38. Ograniczenie podsądności sprawy sądom karnym.

Artykuł 17 § l pkt 8 stanowi, że nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych. Wobec tego, że w naszym systemie występują dwa rodzaje sądów karnych powszechne i wojskowe - niezbędne jest ustalenie w"sprawie podsądności określonemu rodzajowi sądów. Ogólne stwierdzenie 'istnienia podsądności polskim sądom karnym nie wystarcza.

Podsądność sądom powszechnym stanowi regułę, sądy wojskowe zaś orzekaj ą na zasadzie wyjątku ód tej'reguły. Artykuł 177 Konstytucji RP stanowi, że: "Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów". Zgodnie z tą zasadą ustawodawca określił szczegółowo podsądność sądom wojskowym; pozostałe sprawy - jeżeli w ogóle podlegają orzecznictwu polskich sądów - należą do kompetencji sądów powszechnych.

Sprawy podlegające orzecznictwu sądów wojskowych wskazane zostały w dziale XV k.p.k., w szczególności wart. 647 i 648.

> W pewnych sytuacjach ustawodawca wprowadza odstępstwa od przyjętego rozgraniczenia podsądności sądom powszechnym i wojskowym. Na przykład jeżeli sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych popełnił także przestępstwo podlegające orzecznictwu sądów powszechnych, a przestępstwa pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania, rozpoznaje je łącznie sąd wojskowy (art. 649 § l; zob. też art. 650).

> Ponadto pamiętać trzeba, że zgodnie z art. 39, jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje-sąd powszechny.

39. Pełnomocnik a obrońca (pozycja procesowa).

A. Obronca W doktrynie polskiej uznaje się obrońcę ' zarówno bądź to za pomocnika oskarżonego, bądź za procesowego-przedstawiciela, reprezentanta oskarżonego lub jako "współczynnika wymiaru sprawiedliwości. Obrońca jest procesowym przedstawicielem (reprezentantem) oskarżonego. Jako przedstawiciel procesowy, korzysta on z zasady z takich uprawnień, jakimi dysponuje strona, której interesy reprezentuje, czyli oskarżony; dlatego.też może np. składać wnioski dowodowe czy środki zaskarżenia. Obrońca jako, że jest przedstawicielem oskarżonego jedynie jako strony, przeto, rzecz jasna, nie może wykonać takich-czynności, przy których oskarżony występuje jako dowód, czyli, np. złożyć wyjaśnień, poddać się badaniom, zostać skazanym. Korzysta on też z pewnych uprawnień własnych, niezbędnych dla prawidłowego: wykonywania funkcji obrońcy. Nie wolno więc przesłuchiwać go co do faktów, o których, dowiedział się prowadząc sprawę lub

udzielając porady prawnej ;(art. 178 pkt;!), nie wolno też .zajmować mu pism lub dokumentów, obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy (art. 225/§ 3 i 226); jest to tzw. tajemnica obrończa. Poza tym obrońca może dokonywać takich czynności, do .których kodeks/ upoważnia oskarżonego, albo .ogólnie strony. .Zatem, ilekroć kodeks mówi, że " stronom przysługuje "oskarżony może",; "oskarżonemu -służy", to czynność tę/ może wykonać, również obrońca oskarżonego,, chyba że z kontekstu normy wynika inaczej. . Zakres •procesowych uprawnień obrońcy ^wyznaczą zatem zakres procesowych. (i tylko takich) .uprawnień; ustalony dla oskarżonego. Natomiast granice działań obrończych obrońcy (możliwych. sposobów obrony), wyznaczą z Jednej, strony interes prawny oskarżonego, jako stymulujący; te, działania z drugiej zaś publiczny charakter działalności obrończej jako ograniczający tę .działalność.

• Obrońcą, może natomiast; .kontaktowć .się ze świadkami .obrony uzyskiwać informacje o faktach, o jakich będą zeznawać ą także pouczać osoby najbliższe dla oskarżonego o możliwości; odmowy. zeznań. , , .

