HEgLOWSKA fiLOZOfIA DZIEJÓW
Główne idee heglowskiej filozofii dziejów;
1) światem rządzi Rozum;
2) dzieje są realizacją wolności;
3) nie ma rozumności i wolności poza państwem
Hegel analizując dzieje powszechne (od starożytności do czasów mu współczesnych) krytycznie odnosi się do dotychczasowego dorobku w tej dziedzinie. Jego zdaniem nie wystarczy tu „dziejopisarstwo pierwotne"- opisywanie zdarzeń ani „dziejopisarstwo refleksyjne"- rozmazujące i utrudniające poznanie prawdy. Trzeba przejść do „dziejopisarstwa filozoficznego" czyli „myślącego rozważania spraw", co umożliwia poznanie tego, że to „rozum panuje nad światem, że przeto i bieg dziejów powszechnych był rozumny" oraz jest „.koniecznym pochodem ducha świata, ducha, którego istota jest wprawdzie zawsze jedna i ta sama, lecz który tę swoją jedną istotę rozwija w istnieniu świata". Rozum nie jest tylko ideałem, powinnością, ale „wprowadza" celowość w świat zjawisk, w świat przyrody i dzieje powszechne.
Tendencją wiodącą mimo wielu różnych zdarzeń jest dążenie do osiągnięcia uświadomionej wolności (od wolności jednostkowej poprzez wolność (świadomość wolności) grupową -do wolności powszechnej). Duch osiąga pełnię swej świadomości dopiero w ludach germańskich pod wpływem chrystianizmu, gdy wolność urzeczywistnia się w całej ludzkości.
Możliwe jest to jednak tylko w państwie spełniającym w całym rozwoju podstawową funkcje, jako najwyższe ucieleśnienie ducha świata, cel sam w sobie i najwyższe prawo dla poddanych. Uniwersalizm Hegla, dający przewagę ogółowi nad jednostką doprowadził do postrzegania państwa jako najwyższego szczebla ustroju społecznego. Było ono dla niego nie przypadkowym wytworem jednostek, ale nieunikniona postacią, do której duch obiektywny musi dojść w swym rozwoju. Było dla niego wyższą formą ustroju niż społeczeństwo, gdyż społeczeństwo jest wytworem czynników naturalnych, państwo zaś ideowych. Dlatego przyznawał mu najwyższy autorytet; naród zorganizowany w państwo był dlań największą ziemską potęgą. Pisał „Państwo jest boską ideą istniejącą na ziemi”, „jest rzeczywistością idei moralnej”, „jest ucieleśnieniem racjonalnej wolności”. Miał państwo za pierwotniejsze i istotniejsze od jednostki , która dopiero w ramach państwa nabiera realności i wartości moralnej.
W swej Fenomenologii ducha
przedstawia on szeroką panoramę dialektycznego rozwoju
ludzkości, która (przez kolejne wielorakie doświadczenia)
zmierza od etapu Ducha Subiektywnego, przez
kształtowanie Ducha Obiektywnego, aż do osiągnięcia
finału — urzeczywistnienia Ducha Absolutnego
Filozofia ducha
Duch subiektywny
Podstawową kategorią filozofii Hegla jest duch (świadomość), który wyobcowuje się i ponownie się jedna ze sobą. Poprzez filozofię duch poznaje samego siebie jako podmiot i jako substancję. Podstawą poznania i jednocześnie podstawą rzeczywistości jest dialektyka. Podstawowa reguła dialektyki heglowskiej jest następująca: "Każda teza zawiera już w sobie antytezę, obydwie zaś zostają zniesione w syntezie". Mimo tego zniesienia, synteza zapośrednicza w sobie zarówno tezę, jak i antytezę.
Duch subiektywny występuje w trzech różnych formach:
duch wyłaniający się z przyrody i określony w sposób bezpośredni (badany przez antropologię);
świadomość przeciwstawiająca się zastanej przyrodzie (badana przez fenomenologię);
duch odnoszący się do własnych określeń (poznawany przez psychologię).
„Fenomenologia ducha” opublikowana w 1807 roku za etapy drogi świadomości do wiedzy absolutnej uważa:
samowiedzę,
rozum,
ducha i
religię.
Ten proces poznania będzie miał kres, gdy "pojęcie przedmiotu odpowiadać będzie przedmiotowi pojecia".
Duch obiektywny
Duch obiektywny przekracza subiektywność, aby kształtować świat zewnętrzny zgodnie ze swoją wolą. Wytworem ducha obiektywnego jest prawo. Hegel opracował szczegółowo swoją filozofię prawa. Jej charakterystycznym uogólnieniem były słowa: "Co jest rozumne, jest rzeczywiste; a co jest rzeczywiste jest rozumne". Ta zasada została przyjęta za pośrednictwem tzw. prawicy heglowskiej jako półoficjalne hasło konserwatystów w państwie pruskim, sankcjonujące istniejący stan rzeczy. Hegel nie uważał jednak państwa pruskiego za ucieleśnienie rozumności: rzeczywiste dla niego były nie byty historyczne, w rodzaju określonego państwa, ale wieczna teraźniejszość, która trwa zawsze i zawiera w sobie całą zniesioną przeszłość.
