
Uważali, że gdyby Bóg był naprawdę dobry i wszech-
mocny, nie pozwoliłby na istnienie zła na ziemi, a po-
a. oda
nieważ zło istnieje, Bóg nie jest albo dobry, albo
b. poezja
wszechmocny. Jest raczej obojętny na to, co dzieje się
c. sielanka
na ziemi.
Odpowiedz
: c.
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
15. Głównym prądem filozoficznym epoki oświe-
cenia był:
Ulubiony gatunek sentymentalny to sielanka. Do jej
głównych twórców w Polsce należeli Franciszek Kar-
a. empiryzm
piński i Franciszek Dionizy Kniaz
nin. Sielanka, czÄ™-
b. racjonalizm
sto ubrana w kostium pasterski, promowała melancho-
c. scjentyzm
lijną tęsknotę i rozmarzenie, posługiwała się czytel-
Odpowiedz
: b.
nymi symbolami: zaciszny gaik, wstążka, pamiętnik
i łzy. Często powtarzające się motywy to spacer zako-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
chanych, zwierzenia, łagodna zaduma, tęsknota, roz-
Głównym kierunkiem filozoficznym oświecenia był
stanie kochanków. Gatunek ten, powtarzając wciąż te
racjonalizm. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa
same motywy, szybko uległ konwencjonalizacji i sche-
ratio, czyli rozum. Racjonalizm to poglÄ…d, zgodnie
matyzacji, a zarzutem często wysuwanym pod jego
z którym rzeczywistość jest racjonalna, czyli podlega
adresem były sztuczność i sztampowość.
prawom rozumu i za pomocą rozumu należy ją po-
znawać. Za twórcę kierunku uważa się Rene Descar-
13. Termin libertynizm pojawia siÄ™:
tesa, który tę nową metodę filozoficzną wyłożył w dzie-
le zwanym Rozprawa o metodzie. Kartezjusz poszu-
a. w XVI wieku
kując nowej metody filozoficznego poznania, doszedł
b. na przełomie XV i XVI wieku
do przekonania, że rozum jest jedynym pewnym z
ró-
c. jeszcze w starożytności
dłem poznania rzeczywistości.
Odpowiedz
: a.
Racjonalizm przeciwstawny jest irracjonalizmo-
wi, czyli wierze w pozarozumową możliwość pozna-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
nia świata, tę opartą na intuicji, wierze, uczuciu i in-
Termin libertynizm pojawił się już w XVI wieku, jed-
stynktowi.
nak jako prÄ…d filozoficzny i kulturalny rozwinÄ…Å‚ siÄ™
w Europie dopiero w drugiej połowie XVII wieku.
16. Bohaterem satyry Pijaństwo jest:
Jego znaczenie pochodzi od łacińskiego słowa liber-
tinus, co oznacza wyzwolony. Początkowo słowo to a. szlachcic  Sarmata
3
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
b. inteligent  ośmiesza w rzeczywistości samą szlachtę. Domnie-
mywane bowiem wady okazują się być zaletami. Po-
c. bezdomny hulaka
Odpowiedz
: a.
prawnie odczytana satyra ma charakter panegiryku,
czyli utworu pochwalnego na cześć władcy.
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Satyra Pijaństwo jest dialogiem między dwoma
19. Tematem satyry Åšwiat zepsuty jest:
szlachcicami-Sarmatami. Jeden z nich opowiada
a. żal za minionymi wiekami
drugiemu historię pijatyki, w której uczestniczył i jej
b. narzekanie na zepsucie polityków
skutki. Narrator znajduje wytłumaczenie dla picia
w obowiązkach towarzyskich, zwyczajach czy w koń- c. postulat naprawy współczesności
cu w jego korzystnym wpływie na trawienie. Zdarze-
Odpowiedz
: a.
nie, o którym opowiada narrator, kończy się bójką,
co skłania go do podjęcia decyzji o abstynencji. Jego
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
rozmówca reaguje na to tak długim i nudnym mono-
Tematem satyry Świat zepsuty jest krytyka współcze-
logiem na temat zgubnych skutków picia, że narra-
sności i żal za utraconymi świetnymi wiekami. Jest to
tor zrezygnowany postanawia skończyć spotkanie
wariant toposu ubi sunt? wyrażający żal za utraconą
i pójść napić się wódki. Satyra ta jest doskonałym stu-
na zawsze przeszłością. Utwór ten zawiera program
dium psychologicznym i obyczajowym odkrywajÄ…cym
dydaktyczny Krasickiego, pragnącego przywrócenia
mechanizmy pijaństwa.