• Obrońca będąc procesowym przedstawicielem oskarżonego zachowuje niezależność. ;w ustalaniu linii obrony, działa samodzielnie, a jego udział w postępowaniu nie .wyłącza osobistego. działania oskarżonego i vice versa (art.86&2) .

• Obrońca może samodzielnie -podejmować dopuszczalne czynności procesowe.

• Samodzielność obrońcy oznaczał bowiem, że możliwa jest sprzeczność jego .działań ż czynnościami samego oskarżonego, byle .tylko były to działania w kierunku obrony.

• Obrońca może więc kwestionować prawdziwość przyznania się oskarżonego, może; też ujawnić, także wbrew woli klienta, jego alibi. Obrona wymaga wzajemnego zaufania klienta oraz adwokata i obrońcą-winien starać się omówić z oskarżonym swoje kroki obrończe i przekonać go do swych racji.

• Jak wynika z zasad etyki;; adwokackiej, adwokat powinien wypowiedzieć pełnomocnictwo obrończe, gdy z okoliczności wynika, że klient, ;stracił doń zaufanie (§;,48); to samo uczynić może i sam oskarżony.

• Wolno adwokatowi "z ważnych powodów odmówić w ogóle przyjęcia obrony

• .(art.28'u.oa<)

• Obrońca może przedsiębrać czynności' wyłącznie na korzyść oskarżonego (art. , •86.'§1).

• Orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa, nakazuje doręczać oskarżonemu, doręczacie również, obrońcy (art.' l^40).

• Zapewnia się też ' obrońcy' możliwość . 'nieskrępowanego ⁱ kontaktu z aresztowanym' podejrzanym' już w toku 'postępowania przygotowawczego (art. 73 )

• Obrońca może uczestniczyć w czynnościach dowodowych dochodzenia i śledztwa na podobnych zasadach jak podejrzany, faktycznie zaś w zakresie

potencjalnie^': szerszym, gdyż podejrzanego aresztowanego można nie sprowadzać, gdyby spowodowało to poważne trudności.

• Obrońca ma prawo wglądu w akta postępowania (art. 156 § 5) i zawiadamia się go o terminie końcowego zapoznania z materiałem dochodzenia lub śledztwa, zapewniając stosowny termin na zaznajomienie z aktami sprawy (art. 321

• Obrońca może on przeglądać akta w toku postępowania sądowego (art. 156 § ,1).

• Obrońca może też zasięgać informacji u specjalistów z danej dziedziny wiedzy, aby poznać reguły określonej specj alności^ -niezbędnej np.przy udziale w przeprowadzaniu dowodu z opinii biegłego.

• W związku z ustawowym zakazem działania przez obrońcę na niekorzyść oskarżonego, czynności niekorzystne, lecz podjęte przez obrońcę należy uznać za bezskuteczne. Gdyby czynność obrońcy okazała się niekorzystna dopiero po jej przeprowadzeniu, co dotyczyć może -czynności dowodowych, to niezależnie od intencji musi ona pozostać jako skuteczną w postępowaniu.

W doktrynie pojawiło się w związku z tym kilka-koncepcji co do kryteriów oceny czynności'obrończych:

1. obiektywistyczna,

Według ujęcia obiektywistycznego jedynie czynności z- natury swej niekorzystne powinny być pomijane;w postępowaniu czy też, jak twierdzą inni jej zwolennicy, czynności, przy. których ^obrońca "bezprawnie" przekroczył swą legitymację -.

2. subiektywistyczna

Według niej decydujące znaczenie winna mieć raczej wola,obrońcy i jedynie czynności podjęte z chęci szkodzenia oskarżonemu, a więc. ze świadomością działania na jego,niekorzyść; powinny być uznane za nieskuteczne, z tym wszak, że jednym z kryteriów dobrej wiary obrońcyi Jest tu, natura czynnością a: więc element obiektywny, co było powodem krytyki tej koncepcji.

