Metody pracy z książką.
1) Szukanie potrzebnych informacji. Metoda ta polega na selektywnym czytaniu w celu wyszukania odpowiedzi na pytania. Przyzwyczaja do wyszukiwania potrzebnych informacji. Uczy korzystania ze źródeł, podręczników, encyklopedii, leksykonów i opracowań.
2) Sporządzanie notatek z przeczytanego fragmentu. Metoda ta uczy syntezy, oddzielania tego, co jest ważne od informacji drugorzędnych.
3) Korzystanie z lektury uzupełniającej. Jest to podstawowa metoda przeznaczona do rozwijania zainteresowań.
Układanie zdań
prowadzący dzieli grupę na cztery zespoły
zadaniem osób z poszczególnych zespołów jest przygotowanie zdań (po trzy każdy), które będą mieli przedstawić innym według zasady: grupa pierwsza - zdania, które mają rozbawić innych; druga: zdania, które czegoś nauczą lub o czymś pouczą (mądrościowe); grupa trzecia - zdania, które sprawią przykrość; czwarta - zdania, które dostarczają jakichś informacji
zdania pisane są każde na oddzielnej kartce
następnie kartki mieszamy
losujemy kartki, czytamy zdania, klasa reaguje na nie, dzieli się odczuciami jakie wzbudziły w nich te zdania a autor zdania odpowiada na pytanie czy osiągnął efekt komunikacyjny tzn. czy charakter zdania został właściwie odczytany
dyskusja zmierza w kierunku wychwycenia cech właściwej komunikacji: dlaczego jednym udało się uzyskać zamierzony efekt a innym nie ?
Potem dyskusja na temat roli słów w życiu człowieka i wspólnoty. Można przytoczyć te fragmenty biblijne w których mowa jest o tym, że słowem można zranić człowieka - można go „zabić” (kazanie na górze).
Określenia
prowadzący wybiera z Pisma określenia, odnoszone w Biblii do Chrystusa, wypisuje je na kartkach. Określenia te to: Droga, Prawda, Życie, Krzew, Syn, Światło, Mistrz, Nauczyciel, Pan, Woda, Brama, Baranek, Arcykapłan, Człowiek, Chleb, Pasterz,
uczestnicy losują określenia, następnie na kartkach (innych lub tych samych) wypisują wszystkie skojarzenia pozytywne i negatywne z tym słowem związane
następnie uczestnicy w jakiś sposób wymieniają kartki ze skojarzeniami i dopisują własne skojarzenia po czym znów się wymieniają
spośród skojarzeń podkreślają te, które odnoszą się do Jezusa
w dwójkach dają świadectwo w kategoriach opisanych przez skojarzenia: „Chrystus jest dla mnie Drogą to znaczy.......
Pomoce: Karty z określeniami Jezusa, może narys. na nich rysunki.
Gazety wybiórcze.
Zebrać różne relacje o tym samym wydarzeniu w różnych gazetach i zaprezentować porównawczo. Efekt omówić w dyskusji i zwrócić uwagę na temat zagrożeń prawdy we współczesnym świecie. dla klas 8 lub średnich szkół.
Boża recepta.
Uczestnicy - uczniowie otrzymują artykuły prasowe z których mają wyciągnąć główny problem - chorobę i przepisać Bożą receptę to znaczy co Pan Bóg na ten temat by powiedział, jak Słowo Boże się ustosunkowuje do tego problemu? Oczywiście można do artykułu dołączyć tekst biblijny, który jest jakby odpowiedzią na ten problem. Wówczas do ucznia należy tylko odkryć powiązanie między tekstem i artykułem i problemem w nim zawartym i wyciągnąć samodzielny wniosek lub w grupach.
Pomoce: zestawienia artykułów i tekstów biblijnych lub kościelnych.
Wspólne myśli.
Nakleić na duży arkusz szarego papieru teksty czytań mszalnych i połączyć linijkami wspólne myśli je łączące.
