I. RYS HISTORYCZNY.

Położone przy ul. Krakowskiej nr 48, z fragmentarycznie zachowanym od wsch. dawnym ogrodem klasztornym, sąsiadują od pd. z przylegającym do kościoła domem (ul. Krakowska nr 50), od pn. ograniczone ul. Trynitarską, od zach. ul. Krakowską. Do orientowanego kościoła, z fasadą nieznacznie występującą ze wsch. pierzei ul. Krakowskiej, przylega od pn. budynek klasztorny, z którym połączony jest od wsch. dawny szpital.

1. KOCIÓŁ p.w. TRÓJCY

a) Historia

W 1688r Jan Małachowski, bp krakowski wydaje zezwolenie trynitarzom, zakonowi powołanemu do wykupu jeńców chrześcijańskich z rąk niewiernych, przybyłym ze Lwowa, na założenie klasztoru w Krakowie. 1689 zakonnicy, mieszkający czasowo w klasztorze dominikanów, urządzają w darowanej im przez Józefa Adama Lubowieckiego, starostę oświęcimskiego, kamienicy na Kazimierzu kaplicę poświęconą przez Jerzego Januszowicza, kanonika krakowskiego i dziekana sandomierskiego. 1693 Andrzej Rynth, obywatel m. Kazimierza, darowuje zakonowi dwie kamienice zwane Wacławikowską i Fryznerową. W 1atach następnych posiadłość konwentu rozszerza się o sąsiednie kamienice darowane przez rodziny Cieszkowskich i Bociszewskich. 1741 - poświecenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła i klasztoru przez Jana Aleksandra Lipskiego, kard. i bpa krakowskiego i rozpoczęcie budowy kościoła z fundacji Heleny z Potockich Morsztynowej, wojewodziny inflanckiej; po 1751 wznoszonego najpewniej wg. projektu wyk. przez arch. Franciszka Placidiego. Prace budowlane, nadzorowane kolejno przez przeorów Grzegorza Karbowskiego i Antoniego Gutkowskiego, przerwano w 1743 ze względu na brak funduszy. 1751 - przeor Stanisław Oborski wznawia budowę kościoła z wykorzystaniem uprzednio położonych mentów, dzięki darowiznie Zygmunta Linowskiego, starosty Lipnickiego i kasztelana łęczyckiego. 1752 powtórne poświecenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła przez Mikołaja Lipskiego, kanonika krakowskiego. Budową kościoła, wzniesionego w 1752-58, kierował majster murarski Jakub Klapinski, obywatel miasta Kazimierza.

W 1758r kościół konsekrował Franciszek Potkanski, sufragan krakowski. W 1765r pożar zniszczył kryty gontem dach kościoła, odbudowany i pokryty dachówką w 1766r. Po wymarciu trynitarzy w 1796r kościół zamieniono na magazyn wojskowy. W 1812r na mocy dekretu Fryderyka Augusta, księcia warszawskiego, kościół wraz z klasztorem przejmują bonifratrzy (sprowadzeni do Krakowa w 1609r przez Waleriana Montelupiego, zw. Wilczogórskim, kupca włoskiego, i osadzeni przy wzniesionym dla nich ze składek mieszczan krakowskich kościele p.w. śś. Urszuli i Jana Bożego przy ul. Św. Jana). Restaurowany: ok. 1820 (odnowienie fasady), 1825 (wzmocnienie sklepienia, wymienienie posadzki, gruntowna restauracja fasady) pod kierunkiem majstra Jana Zielińskiego, Józefa Kuhna, majstra ciesielskiego i Żurowskiego blacharza, W 1860r z inicjatywy przeora o. Paulma Matuszewskiego (roboty przy fasadzie, odnowienie zakrystii), w 1888r (odnowienie wnętrza), staraniem przeora o. Justyna Czecha, 1890, ok. 1950 po zniszczeniach wojennych (prace przy więźbie dachowej i pokrycie dachu blachą cynową), 1968 i 1971.

b) Architektura.

