Prawo - ćwiczenia

Część pierwsza - elementy prawoznawstwa.

1. Pojęcie prawa.

1. Prawo jako zbiór (system) norm postępowania.

Prawo-zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

1. Prawo pozytywne i pozytywizm prawniczy.

Prawo pozytywne-prawo obowiązujące w danym państwie, czyli ogół norm zachowania ustanowionych lub uznanych przez władzę państwową i zagwarantowanych przymusem. Cechy: normatywność, zagrożenie przymusem (sankcjonowanie),sformalizowany charakter prawa, związek prawa z państwem.

Pozytywizm prawniczy-odrzuca elementy socjologiczne, historyczne, psychologiczne i wartościujące, nie uwzględnia związków prawa z podłożem społeczno-ekonomicznym, eksponuje związki prawa z państwem (suwerenem), uznając że treść norm prawnych zależy wyłącznie od aktów stanowienia lub uznania podejmowanych przez suwerena (organy państwa). Cechy: dogmatyzm i formalizm.

2. Prawo natury.

Prawo natury (łac.ius naturale)-obok prawa prawa pozytywnego, prawa ustanawianego przez ludzi, istnieje prawo obowiązujące z samej natury (imperio ratione). Wyznacza porządek normatywny niezależnie od prawa pozytywnego. Składa się z norm regulujących stosunki między ludźmi. Ma charakter nadrzędny wobec prawa tworzonego przez ludzi.

2. Normy prawne a inne normy społeczne.

Normy społeczne:

1. Norma prawna-najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa. Reguła postępowania skonstruowana z przepisów prawnych, stanowiąca ich istotną treść. Ma dwie zasadnicze cechy- jest generalna (nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej, np.rodzice, osoby fizyczne) i abstrakcyjna (dotycząca powtarzalnych zachowań, wielokrotnego zastosowania, uniwersalna). Jest zagwarantowana przymusem państwowym.

2. normy religijne- w przeciwieństwie do norm prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te, określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne.

3. normy moralne (etyczne)- mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.

4. normy obyczajowe- nawyki zachowania się, tradycje, rytuały czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości. Reguły postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań.

5. normy zwyczajowe-nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.

1. Najważniejsze rodzaje reguł pozaprawnych.

Rodzaje norm poza prawnych:

- normy etyczne ( dotyczą zawodu );

- normy religijne ( obowiązują wyznawców );

- normy moralne ( odróżniają dobro od zła );(np. wyrzuty sumienia)

2. Relacje prawa do reguł pozaprawnych.

Normy prawne wydawane są przez poszczególne organy. Normy prawne obowiązują nas wszystkich. Normy poza prawne powstają spontanicznie w społeczności gdy zostaje upowszechniona (zwyczaj).
Normy prawne są usankcjonowane przymusem państwowym.

2. Tworzenie prawa.

1. Tzw. źródła prawa.

Źródła prawa-sformalizowane akty władzy państwowej zawierające przepisy prawne. Prawo obowiązuje wówczas gdy jest ono podane na piśmie np.: w Dzienniku Ustaw.

Źródła powszechnie obowiązującego prawa w Polsce(akty powszechnie obowiązujące):

1) Konstytucja;
2) Ustawy;
3) Ratyfikowane umowy międzynarodowe
4) Rozporządzenia;
5) Akty prawa miejscowego.

Źródła prawa wewnętrznego (akty wewnętrznie obowiązujące):1)uchwały Rady Ministrów; 2)zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i Ministrów

2. Podstawowe formy tworzenia prawa.

1. Tworzenie prawa przez stanowienie (jednostronne akty prawotwórcze i umowy).

stanowienie prawa- jednostronne wydanie aktu prawotwórczego przez kompetentny organ władzy publicznej zgodnie z ustalonymi procedurami. Efektem stanowienia prawa jest dokument władzy publicznej, wydany i opublikowany w przewidzianej prawem formie, zawierający normy prawne ujęte w przepisy. Jest to akt prawny normatywny (generalny).

2. Tworzenie prawa przez uznanie (zwyczaj i precedens).

prawo zwyczajowe powstawanie prawa na podstawie zwyczajów. Polega na tym, że w danej społeczności kształtuje się zwyczaj czyli praktyka postępowania w określony sposób zgodny z normami moralnymi. W dalszej kolejności kształtuje się przekonanie, że ten zwyczaj powinien być realizowany w ramach normy obowiązującej prawnej i jednocześnie za niedostosowanie się powinna być nałożona sankcja.

prawo precedensowe- powstaje w toku orzecznictwa sądów w sprawach indywidualnych. Rozstrzygając konkretny przypadek, sędzia, nie mając innych podstaw, tworzy regułę decyzyjną (ratio decidendi). Tworzenie prawa przez precedensy jest charakterystyczne dla systemu common law .
Precede

3. Pojęcie aktu prawotwórczego (normatywnego, normodawczego).

Akt prawotwórczy - akt, wydany przez uprawniony podmiot publiczny, na podstawie upoważnienia zawartego w konstytucji lub innej ustawie, w formie przez ustawę przewidzianej, zawierający normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.

Akt normatywny - tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania. ns-wyrok sądowy mogący wpływać na treść orzeczeń wydawanych w sprawach późniejszych.

1. Więzi formalne (kompetencyjne) w systemie prawa.

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde ma swoje miejsce. Źrodło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Warunkiem wejścia w życie ustawy jest jej ogłoszenie (np.: w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim).

2. Więzi treściowe (materialne) w systemie prawa.

Związki treściowe łączące normy prawne polegają na:

- powiązaniach logicznych (treść jednej nie może być niezgodna z treścią innych norm)

- jednolitość pojęć języka prawnego

- istnienie wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do systemu (wspólne wartości wyrażają)

3. Akty powszechnie obowiązujące.

Akty powszechnie obowiązujące: Konstytucja, Ustawy, Ratyfikowane umowy międzynarodowe, Rozporządzenia, Akty prawa miejscowego.

4. Akty wewnętrznie obowiązujące.

Akty wewnętrznie obowiązujące: obowiązują jednostki organizacyjne podłegłe organowi wydającemu te akty. Normy zawarte w tych aktach określa się jako wskazujące zachowanie jednego uczestnika stosunku prawnego. Nie określają w jaki sposób organ ma korzystać z kompetencji.

1)Uchwały Rady Ministrów- oparte są na ogólnej normie kompetencyjnej ustalonej w Konstytucji, określającej zadania Rady Ministrów (art.93 Konst.) oraz na podstawie zadań i kompetencji ustanowionych w ustawach.

2)Zarządzenia- wydawane są tylko na pdst. ustawy. Nie mogą więc stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (art.93). Zarządzenia wydają: Prezes Rady Ministrów, ministrowe, przewodniczący komitetów określonych w ustawie wchodzący w skład Rady Ministrów oraz Prezydent RP (art.144). Zarządzenia, tak jak uchwały, podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. O tym orzeka Trybunał Konstytucyjny. Uchwały i zarządzenia są ogłaszane w „Monitorze Polskim”.

4. Konstytucyjna koncepcja źródeł prawa.

1. Konstytucja.

1)Konstytucja-zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest to ustawa zasadnicza. To akt normatywny parlamentu lub specjalnego organu przedstawicielskiego pochodzącego z wyboru. Jest zbiorem norm-zasad stanowiących fundament politycznego, społecznego i gospodarczego ładu w państwie. Akty prawne nie mogą być z nią sprzeczne.

2. Ustawy.

Ustawy-akty prawodawcze uchwalone w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu. Zajmują w hierarchii źródeł prawa miejsce o jeden stopień niższe niż Konstytucja. Wszystkie akty podustawowe powinny być z nimi zgodne. Na ogół przyjmuje się, że istnieje pewien zakres spraw, które mogą być regulowane wyłącznie przez ustawy. Tzw. materia ustawowa obejmuje zazwyczaj: nakładanie obowiązków na jednostki i zbiorowości, przyznawanie im praw (uprawnień), ograniczenie ich wolności i praw, ustrój, właściwości i zasady działania aparatu państwowego oraz samorządu terytorialnego, główne zasady systemu gospodarczego i finansowego państwa, status funkcjonariuszy państwowych. Ustawy są uchwalone w trybie określonym konstytucyjnie (legislacja). Przyjęta przez Sejm ustawa i podpisana przez prezydenta RP jest publikowana w Dzienniku Ustaw RP.