Normy prawne.
prowadzący przygotowuje kartoniki z wypisanymi normami i zasadami (przykazania Dekalogu, paragrafy z kodeksu karnego, drogowego, obyczajowego, kodeksu ucznia, a także normy jakiejś podkultury (przestępczej))
rozkłada kartoniki z wypisanymi normami i prosi aby każdy z uczestników wybrał sobie jedną kartkę.
uczestnicy czytają normy i starają się odpowiedzieć: do czego dana norma się odnosi lub kogo chroni ? Dlaczego jest ważna ? Czy można bez niej żyć ? Jeśli tak to dlaczego ? Jeżeli nie - to dlaczego ? W jaki sposób służy ona człowiekowi ? Jak pomaga żyć w społeczeństwie ?
na koniec każdy poddaje swoją normę pod głosowanie: Uczestnicy podejmują się przestrzegania danej normy nawet kosztem wyrzeczeń. Czyja norma zdobyła najwięcej głosów ? Czego ta norma dotyczy ? (celem ćwiczenia wskazanie konieczności odpowiedzialności za dobro wspólne: podstawowa zasada KNS - u. Można wersję ćwiczenia zrobić taką, że wybiera każdy dwie normy: jedną z którą się zgadza i jedną z którą się nie zgadza. Dyskusja może byłaby ciekawsza. Ta metoda mogłaby dotyczyć tematów: hierarchii wartości, rozróżnień moralnych itp.
„Trzy znaki” - metoda Vasters
Pytajnik ? - nie rozumiem, mam pytanie
Wykrzyknik: - ważne
Strzałka - to odnosi się do mnie
Potem wspólna analiza albo według porządku wersetów albo znaków.
Pomoce: Przygotować teksty do analizy.
Trzy podkreślenia.
rozdajemy w grupach artykuły prasowe (do przeczytania i opracowania w ciągu 15-20 minut) i stosujemy trzy formy podkreślania w tekście: linia ciągła: ważne, linia falista: to co budzi ich sprzeciw, linia przerywana: to czego nie rozumieją. Może być też linia jakaś: „ważna informacja”. Na tej podstawie dyskusja frontalna.
Tematyczne czytanie Biblii
polega na przygotowaniu wypowiedzi dotyczącej określonego problemu, opartego na tekście Pisma Świętego. Uczestnicy, czytając tekst, najpierw wyszukują zdania dotyczące studiowanego tematu, następnie powracają do tych zdań i przygotowują wypowiedź wyjaśniającą problem.
Przykład tematycznego czytania Biblii w małych grupach. Tekst: 1 J
Klasa zostaje podzielona na cztery grupy. Każdy zespół otrzymuje jedno hasło:
1 ) Jesteśmy dziećmi Boga
2) Bóg nam przebacza grzechy
3) Kto wierzy w Chrystusa ma życie, to znaczy trwa w Bogu 4) Kto trwa w Bogu, miłuje braci.
Jedna osoba w grupie czyta cały tekst Listu. Pozostali wybierają zdania, które mówią o danej prawdzie. Wypisują parametry na jedną kartkę. Następnie czytane są tylko wybrane zdania i na ich podstawie przygotowywana jest wypowiedź dla całej klasy. Ewentualnie tekst listu może być na kartkach po cichu czytany przez członków grupy.
Brakująca połowa - cytatu.
Sporządzamy listę cytatów np. z mów Pana Jezusa albo św. Pawła i każdy z tych z cytatów dzielimy na pół przecinając karteczkę z tekstem. Potem losowo rozdajemy te karteczki między uczestników i polecamy, by każdy odnalazł swoją drugą połowę. Gdy pary się dobiorą mogą w dwójkach zacząć analizę danego tekstu i potem przedstawić ją na forum. W klasie licznej może być trudne do przeprowadzenia.
Metoda cytatów w NT
wyszukujemy cytaty ze ST. Sprawdzamy, w jakim występują kontekście. Następnie wyszukujemy te zdania w ST, badamy ich kontekst. Zastanawiamy się, dlaczego autorzy NT przytoczyli te słowa, powoływali się na starotestamentalne osoby oraz nad tym, co nowego wnosi NT w nasze spojrzenie na wydarzenia i osoby opisane w ST.
