ZAGADNIENIA NA EGAZMIN Z POSTĘPOWANIA SADOWADMINISTRACYJNEGO

1. POJĘCIE, ŹRÓDŁA, CHARAKTER PRAWNY I RODZAJE ZASAD OGÓLNYCH POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO ORAZ ZASAD OGÓLNYCH POSTEPOWANIA SĄDOWADMINISTRACYJNEGO (ELEMENTY WSPÓLNE)

Charakter prawny, pojęcie

Rozdział drugi Kodeksu Postępowania Administracyjnego zatytułowany „Zasady ogólne” zawiera przepisy, na podstawie których wyodrębniono zasady ogólne postępowania administracyjnego. Zasady postępowania administracyjnego są to pewne podstawowe normy prawne uznane przez ustawodawcę i wyodrębnione w k.p.a. Zasady ogólne k.p.a. mają charakter normatywny. Naruszenie zasady ogólnej wywołuje takie same skutki, jak naruszenie każdej innej normy prawnej. Są to zasady ogólne w tym sensie, że chodzi tu z reguły o przepisy wyjęte niejako przed nawias, a więc wspólne dla całości postępowania administracyjnego. Są to zasady , które mają obowiązywać we wszystkim stadiach postępowania , stanowiąc wytyczną dla wszystkich przepisów kodeksu.Także w orzecznictwie NSA przyjmuje się, że: „Zasady ogólne postępowania administracyjnego, wyrażone zwłaszcza w art. 7 - 11 k.p.a. są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury.

Źródła :

Zasady ogólne postępowania administracyjnego legislacyjnie wyodrębniono w pracach nad projektem kpa i znalazły się one w tekście pierwotnym kodeksu wraz z przepisami o zakresie jego mocy obowiązującej, a przy nowelizacji w 1980 r. zamieszczono je w osobnym rozdziale.

Rodzaje zasad ogólnych postępowania administracyjnego :

W charakterystyce zasad ogólnych ustanowionych w art. 7 -11 kpa można przyjąć ich klasyfikację wyróżniającą dwie grupy ze względu na znaczenie w stosowaniu prawa przez organy administracji publicznej. Podstawowe kryterium stanowi pojęcie praworządnej decyzji stosowania prawa odniesionej nie tylko do sądów, lecz również do organów władzy publicznej. Klasyfikacja pełna zasad ogólnych postępowania administracyjnego będzie następująca:

A. ZASADY IDEI STOSOWANIA PRAWA

a) pierwotne : 1) praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników postępowania, 2) prawdy obiektywnej, 3) uwzględniania w postępowaniu i załatwianiu spraw interesu społecznego i słusznego interesu jednostki, 4) czynnego udziału stron w postępowaniu

b) pochodne : 5) pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa, 6) dwuinstancyjności postępowania, 7)

trwałości decyzji administracyjnej, 8) sądowej kontroli decyzji administracyjnych

B. ZASADY KULTURY ADMINISTROWANIA ORAZ TECHNICZNO - PROCESOWE

a) kultury administrowania : 9) wpływu wychowawczego na obywateli, 10) przekonywania, 11) udzielania informacji faktycznej i prawnej, 12) ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron

b) techniczno - procesowe : 13) szybkości i prostoty postępowania, 14) pisemności.

Zasada praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników postępowania oznacza, że na organie prowadzącym postępowanie spoczywa obowiązek podejmowania działań wyłącznie zgodnych z prawem ,a także obowiązek czuwania nad tym, aby wszyscy uczestnicy postępowania przestrzegali obowiązującego porządku prawnego. Natomiast obywatel może czynić wszystko to, czego przepisy obowiązującego prawa nie zabraniają. Art. 7 Konstytucji RP stanowiący o działaniu na podstawie i w granicach prawa odnosi się w pełnym zakresie do organów administracji publicznej, które w stosunkach zewnętrznych, a więc z podmiotami niezależnymi od nich z racji odrębności struktury, zadań i funkcji, muszą mieć dla swoich działań podstawę w przepisach prawa powszechnie obowiązującego, akty normatywne o charakterze wewnętrznym nie mogą być podstawą do wydawania decyzji kierowanych do osób fizycznych, osób prawnych i innych niezależnych od administracji podmiotów.