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe-oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne. Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Normy dotyczące umowy międzynarodowej zostały zawarte w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (1969). Stronami umowy międzynarodowej są państwa, a także np. organizacje międzynarodowe. Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne, wielostronne mogą być zamknięte lub otwarte (dostępne dla innych państw). Umowy międzynarodowe mają różne nazwy, np.: traktat, konwencja, układ. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga uprzedniej zgody Sejmu. W razie gdy następuje kolizja umowy międzynarodowej a jakąś ustawą, wówczas pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa. W przypadku innych umów międzynarodowych, Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej (np. Unii Europejskiej), kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sporach. Sejm może w sprawie podpisania umowy międzynarodowej zarządzić referendum.

4. Rozporządzenia.

Rozporządzenia-akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Konkretyzują ustawy.
Rozporządzenie ma moc obowiązującą, jeżeli spełnia następujące warunki:
-zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw,powołuje podstawę prawną wydania w treści rozporządzenia,-zostało wydane przez upoważniony organ,

-jest zgodne pod względem prawno-materialnym z Konstytucją, ustawami oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

W polskim prawie wykluczona jest subdelegacja, a więc podmiot uprawniony do wydawania rozporządzeń nie jest upoważniony do przekazania tej kompetencji innym organom.

5. Akty prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego- są tworzone przez organy o ograniczonym terytorialnie zasięgu działania. Są to akty normatywne regulujące stosunki społeczne z zakresu administracji i obowiązujące w granicach lokalnie określonej właściwości stanowiących je organów (gmna, powiat, województwo). Powinny być aktami wykonawczymi do ustaw.

Rodzaje prawa miejscowego ze wzgl na podmiot stanowiący i podstawę prawną:

a)rozporządzenia wojewody (prawo miejscowe)

b)prawo gminne, powiatowe, wojewódzkie

c)akty prawne terenowych organów administracji niezespolonej.

6. Uchwały Rady Ministrów

1)Uchwały Rady Ministrów- oparte są na ogólnej normie kompetencyjnej ustalonej w Konstytucji, określającej zadania Rady Ministrów (art.93 Konst.) oraz na podstawie zadań i kompetencji ustanowionych w ustawach.

7. Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i Ministrów.

2)Zarządzenia- wydawane są tylko na pdst. ustawy. Nie mogą więc stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (art.93). Zarządzenia wydają: Prezes Rady Ministrów, ministrowe, przewodniczący komitetów określonych w ustawie wchodzący w skład Rady Ministrów oraz Prezydent RP (art.144). Zarządzenia, tak jak uchwały, podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. O tym orzeka Trybunał Konstytucyjny. Uchwały i zarządzenia są ogłaszane w „Monitorze Polskim”.

5. Normatywna koncepcja źródeł prawa danego systemu prawa i jej elementy.

1. Reguły walidacyjne.

2. Reguły egzegezy.

Normatywna koncepcja źródeł prawa: Reguły i zasady określające i nakazujące traktowanie określonego faktu za prawotwórczy.Jest szeregiem twierdzeń, które opisują zjawisko dopuszczenia jakichś faktów za fakty prawodawcze w danym systemie oraz tłumaczą fakt upowszechnienia się w danym systemie takich właśnie reguł i opisują skutki i następstwa przyjęcia normatywnej koncepcji źródeł prawa Składa się z dwóch reguł:
-reguły walidacyjne określające kryteria obowiązywania aktów prawnych i nakazujące uznać dany fakt za prawotwórczy
-reguły egzegezy, które określają zasady odczytywania i interpretowania aktów prawnych, reguły inferencyjne natomiast dotyczą sądzenia a za tym roszczenia o obowiązywanie jakichś norm prawnych z obowiązujących już innych norm prawnych. Reguły kolizyjne, określają procedurę likwidacji niezgodności norm systemu.
Rozwinięta normatywna koncepcja źródeł prawa musi składać się z następujących elementów:
-element określający polityczny motyw istoty systemu prawnego
-element określający zdolność i określonych organów do tworzenia źródeł prawa na piśmie
-element określający znaczenie tradycji i przyjętych zwyczajów oraz precedensów
-element określający granice i zasady interpretowania prawa
-element określający zasady i reguły wnioskowania
-element określający reguły rozstrzygania kolizji między poszczególnymi normami systemu prawa

3. Przepisy i normy prawne.

1. Przepis prawny a norma prawna.

1. Pojęcie przepisu prawnego.

Przepis prawa - samodzielna jednostka redakcyjna tekstu prawnego, czyli zdaniokształtny zwrot językowy (zdanie w sensie gramatycznym) wskazujący sposób postępowania, czyli regułę powinnego zachowania. Często jest wyodrębniony formalnie, wyróżniony wizualnie i opatrzony nazwą indywidualizującą, taką jak artykuł, paragraf czy ustęp. Może być też zdaniokształtnym fragmentem jednostki redakcyjnej.

Pojęcie przepis prawa nie jest tożsame z pojęciem normy prawnej; bowiem elementy treści normy prawnej mogą być zawarte w wielu różnych przepisach i to nie tylko jednej ustawy. W ujęciu funkcjonalnym przepisy prawa stanowią podstawę do ustalenia treści norm prawnych. Przepisu nie możemy traktować w sferze prawda/fałsz, gdyż nie jest to zdanie w sensie logicznym.

2. Norma prawna jako norma postępowania odtworzona z elementów zawartych w przepisach.

Norma prawna-najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa. Reguła postępowania skonstruowana z przepisów prawnych, stanowiąca ich istotną treść. Ma dwie zasadnicze cechy- jest generalna (nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej, np.rodzice, osoby fizyczne) i abstrakcyjna (dotycząca powtarzalnych zachowań, wielokrotnego zastosowania, uniwersalna). Jest zagwarantowana przymusem państwowym.

2. Struktura norm prawnych.

1. Postać słowna i struktura norm prawnych.

2. Trójelementowa koncepcja struktury normy prawnej- hipoteza, dyspozycja, sankcja.

1) hipoteza, ( każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji ).

2) dyspozycja, ( dyspozycja jest to część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji - sposób zachowania. Co należy zrobić, a co jest zabronione - o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścią normy ).

3) sankcja, ( sankcja jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji ).

3. Koncepcja norm sprzężonych- normy sankcjonowane i sankcjonujące.

Normy sankcjonowane - określa w jakich warunkach (hipoteza) i w jaki sposób adresaci mają się zachować (dyspozycja).

Norma sankcjonująca - stanowi iż w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej (hipoteza) zostanie zastosowana określona konsekwencja prawna (sankcja).

