Zagadnienia egzaminacyjne

1. Jakie organy w Polsce rozpoznają sprawy cywilne

- sądy powszechne i izba cywilna SN

2. Czy sąd może z urzędu podejmować czynności w celu uzupełnienia materiału dowodowego

- Do chwili nowelizacji w 1996 r. KPC w pełni wyrażał zasadę prawdy materialnej (obiektywnej). W związku z tym sąd mógł podejmować z urzędu czynności dopuszczalne według stanu sprawy, jakie uznał za potrzebne do uzupełnienia materiału i dowodów przedstawionych przez strony i uczestników postępowania, a zaniechanie przez sąd tych działań stanowiło podstawę zaskarżenia wyroku.

Obecnie uchylono również przepis art. 315 § 2 pozwalający sądowi na zarządzenie z urzędu uzupełnienia lub powtórzenia postępowania dowodowego w ramach zabezpieczenia dowodów

3. Czy i kiedy, sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata/radcy prawnego pouczeń co do czynności procesowych

- Sąd ma obowiązek udzielić stronom i uczestnikom występującym bez pomocy adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń dot. postępowania (art. 5 KPC)

4. Na czym polega zasada jawności i szybkości postępowania

- Jawność wobec osób postronnych (jawność zewnętrzna; czyli obecność publiczności na rozprawie o charakterze jawnym)

Art. 9 zd. 2 KPC - strona może żądać wglądu w akta, odpisów dokumentów

- sąd z urzędu lub na wniosek strony może zarządzić niejawność rozprawy ze względu na:

* tajemnicę państwową

* ochronę dobrych obyczajów

posiedzenie niejawne - nie każda rozprawa jest posiedzeniem; posiedzenie jest nieoficjalne, biorą w niej udział tylko sędziowie

rozprawa przy drzwiach zamkniętych - oficjalna rozprawa bez publiki

5. Na czym polega zasada prawdy i kontradyktoryjności

- Zasada prawdy

art. 3 KPC, który podkreśla, że strony i uczestnicy postępowania zobowiązani są dawać wyjaśnienia zgodne z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek, oraz przedstawiać dowody

Art. 212 KPC - przewodniczący przed rozpoczęciem postępowania, powinien za pomocą pytań kierowanych do stron (nie pełnomocników) ustalić, co jest dokładnie źródłem sporu; co jest sporne, a co jest niesporne między stronami.

Art. 6 KPC - sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu sprawy i dążyć do tego, by sprawę rozstrzygnąć już na pierwszym posiedzeniu

Art. 217 par. 2 KPC - sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli powołuje dowody jedynie dla zwłoki

Art. 50 - 60 KPC -reguluje, kiedy prokurator może brać udział w postępowaniu cywilnym

Gwarancje represyjne - polegają na stworzeniu odpowiednich warunków kontroli orzeczeń sądowych

Zasada kontradyktoryjności

„ten kto twierdzi, musi to udowodnić” (art. 6 KC)

- strony mogą prowadzić spór przed sądem

- jest przeciwieństwem zasady inkwizycyjności

* organ sądzący i oskarżający jest ten sam

- w USA zasada ta jest mniej akcentowana (sędzia jest mało aktywny w procesie; wysłuchuje wszystkich daje wiarę jednej z stron)

- art. 232 KPC

- zasada ta nie pozbawia sądu możliwości wydania orzeczenia na podstawie faktów powszechnie znanych, lub na faktach znanych sądowi z urzędu (art. 228 KPC)

6. Na czym polega zasada pisemności i ustności

- określa formę, w jakiej mogą lub powinny być dokonane czynności postępowania. Polskie postępowanie cywilne opiera się na zasadzie ustności z silnymi ograniczeniami na rzecz zasady pisemności. Wszystkie pisma procesowe muszą być złożone w formie pisemnej, protokół musi być spisany, dlatego przeważa zasada pisemności - wszystko co zostanie powiedziane musi być zapisane. W pewnych okręgach przeważa jednak zasada ustności. Problem dotyczy ustalenia zakresu obowiązywania tych zasad, ograniczenia zasady pisemności na rzecz zasady ustności.