3.. „i mieszana

W ujęciu mieszanym przyjmuje się, że organ procesowy powinien nie dopuścić zarówno do

a) czynności, która jest niekorzystna z natury

b) gdy z okoliczności towarzyszących czynności z natury obojętnej - np. z kontekstu materiału dowodowego czy- niejasności .tezy dowodowej, której z uwagi na nieobecność (np. zastąpionego przez substytuta) me można wyjaśnić -możliwy jest niekorzystny Jej skutek dla oskarżonego, co nie przeszkadza przeprowadzeniu tej czynności.(z -uwagi na zasadę prawdy, i obowiązek dowodzenia) z urzędu. -

• Zakaz reprezentacji przez tego samego obrońcę--kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy pozostają w sprzeczności; (arg; z art. 85 § l). Sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych

obrońców, a w wypadku obrońcy z urzędu wyznacza innego obrońcę. Oskarżonemu służy zażalenie (art. 85 §,2 k.p.k.).

• Obrońcą w postępowaniu karnym: może być'jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury (art. -82 k.p.k.). Oznacza to, iż obrońcą jest z zasady adwokat; wyjątkowo może funkcję tę wykonywać,także aplikant adwokacki.

• Wykonując funkcję obrońcy, adwokat korzysta z materialnoprawnego immunitetu w. zakresie przestępstwa zniewagi lub zniesławienia strony, jej przedstawiciela, świadka,'biegłego'lub tłumacza.

• Wiąże go też tajemnica adwokacka;-(art; 6<-u;o a.); jest to tajemnica zawodowa

wiążąca .każdego adwokata- w .odniesieniu do informacji. Jakie, uzyskał udzielając porady prawnej,-.także. .w kwestiach :.ńie .związanych z, obroną w : sprawie karnej W odróżnieniu od. tajemnicy; obrończej (zob.pkt 11) ma. ona

charakter względny gdyż możliwe. jest, ;dla cełów. postępowania karnego,

wyjątkowe zwolnienie.od-,niej i przesłuchanie. adwokata-, nie obrońcy w

charakterze świadka (art. 180 § 2 k.p.k.);

• Nie powinien podejmować się obrony adwokat, który był świadkiem czynu, w razie bowiem wezwania go w charakterze świadka nie będzie mógł być jednocześnie obrońcą.

• Adwokat nie powinien: podejmować się obrony w'sprawie, w której stroną przeciwną byłaby bliska mu osoba lub-osoba,z którą ma poważny zatarg (§44,

•" 45)/Ponieważ posiadanie, obrońcy jest prawem oskarżonego pierwszeństwo ma tzw. obrońca z wyboru.

• Obrońcę może ustanowić przede wszystkim sam oskarżony (^-art. 83§ l in principio); Jeżeli' jest on nieletni lub ubezwłasnowolniony,, obrońcę może ustanowić Jego przedstawiciel ustawowy,.wskazany w-art. 76. Gdyby oskarżony był pozbawiony wolności (w tej lub innej sprawie), np;: aresztowany po przedstawieniu zarzutów, do czasu ustanowienia przezeń obrońcy, może mu go ustanowić i inna osoba, o czym niezwlocznie zawiadamia się oskarżonego (art. 83 § l infine). Jest to tzw. pełnomocnictwo tymczasowe-wymagające ' potwierdzenia przez oskarżonego;Działa-ono "do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego", czyli potwierdzenia tego upoważnienia lub udzielenia go innemu adwokatowi, po niezwłocznym powiadomieniu pozbawionego-wolności o- • fakcie ^: ustanowienia mu obrońcy . Obecny kodeks 'nie ogranicza kręgu podmiotów, które mogą udzielić tymczasowego upoważnienia do obrony oskarżonego; może to być zatem takźe sąsiad,-znajomy, dalszy krewny, osoba prawna ; itp: Obrońca;' dysponujący takim pełnomocnictwem ma; prawo podejmować wszielkie czynności obrończe, jakie okazują się aktualne w danym momencie, przede wszystkim zaś wystąpić o umożliwienie mu osobistego kontaktu' z. pozbawionym wolności'; klientem,aby uzyskać; od niego "potwierdzenie" upoważnienia do obrony.