4. Sankcja egzekucji i sankcja kary a sankcja nieważności.

• sankcja kary - prawodawca stosuje za dokonanie czynów zabronionych o skutkach nieodwracalnych; sankcja to pewne zło, dolegliwość, wymierzona sprawcy czynu zabronionego; pozbawienie adresata normy ważnych dla niego dóbr (wolności, życia, ograniczenie praw obywatelskich, praw wykonywania zawodu, przepadek, konfiskata majątku); sankcja kary jest odpłatą za czyn; odstrasza przed popełnieniem danego czynu - prewencja (szczególna - skierowana do sprawcy; ogólna - skierowana do ogółu); czyn zakazany może polegać na zachowaniu podmiotu lub na zaniechaniu działania (nieudzielanie pomocy osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie);

                            kary dodatkowe:

                                          - pozbawienie praw obywatelskich;

                                          - zakaz wykonywania zawodu;

                                          - odebranie prawa jazdy;

• sankcja egzekucji - jest stosowana przede wszystkim w prawie cywilnym; egzekucja polega na zmuszeniu osoby naruszającej prawo do przywrócenia takiego stanu rzeczy, jaki jest zgodny z prawem(np. eksmisja); egzekucją wyroków sądowych i tytułów wykonawczych zajmuje się komornik; formą egzekucji może być grzywna, która ma na celu wymuszenie danego działania, przymuszenie do określonego zachowania; obowiązek naprawienia przez sprawcę wyrządzonej szkody; mają zmusić do zachowania się zgodnego z normą: przymusowe zrealizowanie takiego stanu rzeczy, które zaistniałoby przy przestrzeganiu normy;

• sankcja nieważności - dotyczy czynności konwencjonalnych czyli czynności psychofizycznych, z którymi prawo wiąże określone skutki, są przez prawo szczegółowo opisane; powoduje, że jakieś zachowanie/czynność nie osiągnie zamierzonych skutków prawnych, jeżeli będzie przeprowadzona sprzecznie z dyspozycją normy;

                            warunki:

- konstytutywne - warunki konieczne do przestrzegania, aby dokonanie czynności było objęte ochroną prawną; jeśli któryś z warunków konstytutywnych jest naruszony to sankcją nieważności jest odebranie zachowaniom ich prawnego obowiązywania;

- konsekutywne - mają znaczenie dla czynności, ale ich naruszenie nie powoduje nieważności czynności prawnej;

1. Niektóre rodzaje norm prawnych.

1. Normy bezwzględnie wiążące, normy względnie wiążące i normy semiimperatywne.

Normy bezwzględnie wiążące (imperatywne) -kategorycznie obowiązują adresatów norm, nie dopuszczają innego zachowania. Ich naruszenie pociąga za sobą sankcje.

normy względnie wiążące (dyspozytywne) - wiążą adresatów tych norm tylko wówczas gdy nie uregulowali swoich zachowań w odmienny sposób

normy semiimperatywne - pośrednie, gwarantują pewne minimum uprawnień, dopuszczają zwiększenie tych uprawnień.

2. Normy nakazujące, normy zakazujące i normy upoważniające (kompetencyjne).

Normy nakazujące - nakazują określone zachowanie dla danego rodzaju adresata i w danych warunkach określonych w hipotezie

normy zakazujące - zakazują określonego zachowanie dla danego rodzaju adresata i w danych warunkach określonych w hipotezie

normy upoważniające (kompetencyjne) - zbiór przysługujących organowi publicznemu, państwu uprawnień dotyczących określonego zakresu prawa. Do ich określenia potrzebne są dwie normy : ta która wskazuje podmiot, przedmiot i sposób dokonania czynności prawnej oraz ta, która nakłąda na inny podmiot obowiązek zareagowania w określony sposób na ową dokonaną czynność.

3. Normy konkretne, normy odsyłające i normy blankietowe.

Normy konkretne (szczególne) - dotyczą wyjątków, stanowiąc odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych.

normy odsyłające - ustanawia się w celu uniknięcia kilkakrotnego powtarzania w jednym akcie prawnym tych samych treści lub w celu uzupełnienia treściami zamieszczonymi w innym miejscu.

normy blankietowe - nie ustanawiają żadnej reguły zachowania lecz wskazują na organ państwa, który dopiero takie reguły wprowadzi.

4. Normy ogólne i normy szczególne.

Normy ogólne - regulują szeroki zakres spraw, obejmuje szeroki zakres adresatów, ustanawia ogólne reguły zachowania (np. kodeks cywilny)

normy szczególne - dotyczą wyjątków, stanowiąc odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych.

2. Rodzaje przepisów prawnych i systematyka aktu normatywnego (na przykładzie ustawy).

1. Przepisy definicyjne.

2. Oceny charakteryzujące (np. arenga).

Arenga - preambuła, wsęp zamieszczony przed przepisami. Zawiera cele wydania aktu normatywnego, podstawowe wartości rozwiązań prawnych, motywy wydania, historyczną i polityczną genezę etc.

3. Wypowiedzi kreujące.

4. Przepisy końcowe (przepisy uchylające - klauzule derogacyjne, przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie, przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego).

Warunkiem obowiązywania aktu normatywnego, zwłaszcza aktu wyższego stopnia, jest jego opublikowanie w specjalnym urzędowym organie publikacyjnym. W Polsce nimi są:

• Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U.),

• Monitor Polski - Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej (M.P.),

• dzienniki urzędowe ministerstw i centralnych organow administracji państwowej.

W Dziennikach Ustaw publikuje się: ustawy, rozporządzenia wykonawcze do ustawy, niektore uchwały sejmu o doniosłym znaczeniu politycznym, umowy międzynarodowe, oświadczenia rządowe dotyczące umow międzynarodowych, obwieszczenia jednolitego tekstu ustawy, sprostowaniach lub błędach w ustawie, obwieszczenia i uchwały trybunału konstytucyjnego o utracie mocy obowiązującej przepisow prawnych lub w sprawie wykładni przepisow prawnych.

W Monitorze Polskim publikuje się: uchwały naczelnych organow państwowych, zasadniczo będące aktaminormatywnymi, zarządzenia centralnych organow administracji państwowej, zarządzenia Prezydenta R.P., zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

1. Przepisy odsyłające i blankietowe.

normy odsyłające - ustanawia się w celu uniknięcia kilkakrotnego powtarzania w jednym akcie prawnym tych samych treści lub w celu uzupełnienia treściami zamieszczonymi w innym miejscu.

normy blankietowe - nie ustanawiają żadnej reguły zachowania lecz wskazują na organ państwa, który dopiero takie reguły wprowadzi.

2. Przepisy przejściowe i dostosowujące.

Rozstrzygają które akty prawne wchodza w życie i zyskują moc obowiązującą, które przepisy dotąd obowiązujące tracą moc

3. Budowa ustawy.

• BUDOWA USTAWY:

• TYTUŁ

• PRZEPISY MERYTORYCZNE:

- ogólne,

- szczegółowe,

• PRZEPISY ZMIENIAJĄCE

• PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I DOSTOSOWUJĄCE

• PRZEPISY KOŃCOWE:

- uchylające

- o wejściu ustawy w życie,

- o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy;

OKRES POMIĘDZY UCHWALENIEM USTAWY, A WEJŚCIEM W ŻYCIE - VACATIO

LEGIS - GDY NIE JEST PODANY CZAS WEJŚCIA W ŻYCIE, JEST TO 14 DNI !

Budowa aktu normatywnego ogólnie:

1. Nagłówek aktu normatywnego zawierający: nazwę, datę (w tych wydanych przez organy kolegialne jest data uchwalenia, a w wydanych jednoosobowo data ustalenia - podpisu) i tytuł - powinien zawierać także organ wydający.

2. Preambuła

3. Zasadnicza część aktu - podzielona na odcinki. Przepisy numerowane są cyframi arbskimi, postanowienia ustawy to artykuly, a zarządzeń i rozporządzeń - paragrafy. Bardziej rozbudowane akty mogą mieć księgi, działy, rozdziały, oddziały, tytuły etc.

Część ogólna - przepisy wspólne dla norm prawnych zawartych w pozostałych postanowieniach aktu

Część szczególna (szczegółowa) - konkretne postanowienia dotyczące przedmiotu aktu prawnego

4. Przepisy końcowe (przejściowe, derogacyjne) - określa datę zyskania mocy obowiązującej przez dany akt

5. Podpis osoby upoważnionej

4. Systematyka prawa. (nie dotyczy)

5. Stosunki prawne.

1. Pojęcie stosunku prawnego.

Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

Osoby lub grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, że podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób.

Stosunek cywilnoprawny - stosunek społeczny uregulowany przepisami prawa cywilnego

W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów:

a) prawo podmiotowe,

b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu,

c) podmiot prawa,

d) podmiot obowiązku,

e) przedmiot stosunku prawnego.

Fakty prawne (zdarzenia prawne)

zdarzenia - grupa faktów prawnych, które mają swoje źródło w działaniu sił przyrody,

zdarzeniach losowych. Niezależne od woli ludzkiej działania - zależne od woli człowieka, dzielą się na czyny i akty prawne.