Murowany z cegły, z użyciem kamienia do fundamentów i detali architektonicznych. Potynkowany. Jednonawowy z węższym prezbiterium, nawy boczne zredukowane do rzędu kaplic połączonych przejściami, od pn.: Św. Heleny. Św. Rodziny i Matki Boskiej od pd.: ŚŚ. Jana Bożego, Kajetana i Judy Tadeusza. Korpus trójprzęsłowy, z dodatkowym, nieco szerszym przęsłem zach., nad którym wyodrębniona w trzeciej kondygnacji fasady wieża. Kaplice oparte całą swą szerokością i wysokością do nawy arkadami filarowymi o profilowanych, półkolistych archiwoltach, komunikują się miedzy sobą za pomocą wąskich przejść zamkniętych łukiem półkolistym. Prezbiterium na rzucie zbliżonym do kwadratu, jednoprzęsłowe, podwyższone o jeden stopień. Po bokach prezbiterium, na osiach kaplic bocznych przy nawie prostokątne pomieszczenia, z których pd. użytkowane jako kaplica, z półkoliście zamkniętą wnęką od wsch.; pn. połączone z niewielkim przedsionkiem komunikującym się z prostokątną zakrystią, usytuowaną we wsch. skrzydle klasztoru. Pomieszczenia przy prezbiterium, otwarte doń arkadami o łuku półkolistym identycznymi jak arkady do kaplic, poprzedzone od zach. przejściami; w ich ścianach szerokie, hemisferycznie zamknięte nisze oraz wejścia: od pn. prowadzące na ambonę, od pd. na kręcone schody drewniane wiodące do prostokątnego pomieszczenia na piętrze, od pn., użytkowanego pierwotnie jako kaplica, dostępnego z pd. skrzydła budynku klasztornego. Na osi ciągów kaplic od zach. prostokątne pomieszczenia poprzedzone krótkimi przejściami wtopione w mur fasady, z których wejścia nakręcone schody drewniane, prowadzące do analogicznych lokalności na piętrze oraz na chór muzyczny. Wnętrze wieży podzielone na dwie kondygnacje, dostępne kręconymi schodami drewnianymi. W murze od pd.; od pn. analogiczne schody prowadzące na strych nad pn. kaplicami bocznymi. Pod kościołem kryty, dostępne z piwnic pod klasztorem, w części prezbiterialnej na rzucie nierównoramiennego krzyża, pod korpusem złożone z czterech prostokątnych komór połączonych wąskimi korytarzami Artykulacja ścian wnętrza kościoła przeprowadzona za pomocą ustawionych na wysokich cokołach pilastrów kompozytowych, w nawie zdwojonych, w prezbiterium parzystych i częściowo zwielokrotnionych (na zach. ścianie nawy pojedynczych) dźwigających wydatne, przełamujące się belkowanie ku silnie wysunietym gzymsie, przerwane na wsch. ścianie prezbiterium. Nad belkowaniem, na osiach pilastrów zwielokrotnione czesci anttyki stanowiące podstawę gurtów sklepiennych. Ściany kaplic rozczłonkowane ustawionymi w naroznikach pilastrami w typie toskańskich, na wysokich cokołach, podtrzymującymi przełamujący się gzyms, przechodzący na ściany arkad. W pomieszczeniach przy prezbiterium pilastry w arkadach. W przejściu z nawy do prezbiterium dwie prostokątne wnęki. Tęcza o łuku półkolistym wspartym na szerokich filarach przyściennych. Sklepienia: w prezbiterium żaglaste, w nawie oraz kaplicach kolebkowe na gurtach, z lunetami, nad tęczą w przejściach miedzy kaplicami oraz w przejściach zach. kolebkowej na gurtach, w przejściach wsch. na przedłużeniu kaplic bocznych krzyżowo - kolebkowe, w pomieszczeniach przy prezbiterium spłaszczone kopułki na rzucie elipsy wsparte na pendentywach we wnęce pomieszczenia pd. przy prezbiterium oraz w lokalnościach na piętrze przy zach. części prezbiterium kolebkowe. W zach. pomieszczeniach na osi kaplic, na parterze i na piętrze sklepienia zwierciadlane. Zakrystia nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami. W dolnej kondygnacji wieży sklepienia kolebkowe, przeprute pośrodku prostokątnym otworem. Klatki schodowe na ambonę oraz do pomieszczenia pd. na piętrze przykryte spłaszczonymi kopułkami. Posadzka w kościele marmurowa, dwubarwna, położona w 1825:

1. W prezbiterium z czarnego marmuru, z pseudorokokowa bramką;

2. W pd. pomieszczeniu przy prezbiterium drewniana.

Fasada o trzech kondygnacjach, z których dolna trójpołowa z wklęsła częścią środkową ujetą w skośne ustawione filary; kondygnacje górne jednopolowe coraz węższe ukształtowane podobnie jak środkowa cześć kondygnacji dolnej. Dolna kondygnacja, o polach bocznych węższych, podzielona zdwojonymi pilastrami kompozytowymi, dźwigającymi przełamujące się belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem, przechodzące na ściany boczne zach. przęsła kościoła. Pole środkowe, poprzedzone półkolistymi czterostopniowymi schodami, z głęboką wnęką, otwartą półkolistą arkadą o profilowanej archiwolcie z pilastrami na węgarach; z kratą neobarokową; z godłem zakonu bonifratrów na szczycie - we wnęce zamknięty łukiem segmentowym portal uszaty, profilowany. Pola boczne poprzedzone trójstopniowymi schodami, przedzielone niepełnym belkowaniem, w nich dwa mniejsze portale zamknięte łukiem segmentowym, uszate, profilowane; nad belkowaniem okna zamknięte łukiem segmentowym, w profilowanych obramieniach. W wejściach bocznych drzwi dwuskrzydłowe, okute, ze skośną kratownicą z listew. Nad belkowaniem, na osi filarów odwrócone narożniki segmentowego przyczółka. Środkowa kondygnacja fasady niższa od dolnej ujęta w ukośnie ustawione filary opięte zwielokrotnionymi pilastrami toskańskimi, dźwigającymi przełamujące się belkowanie z attyką, półkoliście podniesione pośrodku i przechodzące na ściany boczne zach. przęsła nawy. W parii attykowej prostokątne płyciny. Nad polami bocznymi dolnej kondygnacji spływy z postumentami zwieńczonymi kulami; od pn. umieszczone równolegle do osi kościoła krosno na sygnaturkę w formie ażurowej bramki ze spływami i postumentami, zwieńczone jak i postumenty niepełnym belkowaniem półkoliście wygiętym na osi, z kulami na postumentach i szczycie. W polu środkowym drugiej kondygnacji okno zamknięte łukiem półkolistym w obramieniu listwowym, poniżej kwadratowe okienko; w dolnej części kuta żelazna balustrada. Trzecia kondygnacja w formie belwederu o ścianach zach. i wsch. wklęsłych a bocznych wypukłych, ujęta na narożnikach zdwojonymi pilastrami kompozytowymi i takimiż czterema wolnostojącmi kolumnami podtrzymującymi przełamujące się belkowane z silnie wysuniętym gzymsem, nad którym od zach. trójkątny przyczółek. Od wsch. i zach. wielkie okna zamknięte łukiem koszowym, zach. o profilowanej archiwolcie, wsch. częściowo przesłonięte dachem nawy; od pn. i pd. okna owalne w profilowanych obramieniach. Dekoracja stiukowa fasady: we wnęce środkowego pola dolnej kondygnacji nad portalem Trójca Św. w otoczeniu główek aniołków; nad arkadą wejścia, w wielobocznym polu obramionym opaską, kartusz rokokowy, z godłem zakonu bonifratrów w obramieniu z rocaillów zwieńczony : korona, podtrzymywany przez dwa aniołki (godło zmienione po 1812). Na ścianach bocznych pod owalnymi oknami górnej kondygnacji skrzyżowane gałązki. Elewacje boczne czteroosiowe, z wydzielona partia prezbiterialna częściowo zasłonięte: od pn budynkiem klasztornym, od pd. sąsiadującym z kościołem budynkiem mieszkalnym. Ściany boczne nawy i prezbiterium zwieńczone niepełnym belkowaniem o silnie wysuniętym, profilowanym gzymsie wzmocnione skarpami; pokrytymi częściowo dachówką. Pomiędzy skarpami okna zamknięte łukiem segmentowym. W dolnej kondygnacji elewacji pd., w części prezbiterialnej, szerokie okna zamknięte półkoliście. Elewacja wsch. zasłonięta wsch. skrzydłem budynku klasztornego, zamknięta trójkątnym szczytem ujętym w profilowane obramienie z przeprutym pośrodku krzyzem równoramiennym, w tejże elewacji eliptyczne okno. Dachy dwuspadowe kryte blachą, nad prezbiterium niższy, z żelaznym krzyżem na postumencie na wsch. szczycie, nad kaplicami bocznymi pulpitowe.