Zasada prawdy obiektywnej nakazuje, aby organ administracji publicznej podjął wszelkie możliwe czynności w celu wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy zgodnego z rzeczywistością. W postępowaniu administracyjnym zasadę tę trzeba pojmować w ten sposób, że podstawą rozstrzygnięć mogą być jedynie okoliczności faktyczne polegające na prawdzie obiektywnej, nie zaś na prawdzie fikcyjnej, czy narzuconej przez domniemania prawne. Zasada prawdy obiektywnej określa również podmioty, na których spoczywa ciężar przeprowadzenia dowodu w postępowaniu administracyjnym. Wynika z niej, że ciężar ten spoczywa na organie administracji publicznej, nie na uczestnikach postępowania. To organ wyznacza zakres postępowania dowodowego, ocenia legalność dowodów, przeprowadza dowody z urzędu, poucza strony o ich uprawnieniach w toku postępowania dowodowego. Przepisy postępowania nie stanowią o żadnych ograniczeniach dowodowych poza jednym, wynikającym z zasady praworządności - sprzeczności dowodu z prawem, nie przyznają żadnemu z dowodów wyjątkowej mocy prawnej ani też nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodów przeciwnych. Jednakże zasada prawdy obiektywnej nie pozbawia stron postępowania administracyjnego możliwości wpływania na dokonane ustalenia.

Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki oznacza, że w postępowaniu administracyjnym żaden ze wskazanych interesów nie jest nadrzędny. Zasada ta obowiązuje w toku całego postępowania administracyjnego, od jego wszczęcia, w postępowaniu wyjaśniającym, a także przy podejmowaniu decyzji. Ocena słuszności interesów należy do organu. Załatwienie sprawy nie oznacza tylko samego rozstrzygnięcia sprawy co do jej istoty decyzją, bo wszystkie czynności postępowania służą ustaleniu okoliczności faktycznych i prawnych pozwalających na prawidłowe porównanie wartości przypisanych interesowi społecznemu ze słusznością interesu jednostkowego. A w przypadku udziału w postępowaniu wielu stron konieczne jest oszacowanie słuszności każdego interesu z osobna i porównanie ich ze sobą, nie tylko wtedy, gdy są to interesy ze sobą sprzeczne w całości lub w części, lecz również wtedy, gdy są ze sobą zbieżne.

Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu polega na tym, że organ administracji ma obowiązek zapewnić stronom postępowania czynny udział w każdym stadium postępowania oraz wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji w sprawie zebranych dowodów, materiałów i zgłoszonych żądań. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż organ administracji publicznej może od niej odstąpić, jeśli załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego albo grożącą niepowetowaną szkodę materialną. Strona ma wybór środków obrony swoich interesów i może uznać za celową samą obecność przy czynnościach postępowania lub aktywny w nich udział ze zgłaszaniem inicjatyw procesowych, a może też zdać się wyłącznie na działanie organu i jego inicjatywę w tych czynnościach. W każdym jednak przypadku to organ będzie obowiązany do pełnego wyjaśnienia sprawy w całości i zawiadomienia strony (stron) o wszystkich czynnościach. Naruszenie zasady czynnego udziału stron w postępowaniu, gdy bez własnej winy nie mogły w nim brać udziału, stanowi szczególnie ciężką wadę o charakterze procesowym, która jest podstawą wznowienia postępowania administracyjnego.

Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa i oddziaływania organów państwa na świadomość i kulturę prawną obywateli stanowi, że działanie organu prowadzącego postępowanie powinno cechować się zawsze odpowiednim poziomem. Wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie ważny interes społeczny. Niezgodne z tą zasadą jest wprowadzanie obywateli w błąd przez funkcjonariuszy państwowych zapowiedziami o przyszłym stanie prawnym, a następnie nie dotrzymanie tych zapowiedzi. Nie można też przerzucać na stronę błędów lub uchybień popełnionych przez organ prowadzący postępowanie. Realizacja tej zasady odnosi się w równej mierze do podejmowania przewidzianych prawem czynności postępowania, jak też do ich treści oraz do stosowania prawa materialnego, a także do stosunku pracownika do stron i uczestników postępowania w toku prowadzenia tych czynności, a więc do wymagań kultury administrowania.