Czynami - zdarzenia, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków prawnych ( włamujący się do magazynu złodziej działa wprawdzie z określonym zamiarem, ale nia jest nim bynajmniej wywołanie skutków prawnych ), dzielą się z kolei na dozwolone (czyn, którego prawo nie zabrania, łącząc z nim jednak określone skutki prawne) i niedozwolone (zabroniny przez prawo)

Akty prawne - zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych.

2. Podmioty stosunku prawnego.

Podmioty stosunku prawnego - ten kto posiada uprawnienia, lub obowiązki, ma zdolność prawną. Strony do których zaliczamy: osoby fizyczne, osoby prawne i ułomne osoby prawne

1. Podmioty prawa publicznego i prywatnego.

- jednostki uczestniczące w stosunkach prawnych, ujmowane jako adresaci normy prawnej

PRAWA PRYWATNEGO: - OSOBY FIZYCZNE - OSOBY PRAWNE - TZW. UŁOMNE OSOBY PRAWNE *PAŃSTWOWE *SAMORZĄDOWE

PRAWA PUBLICZNEGO: - LUDZIE: OBYWATELE, CUDZOZIEMCY - JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE - ORGANY WŁADZY PUBLICZNEJ

2. Zdolność prawna.

Zdolność prawna - w prawie prywatnym jest to możliwość posiadania praw i obowiązków normowanych w sferze prawa prywatnego (prawo własności, hipoteki etc.) Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego (każdy człowiek otrzymuje zdolność prawną z momentem narodzin, aż do chwili śmierci); osoba przed narodzeniem - nasciturus - ma warunkową zdolność prawną, pod warunkiem, że urodzi się żywa (np. może być spadkobiercą dziecko już poczęte w momencie śmierci spadkodawcy); nasciturus może być również podmiotem prawa własności; może nastąpić ustalenie ojcostwa przez zaakceptowanie dziecka przez ojca.

3. Zdolność do czynności prawnych.

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i obowiązków w drodze czynności prawnych; zdolność do czynności prawnej jest stopniowana ze względu na wiek i ubezwłasnowolnienie:

- pełna zdolność do czynności prawnych - osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona, lub kobieta, która zawarła związek małżeński za zgodą sądu po ukończeniu 16 roku życia, tym samym uzyskując pełnoletność;

- ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby w wieku 13-18 lat, osoby ubezwłasnowolnione częściowo;

- brak zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie ukończyły 13 roku życia, oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione

Ubezwłasnowolnienie:

- całkowite - orzekane wobec osób, które ukończyły 13 rok życia ze względu na zaburzenia psychiczne; ubezwłasnowolnia się osobę, która nie jest w stanie sama kierować swoim życiem, prawomocnym wyrokiem sądu; ubezwłasnowolniony całkowicie ma przydzielonego opiekuna;

- częściowe - można orzec wobec osób pełnoletnich z uwagi na lekkie zaburzenia psychiczne pozwalające jednak kierować samodzielnie swoim postępowaniem; ubezwłasnowolnia się osoby w celu pomocy w prowadzeniu ich spraw; osobie ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora; osoby w wieku 13-18 lat są ubezwłasnowolnione częściowo;

Skutki posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych:

- może dokonywać wszelkich czynności prawnych, a działania jednostki będą rodziły skutki prawne;

Skutki osiadania ograniczonej zdolności do czynności prawnych:

- wymagają zgody przedstawiciela ustawowego do ważności czynności prawnych dokonywanych przez te osoby;

- w pewnych przypadkach traktowane są jak osoby z pełną zdolnością prawną - możliwość zawierania umów w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego;

- rozporządzanie zarobkiem przez osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych;

- możliwość dysponowania przedmiotami oddanymi tej osobie do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego;

- niektórych czynności osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych nie mogą wykonywać (np. sporządzenie testamentu);

Skutki braku zdolności do czynności prawnych:

- czynność prawna dokonana przez taką osobę jest bezwzględnie nieważna; wyjątek stanowią drobne umowy w sprawach życia codziennego, jeżeli nie powodują rażącego pokrzywdzenia tej osoby;

- w imieniu osoby nie posiadającej zdolności do czynności prawnych czynności za nią może wykonywać jej przedstawiciel ustawowy;

4. Zdolność sądowa.

Zdolność sądowa - możność bycia stroną procesową lub uczestnikiem postępowania sądowego (cywilnego)

5. Zdolność procesowa.

Zdolność procesowa - zdolność do samodzielnego i skutecznego dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

3. Człowiek jako podmiot prawa - osoba fizyczna.

1. Początek i koniec zdolności prawnej.

Od chwili narodzin do chwili śmierci.

2. Zakres zdolności prawnej.

może podlegać pewnym ograniczeniom wynikającym z wieku,

płci, faktu ubezwłasnowolnienia, choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego, braku

obywatelstwa, wyroku karnego skazującego.

3. Zdolność do czynności prawnych.

Wymaga dojrzałości emocjonalnej i intelektualnej. Do 13 roku życia człowiek nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych. Działa za niego przedstawiciel ustawowy. Od 13 do 18 roku życia ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, może sama zawierać umowy i dokonywać inne czynności, ale w przypadku czynności zobowiązujących (powodujących powstanie w majątku tej osoby długów) oraz rozporządzających (polegających na pozbyciu się lub obciążeniu prawa) skuteczność tych czynności zależy od zgody przedstawiciela ustawowego. Od 18 roku życia (pełnoletniość) człowiek uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Kobieta może ją uzyskać po 16 roku życia, jeżeli przed osiągnięciem pełnoletniości zawarła, za zgodą sądu opiekuńczego, małżeństwo.

4. Zdolność sądowa.

Zdolność sądowa - możność bycia stroną procesową lub uczestnikiem postępowania sądowego (cywilnego)

5. Zdolność procesowa.

Zdolność procesowa - zdolność do samodzielnego i skutecznego dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

6. Indywidualizacja osoby fizycznej.

jej cechami są imię i nazwisko, stan cywilny (pozycja

osoby fizycznej w rodzinie, pokrewieństwo, małżeństwo, płeć, wiek), miejsce zamieszkania

7. Dobra osobiste i ich ochrona.

Każdy może je posiadać bo posiada zdolność prawną. dobra niemajątkowe, ściśle związane z jednostką ludzką;

Wg konstytucji - godność osobista, wolność, życie, nietykalność osobista, wolność osobista, życie

prywatne, rodzinne, dobre imię, wolność i tajemnica komunikowania się, wolność sumienia i religii

Wg kodeksy cywilnego - zdrowie, wolność, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim,

wizerunek, tajemnica korespondencji, nienaruszalność mieszkania, twórczość naukowa

Ochrona dóbr jest wszechstronna, jej środki przewidziane są w prawie karnym, prawie

wykroczeń, prawie cywilnym; na wypadek zagrożenia lub naruszenia dóbr - sankcje.

*niemajątkowa - obejmuje roszczenie o zaniechanie działania zagrażającego dobru oraz

roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra

*majątkowa - polega na możliwości zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego

albo kwoty pieniężnej na wskazany cel społeczny

8. Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych.

zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego (każdy człowiek otrzymuje zdolność prawną z momentem narodzin, aż do chwili śmierci).

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i obowiązków w drodze czynności prawnych; zdolność do czynności prawnej jest stopniowana ze względu na wiek i ubezwłasnowolnienie:

- pełna zdolność do czynności prawnych - osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona, lub kobieta, która zawarła związek małżeński za zgodą sądu po ukończeniu 16 roku życia, tym samym uzyskując pełnoletność;

- ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby w wieku 13-18 lat, osoby ubezwłasnowolnione częściowo;

- brak zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie ukończyły 13 roku życia, oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione;

4. Osoby prawne.

1. Pojęcie osoby prawnej.

osoba prawna - jednostka organizacyjna, która została przez normę prawną wyposażona w zdolność prawną, która zatem może być podmiotem stosunków cywilnoprawnych.

2. Atrybuty osoby prawnej.

Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądowa oraz procesowa, posiadanie własnego majątku oraz odpowiedzialność własnym majątkiem za zobowiązania, posiadanie dóbr nieosobistych (niemajątkowych)

3. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych.

zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków materialno prawnych.