• Upoważnienies do obrony może być "udzielone na piśmie albo przez

oświadczenie złożonego protokołu organu prowadzącego postępowanie karne (art. 83 § 2), tj. prokuratora, policji, sądu. Pełnomocnictwo rozstrzyga też m.in., czy dopuszczalna będzie tzw. substytucja, czyli udzielnie pełnomocnictwa dalszego. Upoważnienia udziela oskarżony, on też musi potwierdzić tzw. pełnomocnictwo tymczasowe (art. 83 § l), upoważnienia udziela też przedstawiciel ustawowy oskarżonego w wypadkach wskazanych w art. 76.

• Poza obrońcą ż wyboru funkcjonuje też w postępowaniu karnym obrońca z urzędu. Obrońcę takiego ustanawia wówczas prezes sądu (art. 81), a także sąd.

• Zarówno ustanowienie obrońcy ż wyboruj jak i-wyznaczenie go z urzędu upoważnia obrońcę do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu 'się orzeczenia (np. wniesienie kasacji), chyba

' że zawiera ograniczenia w tym zakresie (art.-84§ l).

• Przyjmuje się też, że wyznaczanie obrońcy z urzędu obliguje go jedynie do podejmowania czynności tylko do prawomocnego zakończenia postępowania (art. 84 § 2 zd. J); może on zatem podjąć czynność po prawomocnym zakończeniu procesu, gdyż jest do tego uprawniony (art. 84 § l), ale nie musi tego uczynić

• W razie powołania obrońcy z urzędu jedynie ad hoc, z uwagi na przymus adwokacki, obrońca nie widzący podstaw do wniesienia takiego środka zaskarżenia zobowiązany jest poinformować o tym na' piśmie sąd (art. 84 § 3).

• Obrońca z urzędu może zatem także substytuować się i nie powinno to być powodem odwołania go.

Stosunek obrończy ustaje :

A) przy obrońcy z wyboru w razie :

1) cofnięcia mu upoważnienia przez oskarżonego 'lub jego przedstawiciela co może nastąpić bez podania powodów tego kroku;

2) ustanowienia przez oskarżonego pozbawionego wolności innego obrońcy niż ustanowiony mu przez inną osobę (art. 83 § l);

3) wypowiedzenia pełnomocnictwa obrończego przez adwokata, gdy z okoliczności wynika, że doszło do utraty zaufania niezbędnego w wykonywaniu obrony albo gdy ujawniła się sprzeczność interesów kilku reprezentowanych oskarżonych;

4) śmierci obrońcy. W przypadku śmierci oskarżonego postępowanie umarza się i tym samym kończy się też rola obrońcy w postępowaniu;

2. przy obrońcy z urzędu:

l) w razie cofnięcia (odwołania) wyznaczenia, co może mieć miejsce m.in.:

a) gdy ustały powody obrony z urzędu (np: art. 78 § 2),

b) na umotywowany wniosek oskarżonego (np. art. 378 § 2),

c) gdy ujawniła się sprzeczność interesów oskarżonych, których broni ten sam obrońca (art. 85 § 2 zd. II),

d) jeżeli obrońca rażąco narusza swe obowiązki,

e) na umotywowany wniosek-samego adwokata (np, art. 3 78 '§ 2);

2) w razie ustanowienia sobie przez oskarżonego obrońcy ż wyboru, z uwagi na subsydiarny jedynie charakter obrońcy z urzędu;

3) w razie śmierci adwokata; śmierć oskarżonego kończy ten stosunek tak jak przy obrońcy z wyboru;

Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy-w sprawie, w której oskarżony musi mieć obrońcę, oskarżony wypowiedział, stosunek obrończy, obrońcy; z .wyboru/ albo sąd zwolnił obrońcę .z urzędu z jego, obowiązków na; uzasadniony wniosek oskarżonego .lub adwokata:

1) .w wypadku, obrońcy z urzędu;- sąd wyznacza nowego obroncę,

2) w wypadku obrońcy z wyboru'- sąd zakreśla oskarżonemu odpowiedni termin do powołania, nowego obrońcy, a po .bezskutecznym jego upływie, prezes .sądu lub sąd wyznaczą obrońcę :z urzędu w razie .potrzeby rozprawę przerywa, się lub odracza (art. 378 ^ l i2) Dotychczasowy obrońca .powinien jednak, pełnie, obowiązki do czasu ,pojęcia obrony przez nowego obrońcę, chyba że przyczyną wypowiedzenia jest różnica zdań. co do linii obrony (art. 378 §2)

Wymóg, by w, określonych .sytuacjach..oskarżony musiał mięć obrońcę, nie oznacza, ze .obrońca ten^ musi, uczestniczyć ,we wszystkich .czynnościacb postępowania karnego. Kodeks, wprowadzając instytucję obowiązkowej obrony formalnej, określa odrębnie, w jakich czynnościach procesowych obrońca niezbędny musi wówczas uczestniczyć.

• przy obronie obligatoryjnej - udział obligatoryjnego obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie, głównej i, apelacyjnej, a, ^.rozprawie, kasacyjnej, gdyby, do niej doszło, jedynie, gdy prezes sądu lub sąd .uznają to za konieczne

• z kolej; przy obronię niezbędnej z uwagi.na właściwość sądu wojskowego, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie w,I instancji, a przy rozprawie apelacyjnej w wojskowym, sadzie okręgowym,, gdy,prezes sądu, lub sad uznają . to za konieczne.

Natomiast, gdy obrona formalna jest, udział obrońcy jest niezbędny w. rozprawie -w tym apelacyjnej:-i .w tych posiedzeniach, sądu, w których udział, oskarżonego jest obowiązkowy. W postępowaniu przygotowawczym kodeks przewiduję tylko jedną sytuację, w której udział obrońcy niezbędnego, z powodó-wskazanych; w art. 79 k.p.k. jest obowiązkowy. Jest to końcowe zapoznanie podejrzanego z materiałami dochodzenia lub śledztwa;, w takim, wypadku • niestawiennictwo obrońcy tamuje przeprowadzenie czynności (art, 321§,4)

• Każdy obrońca może tez kontaktować:, się z;; podejrzanym tymczasowo aresztowanym art.73

• -przeglądać i akta sprawy w toku postępowania przygotowawczego i zaskarżać decyzje o odmowie dostępu do nich (art. 156 §'5 i art.' 159),

• składać wnioski dowodowe(art.i315)ma też .zapewniony czas na zapoznanie

się z aktami przed końcowym zaznajomieniem- z materiałami sprawy (art. 321 § .2)

• Obrońca może również uczestniczyć w przesłuchaniu klienta.

Zawiadamia się obrońcę o terminie posiedzenia sądu dotyczącego przedłużenia tymczasowego aresztowania oraz rozpatrzenia zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka.

• Wszędzie tam, gdzie udział obrońcy w Czynności jest obowiązkowy, czynności nie przeprowadza się, jeżeli obrońca się nie stawił (art.; 117 § 3).

• Obrońca reprezentuje interesy oskarżonego zarówno w obronie- przeciw stawianym ^zarzutom narażenia-' prawa-" karnego jak i kwestiach cywilnoprawnych, gdy wytaczane jest prżeciw niemu powództwo adhezyjne.

Pełnomocnik

Pełnomocnik to przedstawiciel procesowy, z pomocy którego w postępowaniu karnym korzystać może strona inna niż oskarżony oraz osoba nie będąca stroną.

• Strona nie będąca oskarżonym korzystać może zawsze z pomocy pełnomocnika (art. 87 § l). Nie dotyczy to jednak prokuratora jako oskarżyciela publicznego, który, działa zawsze osobiście;, nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni jako organy lub instytucje działają poprzez swych pracowników lub funkcjonariuszy. - .