2. KLASZTOR dawniej TRYNITARZY.

a) Historia

Zbudowany na miejscu dawnych kamienic, darowanych trynitarzom w 4 ćw. w. XVII przez mieszczan kazimierskich. Budowa klasztoru dla trynitarzy rozpoczęta w 1741 przez przeora Grzegorza Karbowskiego, ukończona w 1751 za przeora Stanisława Oborskiego. W 1765 ukończono w skrzydle pd. chór zakonny, korytarz z celami w skrzydłem pn. oraz kuchnię w skrzydle wsch. W 1812, po przejęciu klasztoru przez bonifratrów przerobiono refektarz na sale szpitalną. Restaurowany: w 1825 pod kierunkiem murarza Jana Zielińskiego, z inicjatywy przeora Paulina Matuszewskiego, 1860, 1887, w 1890-91 staraniem przeora Melaniusza Raitharka oraz gruntownie w 1.1894-97 (odnowienie elewacji i dziedzińca wewnętrznego, przebudowa wnętrza, położenie nowych posadzek w korytarzach, wymienienie stolarki oraz pokrycie dachów dachówka). W pocz. w. XX pod kierunkiem prowincjałów Kajetana Matyska i Eliasza Ulmana nadbudowano nad skrzydłem wsch. II i III piętro, przeznaczone na pomieszczenia szpitalne; łączące się z nowo wzniesionym od pn.-wsch. budynkiem szpitala. W 1962 częściowa przebudowa I pietra skrzydła wsch. i pd., z których wsch. użytkowane obecnie jako szpital, w 1. 1983-84 odnowienie elewacji I połączone z wymianą kamieniarki.

b) Architektura.