7. Jaki wpływ na postępowanie cywilne mają wyroki karne

- Wpływ postępowania karnego na cywilne

- zasada respektowania rozstrzygnięć podjętych w poszczególnych sprawach

- znaczenie ma związanie sądu w sprawie cywilnej wyrokiem karnym, którego moc wiążąca oznacza, że ustalenia faktyczne wyroku karnego obowiązują sąd cywilny, i nie mogą być w postępowaniu cywilnym obalane albo pominięte

- ustalenia sądu karnego są niewystarczające do wydania wyroku cywilnego - potrzebne jest dalsze postępowanie

- ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 zd. 1 KPC)

* zgodnie z art. 59 KK, wyrok skazujący to także taki, w którym sąd odstąpił od wykonania kary

- sądu cywilnego nie wiążą ustalenia dot. okoliczności pobocznych zawarte w wyroku karnym

- jeżeli postępowania cywilne karne i cywilne toczą się jednocześnie:

* sąd cywilny może zawiesić postępowanie (art. 177 par. 1 pkt. 4 KPC)

* art. 180 par. 1 pkt. 4 KPC - gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania - z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie ; sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podając dalsze postępowanie

- art. 403 par. 2 KPC - można żądać wznowienia sprawy, jeżeli wykryto istotne okoliczności lub środki dowodowe, na które strona wcześniej nie mogła się powołać

8. Na czym polega właściwość rzeczowa, miejscowa, przemienna, wyłączna i instancyjna

- Właściwość rzeczowa (art. 16 KPC)

- wyznacza zakres spraw ze względu na przedmiot , czyli jakie w I instancji są rozpoznawane sprawy przez sądu rejonowe, a jakie przez okręgowe (art. 17 KPC)

- art. 18 par. 2 KPC

Właściwość miejscowa

- zakres spraw jakie rozpoznają poszczególne sądy

- zazwyczaj dla 6-7 gmin tworzy się sąd rejonowy

Właściwość ogólna

- powództwo powinno być wytoczone w sądzie właściwym dla pozwanego

* ostatnie, znane miejsce pobytu w Polsce jest właściwie dla wniesienia pozwu

Właściwość przemienna

- gdy na podstawie przepisów ustawy przysługuje wybór właściwości ogólnej lub innego sądu

* ułatwienie w dochodzeniu niektórych roszczeń stronie powodowej

* np. sprawy alimentacyjne

* art. 32 do 37 KPC ; art. 461 KPC - przywilej dla pracownika

Właściwość wyłączna

- nie wchodzą w grę inne właściwości; właściwy jest jeden i tylko jeden sąd

* powództwa o własność

* sprawy spadkowe

* powództwo wynikające ze stosunku małżeństwa

* powództwo wynikające ze stosunku spółdzielczego

Właściwość instancyjna

- przepisy właściwości instancyjnej ustalają jaki organ jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy w pierwszej instancji, a jaki w drugiej instancji

9. Skład sądu

Zasadą w procesie cywilnym jest jednoosobowy, zawodowy skład sądu, natomiast w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach rodzinnych z wyjątkiem spraw o alimenty, skład sądu to jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników. W sprawach zawiłych oraz w sprawach o charakterze precedensowym, prezes sądu może wyznaczyć trzyosobowy skład zawodowy. W drugiej instancji również sprawy rozstrzyga trzyosobowy skład zawodowy, podobnie jak w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym z wyjątkiem czynności wyraźnie przez KPC przekazanych jednemu sędziemu.