Zdolność do czynności prawnych - możliwość kształtowania własnymi działaniami swojej sytuacji prawnej poprzez oświadczenia woli osób pełniących funkcje jej organów.

4. Majątek osoby prawnej.

Posiada własny majątek i odpowiada nim za swoje zobowiązania

5. Powstawanie osób prawnych.

Osoby prawne - ich byt zależy od przepisów prawnych, następuje w skutek różnych faktów prawnych.

W zależności od wpływu na powstanie osoby prawnej rozróżnia się trzy zasadnicze systemy:

1. Systemy aktów organów państwa (erekcyjne)

2. System koncesyjny (zezwoleń)

3. Normatywny (rejestracyjny)

1. Rejestracja osoby prawnej.

W wielu przypadkach wpis do rejestru ma charakter konstytutywny, co oznacza, że osoba prawna powstaje dopiero z chwilą jej zarejestrowania. Wpisy do rejestru mają charakter ewidencyjny i wywołują skutki materialno prawne.

2. Ustanie osoby prawnej.

Ustanie osoby prawnej może być dokonane w postaci jej likwidacji lub reorganizacji. Przepisy określają odrębne okoliczności ustania dla poszczególnych typów osób prawnych.

Celem likwidacji jest zakończenie bieżących spraw danej osoby, postąpienie z majątkiem tak jak wymaga tego prawo. Po dokonaniu czynności likwidacyjnej wykreśla się osobę z rejestru.

Reorganizacja następuje bez likwidacji osoby wprawnej. Może polegać na podzieleniu osoby lub połączeniu kilku, ewentualnie osoba przejmuje drugą osobę.

3. Struktura organizacyjna.

Organy osoby prawnej mogą być wieloosobowe ale najczęściej są jednoosobowe. Istnieją organy zarządzające, stanowiące, kontrolne etc. Osoba może mieć przedstawiciela. Przedstawiciel (pełnomocnik) nie jest organem osoby prawnej; jest samodzielnym podmiotem

prawnym.

Osoba prawna może działając przez swój organ udzielić pełnomocnictwa; może działać, choć nie

udzieliła pełnomocnictwa, ale nie może działać, jest nie istnieją odpowiednie ogany.

4. Odpowiedzialność prawna.

5. Dobra osobiste i ich ochrona.

Osoba prawna jako podmiot stosunków materialno prawnych podlega ochronie w postępowaniu procesowy.

6. Zdolność sądowa i procesowa.

Zdolność sądowa - możność bycia stroną procesową lub uczestnikiem postępowania sądowego (cywilnego)

Zdolność procesowa - zdolność do samodzielnego i skutecznego dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

7. Korporacyjne i zakładowe osoby prawne.

Korporacyjne osoby prawne - osobę tworzy się z uwagi na potrzebę swoistego zorganizowania i wiodącą rolę grupę ludzi, np. spółdzielnia

Zakładowe osoby prawne - osobę tworzy się z uwagi na wyodrębnienie majątku, np. fundacja

8. Państwowe i komunalne osoby prawne.

Państwowe osoby prawne - wyodrębnione ze względu na powiązania z nosicielami władzy, władza wykonywana w ramach zorganizowanego społeczeństwa jako całości.

komunalne osoby prawne - wyodrębnione ze względu na powiązania z nosicielami władzy, władza wykonywana w ramach społeczności lokalnych.

9. Osobowość prawna Skarbu Państwa.

Państwowa osoba prawna. Państwo występujące jako podmiot w stosunkach prawnych o charakterze prywatno majątkowym. Odpowiada za swoje zobowiązania.

1. Niepełne (ułomne) osoby prawne.

1. Pojęcie niepełnej osoby prawnej.

UŁOMNE OSOBY PRAWNE - jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,

a posiadające zdolność prawną; spółka jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-

akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, wspólnota mieszkaniowa

2. Zdolność prawna niepełnej osoby prawnej.

3. Struktura organizacyjna.

Niepełna struktura organizacyjna - możność powołania niektórych organów -

zarządu, walnego zgromadzenia, rady nadzorczej

4. Zdolność do czynności prawnych.

Zdolność do czynności prawnych w sferze prawa prywatnego, realizowana przez

członków lub organy

5. Zdolność sądowa i procesowa.

w procesie cywilnym

6. Majątek ułomnej osoby prawnej.

Wyodrębnienie majątkowe i odpowiedzialność za zobowiązania własnym

majątkiem

7. Odpowiedzialność prawna.

Wyodrębnienie majątkowe i odpowiedzialność za zobowiązania własnym

majątkiem

8. Dobra osobiste i ich ochrona.

Posiadanie dóbr osobistych i ich ochrona (jak osoby prawne)

2. Pojęcia przedsiębiorcy i konsumenta jako oznaczające rolę (funkcję) podmiotów prawa.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą

prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność

gospodarczą lub zawodową; spółki kapitałowe, banki, przedsiębiorstwa państwowe

Konsument - osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej

działalnością gospodarczą i zawodową

3. Uprawnienie i obowiązek (treść stosunku prawnego).

Jedna strona może domagać się od drugiej jakiegoś zachowania (świadczenia) - wierzyciel ma

prawo podmiotowe domagać się od dłużnika zwrotu długu, a dłużnik ma obowiązek spłacić dług

4. Przedmiot stosunku prawnego.

Przedmiotem stosunku są zachowania, do których podmioty tego stosunku są zobowiązane lub

uprawnione. Mogą odnosić się do pewnych przedmiotów materialnych czy niematerialnych i praw.

Przedmiotem jest dozwolone, nakazane lub zakazane zachowanie człowieka, pewien obiekt

materialny lub niematerialny, którego to zachowanie dotyczy; rzecz sprzedana, dzierżawiona,

wynajmowana, przedsiębiorstwo

!!!!! JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE NIE MAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ: Są jednym z trzech typów

jednostek prawnych. Szczególnymi są są jednostki budżetowe (urzędy władzy rządowej i

samorządowej, kontroli, wymiaru sprawiedliwości) oraz powoływane dla wykonywania zadań

Państwa lub samorządu terytorialnego inne jednostki organizacyjne takie jak: szkoły, inspekcje,

sądy, itd.

Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym ustawa przyznała zdolność

prawną są podmiotami prawa. Oznacza to, że mogą w pełnym zakresie uczestniczyć w obrocie

gospodarczym, być podmiotami stosunków prawnych.

• spółka cywilna,

• spółki osobowe:

• spółka jawna,

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna,

• stowarzyszenie zwykłe

• wspólnota mieszkaniowa

6. Wykładnia prawa, wnioskowania prawnicze i reguły kolizyjne. (nie dotyczy)

Część druga: prawo cywilne - część ogólna.

7. Pojęcie prawa cywilnego oraz jego podstawowe zasady.

PRAWO CYWILNE

- gałąź prawa prywatnego; przedmiotem jego regulacji są stosunki majątkowe oraz

niemajątkowe pomiędzy podmiotami, osobami fizycznymi oraz osobami prawnymi, które

charakteryzuje w stosunkach cywilnoprawnych autonomia woli

ZASADY:

1) ZASADA UZNANIA I OCHRONY OSOBY LUDZKIEJ

Polega na przyznaniu każdemu człowiekowi zdolności prawnej oraz na zapewnieniu

gwarancji swobodnego korzystania przez niego z dóbr osobistych. Ze zdolnością prawną

wiąże się zdolność do czynności prawnych. Zasada ta obejmuje ochronę dóbr osobistych -

wartości niemajątkowych.

Sfera dóbr niemajątkowych wymagających ochrony cywilnej rozwija się i nabiera

większego znaczenia. Chodzi tu o wytwory ludzkiego umysłu - działa kultury, wynalazki,

programy komputerowe, kasety itp. Ochrona zapewnia osobie, której dobro osobiste

zostało zagrożone lub naruszone, roszczenia o: zaniechanie działań zagrażających dobrom

osobistym lub już je naruszające, usunięcie skutków naruszenia, żądanie zadośćuczynienia

pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,

odszkodowania.