• Osoba nie będąca stroną może ustanowić wprawdzie pełnomocnika, ale jedynie, gdy wymagaj ą tego jej interesy w toczącymsię postępowaniu (art. 87 § 2).

• Z pomocy pełnomocnika korzystać zatem może pokrzywdzony już w postępowaniu przygptowąwczym jako strona, tego postępowania, a także we wstępnej fazie postępowania sądowego, gdy zachowuje pewne uprawnienia strony oraz gdy występuje jako;-oskarżyciel posiłkowy,-prywatny czy powód cywilny.

• Poprzez pełnomocnika może on 'już zgłosić 'swój udział w postępowaniu, a więc złożyć pisemne zawiadomienie o przestępstwie, oświadczenie o działaniu jako oskarżyciel posiłkowy- uboczny, wnieść prywatny akt oskarżenia lub pozew adhezyjny. Jeżeli zaś chce wystąpić iż własnym oskarżeniem w sprawie o czyn ścigany z urzędu jako oskarżyciel posiłkowy subsydiamy, to musi wręcz skorzystać z ;pomocy pełnomocnika, gdyż akt-ten sporządzić może jedynie adwokat lub, wyjątkowo, radca prawny (art. 55 § 2). Konieczność taka pojawi się również przy czynnościach objętych przymusem adwokackim.

• Jako strony (szczególne) mogą też ustanowić pełnomocnika: interwenient i odpowiedzialny posiłkowe.

• Z pomocy pełnomocnika może jednak korzystać podmiot nie będący pokrzywdzonym i stroną-postępowania; Niekiedy ustawa odrębnie i wyraźnie uprawnia określonego uczestnika do ustanowienia sobie pełnomocnika.

• Pełnomocnika może więc, także ustanowić np... zatrzymany, osoba, u której dokonano przeszukania, .choć nie jest; podejrzanym itd. w tych wypadkach kwestia, czy obrona interesu danej osoby wymaga udziału pełnomocnika, podlega ocenie w ramach art...87 § 3.

• Uprawniony podmiot może korzystać ,z pomocy nie więcej niż trzech pełnomocników (art. 88 § l w zw art, 77); W postępowaniu karnym o wykroczenie skarbowe interwenient może jednak korzystać z .pomocy tylko Jednego pełnomocnika (art. 123 § 3. k.k.s,)

• Pełnomocnikiem w: postępowaniu karnym może być w zasadzie -, tak jak obrońcą - tylko osobą uprawniona do udzielania pomocy prawnej, a więc adwokat. Instytucję państwową, samorządową lub społeczną może jednak reprezentować także radca prawny, .albo inny, pracownik tej. instytucji lub jej organu nadrzędnego (art. 88 § 2).

• Udział pełnomocnika w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w,nim reprezentowanego (art. 88 §1 w zw. z ,art. 86*2).

Pełnomocnictwo może być udzielone:

• na piśmie lub

• przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne (art.88:§l wzw.zart.83 §2);

• w sprawach o wykroczenia pełnomocnictwo udzielone w postępowaniu przed kolegium, adwokatowi lub radcy prawnemu zachowuje jednak swą moc także po przekazaniu sprawy sądowi(art. 509 § 5).

• Do ustanowienia pełnomocnika. upoważniony jest przede wszystkim sam

zainteresowany,; czyli strona lub osoba nie będąca stroną. Jeżeli nie jest to . osoba-fizyczna, pełnomocnictwa udzielić może organ uprawniony do działania w jej imieniu.

• W przypadku pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie lub częściowo, pełnomocnika może ustanowić przedstawiciel ustawowy wskazany w, art. 51 § 2: Gdyby uprawniony podmiot był pozbawiony wolności (np. zatrzymany), pełnomocnika - do czasu;ustanowienia go osobiście przez niego - może ustanowić mu także inna osoba, niekoniecznie najbliższa (art. 88 § l w;zw-z.art. 83 § 1); jest. to, jak przy obrońcy, tzw; pełnomocnictwo tymczasowe.

