20. Metoda historyczno-porównawcza w badaniach diachronicznych, jej zalety i ograniczenia.
Metoda historyczno-porównawcza stanowi podstawową metodę rekonstrukcji zjawisk hipotetycznych. Polega na ustalaniu regularnych odpowiedniości, zachodzących między wyrazami różnych języków pokrewnych i wykrywaniu procesów, które do powstania tych różnych odpowiedniości doprowadziły. O tym, czy dana forma jest starsza czy młodsza, nie wnioskujemy ze stopnia jej rozprzestrzenienia, dlatego, że może być tak, że innowacja ma zakres szerszy, a forma archaiczna jest izolowana, a może być też zupełnie odwrotnie: czyli innowacja może być izolowana, a forma archaiczna może mieć szeroki zakres. Przykładem może być cytowany szereg: Pol. Cichy, ros. Tichyj, czes. Tichy' (ta kreseczka powinna być dokładnie nad y), w tym szeregu postać t' jest starsza, a przejście t' w ć jest innowacją. Sytuację odwrotną (tzn. forma o wąskim zakresie stanowi archaizm), można zilustrować przykładem samogłosek nosowych, które zachowały się w polszczyźnie, a zanikły w innych językach słowiańskich: Pol. Ręka obok ros. I czeskiej formy ruka. Pomocą przy ustalaniu stanu wyjściowego może być świadectwo języka staro-cierkiewno-słowiańskiego, który rozróżniał graficznie obie samogłoski nosowe, a także wiedza o jeszcze wcześniejszych stanach języka, rekonstruowanych na podstawie badań historyczno-porównawczych szerszej grupy języków: dla języków słowiańskich takim świadectwem są przede wszystkim dane języków bałtyckich. Odpowiedzialne przeprowadzenie rekonstrukcji wymaga ogromnej wiedzy porównawczej.
Opracowane na podstawie: R. Grzegorczykowa, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2008.