10. Wyłączenie sędziego

- E. Wyłączenie sędziego (Art. 49 KPC)

- ta instytucja została stworzona dla zapewnienia praworządnego i obiektywnego orzekania;

- przesłanki

* uznanie, że sędzia jest nieodpowiedni dla orzekania w danej sprawie

bliski stosunek sędziego do sprawy lub strony

ten sam sędzia nie może sadzić w I i II instancji tej samej sprawy

* podejrzenie o stronniczość

* wyłączenia dokonuje się na wniosek własny sędziego lub na wniosek strony; chodzi o sytuację, w które między stronom a sędziom może zachodzić stosunek, który mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego

- sędziego wyłącza 3 sędziów na posiedzeniu niejawnym

- strona zgłaszająca wniosek o wyłączenie powinna uprawdopodobnić (nie udowodnić!) przyczynę wyłączenia; sędzia, który ma być wyłączony, składa w tej sprawie wyjaśnienie przed sądem (art. 52 KPC)

- skarga o wznowienie postępowania, w przypadku nie wyłączenia się sędziego

* (art. 401 pkt. 1 KPC) Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności

1. Jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia

11. Czy prokurator może występować w sprawach cywilnych

- Prokurator (art. 57 KPC i nast.)

1. Udział prokuratora w sądowym postępowaniu cywilnym wyraża się w trzech formach

- możliwość wytoczenia powództwa

- wstąpienia do toczącego się postępowania

- możliwość zaskarżenia orzeczeń, nawet tych prawomocnych

Sąd nie zasądza kosztów za udział prokuratora w postępowaniu

12. Czy i kiedy organizacje społeczne mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli

- Organizacje społeczne

- art. 8, 61, 462 KPC ustalają zasady udziału organizacji społecznych w postępowaniu

- organizacje takie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej

- członkowie zarządu reprezentują organizację

13. Stosowanie norm prawa procesowego miejscu i czasie

- Stosowanie norm procesowych

- terytorialny zasięg obowiązywania pokrywa się z terytorium danego państwa

- sąd może w zasadzie stosować tylko krajowe prawo procesowe [zasada lex fonium]

- prawo prywatne międzynarodowe określa, jakie prawo materialne ma zastosowanie (np. sądy niemieckie orzekają przy użyciu polskiego prawa materialnego)

* Polska zawiera różne umowy międzynarodowe i konwencje, na podstawie których polski sąd może orzekać na podstawie prawa materialnego obcego

* sąd polski może odmówić wykonania odezwy sądu innego państwa, jeżeli wykonanie to naruszyłoby podstawowe zasady prawa polskiego (art. 1032 par. 1 KPC)

* stosowanie w czasie - stosuje się to prawo, które obowiązuje w czasie dokonywania czynności procesowych [zasada aktualności]

* zasada lex retro non agit nie obowiązuje w przypadku, gdy prawo wcześniejsze jest korzystniejsze

* jeżeli w trakcie sprawy zmieniono przepisy, to w konkretnym przypadku są stosowane stare przepisy aż do zakończenia sprawy

14. Jurysdykcja krajowa sądów polskich

- Jurysdykcja krajowa

- stwierdzenie, że sprawa może być rozpatrywana przez sąd konkretnego państwa; władza państwa do stosowania prawa i realizacji porządku prawnego na swoim terytorium

* oznaczenie zakresu kompetencji sądu danego państwa w sprawach cywilnych

- łącznik - element łączący sprawę z sądem konkretnego państwa, może mieć charakter podmiotowy lub przedmiotowy,

* przedmiotowy - wszelkie spory dot. nieruchomości w Polsce mogą się toczyć tylko przed sądem polskim [jest to jednocześnie jurysdykcja wyłączna]

* podmiotowy - sprawy rozwodowe [można sprawę toczyć przed różnymi sądami]

- zakres jurysdykcji krajowej może być szerszy niż zakres funkcjonowania sądownictwa danego państwa, i może wykraczać poza jego terytorium, obejmując podmioty prawa związane z miejscem zamieszkania lub obywatelstwem innego państwa

- zakres jurysdykcji krajowej może być węższy, jeżeli weźmiemy pod uwagę immunitety dyplomatyczne

- państwo samo określa w granicach swej suwerennej władzy zakres kompetencji swoich organów sądowych

- normy dot. jurysdykcji krajowej są częścią systemu prawa krajowego

* tzw. konflikty jurysdykcyjne (który sąd ma rozpoznawać)

* często problemy jurysdykcyjne są regulowane w umowach dwustronnych między państwami

* uznanie wyroku sądu zagranicznego sprawia, że powoduje non na terenie RP skutki prawne