2) ZASADA PEŁNEJ I RÓWNEJ OCHRONY MIENIA

Wyraża się w równej ochronie każdej własności, bez względu na podmiot i przedmiot.

Zasada ta znajduje oparcie w konstytucyjnej zasadzie ochrony własności pojętej szeroko

jako ogół niemajątkowych praw podmiotowych. Przejawem tej zasady jest regulacja

prawna dziedziczenia majątku po osobie zmarłej - majątek ten nie staje się niczym ani nie

przechodzi na państwo, przypada spadkobiercom / tylko w wypadku braku

spadkobierców testamentowych i ustawowych Skarb Państwa dziedziczy z konieczności.

3) ZASADA WYKONYWANIA PRAW PODMIOTOWYCH

Wynika z konstrukcji praw podmiotowych, których podstawą są uprawnienia o ustawowo

zagwarantowanej treści. Oznacza ona, że wykonywanie praw podmiotowych zasługuje na

ochronę tylko wtedy, gdy nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Doniosłość zakazu nadużywania praw podmiotowych wyraża się w tym, że prawo to

stanowi podstawową instytucję prawa cywilnego, poprzez którą podmioty (osoby fizyczne

i prawne) realizują swoje prawnie chronione interesy.

4) ZASADA AUTONOMII WOLI

Wg której osoba może własną mocą kształtować swoje stosunki prawa. Podstawowym

instrumentem służącym do realizacji autonomii prywatnej są czynności prawne, a wśród

nich głównie umowy. Przejawem autonomii woli w dziale „zobowiązania” jest zasada

swobody (wolności) umów - wyraża się w swobodzie samodzielności decyzji co do faktu

zawarcia umowy, rodzaju umowy, wyboru kontrahenta, zmiany umowy ….

Jedną z konsekwencji swobody umów jest możliwość zawierania umów, które nie zostały

unormowane w przepisach prawnych. Swobodne decyzje podmiotów są ograniczone

względami interesu publicznego i moralnymi.

5) ZASADA OCHRONY ZAUFANIA I INTERESU STRONY TYPOWO SŁABSZEJ

Z ochroną prawną zaufania wiąże się konieczność ochrony słabszej strony.

Interesy stron są często przeciwstawne, a pozycja intelektualna i ekonomiczna stron

pozostaje w wyraźnej dysproporcji .

Ochrona zaufania podmiotu do składanych mu oświadczeń lub innych prawnych

zachowań nie jest wypowiedziana wprost w żadnym przepisie prawnym, ale jej istnienie

nie może budzić wątpliwości.

Zasada ochrony zaufania stała się podstawą szeregu norm prawnych, które składają się na

tzw. ochronę dobrej wiary, zwłaszcza podmiotu uzyskującego odpłatnie prawa

podmiotowe w okolicznościach, które usprawiedliwiają przekonanie nabywcy, że

zbywający jest osobą uprawnioną do tej czynności.

6) ZASADA CYWILNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA DŁUGI

Dłużnik odpowiada za swoje zobowiązania swoim całym majątkiem.

7) ZASADA CYWILNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SZKODĘ

Polega na tym, że ten, kto wyrządził drugiemu podmiotowi szkodę jest obowiązany do jej

naprawienia. Warunkiem jest to, aby uszczerbek powstał z związku z faktem wskazanym z

systemie prawnym. Podstawą zasadą odpowiedzialności za szkodę jest zasada winy;

obowiązują również: zasada ryzyka, słuszności, gwarancyjno-reperacyjna. Zasada cywilnej

odpowiedzialności za szkodę łączy się z instytucją prawną odszkodowania, będącą

kolejnym filarem prawa cywilnego.

8) ZASADA OCHRONY PRAW CYWILNYCH przez niezawisłe sądy. Powierzenie tego

zadania innym organom może mieć miejsce na mocy szczególnego przepisu. Spory

cywilne mogą być rozstrzygane przez sądy powołane przez same strony - sądy

polubowne. Przedmiotem zapisu na sąd polubowny może być każdy spór o prawa

majątkowe, z wyjątkiem spraw o alimenty i ze stosunków pracy.

8. Pojęcie i struktura stosunku cywilnoprawnego.

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

Zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz

nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego.

W każdym stosunku można wyodrębnić następujące elementy:

1) podmioty stosunku - w prawie cywilnym osoby fizyczne i osoby prawne; w każdym stosunku

występują przynajmniej dwa podmioty

2) przedmioty stosunku - przedmiot stosunku koncentruje w sobie te czynności ludzi i te obiekty,

które są przyczyną związania się podmiotów stosunkiem prawnym

3) uprawnienia wynikające ze stosunku - przynajmniej jednemu z pomiotów przysługuje prawo

domagania się od drugiego podmiotu lub podmiotów określonego zachowania się - jest to jego

prawo podmiotowe;

4) obowiązki wynikające ze stosunku - każdemu prawu podmiotowemu odpowiada ciążący na

innym podmiocie obowiązek

9. Osoby fizyczne.

10. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

11. Czynności prawne.

1. Pojęcie czynności prawnej.

2. Czynność prawna jako zdarzenie cywilnoprawne - funkcje konstruowania przez system prawny czynności prawnych - czynność prawna jako instrument realizacji zasady autonomii woli.

Zdarzenia cywilnoprawne - zdarzenie, z którymi ustawodawca wiąże skutki prawne tj. powstanie,

zmianę lub ustanie stosunków cywilnoprawnych.

W prawie cywilnym wyróżnia się następujące najważniejsze typy zdarzeń:

1) czynności prawne

2) wyrządzenie szkody

3) bezpodstawne wzbogacenie

4) orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne

5) porzucenie lub przerobienie rzeczy

Czynność prawna to podstawowy instrument, za pomocą którego podmioty stosunków

cywilnoprawnych mogą swoimi decyzjami i według własnej woli w ramach obowiązującego

porządku prawnego kształtować stosunki cywilnoprawne. Konstrukcja czynności prawnych opiera

się zatem na autonomii osoby dokonującej czynności prawnej.

Czynność prawna - działanie osoby fizycznej lub organu osoby prawnej polegające na

oświadczeniu woli, przedsięwzięte w celu wywołania skutków prawnych w postaci

nawiązania, zmiany lub zakończenia stosunku prawnego.

Treść czynności prawnej i tworzone przez nią stosunku cywilnoprawnego kształtują następujące

czynniki: 1) oświadczenie woli, 2) przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności prawnych,

3) zasady współżycia społecznego, 4) ustalone zwyczaje.

3. Oświadczenie woli.

Koniecznym elementem każdej czynności prawnej jest co najmniej jedno oświadczenie woli - uzewnętrzniona decyzja podmiotu prawa cywilnego.

Oświadczenie woli nie musi być złożone w uroczysty, urzędowy sposób. Polega na tym, ażeby

zachowanie osoby wyraziło w dostateczny sposób zamiar (wolę) wywołania skutku prawnego,

czyli ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego.

Oświadczenie woli najczęściej dochodzi do wiadomości innych osób, choć niektóre, nie wymagają zakomunikowania o nich nikomu.

Podstawową zasadą jest dowolność formy oświadczenia woli. Wyjątki od tej zasady polegają na konieczności zastosowania formy szczególnej - forma pisemna, pismo z datą pewną, pismo z notarialnym poświadczeniem podpisu lub podpisem urzędowo poświadczonym, akt notarialny, formy szczególne przewidziane np. dla testamentu, dla oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

Formą szczególną najczęściej zastrzeganą w ustawie jest zwykła forma pisemna - do jej zachowania wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie sporządzonym w dowolny sposób i obejmującym treść oświadczenia woli.

Równoważne formie pisemnej jest oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym - weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu / czasem może polegać to na notarialnym lub innym urzędowym poświadczeniem podpisu.

