Rozmowa jako źródło danych diagnostycznych

„Jest pierwszym i podstawowym etapem budowania kontaktu między diagnostą a badanym Jest podstawą dla sformułowania problemu diagnostycznego i źródłem hipotez Umożliwia konfrontację danych testowych z danymi klinicznymi Dzięki wielowariantowości i elastyczności daje się dostosowywać do różnych potrzeb i problemów diagnostycznych Pozwala dostrzec specyficzne cechy klienta i sposób spostrzegania przez niego bieżących zdarzeń oraz relacjonowanie sytuacji życiowych.”

Rozmowa jako źródło danych diagnostycznych:

1. Podstawowe - formułowanie i weryfikacja hipotez diagnostycznych poprzez stopniowe zawężanie i uściślanie obszaru poszukiwań,

2. Wstępne - formułowanie hipotez do zweryfikowania w toku dalszej diagnozy,

3. Uzupełniające - weryfikacja innych źródeł wskaźników.

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej (s .33-35). Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Wywiad a rozmowa diagnostyczna

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej (s .31-33). Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Formy rozmowy wg. Kryterium strukturalizacji

Rozmowa swobodna	R. Quasi-swobodna: rozmowa o strukturze otwartej, która może być modyfikowana zależnie od pojawiających się na bieżąco informacji. Posiada ona jedynie ogólnie zarysowany plan zawierający zagadnienia istotne ze względu na problem i hipotezę badawczą.
		R. Swobodna: nie posiada zaplanowanej struktury. Diagnosta ogranicza się do podania instrukcji(zadania pytania) i pozostawia badanemu swobodę wypowiedzi (np. poproszenie badanego o powiedzenie jego własnej historii życia).
Rozmowa ustrukturalizowana	Forma: R. ta ma określony plan rozmowy, sposób zapisu i oceny odpowiedzi. Liczba i kolejność zadawanych pytań, sposób ich formułowania oraz kodowania są identyczne dla wszystkich respondentów.Cel: dostarczenie usystematyzowanego opisu określonego stanu rzeczy w diagnozie indywidualnej lub w badaniach ogólnych prawidłowości. Wada: utrata wszelkich informacji na temat indywidualnego zróżnicowania (zakres i głębokość).
Rozmowa częściowo ustrukturalizowana	Forma i cel: R. w formie i celu odpowiada powyższej. Różnicuje je to, że w trakcie trwania tej rozmowy diagnosta zadaje pytania dodatkowe, szczegółowe, generowane na bieżąco w trakcie rozmowy i nie objęte scenariuszem rozmowy. Wada: większa czasochłonność.

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Kontakt diagnostyczny

„Kontakt to, używając słów i kryterium Enrighta, stan, w którym kanał komunikowania się łączący osoby jest wystarczająco otwarty (Enright, 1985, s. 54).”

Uwaga 1: Relacja między diagnostą a osobą badaną jest asymetryczna - to na diagnoście leży odpowiedzialność za komfort, który klient ma w kontakcie z nim.

Wskaźniki (dobrego) kontaktu: Introspekcyjne, po stronie diagnosty: Chce on zrozumieć badanego i ma poczucie, że tak właśnie się dzieje Gdy jest skoncentrowany na kliencie i jego problemach, nie myśli o rzeczach nie związanych z klientem\ Po stronie klienta, gdy czuje on, że: Jego wypowiedzi i zachowania spotykają się z akceptacją, bez względu na ich treść i nie zostaną one wykorzystane poza jego wiedzą i w sposób sprzeczny z ustaleniami Warto mówić to wszystko, co chciałaby wyrazić, nawet to, co wydaje mu się trudne czy kontrowersyjne Behawioralne: Swobodny kontakt wzrokowy Otwarta postawa ciała Brak ruchów świadczących o zwiększaniu dystansu fizycznego (odsuwanie krzesła…) Przewaga wypowiedzi, płynnych i spontanicznych nad prowokowanymi; brak przedłużających się przerw Dzielenie się uczuciami

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Podstawowe Formy pytań w rozmowie diagnostycznej

1. Pytania zbyt trudne, wieloznaczne, formą lub treścią wykraczającą poza możliwości badanego, zniechęcają go lub irytują.