ĆWICZENIA EGZEGETYCZNE,
do których należą glosy, scholie, uwagi i komentarz polegają na uczeniu się stosowania prawideł hermeneutycznych. Konieczne są przy tym pomoce w postaci komentarzy, słowników, atlasów. Dzięki tym pomocom uczniowie poznają kontekst historyczny, geograficzny i kulturowy powstania poszczególnych fragmentów Biblii. Przy tych metodach konieczna jest pomoc katechety, który musi czuwać nad przebiegiem poszukiwań i często służyć radą. Zakłada to ogólną podstawową wiedzę biblijną i umiejętność korzystania ze źródeł prowadzącego ćwiczenia egzegetyczne.
G l o s y.
Są to wyjaśnienia filologiczne, które tłumaczą wyrazy, trudniejsze zwroty, podają gatunek literacki, strukturę. Wyjaśnienia na katechezie czerpiemy ze słowników biblijnych lub językowych, możemy posłużyć się komentarzami egzegetycznymi.
S c h o l i e.
Usuwają trudności historyczne, geograficzne, logiczne. Zawierają uwagi na temat autora i adresatów. Mogą być bardzo krótkie. Wiele informacji można uzyskać odczytując mapę danego kraju (np. można obliczyć odległość między miejscowościami, aby próbować wyliczyć ilość dni potrzebnych na taką wędrówkę).
U w a g i.
Polegają na przytaczaniu wypowiedzi Ojców Kościoła oraz współczesnych egzegetów, którzy wyjaśniają dany tekst. Ważne jest, by tak dobierać wypowiedzi egzegetów, by były one krótkie i zrozumiałe dla uczniów.
K o m e n t a r z p r a k t y c z n y.
Może być analityczny lub syntetyczny; zależy to od zastosowanej metody postępowania. W komentarzu analitycznym zdania i wyrazy są wyjaśniane w takim porządku, w jakim występują, w syntetycznym - do jednej przewodniej i zasadniczej myśli w perykopie sprowadza się i stosuje wszystkie jej zdania. Komentarz praktyczny może mieć formę krótkiego wprowadzenia do lektury Biblii.
Przykład:
W księgach proroków starszych (Joz, Sdz, 1-2 Sm, 1-2 Krl) dominuje refleksja nad przeszłością. Ich redaktorzy interpretowali historię z perspektywy okresu wygnania w świetle dokumentu Przymierza: Pwt 5 - 28. Tłem dla przedstawionej myśli teologicznej są historyczne wydarzenia (stąd też księgi te zaliczamy również do ksiąg historycznych). Autor tych ksiąg zamieszczał komentarze w dwojaki sposób:
- komponował mowy ważnych historycznie osób (np. Jozuego: Joz 23 - 24; Samuela: 1 Sm 12; Salomona I Krl 8)
-zamieszczał własne refleksje (Joz 12; Sdz 2, 1 I-19; 2 Krl 17, 7-23).
Ćwiczenia:
1) Przeczytaj uważnie trzy mowy: Joz 23 - 24; 1 Sm 12; 1 Kr1 8. Odpowiedz na pytania:
- Kim jest mówca?
- W jakich okolicznościach dana mowa była wygłoszona? Porównaj ze sobą te teksty i wskaż podobieństwa:
- w konstrukcji
- w doborze materiału historycznego
- w argumentacji
2) Przeczytaj uważnie trzy fragmenty: Joz 12; Sdz 2, 11-19; 2 Krl 17, 7-23. Odpowiedz na pytania:
- Co możemy powiedzieć o autorze tych wypowiedzi?
- W jakim kontekście zostały zamieszczone te refleksje? Porównaj za sobą te teksty i wskaż podobieństwa:
- w konstrukcji
- w doborze materiału historycznego
- w argumentacji
3) Porównaj ze sobą przeczytane mowy i komentarze redakcyjne. Wypisz główne spostrzeżenia w punktach.
4) Skonfrontuj wypisane wnioski z Pwt 5 - 23.
5) Napisz krótkie wprowadzenie do ksiąg proroków starszych.
Uwagi do ćwiczeń.