* stwierdzenie wykonalności wyroku sądu zagranicznego

- art. 1145 -1153 KPC

- jeżeli sąd ustali brak jurysdykcji, to oddala pozew/wniosek (art. 1099 KPC)

- w sprawach małżeńskich/rozwodowych łącznikami są

* obywatelstwo, miejsce zamieszkania , znajdowanie się przedmiotu sporu na terenie Polski

Zwolnienie spod jurysdykcji krajowej

- immunitet dyplomatyczny i sądowy [powoduje to wyłom w suwerenności państwa]

- państwo jako podmiot prawa międzynarodowego publicznego ma immunitet

* od immunitetu państwa należy odróżnić immunitet sądowy osób eksterytorialnych, to jest osób zwolnionych spod władzy państwa, na terytorium którego się znajdują (wobec takich osób bezskuteczna jest egzekucja, jak i pozew cywilny; art. 1111 KPC)

- ograniczony immunitet

* konsulowie, pracownicy ambasad i konsulatów

* korzystają tylko w zakresie wykonywanych obowiązków

15. Przesłanki procesowe

- Dopuszczalność drogi sądowej jest bezwzględną przesłanką procesową, brak tej przesłanki powoduje, że pozew zostaje odrzucony/sprawa zostaje umorzona.

Niedopuszczalność drogi sądowej może być bezwzględna i względna

- bezwzględna niedopuszczalność

* gdy sprawa nie podlega rozpatrzeniu przez sąd powszechny, nie ma charakteru sprawy cywilnej

- względna niedopuszczalność

* gdy sprawa w znaczeniu prawa materialnego może zostać rozpoznana przez sąd powszechny lub polubowny, zależy od woli zainteresowanych podmiotów

- czasowa niedopuszczalność

* zachodzi, gdy określona sprawa cywilna może być załatwiona przez sąd powszechny, po obligatoryjnym przeprowadzeniu postępowania przed innym organem

np. postępowanie reklamacyjne, postępowanie w ZUS-ie

- pierwotna niedopuszczalność

* czy zachodziła w chwili wszczęcia postępowania

- następcza niedopuszczalność

* czy powstała w toku postępowania

- sprawy powinny być rozpatrywane we właściwym trybie procesu lub nieprocesu

* właściwy tryb postępowania rozpoznawczego stanowi jedynie względną przesłankę procesową (w razie naruszenia tej przesłanki, nie zachodzi nieważność postępowania)

* jeżeli sąd stwierdzi rozpoznawanie we niewłaściwym trybie, dalsze prowadzenie sprawy powinno się odbywać we właściwym trybie

* sygnatura I C oznacza zazwyczaj tryb procesu

* sygnatura Ns oznacza zazwyczaj tryb nieprocesu

- czynności dokonane w niewłaściwym trybie pozostają mocy, ale każda ze stron może żądać powtórzenia czynności dokonanych bez ich udziału (art. 201 par. 2 KPC)

- sąd odwoławczy bierze pod uwagę niewłaściwość trybu/miejscowości tylko pod warunkiem wniesienia zaskarżenia tego faktu

- sprawa musi odbywać się w sądzie właściwym miejscowo

* sąd przekazuje sprawę właściwemu miejscowo sądowi

* niewłaściwość miejscowa jest przesłanką nieważności względnej

* przekazanie jest jednorazowe, nie kumuluje się; może zostać dokonane tylko raz

- zazwyczaj odbywa się w trybie nieprocesu, ale można zastosować tryb procesu

* podział majątku wspólnego po rozwodzie

16. Dochodzenie roszczeń wynikających z przestępstwa

- A. Artykuł 12 KPC

- roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach przewidzianych przez ustawę w postępowaniu karnym

B. Powództwo adhezyjne

- mogą być dochodzone tylko roszczenia majątkowe

- może być wniesione przez samą osobę poszkodowaną, jak też i przez prokuratora (art. 54 KPK)

- może być złożone najpóźniej do momentu rozpoczęcia rozprawy głównej

- sąd karny może odmówić przyjęcia powództwa adhezyjnego, albo zostawić je bez rozpoznania, jeżeli :