Prawo składało się według Hegla z trzech części:
prawa abstrakcyjnego - zewnętrznej, obiektywnej formy,
moralności - subiektywnego, wewnętrznego przekonania,
etyki - zjednoczenia sfery subiektywnej i obiektywnej w postaci rodziny, społeczeństwa obywatelskiego i państwa, stanowiącego gwarancję wolności.
Historia ludzkości jest historią tryumfu wolności, z powodu wzajemnej zależności ludzi. Stan pierwotny - niewolnictwo - generuje potrzebę wolności, dzięki której zostaje obalone. Historia toczy się przechodząc z jednego stanu - tezy - w jego przeciwieństwo, czyli antytezę. W rezultacie wyłania się synteza, która staje się sama tezą. Ten proces jest jednak rozumny.
Duch absolutny
Duch absolutny konstytuuje się dzięki tożsamości wiedzy o sobie i przejawia w sztuce, filozofii oraz objawionej religii. Sztuka jest przejawem ducha absolutnego w zmysłowej formie, piękno stoi pośrodku "między zmysłowością jako taką i czystym myśleniem". Filozofia ma za zadanie ujmować w myślach własną epokę oraz człowieka i dzięki temu samopoznaniu odkryć swoją tożsamość z religią chrześcijańską, która zdaniem Hegla "odpowiada w pełni treści prawdziwej filozofii". Poznanie Boga stanowi ostateczny cel filozofii, albowiem "Człowiek zna Boga tylko w takim stopniu, w jakim Bóg w człowieku poznaje samego siebie".
POJĘCIE Alienacji
Trzy pojęcia heglowskie: alienacja , uprzedmiotowienie (reifikacja) i rozwiązanie sprzeczności stanowią punkt wyjścia filozofii marksistowskiej. Alienacja oznacza pozostawanie w stanie konfliktu z innymi ludźmi, który rozgrywa się także w ich wnętrzu. Prowadzi ona do uprzedmiotowienia: człowiek postrzegając społeczeństwo, prawo i porządek moralny jako antagonistyczne siły zaczyna traktować ludzi i społeczeństwo jako „przedmioty”. Według Hegla człowiek może rozwiązać tę sprzeczność, kiedy zda sobie sprawę, że stał się obcym w stworzonym przez siebie świecie i wkroczy na drogę budowania samoświadomości. Marks uzna alienację i reifikację relacji międzyludzkich za produkt kapitalizmu, a rozwiązanie tej sprzeczności zobaczy w rewolucji socjalistycznej.
Rola Jednostki w historii
"Ludzie wielcy w historii to właśnie ludzie, których cele partykularne zawierają treść substancjalną wyrażającą wolę ducha świata(...) Wielkie postacie historyczne nie mają zazwyczaj tej praktycznej trzeźwości, aby pamiętać o takich czy innych drobiazgach, aby liczyć się z wieloma rzeczami, gdyż oddane są niepodzielnie i bez zastrzeżeń jednemu tylko celowi. Dlatego też zdarza się nieraz, że odnoszą się lekkomyślnie do innych spraw wielkich, a nawet świętych, i postępowanie to można oczywiście z moralnego punktu widzenia ganić. Ale wielki człowiek musi zdeptać na swej drodze niejeden niewinny kwiat i niejedną rzecz zburzyć."
Zgadzacie się z heglowskim pojmowaniem roli jednostki w dziejach?
Hegel O Rewolucji FRANCUSKIEJ
Oto fragment z Hegla, dotyczący Rewolucji Francuskiej: "Myśl i idea prawa zdobyły sobie za jednym zamachem decydujące znaczenie, i stare rusztowanie bezprawia nie mogło się już temu oprzeć. Zasadą nowego ustroju stała się teraz idea prawa i na tej podstawie miało być teraz wszystko oparte. Odkąd słońce jaśnieje na firmamencie, a planety krążą wokół niego, nie widziano, by człowiek stanął na głowie, to znaczy, by oparł się na myśli i podług niej budował rzeczywistość. Anaksagoras był pierwszym, który powiedział, że światem kieruje nus, czyli rozum; ale dopiero teraz człowiek zrozumiał, że myśl winna rządzić duchową rzeczywistością. Był to zaiste wspaniały wschód słońca. Wszystkie myślące istoty obchodziły uroczyście świt nowej epoki. Wzniosie wzruszenie zapanowało w tym okresie, entuzjazm ducha opanował świat, jak gdyby teraz dopiero dokonało się pojednanie pierwiastka boskiego ze światem".