Wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych

Świadczenie pracy może odbywać się na podstawie umów prawa cywilnego. W obrocie prawnym często występują umowy określone w Kodeksie cywilnym, takie jak: umowa o dzieło, zlecenia, o świadczenie usług, agencyjna.

Według art. 627 K.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Najistotniejszą cechą umowy o dzieło jest obowiązek wykonawcy dostarczenia gotowego rezultatu, materialnego efektu pracy, za który przysługuje wynagrodzenie, przy czym wykonawca ponosi pełną odpowiedzialność za wynik swej pracy.

Uregulowana w art. 734 K.c. umowa zlecenia jest umową o dokonanie czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy. Umowy zlecenia niekiedy zawierane są jako umowy o świadczenie usług, do których z mocy art. 750 K.c. stosuje się przepisy o zleceniu. Jest to umowa starannego działania i przyjmujący zlecenie nie odpowiada za nieosiągnięcie efektu swojej pracy, a jedynie za niedołożenie należytej staranności w jej wykonywaniu.

Zgodnie z art. 758 K.c., przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń woli kontrahentów agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie.

Jeszcze jednym rodzajem umowy cywilnej, na podstawie której może być świadczona praca, jest umowa o zarządzanie podmiotem gospodarczym, zwana kontraktem menedżerskim. Kontrakt menedżerski należy do umów nienazwanych, do których stosuje się wprost albo odpowiednio na mocy art. 750 K.c., przepisy regulujące umowę zlecenia. Stronami umowy o zarządzanie są:

pracodawca (właściciel przedsiębiorstwa działający bezpośrednio lub przez organ nadzorczy),

specjalista w zakresie zarządzania, który na mocy umowy zostaje upoważniony do podejmowania czynności faktycznych i prawnych w celu prowadzenia przedsiębiorstwa.

W ramach tej umowy menedżer zobowiązuje się do starannego zarządzania przedsiębiorstwem w celu osiągnięcia jak najlepszych wyników finansowych. Mimo to umowa menedżerska nie może być uznana za umowę rezultatu, a raczej jest umową starannego działania.

Elementami charakterystycznymi dla umowy cywilnej są:

brak ingerencji podmiotu zlecającego w proces pracy,

brak podporządkowania zleceniodawcy i wykonywania zadania pod jego kierownictwem,

możliwość zastępstwa wykonania umowy przez inną osobę (nie jest to warunek niezbędny),

ponoszenie przez zleceniobiorcę kosztów wyposażenia i innych związanych z wykonaniem usługi oraz ryzyka jej niewykonania,

dopuszczalna inna forma niż pisemna,

możliwość zastrzeżenia kary umownej na wypadek niewykonania lub niewłaściwego wykonania umowy,

stosowanie przepisów prawa cywilnego do spraw nieuregulowanych umową.

Uwaga! Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Pracy należy wnoszenie powództw, a za zgodą zainteresowanej osoby - uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy, o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy (art. 10 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy - Dz. U. nr 89, poz. 589).

Zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 K.p. ewidentnie powinna być zawarta umowa o pracę, podlega karze grzywny jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest ścigane na podstawie art. 281 pkt 1 K.p.