Przylega do kościoła od pn. Murowany z cegły z użyciem kamienia w dolnych partiach piwnic, ciosów w cokole i detalach architektonicznych. Potynkowany Piętrowy, w części wsch. trzypiętrowy. Złożony z czterech skrzydeł ugrupowanych wokół prostokątnego wirydarza. Podpiwniczony, oprócz skrzydła wsch. Piwnice łączące się pod skrzydłem pd. z kryptami pod kościołem, złożone z dużych pomieszczeń, z wąskimi korytarzami nakrytych sklepieniami kolebkowymi i kolebkami na gurtach; w nich dwa portale, kamienne, zamknięte półkoliście. Na parterze i piętrze w skrzydle zach., pn. i częściowo wsch. jeden trakt pomieszczeń wzdłuż korytarza od strony wirydarza w skrzydle wsch na piętrze układ dwutraktowy z korytarzem pośrodku. W skrzydle pn. oraz na piętrze w skrzydle pd. korytarz od strony zewnętrznej elewacji. W skrzydle pd. przyległym do kościoła na parterze oratorium z oknem do kościoła zamkniętym półkoliście. W oratorium polichromia z przedstawieniem obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej na tle rozsuniętej kotary, górą spiętej koroną umieszczonej na tle obłoków. W zach. części skrzydła pd. biblioteka. W skrzydle zach. przesunięta z osi poprzeczna sień wejściowa, w której portal prostokątny o dekoracji roślinnej,; w części pn. schody do piwnic, w pd. dwubiegowa klatka schodowa prowadząca na piętro. Na piętrze w części pn. dawne mieszkanie żegoty Paulego, etnografa i badacza starożytności krakowskich, zamienione z końcem w. XIX na kaplice, obecnie cela zakonna, w części pd. klatka schodowa prowadząca na chór muzyczny w kościele. W skrzydle wsch. na parterze refektarz utworzony z dwóch pomieszczeń, wydzielona zeń kuchnia, w części pd. zakrystia kościelna; na piętrze, nad zakrystią, chór zakonny przebudowany ok.1930, z oknem zamkniętym półkoliście w ścianie zach., wychodzącym do kościoła. We wsch. części skrzydła pn. rozmównice. Sklepienia w korytarzach krzyżowo-kolebkowe, w oratorium, rozmównicy, bibliotece oraz refektarzu kolebkowe z lunetami, w pd. części refektarza poprzeczna kolebka z lunetami z prostokątną płyciną pośrodku. Klatka schodowa na piętro nakryta kolebka o łuku obniżonym na gurtach; nad podestem sklepienia krzyżowo-kolebkowe przedzielone gurtem. W celach oraz pomieszczeniach gospodarczych sklepienia zwierciadlane, zwierciadlane z lunetą oraz kolebkowe; pomieszczenia i korytarz na piętrze w skrzydle pd. nakryte sufitami. W dawnym mieszkaniu żegoty Paulego dekoracja stiukowa neobarokowa. Na zewnątrz elewacja frontowa zach. ośmioosiowa, rozczłonkowana pilastrami toskańskimi w wielkim porządku, miedzy nimi podziały ramowe, profilowany gzyms wieńczący w trzeciej od pn. osi portal kamienny, okna prostokątne w profilowanych obramieniach, na parterze większe z ozdobnymi kratami. W części pn. tablica marmurowa poświęcona żegocie Paulemu (zm. 1895) ufundowana przez pracowników Biblioteki Jagiellońskiej. Elewacja pn. dziewięcioosiowa, w części zach. nieznacznie cofnięta, zwieńczona profilowanym gzymsem. Okna w profilowanych obramieniach: na parterze zamknięte łukiem segmentowym, z ozdobnymi kratami, na piętrze prostokątne; cześć wsch. nadbudowana, zwieńczona półkolistym szczytem ze spływami po bokach. Elewacje od wirydarza zwieńczone profilowanym gzymsem, na piętrze o podziałach ramowych: wsch. i zach. pięcioosiowe, z prostokątnymi portalami profilowanymi na osi; pd. i pn. siedmioosiowe. Dachy dwuspadowe z lukarnami, kryte dachówką, nad skrzydłem wsch. blachą, nad skrzydłem pd. pulpitowy, kryty blachą.

Na przedłużeniu wsch. ramienia klasztoru, od pd. nowsze skrzydło trzypiętrowe, trzytraktowe. Pomiędzy kościołem, a tymże skrzydłem niewielki dziedziniec zamknięty od pd. murem ze ślepymi arkadami, od zach. dom ul. Krakowska nr 50. W wirydarzu figura Matki Boskiej z Lourdes z końca w. XIX.

3. BIBLIOTEKA.

Złożona z częściowo zachowanego księgozbioru zakonu trynitarzy, biblioteki bonifratrów oraz zbioru darowanego bonifratrom przez Żegote Paulego. Zawiera ok. 40 rękopisów i ponad 2000 staro druków z zakresu teologii, filozofii i dyscyplin pokrewnych, medycyny oraz innych dziedzin, w językach: łacińskim, niemieckim, włoskim i polskim.

4. DAWNY SZPITAL BONIFRATRÓW.

Położony przy ul. Trynitarskiej nr 11. Wzniesiony w 1atach 1897-1906 na miejscu ogrodu wg. proj. Teodora Talowskiego, staraniem przeora Laetusa Bernatka, dla uczczenia jubileuszu pięćdziesięciolecia panowania cesarza Franciszka Józefa I. Zbudowany z funduszy państwowych oraz częściowo składek osób, prywatnych przez przedsiębiorstwa budowlane Piotra Kozłowskiego i Jacka Matusińskiego. Podczas pierwszej wojny światowej zajęty przez wojska austriackie i zamieniony na szpital wojskowy. Po 1929r powiększony przez nadbudowanie II pietra oraz wzniesienie od zach. staraniem przeora Kajetana Matyska, dwupiętrowej części gospodarczej łączącej budynek szpitalny z klasztorem. Neogotycki. Murowany z cegły z użyciem ciosu w cokole oraz częściowo jako okładziny fasady. Prostokątny, z wydatnym trójbocznym ryzalitem na osi oraz prostokątnymi ryzalitami bocznymi (zach. większy). Dwupiętrowy, podpiwniczony, o regularnym układzie wnętrz. Parter jednotraktowy, z wąskim korytarzem od pn., nakrytym sklepieniem odcinkowym na gurtach i krzyżowym w ryzalitach bocznych; pośrodku oraz w części wsch. i zach. trójtraktowy. Na piętrze, w trakcie frontowym na osi kaplica nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami. Pomieszczenia parteru i pięter oraz korytarze na piętrach nakryte sufitami. Elewacja frontowa dwudziestotrzyosiowa, zwieńczona gzymsem wspartym na arkadkach. Okna parteru oraz w ryzalitach zamknięte łukiem półkolistym, w górnych kondygnacjach łukiem segmentowym. Na osi, w głębokiej wnęce kamienny portal prostokątny ujęty kolumnami, z trólistnym nadświetlem; witraże z przedstawieniem Matki Boskiej i motywami roślinnymi; powyżej kuta krata oraz rzeźby i popiersia. Elewacja pd. czterokondygnacjowa, dwudziestoośmioosiowa, częściowo wzmocniona szkarpami kilkuuskokowymi na osi ryzalit pięcioboczny poprzedzony tarasem ze schodami. Dach czterospadowy, nad ryzalitami bocznymi dachy siodłowe, podwyższone, kryte dachówką; nad ryzalitem środkowym dach piramidalny, kryty blachą, z ażurową wieżyczką ośmioboczną zwieńczoną hełmem. - Budynek dawnej kostnicy usytuowany w pd.-wsch. części ogrodu, przylega od pd. do kamiennego muru klasztornego. Wzniesiony po 1895, przebudowany 1930. Murowany z cegły potynkowany. Prostokątny, parterowy podpiwniczony. Jednotraktowy. Elewacja frontowa trójosiowa z ryzalitem, z zamkniętym półkoliście wejściem pośrodku, zwieńczona trójkątnym szczytem z krosnem na dzwonek na osi oraz posągami bonifratrów po bokach. W wejściu drzwi dwuskrzydłowe, z ozdobnymi kratami z godłem bonifratrów. Dach pulpitowy, kryty dachówka. - W środkowym pomieszczeniu retabu1um rokokowe, z rzeźbą Chrystusa na krzyżu pochodzące zapewne z kościoła.