utraconego porządku. Obraz kreślony przez autora
jest celowo przejaskrawiony. Współczesne zepsucie
17. Satyra Żona modna jest:
przeciwstawia on utopijnemu wyobrażeniu czasów
a. dialogiem
minionych, którym rządziły, takie wartości jak: honor,
b. monologiem
uczciwość, bezinteresowność, religijność, których to
miejsce dziś zajęły obłuda i rozpusta. Utwór kończy
c. komediÄ…
się obrazem ojczyzny jako tonącego okrętu, który
Odpowiedz
: a.
wcześniej wykorzystał już ksiądz Skarga w swoich
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Kazaniach.
Podobnie jak Pijaństwo satyra Żona modna jest dia-
logiem pomiędzy dwoma szlachcicami. Główny bo-
20. W bajce Ptaszki w klatce Krasicki czyni alu-
hater, pan Piotr, opowiada przygodnie spotkanemu
zje do:
znajomemu o swoim małżeństwie. Żona wprowadzi-
a. sytuacji ówczesnej Polski
ła do jego domu nowe porządki, bezkrytycznie naśla-
b. Wielkiej Improwizacji Adama Mickiewicza
dujÄ…c modÄ™ francuskÄ…. Kreuje siÄ™ ona na kobietÄ™ ar-
c. swojej sytuacji jako biskupa warmińskiego
cymodną, niwecząc przy tym majątek męża. Autor
Odpowiedz
: a.
z jednej strony ośmiesza bezkrytyczne naśladownic-
two zachodnich mód, które nie pasują do rzeczywisto-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
ści i obyczajowości szlacheckiej, z drugiej strony zaś
W bajce Ptaszki w klatce Krasicki czyni aluzjÄ™ do sy-
chciwość szlachecką, gdyż wspomniany pan Piotr zde-
tuacji Polski będącej pod zaborami. Rozmowa, którą
cydował się na małżeństwo dla korzyści finansowych,
toczy para czyżyków, dotyczy istoty wolności. Starszy
jakie płynęłyby z powiązania przylegających do sie-
z ptaszków, zamknięty w klatce głośno wzdycha i ubo-
bie majątków jego i żony. Szkopuł w tym, że roztrop-
lewa nad własnym losem. Drugi, młodszy, dziwi się
na małżonka roztrwoniła majątek, zanim pan Piotr
przyczynie smutku kolegi, bo klatka jest wygodna, cie-
zdołał się nim nacieszyć.
pła i sucha. Starszy ripostuje, że nie sposób docenić
uroków pełnej niewygody i niebezpieczeństw wolno-
18. Adresatem satyry Do króla jest:
ści, gdy się urodziło w klatce. Bajka ta ilustruje dwie
a. społeczeństwo polskie
podstawowe postawy Polaków wobec zaborów: jedni
b. Stanisław August Poniatowski
rozpamiętują i wciąż rozpaczają nad utraconą wolno-
c. szlachcic-Sarmata ścią, drudzy cieszą się spokojem, uważając, że z każ-
dej sytuacji można czerpać korzyści. Autor nie wska-
Odpowiedz
: b.
zuje, którą z postaw uważa za słuszną, jednak dosad-
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
nie jÄ… sugeruje.
Satyra Do króla skierowana jest do króla Stanisława
Augusta Poniatowskiego. Narrator przedstawia kró-
21. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki to pierw-
lowi pięć zarzutów, krytykując jego szlachecki rodo-
sza polska:
wód, młodość, łagodność, mądrość i pochodzenie. Tym
a. powieść w listach
samym, pragnąc ośmieszyć króla, w rzeczywistości
b. powieść nowożytna
ośmiesza samego siebie. W uzasadnieniu każdego
z zarzutów kryje się zjadliwa ironia, poprzez którą kry- c. powieść przygodowa
tyka władcy  pochodząca z kręgów szlacheckich
Odpowiedz
b.