Jeżeli pracujesz samodzielnie - wykonaj ćwiczenia po kolei.
Jeżeli pracujesz w małej grupie - możecie podzielić się na dwa mniejsze zespoły. Możliwe są dwa toki postępowania: a) oba zespoły oddzielnie pracują nad punktami pierwszymi (jeden zajmuje się ćw. 1., drugi - ćw. 2.) od ćwiczenia 3 oba zespoły pracują razem; b) oba zespoły początkowo pracują oddzielnie (jeden zajmuje się ćw. 1. i 4.; drugi - ćw. 2. i 4.), na końcu podsumowują swoją pracę razem wykonując ćwiczenie 3. i 5.
Studium biograficzne.
jest odmianą studium tematycznego, jest poznawaniem jakiejś biblijnej postaci. Polega na wyszukaniu najpierw wszystkich fragmentów, które o niej mówią, następnie na ich uszeregowaniu (np. Dawid - główne wydarzenia z jego życia, jego postępowanie, obietnice otrzymane od Boga). Przy pracy w grupach można rozłożyć pojedyncze czynności (każdy zajmuje się tylko jedną księgą lub jednym aspektem, a wyniki pracy indywidualnej są później sumowane).
P r z y k ł a d studium biograficznego. Sylwetka Eliasza.
Tekst główny: 1 Krl I7, 1 - 2 Krl 2, 18
należy wyszukać inne teksty w ST
teksty w NT
1 ) biografia [kim był, wydarzenia, związane z nim miejscowości, osoby, posłannictwo]
2) charakterystyka osoby
3) teksty, które mówią o jego osobistej więzi z Bogiem Pytanie na zakończenie studium: Jakie wnioski mogę wyciągnąć dla siebie`?
Imię programem.
W pionie imię a w poziomie słowa prostopadle do imienia ustawione, które są hasłem życia. Moje imię - program w formie wizytówek. - 15 min + spacer zapoznawczy z możliwością wymiany imion jak koszulek piłkarskich. Dobre ćwiczenie np. przed sakramentem bierzmowania przed którym się wybiera imię.
Kolorowanie tekstu
Podobnie jak w „trzech znakach” ale tekst kolorujemy. Poszczególne kolory mogą oznaczać różne rodzaje zagadnień zawartych w tekście, różne rodzaje odczuć płynących z lektury, myśli wypowiadane przez poszczególne postacie, według pytań np. kolor zielony - co ten tekst mówi o Bogu, kolor niebieski co o człowieku, kolor czerwony - co o relacji Boga i człowieka itp. albo podobne oznaczenia jak w Vasters itp. Jasno musi być określona legenda tzn. co poszczególne kolory oznaczają.
Pomoce: Przygotować teksty gotowe do kolorowania, wymyślić i zamieścić jak największą ilość wariantów analizy tekstów i rozkładu kolorów.
Cięcie tekstu.
Podobnie jak w kolorowaniu ale tu analizujemy teksty (które mogą być dodatkowo kolorowane) przy pomocy nożyczek a następnie zestawiamy w grupach umieszczając magnesami na planszy lub naklejając na arkusze. Element segregacji jest ważny. W następnej metodzie nie będzie tego elementu. Np. Segregacja też może łączyć się z oceną-wartościowaniem co jest ważniejsze a co nie.
Pomoce: Jak wyżej w kolorowance
Arkusz mądrości.
Każdy otrzymuje inny tekst na osobnych kartkach dużego formatu. Może to być np. tekst z księgi Przysłów, Mądrości itp., który zawiera dużo gotowych - zamkniętych myśli-aforyzmów. Tekst jest tak zredagowany na komputerze, że nadaje się do pocięcia na paski. Uczestnicy tną tekst wycinając te zdania, które uznają za ważne i ciekawe. Następnie wszyscy naklejają swoje zdania na jedną wielką płachtę papieru. Efektem jest „dywan mądrości” na dany temat. Teksty być może powinny dotyczyć jednego tematu. Wówczas „dywan” ma walor poznawczy: dowiadujemy się co uczniowie uznają za najważniejsze w danym zagadnieniu