Wogrodzie figury: l. Św. Jana Bożego z 1894, na wysokim postumencie z 1935; 2. Matki Boskiej z 1905, 3. godło zakonu bonifratrów, kute, zwieńczone krucyfiksem; 4. grota z figura Matki Boskiej, w. XX.

5. DOM

ul. Krakowska nr 50. Pierwotnie zapewne z w. XV/XVI, gruntownie przebudowany w l. poł. w. XVII. W pół. w. XVIII przejęty przez trynitarzy. Restaurowany w l. poł. w. XX, ponowna gruntowna restauracja 1967-70. Murowany z cegły, z użyciem kamienia łamanego w piwnicach oraz ciosu w dolnych partiach murów i w oszkarpowaniu narożnym, potynkowany. Piętrowy, z nowym poddaszem. Zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, usytuowany prostopadle do ulicy. Częściowo podpiwniczony. Piwnice w pewnych partiach z w. XV/XVI, przebudowane w l. poł. w. XVII, sklepione kolebkowo; w rozejsciu dwa kamienne portale, jeden zamknięty łukiem półkolistym, drugi segmentowym. Układ wnętrz trzytraktowy. Na parterze w pierwszym trakcie dwa obszerne pomieszczenia przykryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, pierwotnie połączone wejściem, z którego zachowany fragment węgara portalu. Prawe pomieszczenie, tworzące sień, otwarte do mieszczącej się za nim klatki schodowej ostrolukowa arkada. Klatka schodowa dwubiegowa, na parterze i piętrze sklepiona kolebkowo. Na parterze z klatki schodowej wąski przechód na podwórze, sklepiony kolebkowo. Elewacja frontowa trzyosiowa. W wejściu do sieni portal manierystyczny kamienny rustykowany o wegarach wydzielonych odcinkami gzymsu, z półkolista archiwolta z kluczem z niszą zamkniętą muszlą. Okna w prostokątnych, profilowanych obramieniach. Elewacja boczna piecioosiowa. W narożniku domu nowa kamienna szkarpa. W elewacji podwórzowe trzy okna na parterze w prostokątnych, kamiennych obramieniach (jedno zachowane fragmętarycznie). Dach mansardowy, nowy.

Rys. 1. Kościół Św. Trójcy, klasztor i dawny szpital bonifratów.

A - Kościół: 1. zakrystia;

B - Klasztor: 2. oratorium, 3. biblioteka, 4. refektarz;

C - Dawny szpital bonifratów;

D - Dom ul. Krzkowska nr 50

II. CHARAKTERYSTYKA POŻAROWA.

1. RODZAJ OBIEKTU

Późno barokowy kościół jednonawowy z wyższym prezbiterium, nawy boczne zredukowano do rzędu kaplic połączonych przejściami. Korpus trójprzęsłowy z dodatkowym, nieco szerszym przęsłem zachodnim, nad którym jest wyodrębniona w trzeciej kondygnacji fasada wieży. Prezbiterium na rzucie zbliżonym do kwadratu, jednoprzęsłowe, podwyższone o jeden stopień. Komunikacja pomiędzy kaplicami za pomocą wąskich przejść.

Połączony od strony naw bocznych z klasztorem i domem mieszkalnym, od strony tylnej ze szpitalem i apteką.

2.WARUNKI BUDOWLANE.

Murowany z cegły, z użyciem kamienia do fundamentów i detali architektonicznych. Schody na chór kręcone drewniane. Wnętrze wieży podzielone na dwie kondygnacje dostępne zabiegowymi schodami. W murze południowym od północy analogicznie schody prowadzące na strych nad północnymi kaplicami bocznymi. Pod kościołem znajdują się krypty ,dostępne z piwnic pod klasztorem. Sklepienie: w prezbiterium żaglaste, w nawie oraz w kaplicach kolebkowe na gurtach, w przejściach wschodnich na przedłużeniu kaplic bocznych krzyżowo-kolebkowe w pomieszczeniach przy prezbiterium spłaszczone kopułki na rzucie elipsy, wsparte na pendentywach. W zachodnich pomieszczeniach na osi kaplic na parterze i na piętrze sklepienie zwierciadlane. Zakrystia - sklepienie kolebkowe z lunetami. Ściany boczne naw i prezbiterium zwieńczone niepełnym belkowaniem o silnie wysuniętym, profilowym gzymsie. Dachy dwuspadowe kryte blachą, nad prezbiterium niższy, z żelaznym krzyżem na postumencie na wschodnim szczycie, nad kaplicami bocznymi pulpitowe. Elementy palne:

- ławki

- schody

- ołtarz

- obrazy

- kotara

- krzesła

- konstrukcja dachu

- konfesjonały

- ołtarze boczne i główny

3. CHARAKTERYSTYKA POMIESZCZEŃ.

W zakrystii: zabytkowa szafa z komodą, krzesła, we wnęce murowanej znajduję się główna tablica rozdzielcza. Zakrystia połączona jest z kościołem przejściem z jednostopniowym uskokiem. Oddzielanie od kościoła stanowią drzwi drewniane, a od kompleksu klasztornego oszklonymi drzwiami drewnianymi, co w razie powstania pożaru ułatwia jego przemieszczanie z jednego budynku do drugiego. Zakrystia jest słabo oświetlona (brak oświetlenia naturalnego), następuje oświetlenie stałe w postaci lampek wbudowanych w ścianę na wysokości 30 cm od podłogi. Ponadto łączy się z sąsiednim budynkiem (apteką) poprzez okno witrażowe. Kościół posiada ołtarz główny na którym znajdują się obrazy i rzeźby, oraz ołtarze w kaplicach z obrazami późno barokowymi. W nawie głównej znajdują się cztery grupy drewnianych na stałe przymocowanych ławek po pięć rzędów w każdej. Przy wyjściu głównym po obu stronach znajdują się zabytkowe konfesjonały. Jako, że kościół nie jest instytucją samodzielną lecz elementem wchodzącym w skład kompleksu klasztornego jako kościół przyklasztorny nie przychodzi tam durza ilości osób . Podczas mszy tylko niewielka liczba osób nie ma miejsca do siedzenia - szacunkowa liczba osób podczas normalnej mszy wynosi dwieście, a dodatkowo na obszarze całego kościoła znajdują się dodatkowe krzesła. Ściany mają małe obciążenie ogniowe gdyż występuje mało elementów palnych:

- w nawach bocznych zabytkowe obrazy i rzeźby,

- w nawie głównej przy ołtarzu większa liczba obrazów i rzeźb oraz ornamentów, dywanów,

- drewniane ławki.

Połączenie z klasztorem jest w formie okna witrażowego w ścianie jednej z naw bocznych tuż przy wejściu do zakrystii. Chór muzyczny nadwieszany z parapetem wklęsło-wypókłym, ożywiony płycinami. Z uwagi na specyfikę kościoła jako przyklasztornego nie występuje tam duża liczba nabożeństw i ewentualnych procesji co obniża liczbę ozdób okolicznościowych. Przed wejściem do naw bocznych i nawy głównej znajdują się przedsionki. Pomieszczenia strychowe i podziemne nie mają charakteru ogólnodostępnego i nie zostały opisane (zakaz wstępu ).Zakaz wstępu dotyczy również klasztoru i jest ściśle przestrzegany.

4.DROGI EWAKUACYJNE.

Z uwagi na budowę kościoła jako pomieszczenia jednokubaturowego nie zostały specjalnie wydzielone drogi ewakuacyjne. W formie dróg ewakuacyjnych występuje przejście i dojście pomiędzy ławkami i przez zakrystię. Maksymalna odległość od najdalszego miejsca w kościele do wyjścia wynosi około 50 m (nie licząc pomieszczeń na piętrze i strych do których nie ma ogólnego dostępu).Wyjść traktowanych jako ewakuacyjne jest około czterech :

a) jedno główne

b) dwa boczne

c) przez zakrystię i budynek klasztorny.

Wyjścia boczne ( od frontu ) są stale zamknięte drewnianymi okutymi od zewnątrz i od wewnątrz drzwiami drewnianymi, dwuskrzydłowymi. Wejścia te są od wewnątrz zastawione drewnianymi ławami, a jedno z nich jest dodatkowo zastawione kotarą co skutecznie uniemożliwia ewentualną ewakuację. Wejście główne rozpoczyna się trzema schodkami i metalową kratą stale otwarte ( jedna strona ), następnie są drewniane obite metalem drzwi otwierane do wewnątrz co jest niezgodne z przepisami. Nieprzepisowy jest również zamek, który jednocześnie może otworzyć tylko jedną połowę drzwi. W przedsionku występują kolejne drewniane, ale tym razem wahadłowe oszklone drzwi. W przedsionku znajdują się wycieraczki leżące luzem bez specjalnego zagłębienia oraz wystający na kilka centymetrów próg co w razie ewakuacji powodowałoby potykanie się ludzi. Na drodze ewakuacyjnej od strony ołtarza głównego występuje jednostopniowy spadek co może być zaskoczeniem dla ewakuowanych. Na drogach ewakuacyjnych nawy głównej i bocznych występują krzesła, które nie są przymocowane na stałe do podłoża i mogą stwarzać niebezpieczeństwo podczas przemieszczania się większej grupy ludzi. Oświetlenie dróg ewakuacyjnych nie występuje jako oddzielne przeznaczone do tego celu, a tym bardziej nie ma dodatkowego awaryjnego zasilania. Szerokość przejścia ewakuacyjnego jest wystarczająca, od prezbiterium nawą główną pomiędzy ławkami 2,5m, a w nawach bocznych 1,5m. Podłoże stanowi posadzka z płytek marmurowych-ogólny stan dobry . Niewłaściwie rozwiązana sprawa schodów wewnętrznych na chór jako drewnianych krętych-zabiegowych na drogach ewakuacyjnych. Wyjście ewakuacyjne prowadzące na zewnątrz wychodzą na otwarta przestrzeń ulicy ale różnica poziomu kościoła i chodnika wynosi około 0,5m ( schody ) co stanowi pewne utrudnienie.