Zasada dwuinstancyjności - zasada ta została utrwalona w art. 78 Konstytucji RP, a jej istotą jest zapewnienie stronom prawa do dwukrotnego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. Każda sprawa administracyjna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu administracji publicznej w pierwszej instancji może być przedmiotem odwołania wniesionego przez uprawniony podmiot i ponownie rozpatrzona przez organ drugiej instancji. Organ odwoławczy nie będzie kontrolował wyłącznie czynności postępowania i rozstrzygnięcia sprawy w I instancji, lecz ma obowiązek ponownego wyjaśnienia sprawy na podstawie już zebranego materiału faktycznego i prawnego, ewentualnego uzupełnienia jego braków i usunięcia w nim uchybień oraz załatwienia sprawy co do jej istoty. Organ odwoławczy nie może jednak w wyjaśnieniu sprawy, jej okoliczności faktycznych i prawnych zastąpić w całości organu I instancji, bo naruszałoby to samą istotę zasady dwuinstancyjności, gdyż strony byłyby pozbawione dwukrotnego zbadania ich sprawy.

Zasada trwałości decyzji administracyjnej wynika z art. 16 § 1 k.p.a., który mówi, że „decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych”. Zasada ta odgrywa dużą rolę w zakresie stabilności decyzji i wywoływanych przez nią skutków prawnych. Decyzje ostateczne obowiązują tak długo, dopóki nie zostaną uchylone lub zmienione przez nowe decyzje oparte na odpowiednich przepisach prawa. Zatem, aby całkowicie lub częściowo pozbawić decyzję ostateczną mocy obwiązującej konieczne jest wydanie nowej decyzji. Zasada ta ma na celu ochronę praw nabytych przez strony na mocy decyzji ostatecznych. Decyzją ostateczną jest decyzja :

-wydana przez organ I instancji, od której strony nie złożyły w terminie ustawowym odwołania,

- wydana przez organ odwoławczy, a więc po wyczerpaniu administracyjnego toku instancji,

- wydana w I instancji przez ministra bądź przez samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach należących do zadań własnych gmin, gdyż od niej nie służy odwołanie,

- decyzja, od której z mocy prawa nie przysługuje odwołanie.

Takie decyzje mogą być uchylane lub zmieniane tylko w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego tj. poprzez wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, zmianę, uchylenie decyzji. Decyzja administracyjna, która dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, jest - na mocy art. 156 § 1 pkt 3 - nieważna; istnieje więc sankcja dla zasady trwałości decyzji ostatecznych. Zmiana treści decyzji ostatecznej może być dokonana jedynie w wypadkach przewidzianych w kodeksie postępowania administracyjnego i wymaga to wydania nowej decyzji lub - w razie oczywistej omyłki - postanowienia o jej sprostowaniu, na które służy zażalenie. Przerobienie przez organ administracji treści decyzji ostatecznej nie jest dopuszczalne i - w zależności od sytuacji - czynność taka może być rozpatrywana nawet jako karalne przerobienie dokumentu w rozumieniu przepisów prawa karnego. Trwałość decyzji ostatecznej nie więc charakteru absolutnego. Można ją zmienić czy uchylić podczas weryfikacji decyzji w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego. Nie może być bowiem przeszkód w obaleniu decyzji niezgodnej z prawem ani też w dostosowaniu załatwienia sprawy administracyjnej do zmiany warunków społecznych lub gospodarczych. Musi natomiast być to dokonane przez właściwy organ w uregulowanym ustawowo trybie postępowania zapewniającym należyte gwarancje procesowe stronom i uczestnikom postępowania, ochronę ich interesów oraz praw dobrze nabytych z decyzji administracyjnej.

Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych jest wyprowadzona z zasady demokratycznego państwa prawnego ustanowionej w art.2 Konstytucji RP i z jej art. 77 ust. 2 niedopuszczającego zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszeń praw i wolności, jak też z art. 184 stanowiącego o sprawowaniu przez sądownictwo administracyjne kontroli działalności administracji publicznej. Zasada ta przewiduje więc możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji z powodu jej niezgodności z prawem. Zasada ta stanowi nie tylko przejaw pogłębiania praworządności, ale także istotną i skuteczną instytucjonalną formę ochrony praw obywateli. Skarga do sądu administracyjnego wszczyna spór co do zgodności z prawem decyzji administracyjnej, którego stronami o równorzędnej pozycji procesowej są skarżący oraz organ, który wydał ostateczną decyzję. Przedmiotem skargi jest decyzja administracyjna. Kontrola zgodności z prawem dotyczy właściwości organu administracyjnego w sprawie, jego kompetencji do załatwienia spraw decyzjami administracyjnymi, poprawnego zastosowania przepisów postępowania administracyjnego oraz załatwienia sprawy na podstawie prawidłowo stosowanych, pod względem zakresu obowiązywania i treści, przepisów prawa materialnego. Sąd administracyjny nie jest związany zarzutami skargi ani ich sformułowaniem oraz żądaniami. Kontrole może sprawować w granicach całej sprawy, w której wydano decyzje. Kontroli zgodności z prawem sądu administracyjnego są poddane również niektóre postanowienia wydane w ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Zasada wpływu wychowawczego na obywateli - jest to zasada ogólna związana z kulturą administrowania, a skutki jej obowiązywania są powiązane z funkcjami prawa o postępowaniu administracyjnym, z kształtowaniem postaw wobec prawa obowiązującego. Wpływ wychowawczy zamyka się przede wszystkim w kręgu osób uczestniczących w postępowaniu jako strony lub inni uczestnicy postępowania oraz tych osób, na których prawa lub obowiązki mogą mieć wpływ skutki decyzji administracyjnych.

Zasada przekonywania mówi o tym, że organ administracji publicznej ma za zadanie wyjaśnić stronom zasadność przesłanek, którymi kierował się przy wyjaśnieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Jest to zasada o wyraźnie zaznaczonych treściach normatywnych, które powinny być realizowane we wszystkich stadiach postępowania administracyjnego, w jakich ustala się przesłanki załatwienia sprawy. Istotne znaczenie ma więc uzasadnienie decyzji załatwiającej sprawę, które skłoni adresata do jej wykonania dobrowolnego, ale do takiego stanu sprawy dochodzi się w postępowaniu dowodowym realizowanym we współdziałaniu ze stronami, przez wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy ważnych nie tylko w przekonaniu organu, lecz traktowanych jako doniosłe dla sprawy przez strony.

Zasada obowiązku organów administracji publicznej do udzielenia informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom ma chronić stronę postępowania administracyjnego przed nieznajomością prawa. Organ administracji publicznej ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania. Organ administracji publicznej powinien również czuwać nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu administracyjnym nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu powinny udzielać im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Obowiązek informacyjny musi być wykonywany przez organ z urzędu, bez osobnych wniosków stron lub uczestników postępowania i rozciąga się on na wszystkie stadia i czynności postępowania, aż do ich zakończenia w danej instancji administracyjnej. Zaniechanie ich wykonywania w trakcie postępowania ma znamiona naruszenia przepisów postępowania wpływającego na jego wynik. Strony postępowania mają prawo do uzyskania informacji o okolicznościach faktycznych istotnych dla sprawy, a drugi - informacje o prawie obowiązującym, na którego podstawie nastąpi załatwienie sprawy. Ponadto organ administracji publicznej musi poinformować stronę lub uczestnika postępowania o negatywnych skutkach podejmowanej przez nich czynności, jak też o takich skutkach bierności w określonych sytuacjach procesowych. Organ w takich sytuacjach ma obowiązek zapobiegania działaniu stron lub uczestników postępowania na własną szkodę przez udzielanie przestróg i informacji o prawidłowej formie i treści czynności, które powinny one podejmować.

Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron w postępowaniu administracyjnym oznacza, że organ administracji publicznej ma obowiązek nakłaniania stron postępowania do ugody. Jednak zasada ta ma zastosowanie tylko wtedy, gdy w sprawie uczestniczą strony o spornych interesach stron oraz występuje więcej niż jedna strona. Sprawy, w których uczestniczą strony postępowania o spornych interesach mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej. Organ administracji publicznej ustala po wszyciu postępowania, czy są sporne interesy stron postępowania, czy istnieje możliwość zawarcia pomiędzy nimi ugody odnośnie do całości lub części tych interesów i podjęcia czynności służących nakłonieniu do takiego załatwienia sprawy.