• Zakazuje się adwokatowi podejmowania się reprezentacji, w tym także w roli pełnomocnika gdyby przeciwnikiem procesowym, była osoba bliska dla adwokata albo z którą ma poważny zatarg (§ 44 i 45).

• Podobnie jak adwokat, także radca prawny może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów" (art. 22 ust.1 u.o r.p.).

• Możliwe jest też wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, zatem strona lub osoba nie będąca stroną może wnosić o wyznaczenie je] pełnomocnika z -urzędu, jeżeli należycie wykaże, iż nie jest w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

• Dotyczyć to może także wyznaczenia pełnomocnika ad hoc, do dokonania jedynie czynności objętej przymusem adwokackim, np; wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie procesu.

Pełnomocnictwo może wystąpić : i-

1. jako tzw. pełnomocnictwo procesowe ogólne

Pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszelkich czynności procesowycn łączących się że sprawą (art. 91 k.p.c.).

2. pełnomocnictwo do prowadzenia poszczególnych spraw (np. reprezentacji w danej sprawie karnej)

3. pełnomocnictwo do określonych czynności procesowych, np. sporządzenia skargi kasacyjnej (art. 88 k.p.c. w zw. z art. 89).

Ustanowienie pełnomocnika dla postępowania karnego oznacza, że jest on

>• uprawniony do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. złożenia wniosku o wznowienie procesu), chyba że upoważnienie zawiera ograniczenia,(art. 88 § l k.p.k. w zw.z art. 84 § l).

> wyznaczenie pełnomocnika z urzędu uprawnia go do występowania także po uprawomocnieniu się orzeczenia, ale obliguje do działania jedynie do prawomocnego zakończenia procesu (art. 88 § l w zw. z art. 84 § l i 2).

• Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę (reprezentowanego) wywołuje swój skutek wobec organu procesowego z momentem zawiadomienia go o tym, a w odniesieniu do innych uczestników postępowania - z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez organ (art. 89 k.p.k, w zw. z art. 94 § l k.p.c.);

• Adwokat pełnomocnik może wypowiedzieć pełnomocnictwo na tych samych zasadach jak obrońca. W razie pełnomocnika z urzędu może on być odwołany podobnie jak obrońca z urzędu.

• Jako przedstawiciel procesowy pełnomocnik może dokonywać czynności, do których uprawniony jest jego mocodawca jako strona lub osoba nie będąca stroną.

• W odróżnieniu wszak od obrońcy pełnomocnik nie jest samodzielny w prowadzeniu reprezentacji interesów mocodawcy, musi liczyć się z życzeniami klienta. Decyduje p tym treść upoważnienia (pełnomocnictwa). Jeżeli nie

zawiera ono ograniczeń, pełnomocnik może jednak dokonać nawet czynności •niekorzystnej dla reprezentowanego. Za szkody wyrządzone mocodawcy przez czynności niekorzystne, pełnomocnik może wówczas odpowiadać cywilnie, gdy przekroczył swe upoważnienie, działał niezgodnie z umową (zleceniem) lub nie dołożył należytej staranności w wykonywaniu zlecenia reprezentacji.

Pełnomocnik - zarówno wówczas, gdy jest adwokatem, jak i wtedy, gdy jest to radca prawny - korzysta z materialnoprąwnego immunitetu w zakresie przestępstwa zniewagi lub zniesławienia wobec, stron, jej pełnomocnika, obrońcy; świadka, biegłego lub tłumacza (art. 8 ust. 2 u.o a. i art. 11 ust. 2 u.o r.p.).0bowiązuje go też odpowiednio tajemnica adwokacka lub inna zawodowa, z tym że możliwe jest zwolnienie od niej dla potrzeb procesu karnego (art. 180 § l), ale z ograniczeniami, gdy chodzi o adwokata (art. l 80 § 2).

---