Zdjęcie nr.1. Droga ewakuacyjna przez zkrystię.

Zdjęcie nr. 2. Droga ewakucyjna przez wejście boczne.

Zdjęcie nr. 3. Droga ewakuacyjna przez wejście główne.

5. INSTALACJA ELEKTRYCZNA.

Zmodernizowana w roku 1988 - ogólny stan techniczny dobry, nieznaczne zużycie poszczególnych elementów. Przewody prowadzone przeważnie pod tynkiem, a prowadzone na zewnątrz mają układ uporządkowany (prowadzone po liniach prostych poziomych i pionowych). Krzyżują się pod kątem prostym, z wyjątkiem przypadków , gdy kształt sklepienia nie pozwala na to. Instalacje podtynkowe zalicza się do najbezpieczniejszych pożarowo. Połączenia i rozgałęzienia przewodów są umieszczone w puszkach z materiału izolacyjnego. Puszki rozgałęzień są zaopatrzone w przykrywki. Wyłączniki i gniazda wykonane są w takich miejscach, iż nie stykają się z materiałem palnym i zachowują bezpieczną odległość. W nawie głównej w środkowej części znajduje się żyrandol, który jest odpowiednio zamocowany do stropu za pomocą stalowej liny (nie stwierdzono objawów korozji, czy też przetarcia). Żyrandol powoduje pewne niebezpieczeństwo gdyż jest ciężki, obciąża strop i stwarza niebezpieczeństwo upadku na głowy ludzi. Tablica rozdzielcza jest umieszczona w zakrystii we wnęce murowanej z drewnianymi drzwiczkami (stawarza niebezpieczeństwo zapalenia od ewentualnych zwarć i iskrzenia) - lokalizacja ta zmniejsza liczbę osób mogących przy niej manipulować i jednocześnie zapewnia obsłudze kościoła możliwości stałego dostępu. Główny wyłącznik instalacji elektrycznej znajduje sie w zakrystii, która jest wymaganym miejscem ogólnie dostępnym, jest wyraźnie oznaczony. Nie stwierdzono zastosowania ogrzewania elektrycznego oprucz specjalnych grzejników w konfesjonałach. Występuje niewielkie zagrożenie powstania pożaru w wyniku stosowania oświetlenia bezpośrednio na figurach oraz stosowania świec na ołtarzu. Ciekawostką jest automat wrzutowy (monety) załączający czasowo oświetlenie części kościoła usytuowany w wejściu do kościoła.

Zdjęcie nr. 4. Tablica rozdzielcza i wyłącznik główny prądu.

6. URZĄDZENIA GRZEWCZE.

Stanowi je centralne ogrzewanie wodne .Elementem podstawowym są grzejniki, których ogólny stan techniczny stwierdzono jako zadawalający. Grzejniki rozmieszczone są w różnych miejscach kościoła - w zakrystii pod witrażem, we wnęce, w podłodze nawy głównej przed prezbiterium na głębokości około 1 m -przykryte metalową kratą.

7. WENTYLACJA.

Naturalna, grawitacyjna - specjalnie otwieranie okna oraz wentylacja sztuczna poprzez zastosowanie w oknach wentylatorów. Przy tak dużej kubaturze i dosyć dużym oszkleniu jednego pomieszczenia wentylacja występuje samoczynnie w wyniku nieszczelności. Stwarza to pewne nibezpieczeństwo podczas pożaru, brak dostatecznego odprowadzenia dymu będzie powodowało jego gromadzenie się i pogorszenie widoczności oraz trudności w oddychaniu.

8. DOJAZD

Jest z trzech stron: z ulicy Krakowskiej równoległej do frontu kościoła i prostopadłej ul. Trynitarskiej z której jest wjazd poprzez bramę na parking znajdujący się w ogrodzie przyszpitalnym i przy aptece łączącej się z kościołem (promień skrętu > 11m umożliwia manewrowanie samochodami ).Od strony rzeki Wisły jest również możliwy dojazd poprzez wybetonowane pasy o szerokości 2,2 m i ciągnące się wzdłuż domu przyległego do prawej nawy bocznej a następnie w wzdłuż czterometrowego muru ceglanego (istnieje od strony rzeki brama 2 m wysokości , 2 m szerokości z płaskowników stalowych). Z uwagi na linie tramwajowe i przewody z lampami oświetleniowymi oraz drzewa występuje ograniczona możliwość stosowania drabiny mechanicznej.

Zdjęcie nr.5. Dojazd od strony ul. Trynitarskiej.

Zdjęcie nr. 5. Dojazd od strony ul. Krakowskiej.

9. ZABEZPIECZENIE ODGROMOWE.

Dach kościoła i przyległych budynków jest pokryty zwodami poziomymi co około 12 m. Stan ogólny techniczny dobry, występuje niewielka liczba obluzowań wynikła z pękania murów i wykruszania się cegły. Odprowadzenia pionowe mają prawidłową odległość od ściany - 3 cm i są odpowiednio zamocowane w podłożu.

10. URZĄDZENIE DO WYKRYWANIA POŻARÓW.

Stanowi je centralka sygnalizacji pożarowej PSP-3 przeznaczona do akustycznego i optycznego zdalnego sygnalizowania pożaru wykrytego przez podłączoną do niej centralkę sygnalizacji pożarowej systemu TELSAP i wchodzące w skład sygnalizacji czujki rozmieszczone w całym obiekcie.

