Fizjologia człowieka (I wykład 24.02.11 r.)
Fizjologia (gr. physis = natura) - nauka o czynnościach organizmów żywych. Zakres fizjologii obejmuje badania czynności organizmów jako całości, a także poszczególnych narządów, tkanek i komórek.
Fizjologia komórki (cytofizjologia) - bada czynności, funkcje życiowe komórki jako podstawowej jednostki budującej organizm człowieka jak i również jako podstawowej jednostki funkcjonalnej w fizjologii człowieka. Fizjologia komórki wydzieliła się na część badającą wszelkie procesy chemiczne zachodzące w komórce jak i te zachodzące na poziomie molekularnym. Bada się też wszelkie interakcje między badanymi procesami.
Fizjologie specjalistyczne - zajmująca się badaniem fizjologii poszczególnych organów. Dla przykładu fizjologia nerki czy fizjologia serca.
Fizjologia układów - zajmuje się wszystkimi aspektami fizjologicznymi układów biologicznych, znajdujących się w organizmie człowieka, może to być fizjologia układu oddechowego, fizjologia układu sercowo - naczyniowego.
Fizjologia patologiczna - bada wpływ chorób na funkcje organów i układów w organizmie. Tu niezwykle ważne jest, by rozumieć na czym polega stan normalny o patologiczny.
Patofizjologia (fizjopatologia, fizjologia patologiczna) - nauka o zaburzeniach czynności organizmu w przebiegu chorób. To drugi obok anatomii patologicznej (patomorfologii) dział patologii. Podział patologii na patologię i anatomię patologiczną jest stosowany m.in. ze względu na odrębne metody badawcze. Główną metodą badawczą w patofizjologii jest doświadczenie (eksperyment) na żywym organizmie. Dlatego też patofizjologia nazywa się często patofizjologią doświadczalną. Eksperyment daje możliwość stworzenia dowolnych warunków w celu zbadania jakim zaburzeniom ulegną czynności danego organizmu.
Fizjologia pracy - dział fizjologii, nauka badająca czynniki kształtujące zdolności do pracy mięśniowej w różnych warunkach otoczenia, wpływ wysiłku fizycznego na funkcje różnych narządów i mechanizmy przystosowania tych funkcji do pracy mięśniowej. Badania wchodzące w zakres fizjologii pracy służą rozwiązywaniu praktycznych zagadnień medycyny pracy, ergonomii, profilaktyki i rehabilitacji w chorobach wewnętrznych i chorobach narządu ruchu oraz medycyny sportowej.
UKŁAD NERWOWY
[Układ nerwowy spełnia role koordynatora licznych czynności ustrojowych. Funkcje swoje wypełnia na zasadzie samoregulacji. Układ nerwowy odbiera informacje ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego . poprzez swoiste receptory. Informacje te docierają do odpowiednich ośrodków, ulegają zrozumieniu i w efekcie ustrój odpowiednio zachowuje się względem środowiska zewnętrznego, reguluje złożone czynności narządów wew. i przemiany materii.]
- ciężar ok. 1,5 kg
- dorosły człowiek posiada ok. 15-22 mld komórek nerwowych - neuronów w obwodowym układzie nerwowym
- człowiek ma ok. 100 mld (1011) neuronów, ogromnie zróżnicowanych
- oprócz neuronów, występują też komórki glejowe (makroglej: astrocyty, oligodendrocyty, mikroglej: fagocyty)
Oligodendrocyty - tworzą osłonki mielinowe. Komórki Schwana - odpowiednik mieliny w autonomicznym układzie nerwowym.
Astrocyty - podporowe, odpowiadają za szybkie przewodnictwo w układzie nerwowym
Fagocyty - komórki fagożerne, usuwają uszkodzone komórki
- ogólnie układ nerwowy dzielimy na 2 części: ośrodkową i obwodową
- [układ nerwowy somatyczny]
+ Ośrodkowy układ nerwowy to mózgowie i rdzeń kręgowy (są otoczone 3-ma łącznotkankowymi oponami: miękką, pajęczą, twardą. W przestrzeni podpajęczynkowej znajduje się płyn rdzeniowy)
+ Obwodowy układ nerwowy tworzą leżące poza wymienionymi strukturami skupiska komórek zwane zwojami nerwowymi oraz nerwy czaszkowe i rdzeniowe (nerwy czaszkowe wychodzą z mózgowia. Nerwy rdzeniowe wychodzą z rdzenia kręgowego)
- autonomiczny układ nerwowy (współczulny - inaczej sympatyczny i przywspółczulny - inaczej parasympatyczny)
Komórka nerwowa (neuron, neurocyt - odbiera bodźce z otoczenia, przekazuje informacje z jednej części organizmu do innej w obrębie autonomicznego i obwodowego układu nerwowego) - części składowe:
- dendryty
- jądro z jąderkiem
- ciało komórkowe (perikarion albo soma)
- wzgórek aksonu
- akson
- segment inicjujący
- kolaterala aksonu
- osłonki mielinowe
- komórka Schwana
- przewężenie Ranviera
- zakończenie presynaptyczne
Droga odśrodkowa/ eferentna - od perikarionu poprzez akson
Droga dośrodkowa/ aferentna -
Ze względu na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów), neurony dzieli się na:
wielobiegunowe:
z krótkim aksonem (dendrytem) (np. neurony kojarzeniowe w istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego).
Każda komórka jest wrażliwa na bodźce - także na stres.
Bodźce sprawiają, że komórka:
- dzieli się
- różnicuje się
- umiera
- kurczy się
Bodziec - każda zmiana zachodząca w środowisku zewnętrznym lub wewnętrznego ustroju, która wywołuje zmianę właściwości błony komórkowej lub metabolizmu wewnątrzkomórkowego.
Można wyróżnić bodźce:
- podprogowe - zbyt słabe, by wywołać pobudzenie komórki
- progowe - najsłabsze bodźcem zdolne do wywołania w danych warunkach określonej reakcji np. osiągnięcie wartości krytycznej potencjału błonowego wyzwalającego potencjał czynnościowy
- nadprogowe - bodźce o sile większej niż bodźce progowe. Komórki nerwowe charakteryzują się pobudliwością i zdolnością do przenoszenia informacji zakodowanej we wzrastającej lub malejącej częstotliwości przewodzących impulsów nerwowych.
Pobudliwość - zdolność żywych komórek i tkanek do reagowania na bodźce, czyli umiejętność odbioru informacji powstającej pod wpływem bodźca.
Pobudzenie - jest to w układzie nerwowym podstawowy, oprócz hamowania, proces przejawiający się przewodzeniem impulsacji nerwowej przez komórkę nerwową. Jest to zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem czynników działających z zewnątrz komórki, czyli pod wpływem bodźca.
Impuls nerwowy - stan pobudzenia przewodzony wzdłuż wypustek (włókien) nerwowych. Salwy impulsów to przesuwające się potencjały czynnościowe wzdłuż wypustek nerwowych.