4
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Komentarz ne niewiele ma wspólnego z ideałami ubóstwa, wiary,
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
pokory i ascezy. Należy pamiętać, że tej krytyki dopu-
Powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Igna-
ściła się osoba duchowna, która w swoim życiu nieraz
cego Krasickiego została wydana w 1776 roku. Jest to
miała wgląd w to, jak żyje się za murami klasztorów.
pierwsza polska powieść nowożytna. Autor wykorzy-
Nic więc dziwnego, że ze strony środowisk zarówno
stał w niej elementy powieści satyryczno-obyczajowej,
zakonnych, jak i świeckich posypały się gromy kryty-
przygodowej i robinsonady, nadając całości formę pa-
ki. Domagano się przeprosin i grożono zemstą. Kra-
miętnika. Pierwowzorem powieści był Robinson Cru-
sicki w odpowiedzi napisał utwór zwany Antymona-
soe, bohater powieści Daniela Defoe, dlatego Doświad-
chomachia, w którym tylko pozornie odwołuje stawia-
czyńskiego nazywa się często polskim Robinsonem.
ne zakonnikom zarzuty, w rzeczywistości zaś uwypu-
kla elementy krytyki.
22. Metamorfoza Mikołaja Doświadczyńskiego
następuje pod wpływem nauk mędrca:
25. Postać francuskiego filozofa Woltera to symbol:
a. Nipu
a. oświeceniowego racjonalizmu
b. Xaoo
b. oświeceniowego sceptycyzmu
c. Woltera
c. zjadliwej krytyki społecznej
Odpowiedz
b.
Odpowiedz
a.
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Wolter, francuski filozof, jeden z autorów encyklope-
Nauczyciel Doświadczyńskiego nazywa się Xaoo. Ucie-
dii francuskiej, uważany jest za symbol oświeceniowe-
kając z Paryża przed wierzycielami, Mikołaj trafia na
go racjonalizmu. Choć jego filozofia nie wnosi właści-
wyspę Nipu, gdzie styka się z systemem społecznym,
wie nic nowego do historii myśli filozoficznej Europy,
który zmienia całkowicie jego nastawienie do otacza-
to jednak zyskał on ogromną popularność jako krzewi-
jącego go świata. Szczególnie ważne w procesie prze-
ciel ideologii epoki i człowiek znakomitego pióra. Pod-
miany Doświadczyńskiego są nauki mędrca Xaoo, któ-
stawowe cechy jego filozofii to: racjonalizm  wyno-
re sprawiają, że z hulaki Mikołaj przemienia się w przy-
szący rozum jako główne z
ródło poznania, naturalizm
kładnego obywatela i postanawia po powrocie do Pol-
 znoszący podział na to, co naturalne i nadprzyrodzo-
ski wziąć udział w procesie odnowy Rzeczpospolitej.
ne, oraz deizm  koncepcja Boga jako wielkiego ze-
garmistrza, który nie interesuje się losami świata.
23. Monachomachia to pod względem gatunko-
wym:
26. Wolter jest uważany za mistrza:
a. satyra
a. satyry
b. epos
b. bajki filozoficznej
c. poemat heroikomiczny
c. powiastki filozoficznej
Odpowiedz
c.
Odpowiedz
c.
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Monachomachia jest poematem heroikomicznym.
Woltera uważa się za mistrza powiastki filozoficznej.
Jego cechą charakterystyczną jest złamanie zasady
Powiastka to gatunek narracyjny, jej celem jest ilu-
decorum, czyli niezgodność stylu w stosunku do treści.
stracja jakiejÅ› tezy filozoficznej lub nauki moralnej.
Charakterystyczne dla poematu jest posługiwanie się
W swojej strukturze nawiÄ…zuje ona do romansu awan-
wysokim stylem eposu rycerskiego w celu opisania
wydarzeń błahych. Na zderzeniu pełnej patosu i wznio- turniczego. Świadczą o tym: epizodyczna fabuła
i uproszczony rysunek postaci. Powiastka uformowa-
słości stylistyki oraz błahej tematyki rodzi się komizm,
ła się w dobie oświecenia i wpisuje się w nurt literatu-
który nadaje Monachomachii charakter satyryczny.
ry dydaktycznej. Najbardziej znanym utworem Wol-
Poemat wzorowany jest na utworach antycznych.
tera jest Kandyd, czyli Optymizm.
24. W odpowiedzi na krytykÄ™ Monachomachii ze
strony kręgów zakonnych Krasicki napisał: 27. Jean d Alembert to w filozofii prekursor:
a. satyrę Świat zepsuty a. racjonalizmu oświeconego
b. bajkÄ™ Dewotka b. relatywizmu poznawczego
c. AntymonachomachiÄ™ c. pozytywizmu filozoficznego
Odpowiedz
c. Odpowiedz
c.