11. URZĄDZENIA DO GASZENIA I ZAOPATRZENIE WODNE.

Stwierdzono niedostateczną ilość podręcznego sprzętu gaśniczego- 1 gaśnica znajduje się w zakrystii. Przy braku informacji od obsługi kościoła, po wizualnych oględzinach stwierdzono brak stałych urządzeń gaśniczych. Zaopatrzenie wodne to najbliżej położony hydrant podziemny w odległości 80m oraz zbiornik wodny (rzeka) w odległości około 300m. Dojazd do zbiornika wybetonowany, dostęp z brzegu - około 1 m różnicy poziomów.

III. ROZPRZESTRZENIANIE POŻARU.

Rozprzestrzenianie bezpośrednie

Instalacja elektryczna i grzewcza jest odpowiednio zabezpieczona i sprawna. Natomiast instalacji wentylacyjnej kościół nie posiada, występuje tylko wentylacja grawitacyjna polegająca na otwieraniu okien. Centralna część kościoła jest wykończona materiałami palnymi. Znajdują się w niej ławki drewniane posadka przy prezbiterium wyłożona jest łatwopalnymi dywanami jeżeli chodzi o palne elementy konstrukcji kaplicy są głównie dach i ołtarz. Dach wykonany jest z drewna pokryty blachą, natomiast ołtarz jest częściowo drewniany pokryty kamiennymi figurkami, znajdują się również elementy dekoracyjne wykonane z tworzyw sztucznych elementy te mogą emitować silne toksyczne dymy stanowiące zagrożenie dla życia ludzi. Zagrożeniem może być również chór wykonany z elementów drewnianych jak również prowadzące do niego schody zabiegowe, które wraz z chórem mogą ulec spaleniu. Na ścianach umiejscowione są obrazy stanowiące dużą wartość historyczną. Drogi rozprzestrzeniania się ognia mogą występować poprzez witraż znajdujący się na wysokości podłogi oddzielający kościół od klasztoru, jak również drugi witraż znajdujący się w zakrystii oddzielający ją od apteki.

Rozprzestrzenianie pośrednie

Odległość od najbliższej JRG - czas dojazdu w granicach 5 minut, a w godzinach szczytu do 10 minut, łączność klasztoru z JRG telefoniczna. Alarmowanie jednostek może nastąpić poprzez wysyłaną informację zarówno z klasztoru poprzez zakonników jak również z budynku szpitala, w którym pełniony jest ostry dyżur. Dostęp do budynku od strony centralnej umożliwiają drzwi frontowe zamykane na klucz , który znajduje się u zakonników co może spowodować utrudnienie akcji ratowniczo- gaśniczej. Główne wejście jest zamykane w nocy jak również podczas dnia, a otwierane tylko w określonych godzinach mszy. Dostęp do obiektu kościelnego możliwy jest również z części szpitalnej a także z klasztoru.

IV. ROZPOZNANIE.

Kościół jest elementem wchodzącym w skład kompleksu klasztornego z tego powodu nie przychodzi tam znaczna ilość ludzi (zwłaszcza osoby starsze). Podczas mszy tylko niewielka liczba osób nie ma miejsc siedzących. Liczba osób podczas normalnej mszy waha się w granicach dwustu osób. Najczęściej ludzie przebywają blisko ołtarza jak również w centralnej jego części. Są to miejsca pożarowo niebezpieczne ze względu na dużą ilość materiałów łatwozapalnych (dywany, ołtarz pokryty częściowo materiałem palnym, obrazy elementy dekoracyjne). Stan dróg ewakuacyjnych nie jest zadowalający, znajdują się na nich różnego rodzaju przedmioty: krzesła, ławki, konfesjonały. Pożar może się rozprzestrzeniać na teren kościoła poprzez okna sąsiedniego budynku apteki. Możliwe jest także powstanie pożaru koło ołtarza i rozprzestrzenienie się w kierunku drzwi frontowych wzdłuż budynku gdzie znajdują się ławki. Z placu kościelnego istnieje możliwość wydostania się poprzez dwie bramy: jedną znajdującą się od rzeki o wysokości 2m i szerokości 2m. wykonaną z płaskowników stalowych, druga znajduje się od strony szpitala jest wykorzystywana poprzez samochody służb szpitalnych.

V. Organizacja akcji.

Ewakuacja ludzi może być utrudniona poprzez powstawanie paniki przy dużej ilości osób przebywających w kościele natomiast bardzo ciężkie przeprowadzenie akcji może nastąpić w przypadku ewakuacji ludzi w budynkach przyległych to jest klasztoru i szpitala (osoby niepełnosprawne, nie mogące poruszać się o własnych siłach). Dojazd do obiektu jest nie utrudniony zwłaszcza dla sekcji drabin jak również samo rozstawienie jej ze względu na biegnące linie tramwajowe na ulicy Krakowskiej, jak i znajdujące się od strony szpitala podwieszone lampy oświetleniowe. Dojazd samochodu gaśniczego możliwy jest od ulicy Krakowskiej jak również Trynitarskiej poprzez bramę pogotowia na plac wewnętrzny. Do poboru wody podczas akcji gaśniczej mogą być wykorzystywane zarówno hydranty znajdujące się na ulicy Krakowskiej i wzdłuż ulicy Trynitarskiej. Istnieje również możliwość poboru wody do celów gaśniczych z rzeki. Utrudniona jest obrona pomieszczeń nie objętych pożarem gdyż pomieszczenia kancelaryjne i garaży są umiejscowione zbyt blisko siebie tworząc zabudowę zwartą.

---