2. Pytania otwarte i zamknięte

1. Pytania otwarte - dają badanemu możliwości udzielenia dłuższej, bardziej rozwiniętej wypowiedzi. Pytania otwarte zaczynają się z reguły od słów: co, jak, z jakiego powodu, gdzie, kiedy, kto…„Jak wspominasz okres dzieciństwa?”, „Jaką osobą była twoja matka?”

2. Pytania zamknięte - dotyczą konkretnych, ściśle określonych informacji. Ograniczają się do odpowiedzi „tak” lub „nie” lub innego krótkiego zwrotu. „Czy lubił Pan swoją szkołę?”, „Woli Pan pracować w grupie czy samotnie?”

3. Pytania projekcyjne - umożliwiają dotarcie do informacji trudno dostępnych świadomemu poznaniu klienta. Stosowanie tego rodzaju pytań ma na celu uzyskanie od badanego informacji dotyczących jego wartości, obaw, pragnień i innych stanów czy właściwości, o które trudno spytać bezpośrednio. „Jaki jest pana ideał przyjaciela (kobiety/mężczyzny)”, „Kto twoim zdaniem liczy się naprawdę wśród rówieśników?”.

4. Pytania bezpośrednie i pośrednie - odróżnia je od siebie to czy funkcją pytania jest uzyskanie informacji takiej samej/innej niż sugerowana w pytaniu.

5. Pytania sugerujące i pytania neutralne - pytania sugerujące w swojej formie zawierają sugestie co do odpowiedzi. Z tego powodu powinno się ich unikać przy formułowaniu pytania. Zamiast: „Czy lubisz ludzi ze swojej klasy?”, „Co myślisz o ludziach ze swojej klasy?”Istnieją wyjątki od tej zasady, w szczególności, kiedy chcemy zadać pytanie o coś co badanemu będzie szczególnie trudno ujawnić. Zamiast: „Jak często Pan pije?” można zadać pytanie: „Ile może Pan wypić, żeby się nie upić?”

Zamiast: „Czy stosuje Pan kary fizyczne wobec swojego dziecka”, „Jak często musi się Pan uciekać do klapsów lub innych kar wobec syna?”

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Wybrane techniki werbalnego podtrzymywania kontaktu

1. Facylitacja (zachęcanie)

Jest to interwencja polegająca na podtrzymywaniu rozmowy lub zachęcaniu do dalszych wypowiedzi. Może mieć formę:

1. Werbalną, np. „Proszę mi powiedzieć o tym więcej”, „Czy możesz opisać to szczegółowo”

2. Niewerbalną: spojrzenie, potakiwanie, gest ręki.

2. Parafrazowanie i klaryfikacja

Te techniki służą zwiększeniu precyzji uzyskiwanych w rozmowie informacji, lepszemu ich zrozumieniu przez diagnostę oraz podtrzymywaniu kontaktu.

1. Parafraza: jest skróconym powtórzeniem własnymi wypowiedzi klienta, zakończonym pytaniem: Czy tak?, Czy dobrze zrozumiałem?K: „Ostatnio przeprowadziliśmy się. Zmiana adresu to rewolucja w życiu. Nowe miejsce, wszystko obce. Nikogo nie znam”. D: „Rozumiem, że ta zmiana to dla ciebie trudne doświadczenie. Mam wrażenie, że czujesz się samotny.”

2. Klaryfikacja - stosujemy wtedy, gdy nie zrozumieliśmy wypowiedzi badanego. Mówimy wtedy po prostu: „Nie zrozumiałam”, czy „Nie jest dla mnie jasne...” i prosimy o wyjaśnienie.

3. Podsumowanie - zazwyczaj po jakimś czasie rozmowy w przekazie pojawiają się pewne wzorce, schematy czy powtórzenia, czyli tematy. Diagnosta może zareagować na taką obserwację używając podsumowania:

„Widzę, że w tych kilku sytuacjach było dla ciebie ważne to, jak postrzegają Cię inni ludzie. Czy zgadasz się z tym?

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

1. Źródło danychKTO JEST ROZMÓWCĄ?

R. z osobą badaną dotycząca:

* zgłaszanego problemu

* okoliczności zgłaszanego problemu

1. Treść danychO CZYM MOWA?

W. z osobą z otoczenia badanego:* przedstawiciel instytucji* członek rodziny* przyjaciele/sąsiedzi, etc.

Osoba badana

W. z osobą badaną dotyczący:

* życiorysu klienta* systematyzacja danych biograficznych(inna nazwa: anamneza)

Rozmowa

Wywiad