Zasada szybkości postępowania oznacza, że organy administracji publicznej mają obowiązek działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się jak najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy. Natomiast sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów powinny być załatwiane niezwłocznie. Treścią obowiązku wyprowadzonego z omawianej zasady ogólnej jest racjonalne projektowanie i prowadzenie czynności postępowania administracyjnego z możliwie najniższym nakładem kosztów, eliminowaniem zbędnych działań procesowych oraz unikaniem takich sytuacji, które powodują zwłokę, są przejawem opieszałości pracowników lub tendencji do przewlekania postępowania oraz załatwienia spraw.

Zasada pisemności oznacza, iż sprawy w postępowaniu administracyjnym załatwia się w formie pisemnej. Zasada ta służy ochronie interesów stron i uczestników postępowania administracyjnego. W postępowaniu administracyjnym dochodzi bowiem do ukształtowania bądź ustalenia praw i obowiązków, dlatego czynności prowadzące do ukształtowania lub ustalenia praw i obowiązków powinny być utrwalone i stwierdzone na piśmie. Zasada pisemności nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Art. 14 § 2 dopuszcza wyjątek od zasady pisemności. Według tego artykułu sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie. Jednak nawet wówczas treść oraz istotne motywy załatwienia sprawy powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.

ZASADY PODTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO

Zasady postępowania sądowoadministracyjnego wywodzi się z ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Można wyróżnić następujące zasady:

-Zasada równości stron i uczestników postępowania

-Zasada dyspozycyjności (rozporządzalności)

-Zasada kontradyktoryjności (sporności)

-Zasada koncentracji (skupienia) materiału procesowego

-Zasada kierownictwa sędziowskiego

-Zasada swobodnej oceny dowodów

-Zasada bezpośredniości

-Zasada ustności

-Zasada umiarkowanego formalizmu procesowego

-Zasada prawdy materialnej

-Zasada zwrotów kosztu postępowania

Elementy wspólne :

ZASADA LEGALIZMU (PRAWORZĄDNOŚCI)- art. 7 Konstytucji RP i art. 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych wprowadzają kryterium kontroli. Sądy służą ochronie praworządności. Sąd też sam musi przestrzegać prawo. Sędziowie są niezawiśli, podlegają tylko ustawie. Jeżeli sąd naruszy prawo to wyrok będzie uchylony.

Sfera wewnętrzna - Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej,

bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Strony mogą przytaczać nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych. Nieważność postępowania zachodzi:

1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego

do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik

strony nie był należycie umocowany;

3) jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed

sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie

osądzona;

4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli

w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;

5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;

6) jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy

Naczelny Sąd Administracyjny.

Sfera zewnętrzna - Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych

podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby sąd ten nie mógł rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi.

Jeżeli chodzi o postępowanie administracyjne zasada praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników postępowania oznacza, że na organie prowadzącym postępowanie spoczywa obowiązek podejmowania działań wyłącznie zgodnych z prawem ,a także obowiązek czuwania nad tym, aby wszyscy uczestnicy postępowania przestrzegali obowiązującego porządku prawnego. Natomiast obywatel może czynić wszystko to, czego przepisy obowiązującego prawa nie zabraniają. Art. 7 Konstytucji RP stanowiący o działaniu na podstawie i w granicach prawa odnosi się w pełnym zakresie również do organów administracji publicznej, które w stosunkach zewnętrznych, a więc z podmiotami niezależnymi od nich z racji odrębności struktury, zadań i funkcji, muszą mieć dla swoich działań podstawę w przepisach prawa powszechnie obowiązującego, akty normatywne o charakterze wewnętrznym nie mogą być podstawą do wydawania decyzji kierowanych do osób fizycznych, osób prawnych i innych niezależnych od administracji podmiotów.