Komentarz Komentarz
Komentarz Komentarz
Komentarz Komentarz
Komentarz Komentarz
Komentarz Komentarz
Krasicki w Monachomachii ośmieszył głupotę, leni- Jean d Alembert to prekursor pozytywizmu filozoficz-
stwo i pijaństwo zakonników, pokazał, że życie zakon- nego. Doprowadził on do ekstremum oświeceniowe
5
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
idee rozumu i zdobywania wiedzy przez doświadcze- przytoczone zostają przez Panglossa, uczonego towa-
nie, stwierdzając, że istnieje tylko to, co empiryczne rzysza wędrówki Kandyda. Jednak całość utworu jest
i naukowo doświadczalne. Zdaniem filozofa, nauka zaprzeczeniem filozofii Leibniza. Kandyd, człowiek
i myśl filozoficzna powinny skupić się na tym, co po- o łagodnym usposobieniu, bez własnej winy doświad-
znawalne i obiektywne, w przeciwnym razie filozofo- cza strasznych przeżyć. Wokół dzieją się gwałty i woj-
wanie stanie się zwykłą stratą czasu. Kwestionuje on ny, trzęsienie ziemi niszczy Lizbonę, wędrowcy nie-
tym samym zasadność metafizyki jako gałęzi filozofii. malże co krok stykają się ze zbrodnią i okrucieństwem.
Wszystko to nie jest w stanie zachwiać naiwnego opty-
mizmu Panglossa. Utwór Woltera jest satyrą na na-
28. Jean Jacques Rousseau to przedstawiciel:
iwną filozofię Leibniza, odcina się jednak również od
a. sentymentalizmu
głębokiego pesymizmu, konstatując, iż każdy winien
b. relatywizmu
uprawiać swój ogródek, a więc robić to, co do niego
c. romantyzmu należy, mimo przeciwności losu.
Odpowiedz
a.
31. Faust to dramat Johanna Wolfganga Goethe-
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
go, który poeta pisał:
Jean Jacques Rousseau jako myśliciel był przedsta-
a. w 1772 roku
wicielem sentymentalizmu, poglądu zakładającego,
iż człowiek poznaje rzeczywistość i doświadcza jej b. w 1831 roku
jedynie za pośrednictwem swych uczuć. Rozum zaś
c. przez całe swoje życie
i jego nakazy raczej unieszczęśliwiają człowieka
Odpowiedz
c.
i ograniczajÄ… jego naturÄ™. Zdaniem filozofa, to, co na-
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
turalne, pozostaje stale w konflikcie z ograniczenia-
Goethe pisał Fausta niemalże przez całe swoje życie.
mi rozumu. W wyniku tych założeń traktował on cywi-
Rozpoczął w 1772 roku, zaś ukończył dopiero przed
lizację i postęp jako wartości negatywne. Poglądy Ro-
śmiercią w 1831 roku. Przez cały ten czas dopisywał nowe
usseau, zupełnie przeciwne oświeceniowym ideałom,
sceny, a także wprowadzał poprawki do tych już napisa-
stały się podwaliną pod myśl filozoficzną nowej epoki
nych, niejednokrotnie zmieniając całkowicie ich wymo-
i zapowiadały nadejście romantyzmu.
wę. Dlatego mówi się często, że dramat ten jest dziełem
życia artysty. Stał się on również niewątpliwie najbar-
29. Przedstawicielem sentymentalizmu w Polsce
dziej znanym utworem poety. Jest to dramat trudny, peł-
był:
no w nim nawiązań do mitologii, Biblii, tradycji literac-
kiej i wiedzy tajemnej  alchemii, jego pełne odczyta-
a. Ignacy Krasicki
nie wymaga więc od czytelnika pewnej erudycji.
b. Julian Ursyn Niemcewicz
c. Franciszek Karpiński
32. Faust to dramat o kompozycji:
Odpowiedz
c.
a. luz
nej i synkretycznej
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
b. zgodnej z regułą klasycznej jedności miejsca, cza-
Polskim reprezentantem sentymentalizmu był Fran-
su i akcji
ciszek Karpiński. Jest on autorem około dwudziestu
c. podobnej do średniowiecznego moralitetu
sielanek, z których najbardziej znana jest Laura i Fi-
Odpowiedz
a.