4. Klasyfikacja czynności prawnych.

RODZAJE CZYNNOŚCI PRAWNYCH:

A. jednostronne czynności prawne, umowy, uchwały - postaci czynności prawnych ze

względu na to, czy do ich dokonania wystarczy oświadczenie jednej woli, czy

potrzeba oświadczeń woli dwóch lub więcej stron;

• jednostronne - dochodzą do skutku przy złożeniu oświadczenia woli jednej strony

dwustronne - umowy, do dokonania których konieczne jest zgodne oświadczenie

woli dwóch lub więcej stron

uchwały - decyzje podjęte w głosowaniu osób tworzących organy osób prawnych

- czynności uważane za wielostronne; do czynności prawnych należą tylko te

uchwały, które zmierzają do wywołania skutków prawnych

B. czynności konsensualne i realne -

•konsensualne - dochodzą do skutku przez samo złożenie oświadczenia woli

•realne - wymagają do swojej ważności, oprócz oświadczenia woli, zmiany

faktycznego władztwa nad rzeczną lub innymi przedmiotami materialnymi

C. czynności rozporządzające i zobowiązujące oraz o podwójnym skutku

•rozporządzające - polegają na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub

zniesieniu prawa podmiotowego; dotyczą prawa już istniejącego; np. przeniesienie własności rzeczy, przelew wierzytelności, zrzeczenie się własności nieruchomości, zwolnienie z długu zobowiązujące - polegają na tym, że jakaś osoba zobowiązuje się względem innej do świadczenia, tzn. określonego działania lub zaniechania na rzecz innej osoby

W przyszłości czynność zobowiązująca może doprowadzić do rozporządzenia. Nie

każda czynność zobowiązująca prowadzi do rozporządzenia. W związku z tym z

grupy czynności zobowiązujących wyodrębnia się czynności prawne o podwójnym

skutku zobowiązująco-rozporządzającym.

D. czynności prawne odpłatne i niedopłatne

• odpłatne - na ich podstawie strony mają uzyskać pewną korzyść majątkową

E. czynności prawne między żyjącymi i na wypadek śmierci

• na wypadek śmierci - wywołują skutki prawne dopiero z chwilą śmierci osoby dokonującej tej czynności (testament) między żyjącymi - wywołują konsekwencje prawne już z chwilą ich dokonania

5. Składanie oświadczeń woli.

6. Wykładnia oświadczeń woli.

Przystępując do wyjaśnienia treści oświadczenia woli strony należy badać, jaki był zamiar i cel, a nie opierać się na dosłownym brzmieniu. Przy interpretowaniu oświadczeń woli nie wysuwa się na pierwszy plan wykładnia słowna, badanie użytych w umowie zwrotów i sformułowań, lecz zbadanie, co strony chciały w umowie postanowić i jaki był cel, któremu czynność prawna miała służyć.

7. Zawarcie umowy.

ZAWARCIE UMOWY

W k.c. zostały unormowane następujące tryby zawierania umów:

1. w drodze złożenia i przyjęcia oferty

2. w drodze aukcji lub przetargu

3. w drodze negocjacji

*OFERTA - oświadczenie woli osoby skierowane do innej osoby, które wyraża wolę zawarcia

umowy i określa jej istotne postanowienia; Gdy oferta zawiera wyraźnie określony termin, w ciągu

którego oferent oczekuje odpowiedzi, jest on z nią związany aż do upływu oznaczone przez siebie

terminu. Jeżeli oferta nie zawierała określenia terminu, wyróżniamy dwie sytuacje:

a) oferta złożona została w obecności drugiej strony albo za pomocą telefonu itp.; oferta taka

przestaje wiązać, jeśli nie zostanie przyjęta niezwłocznie

b) oferta została złożona w inny sposób, np. listownie; oferta taka przestaje wiązać z upływem

czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym roku czynności otrzymać odpowiedź

Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy, jeżeli oferta zostanie zaakceptowana w całości i bez

zastrzeżeń. Możliwe przyjęcie oferty poprzez przystąpienie adresata do wykonania umowy.

Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, umowę uważa się za zawartą w miejscu i w chwili otrzymania

przez oferenta oświadczenia o przyjęciu oferty. Jeżeli dojście oświadczenia o przyjęciu oferty nie

jest wymagane, umowę uważa się za zawartą w chwili przystąpienia drugiej strony do jej

wykonania.

*AUKCJA I PRZETARG - szczególny tryb zawierania umów, na który składają się następujące etapy:

1) ogłoszenie aukcji (przetargu), 2) zgłaszanie ofert, 3) przyjęcie wybranej oferty

AUKCJA ma formę ustną bądź inną formę umożliwiającą bezpośredni kontakt i polega na tym, że

ogłaszający aukcję oczekuje coraz korzystniejszych ofert, składanych sukcesywnie przez

uczestniczących w postępowaniu licytacyjnym. Do zawarcia umowy z uczestnikiem, który zgłosił

najkorzystniejszą propozycję - dochodzi w chwili wyboru jego oferty, stwierdzonego tak zwanym

przebiciem.

PRZETARG - polega na tym, że ogłaszający przetarg w odpowiedzi na swoje ogłoszenie oczekuje

pisemnych ofert - w celu wybrania najkorzystniejszych z nich. Ogłaszający przetarg dokonuje

wyboru oferty w sformalizowanym trybie.

Warunki aukcji lub przetargu mogą przewidywać obowiązkowe wadium, stanowiące warunek

uczestnictwa w postępowaniu. Ma ono postać określonej sumy pieniężnej, którą uczestnik wpłaca

organizatorowi, bądź też ustanowienia zabezpieczenia jej zapłaty, na przykład zastawu. Wadium

ma znaczenie wtedy, gdy zawarcie umowy nie następuje przez samo przyjęcie oferty, lecz

konieczne jest spełnienie dodatkowych wymagań.

Przepisy przewidują możliwość unieważnienia umowy zawartej w wyniku aukcji lub przetargu,

jeżeli strona umowy lub inny uczestnik postępowania, albo działająca z nimi w porozumieniu osoba

trzecia wpłynęły na wynik aukcji.

*NEGOCJACJE - stosowane wówczas, gdy chodzi o zawarcie umowy skomplikowanej, dotyczącej

znaczących przedsięwzięć gospodarczych, dużych inwestycji itp.; do zawarcia umowy dochodzi,

gdy strony dojdą do porozumienia we wszystkim sprawach, które były przedmiotem rokowań..

8. Forma czynności prawnych.

Jest w zasadzie dowolna - zasada swobody formy. Obowiązek nadania czynności prawnej

określonej formy istnieje wówczas, gdy wynika to z ustawy lub z zawartej uprzednio umowy.

Wyróżniamy formę zwykłą i formy szczególne.

Forma zwykła - przede wszystkim forma ustna oraz różne rodzaje zachowań (kiwnięcie głową)

Forma szczególna - należą do niej:

Zwykła forma pisemna - może być zastrzeżona pod rygorem nieważności czynności prawnej lub

bez tego rygoru; forma pisemna zachowana, gdy zostanie złożony własnoręczny podpis na

dokumencie

Forma pisemna z datą pewna - polega na autorytatywnym poświadczeniu na dokumencie, że

istniał on w chwili poświadczenia daty; poświadczenie daty należy do notariusza, organu

państwowego lub organu gminy

Forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym - polega na stwierdzeniu autentyczności

podpisu, należy to do notariusza

Forma aktu notarialnego - polega na sporządzeniu czynności prawnej przez notariusza według

udzielonych mu wskazówek i podpisaniu jej przez strony

Inne - związane zwłaszcza z rozwojem techniki; ich pojawienie się może mieć na celu ułatwienie i

uproszczenie dokonywania czynności prawnych; umowy elektroniczne.

Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej samej formy, jaką ustawa lub strony

przewidziały dla jej zawarcia.

Wypowiedzenie umowy zawarte na piśmie, odstąpienie od niej lub rozwiązanie wymaga formy

pisemnej. Rozwiązanie umowy za zgodą stron wymaga zachowania formy przewidzianej dla jej

zawarcia.

Brak formy szczególnej innej niż zwykła forma pisemna powoduje nieważność czynności prawnej.