ZASADA UDZIELANIA STRONOM INFORMACJI FAKTYCZNEJ I PRAWNEJ - zasada ta jest konstytucyjną ciągłością zasady równości. Sąd ma czuwać, aby strona nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa. Art. 6 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi : Sąd administracyjny powinien udzielać stronom występującym w sprawie, bez adwokata lub radcy prawnego, potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Art. 140 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi : Stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, obecnej przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący udziela wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka odwoławczego. Stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku doręcza odpis jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Jeżeli sąd doręcza odpis sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym

stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, poucza ją o terminie i sposobie wniesienia środka odwoławczego. Art. 163 ustawy Prawo o postępowaniu przed SA : Postanowienia ogłoszone na rozprawie sąd uzasadnia, gdy podlegają one zaskarżeniu i doręcza stronom. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu stronom. Gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć

z uzasadnieniem. Doręczając postanowienie należy pouczyć stronę występującą w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Uzasadnienie, o którym mowa, należy sporządzić w terminie siedmiu dni od dnia wydania postanowienia. Art. 210 PSA : Strona traci uprawnienie do żądania zwrotu kosztów, jeżeli najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie zgłosi wniosku o przyznanie należnych kosztów. Stronę działającą bez adwokata lub radcy prawnego sąd powinien pouczyć o skutkach niezgłoszenia wniosku w powyższym terminie. Jeżeli chodzi o zasadę udzielenia informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom w KPA ma ona chronić stronę postępowania administracyjnego przed nieznajomością prawa. Organ administracji publicznej ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania. Organ administracji publicznej powinien również czuwać nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu administracyjnym nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu powinny udzielać im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Obowiązek informacyjny musi być wykonywany przez organ z urzędu, bez osobnych wniosków stron lub uczestników postępowania i rozciąga się on na wszystkie stadia i czynności postępowania, aż do ich zakończenia w danej instancji administracyjnej. Zaniechanie ich wykonywania w trakcie postępowania ma znamiona naruszenia przepisów postępowania wpływającego na jego wynik. Strony postępowania mają prawo do uzyskania informacji o okolicznościach faktycznych istotnych dla sprawy, a drugi - informacje o prawie obowiązującym, na którego podstawie nastąpi załatwienie sprawy. Ponadto organ administracji publicznej musi poinformować stronę lub uczestnika postępowania o negatywnych skutkach podejmowanej przez nich czynności, jak też o takich skutkach bierności w określonych sytuacjach procesowych. Organ w takich sytuacjach ma obowiązek zapobiegania działaniu stron lub uczestników postępowania na własną szkodę przez udzielanie przestróg i informacji o prawidłowej formie i treści czynności, które powinny one podejmować.

ZASADA JAWNOŚCI - dotyczy akt i postępowania. Konstytucja RP : każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy. Art. 90 PSA : jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie. Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Wyjątki (utajnienie postepowania) : sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża moralności, bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu, a także gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową. Sąd na wniosek strony zarządza odbycie posiedzenia przy drzwiach zamkniętych, jeżeli wymaga tego ochrona życia prywatnego strony lub inny ważny interes prywatny. Postępowanie dotyczące tego wniosku odbywa się przy drzwiach zamkniętych. Postanowienie w tym przedmiocie sąd ogłasza publicznie. Podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych mogą być obecni na sali: strony, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony. Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie. Strony mają prawo dostępu do akt sprawy.

ZASADA EKONOMIKI PROCESOWEJ - (INACZEJ ZASADA SZYBKOŚCI POSTĘPOWANIA) - obywatel ma prawo do rozstrzygnięcia sprawy bez zbędnej zwłoki. W ustawie o postępowaniu przed SA nie ma konkretnego terminu na rozpatrzenie sprawy, jest termin na uzasadnienie wyroku tj. 14 dni od ogłoszenia wyroku. Mediacja - ma służyć zasadzie ekonomiki. Postępowanie uproszczone - bez rozprawy, dotyczy spraw gdzie stan faktyczny sprawy nie jest skomplikowany.

Przepisy szczegółowe ustanawiają jednak pewne terminy w niektórych przypadkach, np. :

-ustawa o dostępie do informacji publicznej : sąd ma 30 dni na rozpatrzenie sprawy

- ustawa o SKO : sprawy dotyczące odwołania prezesa SKO przed upływem kadencji, 30 dni

- ustawy samorządowe : 30 dni na rozpatrzenie skargi przez sąd

- ustawy o referendum lokalnym : 14 dni na rozpatrzenie skargi referendalnej

- ustawy o drogach publicznych : 30 dni na rozpatrzenie skargi

- ustawy powodziowe : 14 dni, 30 dni

Ustawa o skardze na bezczynność sądu : WAŻNE!