lon. Jej bohaterami sÄ… pasterze o wyszukanych imio-
nach. Spotykają się oni co wieczór, by razem wpatry-
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
wać się w księżyc, słuchać śpiewu słowików i cieszyć
Struktura Fausta jest bardzo złożona. Goethe pisał ją
się zapachem róż. Nie zajmują się ciężką pracą, ale
jako tragedię, jednak dzieło w rezultacie jest zaprze-
miłosnymi kłopotami i jedzeniem malin. Wszystkie
czeniem klasycznej tragedii charakteryzujÄ…cej siÄ™ jed-
elementy tej scenerii: wieś, słowik, księżyc tworzą
nością miejsca, czasu i akcji. Kompozycja Fausta jest
konwencjonalnÄ… sceneriÄ™ sielankowÄ… powielanÄ… czÄ™-
luz
na, charakteryzuje ją również synkretyzm gatun-
stokroć w utworach epoki.
kowy. Pierwsza część dramatu składa się z Przypisa-
nia, Prologu w teatrze i Prologu w niebie oraz dwudzie-
30. Utwór Woltera Kandyd jest satyrą na opty-
stu czterech scen niepodzielonych na akty. Druga
mistycznÄ… filozofiÄ™:
część dramatu, bardziej regularna, składa się z pięciu
a. Pascala
aktów. Wszystkie te cechy utworu wskazują na to, że
c. Spinozy
Faust już zapowiada kolejną epokę w dziejach litera-
c. Leibniza
tury, a w szczególności bardzo ważny dla tej epoki
Odpowiedz
c.
gatunek, jakim jest dramat romantyczny.
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
13. Faust to postać:
Leibniz to autor twierdzenia, że żyjemy w najlepszym
z możliwych światów. Słowa te w utworze Woltera
a. mityczna
6
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
b. historyczna 36. Pakt między diabłem a Faustem zostaje za-
warty w:
c. literacka, wymyślona przez Goethego
Odpowiedz
b.
a. niebie
b. piekle
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
c. pracowni doktora
Doktor Faust jest postacią historyczną. Żył on w la-
Odpowiedz
c.
tach 1480  1540, był alchemikiem, studiował teolo-
gię w Heidelbergu oraz magię i czarnoksięstwo
w Krakowie. Uważano go za heretyka i oszusta, a je-
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
go działalność szybko stała się tematem wielu legend.
Faust zawiera pakt z diabłem podczas drugiego spo-
Swoją wizję wyłożył Faust w dziele zatytułowanym
tkania z nim, które ma miejsce w pracowni filozofa.
Hollenzwang, czyli Zmuszenie piekła. Przed Goethem
Faust wypowiada podczas tej rozmowy ważne słowa:
dziejami szalonego doktora zainteresował się mię-
Za starym już, by wiecznie tylko śmiać się.
dzy innymi Johann Spiess w Dziejach Johanna Fausta,
Zbyt młody zaś, bym żyć bez pragnień mógł.
słynnego czarnoksiężnika i mistrza czarnej magii oraz
Jakąż mi może świat ten dać odpowiedz
?
Christopher Marlowe, autor dramatu Tragiczne dzie-
Zawsze tę samą. Wciąż obejdz
siÄ™, obejdz
!
je doktora Faustusa.
Faust podpisuje cyrograf z Mefistofelesem własną
krwiÄ…. Od tej pory obowiÄ…zuje ich umowa: szatan wej-
34. Głównym tematem dramatu Goethego jest:
dzie w posiadanie duszy Fausta w chwili, gdy ten za-
a. nieszczęśliwa miłość Fausta i Małgosi
pragnie zatrzymać jakąś chwilę na wieczność, czyli
b. pragnienie wiecznej młodości
w momencie, gdy bohater osiągnie największe szczę-
c. poszukiwanie wiedzy absolutnej
ście.
Odpowiedz
c.
37. Faust odzyskuje utraconą młodość dzięki:
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
a. pigułce, jaką podaje mu diabeł
Faust to dramat o poszukiwaniu wiedzy absolutnej,
b. płynowi, którym skrapia całe ciało
dążeniu do prawdziwego, całkowitego poznania.
W dramacie poznajemy Fausta jako uczonego mędr- c. zabiegom czarownicy
ca rozczarowanego nieprzydatnością i nikłością wie-
Odpowiedz
c.
dzy, którą starał się gromadzić przez całe swoje życie.