* okaże się, że proces o to samo roszczenie toczy się już w postępowaniu cywilnym

* okaże się, że o tym roszczeniu prawomocnie orzeczono w innym postępowaniu

* sąd karny stwierdzi, że roszczenie powoda cywilnego nie ma bezpośredniego związku z przedmiotem oskarżenia (art. 65 KPK)

17. Co to jest współuczestnictwo procesowe

18. Współuczestnictwo formalne i materialne

19. Współuczestnictwo jednolite i konieczne

- Współuczestnictwo

- kilka podmiotów może być po jednej stronie

- połączenie kilku roszczeń w jednym procesie

- współuczestnictwo czynne lub bierne

* po stronie pozywającej lub pozwanej

- materialne i formalne

* formalne - polega na tym, że roszczenie współuczestników jest oparte na takiej samej podstawie, a roszczeń jest wiele

* materialne - polega na tym, że roszczenie współuczestników jest oparte na tej samej podstawie (roszczenie jest jedno)

- jednolite i konieczne

* jednolite - dotyczy rozstrzygnięcia (wyrok jednolity, jednakowy dla wszystkich podmiotów określonej strony)

* konieczne - dotyczy udziału w postępowaniu (konieczny jest udział określonych podmiotów w postępowaniu)

20. Interwencja główna i uboczna

- Interwencja

- główna

* polega na tym, że osoba trzecia zgłasza się do sądu z roszczeniem przeciwko osobom które pomiędzy sobą prowadzą już proces

- uboczna

* osoba trzecia zgłasza interes prawny polegający na tym, że ma ona interes w tym, by postępowanie wygrała konkretna strona

* interwencję uboczną można zgłosić do końca postępowania w I instancji

21. Przypozwanie i dopozwanie

- Dopozwanie

* sąd może dopozwać osobę, by wzięła ona udział w postępowaniu

- przypozwanie

* polega na tym, że za pośrednictwem sądu strona informuje osobę o tym, że może ona wystąpić z interwencją uboczną

Przypozwanie

- jest powiązane z interwencją uboczną

- polega na tym, że strona w toczącym się procesie może za pośrednictwem sądu zawiadomić osobę trzecią o toczącym się procesie, i wezwać ją do wzięcia udziału w procesie w charakterze interwenienta ubocznego (art. 84 KPC)

- można dokonać go na piśmie procesowym do dnia zamknięcia postępowania w I instancji

- osoba, która otrzymała przypozwanie, nie jest zobowiązana do wzięcia udziału w procesie

* nie wzięcie udziału w procesie może mieć negatywne skutki przy dochodzeniu ewentualnych roszczeń dla osoby powiadamianej

22. Pełnomocnictwo procesowe

Pełnomocnicy procesowi

- umocowanie do działania w cudzym imieniu (art. 86 - 88 KPC)

- pełnomocnik w postępowaniu cywilnym ma inne umocowania niż pełnomocnik w myśl przepisów kodeksu cywilnego

- pełnomocnictwo

* szczególne

określa się zakres możliwości

ograniczenie do konkretnej sprawy, w konkretnej instancji

* ogólne

umocowanie do podejmowania wszystkich decyzji

- pełnomocnictwa udziela się na piśmie

* udziela się adwokatowi lub radcy prawnemu, ew. innej osobie

- adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy mogą sami uwierzytelnić odpisy swojego pełnomocnictwa (art. 89 KPC)

- pełnomocnik ma prawo do działania w imieniu mocodawcy [umocowanie zewnętrzne]

- stosunek prawny wewnętrzny łączący pełnomocnika z mocodawcą to umowa zlecenia

* wtedy pełnomocnik ma obowiązek działania

* może odpowiedzieć za niestaranne działanie

- artykuł 87 KPC reguluje, kto może być pełnomocnikiem

- pełnomocnictwo wygasa

* przez śmierć pełnomocnika, względnie mocodawcy

* poprzez osiągnięcie celu

* wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę

* wypowiedzenie pełnomocnictwa przez pełnomocnika (wyjątkowo)

- art. 379 par. 2 KPC [nienależyte umocowanie]

7

---