Podstawy postępowania cywilnego
Zaliczenie: praca pisemna na zaliczenie
Literatura: Krześ Marszałkowska, „Postępowanie Cywilne”, 2011; Kodeks postępowania cywilnego;
Temat: Pojęcie i rodzaje postępowania cywilnego
Postępowanie cywilne: jest to prawnie zorganizowana działalność sądów i innych organów z udziałem zainteresowanych podmiotów, której głównym przedmiotem jest sprawa cywilna w rozumieniu art. 1 KPC (Kodeksu Postępowania Cywilnego – podstawowe źródło)
Art. 1 KPC: zawiera definicje sprawy cywilnej i według tego przepisu sprawami cywilnymi, które są rozpoznawane w postępowaniu cywilnym są sprawy z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz inne przekazane do tego postępowania, na mocy przepisów szczególnych. Na tle tego artykuły odróżnia się sprawy w znaczeniu materialno – prawnym od spraw w znaczeniu formalno – prawnym.
Sprawa w znaczeniu materialno - prawnym: dotyczy spraw o stosunku cywilno – prawnym, czyli z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.
Sprawa w znaczeniu formalno – prawnym: jest taka sprawa, która nie dotyczy tych stosunków cywilno – prawnych, ale została przekazana do postępowania cywilnego, na mocy przepisów szczególnych. (sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych)
Szczególnym rodzajem sprawy cywilnej, jest sprawa gospodarcza oraz sprawa egzekucyjna.
Sprawa gospodarcza: do 03.07.2012 pojęcie sprawy gospodarczej było uregulowane w kodeksie postępowania cywilnego w art. 4791 i służyło ustawodawcy do wskazania spraw, które są rozpoznawane w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Pojęcie sprawy gospodarczej było zdefiniowane w Ustawie z 24.05.1989r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych.
Na mocy nowelizacji, która weszła w życie w dniu 03.05.2012r. zostały uchylone przepisy ogólne o postępowaniu w sprawach gospodarczych. (Obecnie nie ma w KPC definicji sprawy gospodarczej).
Sprawami gospodarczymi są sprawy, które spełniają następujące warunki:
Podmiotowy: sprawy między przedsiębiorcami
Przedmiotowy: sprawy ze stosunków cywilnych
Funkcjonalny: sprawy w zakresie prowadzonej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej.
Za sprawy gospodarcze uznaje się również inne sprawy wymienione w Art. 2, ustępie 2 w Ustawie z 1989r.
Sprawa egzekucyjna: KPC Art. 758: sprawa cywilna, która może być wykonana w postępowaniu egzekucyjnym.
Rodzaje postępowania cywilnego:
Postępowanie sądowe: są to takie postępowania, które są prowadzone przez sądy powszechne lub inne organy państwowe
Postępowanie rozpoznawcze: celem tego postępowania jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy cywilnej.
Tryb procesu cywilnego (spór o prawo)
Tryb postępowania nieprocesowego
Postępowanie pomocnicze: celem jest ułatwienie, usprawnienie lub umożliwienie przebiegu postępowania głównego.
Postępowanie egzekucyjne: celem jest wykonanie tytułu wykonawczego, czyli zaspokojenie wierzycieli
Międzynarodowe Postępowanie Cywilne: postępowanie cywilne prowadzone w sprawach z elementem międzynarodowym.
Postępowanie upadłościowe: tzw. Egzekucja generalna czy uniwersalna, która jest kierowana do całego majątku dłużnika (to postępowanie nie jest zdefiniowane w KPC)
Postępowanie pozasądowe: są prowadzone przez inne prowadzone przez inne podmioty niż sądy i organy państwowe
Mediacje
Postępowanie przed sądami polubownymi (sądy arbitrażowe)
Postępowanie naprawcze
Wszystkie definicje w/w postępowań są uregulowane w KPC natomiast prawo upadłościowe i naprawcze jest uregulowane w Ustawie.
Postępowanie Rozpoznawcze: jest jednym z rodzajów sądowego postępowania cywilnego. Postępowanie to, dzieli się na dwa tryby: tryb procesu cywilnego i tryb postępowania nieprocesowego. Proces cywilny jest wewnętrznie zróżnicowany, w ramach tego procesu są uregulowane postępowanie zwykłe oraz postępowania odrębne. Postępowanie zwykłe uregulowane jest w Art.15-42412 i stosownie do treści §1 art. 13 KPC, co do zasady sąd rozpoznaje sprawy w procesie w postępowaniu zwykłym. W postępowaniu odrębnym sąd rozpoznaje sprawy tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Ponadto przepisy o procesie na podstawie art.13§2 stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań uregulowanych w KPC. Odpowiednie stosowanie tych przepisów oznacza, że będą takie przepisy, które należy stosować bez jakichkolwiek modyfikacji, będą takie przepisy, które należy stosować z modyfikacjami, uwzględniającymi specyfikę postępowania do którego są stosowane oraz będą takie przepisy, które w ogóle nie będą miały zastosowania. Postępowania odrębne ustawodawca uregulował w taki sposób, że uregulował tylko odrębności natomiast w pozostałym zakresie mają do nich zastosowanie wprost przepisy o procesie o postępowaniu zwykłym. Postępowania odrębne zostały wprowadzone ze względu na charakter spraw, które wymagały szczególnego uregulowania, należą do nich: sprawy małżeńskie, sprawy ze stosunków między rodzicami a dziećmi, sprawy o ochronę naruszonego posiadania, sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, sprawy z zakresy konkurencji, sprawy z zakresu o uznanie postanowień wzorca, sprawy z zakresu regulacji energetyki, telekomunikacji, transportu kolejowego ponadto mamy jeszcze następujące postępowania odrębne: upominawcze, nakazowe, uproszczone, europejskie trans graniczne, elektroniczne postępowanie upominawcze.
Cechy charakterystyczne postępowania cywilnego: proces cywilny jest wszczynany na żądanie powoda, czyli poprzez wytoczenie powództwa. W procesie cywilnym możemy mieć tylko dwie strony procesowe: strona powodowa, która inicjuje wszczęcie procesu, strona pozwana, przeciwko której powództwo zostało wytoczone. Po każdej ze stron może występować więcej podmiotów, wówczas między tymi podmiotami zachodzi tzw. współuczestnictwo procesowe. Pismem wszczynający proces cywilny jest pozew. W procesie cywilnym obowiązuje zasada dyspozycyjności, z której wynika to strony są dysponentami swoich roszczeń, mogą je ograniczać, rozszerzać bądź cofać. Proces cywilny kończy się wydaniem wyroku, jest orzeczeniem merytorycznym wydawanym w imieniu Rzeczypospolitej Polski.
Postępowanie nieprocesowe: jest jednym z trybów postępowania rozpoznawczego, jest ono prowadzone wtedy, gdy nie ma sporu o prawo, postępowanie może być powołane również z urzędu. W postępowaniu tym nie ma stron, lecz występują uczestnicy postępowania nieprocesowego. Uczestnikiem może być każdy czyich praw dotyka wynik postępowania. (Nie ma ograniczonej liczy uczestników). Postępowanie to kończy się wydaniem postanowienia, co do istoty sprawy, jest to postanowienie merytoryczne, które jest odpowiednikiem wyroku, występującego w procesie cywilnym.