Od 7 września 2004 roku obowiązuje ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu. Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio, gdy na skutek działania lub bezczynności sądu albo komornika sądowego doszło do naruszenia prawa strony do przeprowadzenia i zakończenia bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy egzekucyjnej lub innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

Przewlekłość postępowania:

Strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Uprawnionym do wniesienia skargi jest:

• w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe - strona;

• w postępowaniu w sprawach o wykroczenia - strona;

• w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - strona lub wnioskodawca;

• w postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną;

• w postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania;

• w postępowaniu sądowo-administracyjnym - skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony;

• w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego - strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.

Właściwość sądu do złożenia skargi:

Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy. Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym - właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny. Sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach - sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności. Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie. Skargę składa się do sądu, przed którym toczy się postępowanie. Skargę dotyczącą przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach do sądu, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności.

Wymogi formalne skargi:

Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Skarga powinna ponadto zawierać:

• żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy;

• przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie.

Skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa.

Postępowanie:

Sąd w sprawie skargi wydaje orzeczenie w terminie dwóch miesięcy, licząc od daty jej złożenia. Sąd uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania. Na żądanie skarżącego sąd może zalecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty, odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie. Zalecenia nie mogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy. Uwzględniając skargę, sąd może, na żądanie skarżącego, przyznać od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika, odpowiednią sumę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 10.000 złotych. W wypadku przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania, ze środków własnych tego sądu. Skarżący może wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego po upływie 6 miesięcy, od daty wydania przez sąd orzeczenia.

ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI I JAWNOŚCI - zasada kontradyktoryjności to inaczej zasada sporności. U jej podstaw leży zasada skargowości. Na zasadzie skargowości oparte jest postępowanie sądowoadministracyjne. Zasada oficjalności to jest działanie z urzędu. Sąd czasami działa z urzędu. Zasada ta wchodzi w grę, gdy trzeba wyłączyć jawność, wyłączenie z urzędu strony, zawieszenie postępowania sądowadministracyjnego z urzędu, ale też na wniosek, umorzenie postępowania z urzędu (np. śmierć strony, bezprzedmiotowość orzekania), orzekanie o kosztach , inicjatywa w zakresie dowodów, odtwarzanie akt. Zasada ta nakłada na strony uczestniczące w procesie sądowym obowiązek przedstawienia materiału faktycznego i dowodowego oraz wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, do sądu zaś, jako arbitra, należy tylko ocena tego materiału. Z tą zasadą mamy do czynienia dopiero po spełnieniu pewnych warunków, a mianowicie:

1. oskarżonemu musza być postawione konkretne zarzuty,

2. strony procesowe muszą mieć zagwarantowaną swobodę podejmowania czynności procesowych;

3. muszą występować co najmniej dwie przeciwstawne strony oraz podmiot prowadzący, kierujący postępowaniem karnym.

4. musi istnieć równouprawnienie stron - strony muszą dysponować mniej więcej takimi samymi uprawnieniami.

Pełną zasadę kontradyktoryjności spotykamy dopiero w postępowaniu sądowym. W postępowaniu sądowym są tylko pewne przejawy tej zasady (np. prokurator do pewnych czynności <np. dowodowych> dopuszcza obie strony - pokrzywdzonego i podejrzanego). Kontradyktoryjność jest zasadą, która decyduje o strukturze postępowania. Jej wyrazem są przepisy dotyczące stron procesowych. Wyraźnym przejawem zasady kontradyktoryjności jest inicjatywa dowodowa stron (przeprowadzenie dowodów by udowodnić dane okoliczności). Strony mogą aktywnie uczestniczyć w postępowaniu dowodowym. Tzw. Głosy stron następują po zakończeniu postępowania dowodowego, przed wydaniem orzeczenia. Zasada kontradyktoryjności zakłada aktywną rolę sądu:

• ma on pełną inicjatywę dowodową - może sam wprowadzać dowody z urzędu;

• jest aktywny w toku przeprowadzania dowodów na rozprawie.

2. POJĘCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO A POJĘCIE POSTĘPOWANIA SĄDOWADMINISTRACYJNEGO

3. FUNKCJE PRAWA O POSTĘPOWANIU SĄDOWADMINISTRACYJNYM

4. ORGAN PROWADZĄCY POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE. POJĘCIE, KOMPETENCJA OGÓLNA I SZCZEGÓLNA, WYŁĄCZENIE ORGANU I PRACOWNIKA ORGANU, SPORY O WŁAŚCIWOŚĆ

5. STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO I JEJ SYTUACJA PRAWNA, KONCEPCJE LEGITYMACJI PROCESOWEJ STRONY, REPREZENTACJA STRONY W POSTĘPOWANIU

6. PODMIOTY NA PRAWACH STRONY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM I SĄDOWOADMINISTRACYJNYM

7. CZYNNOŚCI PROCESOWE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

8. DOWODY I POSTĘPOWANIE DOWODOWE W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

9. ORZEKANIE W SPRAWIE INDYWIDUALNEJ W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM. ZASADY ORZEKANIA, PROBLEMATYKA DECYZJI, PROBLEMATYKA POSTANOWIEŃ, UGODA, WSPÓŁDZIAŁANIE ADMINISTRACYJNE, UMORZENIE POSTĘPOWANIA, REKRYFIKACJA

10. WERYFIKACJA DECYZJI I POSTANOWIEŃ W TOKU INSTANCJI. ELEMENTY SKŁADOWE SYSTEMU WERYFIKACJI W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM, ODWOŁANIA, ZAŻALENIA, WNIOSEK O PONOWNE ROZPATRZENIE SPRAWY

11. TRYBY NADZWYCZAJNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, PROBLEM WADLIWOŚCI DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

12. WERYFIKACJA DECYZJI I POSTANOWIEŃ NA DRODZE ADMINISTRACYJNEJ I NA DRODZE SĄDOWADMINISTRACYJNEJ - PROBLEM KONKURENCJI

13. USTRÓJ I ORGANIZACJA POLSKIEGO SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO

14. PRAWO DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO I JEGO GWARANCJE

15. KONTROLA FUNKCJONOWANIA ADMINISTRACJI SPRAWOWANA PRZEZ SĄDY ADMINISTRACYJNE A KONTROLA ADMINISTRACJI SPRAWOWANA PRZEZ SĄDY POWSZECHNE

16. POJĘCIE SPRAWY SĄDOWADMINISTRACYJNEJ I JEJ ZAKRES RZECZOWY

17. RODZAJE SKARG DO SĄDU ADMINSTRACYJNEGO. WŁAŚCIWOŚĆ WOJEWÓDZKICH SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH I NSA

18. PODMIOTY POSTĘPOWANIA SĄDOWADMINISTRACYJNEGO

19. CZYNNOŚCI PROCESOWE W POSTEPOWANIU SĄDOWADMINISTRACYJNYM

20. KOSZTY POSTĘPOWANIA SADOWADMINISTRACYJNEGO

21. SYTUACJA PRAWNA ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W POST EPOWANIU PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI

22. SKARGA DO WSA.SKARGA A WNIOSEK

23. SAMOKONTROLA, POSTĘPOWANIE MEDIACYJNE

24. STADIA POSTĘPOWANIA PRZED WSA

25. ZAWIESZENIE I UMORZENIE POSTĘPOWANIA SĄDOWADMINISTRACYJNEGO

26. ORZECZENIA WSA

27. ŚRODKI ODWOŁAWCZE OD ORZECZEŃ WSA - SKARGA KASACYJNA, ZAŻALENIE

28. WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA SĄDOWADMINISTRACYJNEGO

29. UNIEWAŻNIENIE PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

30. GWARANCJE SKUTECZNOŚCI ORZECZEŃ SADÓW ADMINISTRACYJNYCH. ROSZCZENIE ODKSZODOWAWCZE

31. POSTEPOWANIE SADOWADMINISTRACYJNE ODRĘBNE I POMOCNICZE

32. SKARGA NA PRZEWLEKŁOŚĆ POSTĘPOWANIA SĄDOWADMINISTRACYJNEGO

---