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Bohater rozliczając się ze swoim życiem, dochodzi do
Faust odzyskuje utraconą młodość dzięki wizycie
wniosku, że chociaż posiadł rozległą wiedzę z licznych
u czarownicy. Udaje siÄ™ tam razem z Mefistofelesem
dziedzin, to tak naprawdÄ™, niczym Sokrates, nic nie
tuż po podpisaniu cyrografu na swą duszę. Co prawda,
wie. Uczony doktor jest maksymalistÄ…, dlatego zawie-
uczony przyznaje, iż czuje do tego rodzaju praktyk
ra pakt z diabłem, który daje mu dostęp do wiedzy
pewną odrazę, jednak chęć zdobycia wiecznej młodo-
zakazanej. Faust zaprzedaje swojÄ… duszÄ™ w zamian
ści okazuje się silniejsza. Już odmłodzony Faust spo-
za wieczną młodość i możliwość podróżowania w cza-
tyka na ulicy Małgosię, skromną, a zarazem trochę
sie i przestrzeni.
przekorną dziewczynę z miasta, która bardzo mu
spodobała. Faust postanawia nawiązać z nią bliższą
35. Prolog w teatrze mówi o kilku koncepcjach:
znajomość i nakazuje Mefistofelesowi przygotować
dla niej podarunek.
a. piękna
b. sztuki
38. Ostatnia scena z pierwszej części Fausta roz-
c. życia pozaziemskiego
grywa siÄ™:
Odpowiedz
b.
a. w więzieniu
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
b. na ulicy
Prolog w teatrze, czyli jedna z części wprowadzająca
c. nad rzekÄ…
we właściwą akcję Fausta, przedstawia kilka koncep-
Odpowiedz
a.
cji sztuki, a ściślej sztuki scenicznej. Pierwszą repre-
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
zentuje Komik, który opowiada się za sztuką ludyczną, Komentarz
drugą Poeta, zwolennik wielkich dzieł, z gruntu negu-
Ostatnia scena z pierwszej części dramatu rozgrywa
jący sztukę służącą wyłącznie rozrywce. Zwolenni-
się w więzieniu. Małgosia oskarżona o zabójstwo swo-
kiem trzeciej jest Dyrektor teatru, który z racji swojej
jego dziecka zostaje zatrzymana w areszcie. Faust
funkcji patrzy na teatr od strony interesów widza. Dy- winą za nieszczęście ukochanej obarcza Mefistofele-
rektor zachęca do pisania sztuk różnych, gdyż widzów
sa i zmusza go, by pomógł mu w uwolnieniu dziewczy-
chodzących do teatru nie jest łatwo zadowolić i każdy
ny. Filozof przedostaje się do więzienia, gdzie przed-
winien znalez
ć coś dla siebie. stawia ukochanej plan ucieczki. Ta jednak odmawia,
7
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Test z epoki
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
Ucz siÄ™ z
powierzając swój los Bogu. Mefistofeles osądza, że za 40. Bohater typu faustowskiego to osoba, która
swój czyn Małgorzata zostanie potępiona na wieki, wiecznie pragnie:
jednak głos z góry wykrzykuje: Zbawiona!
a. miłości
b. wiedzy tajemnej
39. Słynne słowa:  Jam cząstką tej siły, która
c. mocy władania duszami
wiecznie zła pragnąc, wiecznie czyni dobro
Odpowiedz
b
wypowiada:
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
a. Bóg
Bohater typu faustowskiego to osoba, która pragnie
b. Faust
wiedzy tajemnej, pokonania czasu, dotarcia do wiecz-
c. Mefistofeles
nej młodości. Goethe podjął w swym dramacie temat
Odpowiedz
c.
ogólnoludzki, który póz
niej wielokrotnie podejmowa-
ny był w literaturze i sztuce. Póz
niejsze epoki wciąż
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
powracały do problemu starego doktora alchemii: po-
SÅ‚owa te wypowiada Mefistofeles. Jest to drugi protago-
szukiwania prawdziwej wiedzy, pytania o sens życia
nista w dramacie. Goethe wprowadził do literatury dia-
i o definicję śmierci, o to, czym jest zło, dobro, a także
bła inteligentnego, sztukmistrza i kusiciela, który wabi
miłość. Do motywu tego nawiązał też m.in. Tomasz
człowieka mocą spełniania życzeń. W wersji niemiec-
Mann w powieści Doktor Faustus.
kiej diabeł ma czerwoną kurtkę i kogucie piórko na ka-
peluszu. A
atwo daje się rozpoznać dzięki dziwnym
oczom: jedno z nich jest puste, jakby nie miało dna.
* GwiazdkÄ… oznaczono pytania odnoszÄ…ce siÄ™ raczej do poziomu rozszerzonego matury
8