9. Wady oświadczenia woli.

Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami, które nazywamy wadami oświadczenia woli. Przepisy kodeksu cywilnego wyróżniają cztery wady oświadczenia:

- brak świadomości lub swobody - polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli

znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie

decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny

- pozorność - polega na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru; obie

strony są zgodne co do tego, iż czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych

albo ma wywoływać skutki prawne, ale inne niż wynika to z treści pozornej czynności

prawnej; oświadczenie woli złożone dla pozoru jest nieważne i nie wywołuje żadnych

skutków prawnych

- błąd - polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym

stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia; błąd nie powoduje

nieważności czynności prawnej, lecz daje osobie składającej oświadczenie woli prawo

wycofania się z jego skutków; błąd jest wadą tylko, gdy dotyczy treści czynności prawnej i

jest istotny

- groźbę - przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli; musi być

bezprawna, poważna; uprawnia osobę, która złożyła oświadczenie woli do wycofania się z

jego skutków

10. Treść czynności prawnej.

11. Sankcje wadliwych czynności prawnych.

WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH

*wadliwa czynność prawna - taka czynność, która nie wywołuje wszystkich lub niektórych

skutków prawnych odpowiadających treści oświadczenia woli

Cztery typy skutków wadliwości prawnych:

a) nieważność bezwzględna (bezskuteczność) - powoduje nieważność z mocy prawa, bez potrzeby

dokonywania jakichkolwiek formalności; wśród przyczyn nieważności bezwzględnej znajdują

się dwa przypadki nieważności spowodowanej wadami oświadczenia woli - brak świadomości

lub swobody i pozorności

b) nieważność względna (wzruszalność, unieważnialność) - wadliwość, która nie powoduje

nieważności sama przez się, ale jej istnienie uprawnia zainteresowaną osobę do podważenie tej

czynności; jej przyczynami jest błąd, podstęp, groźba.

c) bezskuteczność zawieszona - występuje w sytuacjach, gdy prawo wymaga zgody osoby trzeciej

(potwierdzenia), której brakuje w przypadku umów; po potwierdzeniu przez osobę trzecią

czynność staje się niewadliwa, a nie potwierdzona nie dochodzi do skutku.

d) bezskuteczność względna - czynność nie wywiera skutków prawnych, względem konkretnych

osób

12. Przedstawicielstwo.

1. Istota przedstawicielstwa i jego rodzaje.

Podmioty prawa cywilnego mogą działać same lub przez osobę trzecią, czyli swojego

przedstawiciela. Przedstawiciel działa na rzecz tej osoby i w jej imieniu.

Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba (przedstawiciel) dokonuje w imieniu drugiej

osoby czynności prawnej (np. zawiera umowę), a czynność tak, pociąga za sobą bezpośredni skutek

dla reprezentowanego.

- przedstawiciel ustawowy - przepisy prawa nakładają na nich obowiązek reprezentowania,

określają zakres tych obowiązków i sposób reprezentacji

RODZAJE PRZEDSTAWICIELSTWA:

- przedstawicielstwo ze względu na granice umocowania: ogólne, szczególne, rodzajowe

- przedstawicielstwo domniemane - istnieje domniemanie, że osoba znajdująca się w lokalu

przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi publiczności i tam działająca, jest umocowana do

czynności zwykle tam dokonywanych

- prokura - pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do

rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych,

jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z wyjątkami

2. Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa.

Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa:

- przedstawiciel musi mieć umocowanie (nadanie kompetencji do dokonywania czynności

prawnych określonemu podmiotowi prawa w imieniu mocodawcy) i działać w jego granicach

- przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, a pełnomocnik co

najmniej ograniczoną

- przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego

- czynność prawna musi być tego rodzaju, ażeby mogła być dokonywana przez przedstawiciela (nie

może być to np. sporządzanie testamentu)

3. Pełnomocnictwo, w tym prokura.

Pełnomocnika ustanawia mocodawca przez złożenie oświadczenia woli. Zgoda pełnomocnika nie

jest potrzebna. Ustanowienie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną.

Pełnomocnictwo może być udzielane w dowolnej formie.

prokura - pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do

rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych,

jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z wyjątkami

13. Prawo podmiotowe.

14. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych.

1. Pojęcie „przedmiotu” stosunku cywilnoprawnego.

PRZEDMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH

Zarówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego,

jak i obiekty materialne lub niematerialne, których to zachowanie dotyczy.

2. Pojęcie rzeczy.

Takie dobra, które odpowiadają łącznie następującym wymaganiom:

- są materialnymi częściami przyrody

- mają charakter samoistny - są na tyle wyodrębnione, że mogą być w obrocie traktowane jako

dobra samoistne

3. Klasyfikacja rzeczy.

4. Część składowa.

5. Przynależność.

6. Pożytki.

7. Pieniądz.

8. Papiery wartościowe.

9. Dobra niematerialne.

10. Przedsiębiorstwo.

11. Mienie - majątek.

1) RZECZY

Takie dobra, które odpowiadają łącznie następującym wymaganiom:

- są materialnymi częściami przyrody

- mają charakter samoistny - są na tyle wyodrębnione, że mogą być w obrocie traktowane jako

dobra samoistne

_ NIERUCHOMOŚCI

o grunty - części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

_ rolne

_ nierolne

o budynki - trwale związane z gruntem

o części budynków

_ nieruchomość lokalowa -

_ RUCHOMOŚCI (rzeczy ruchome) - wszelkie rzeczy, które nie mają cech nieruchomości

_ rzeczy podzielne i niepodzielne

_ RZECZY W OBROCIE - materialne przedmioty, które są dopuszczone do cywilnoprawnej

wymiany oraz co do których istnieją możliwości ustanawiania na nich praw

_ RZECZY WYŁĄCZONE Z OBROTU- nie mogą stanowić przedmiotu praw rzeczowych,

nie mogą być elementem stosunków zobowiązaniowych - zwłoki ludzkie, narządy

Z PRAWNEGO PUNKTU WIDZENIA RZECZY MAJĄ POSTAĆ:

- CZĘŚCI SKŁADOWYCH RZECZY - wszystko, co nie może być od niej odłączone bez

uszkodzenia lub bez istotnej zmiany przedmiotu odłączonego; części składowe bywają

elementami nieruchomości gdy: są połączone z rzeczą w sensie gospodarczym i fizycznym,

odłączenie spowodowałoby zasadnicze zmiany, połączenie jest trwałe; budynek wzniesiony

na gruncie, silnik i koła w samochodzie, drzewo w lesie

- PRZYNALEŻNOŚCI - rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z

jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu

celowi; pokrowce na fotele samochodowe, koło zapasowe, zestaw kluczy - rzeczy, służące do

lepszego, komfortowego czasem korzystania z rzeczy głównej

- POŻYTKI

- rzeczy - dochody, jakie ponosi rzecz;

_ naturalne - zboże, przychówek, owoce

_ cywilne - dochody, jakie rzecz przynosi

- pieniężne

- niepieniężne

- prawa - dochody, jakie prawo przynosi zgodnie ze swoim społecznogospodarczym

przeznaczeniem (odsetki od wkładów w PKO)

PRAWO POBIERANIA POŻYTKÓW PRZYSŁUGUJE WŁAŚCICIELOWI, ALE MOŻE TAKŻE

PRZYSŁUGIWAĆ INNYM OSOBOM NA PODSTAWIE SZCZEGÓLNEJ REGULAJCI PRAWNEJ LUB

UMOWY.

2) PRZEDSIĘBIORSTWO

Występuje w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. W znaczeniu podmiotowym oznacza

jednostkę organizacyjną wyposażoną w osobowość prawną utworzoną w celu prowadzenia

działalności gospodarczej.

W znaczeniu przedmiotowym przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników

niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym charakteryzuje oderwanie od podmiotu, któremu

przysługują prawa składające się na to przedsiębiorstwo.

3) PRZEDMIOTY NIEMATERIALNE

- dobra osobiste

- dobra o charakterze intelektualnym stanowiące przedmiot praw autorskich, przede wszystkim

dzieła literackie, artystyczne, naukowe

- dobra objęte prawem wynalazczym

- znaki towarowe

- energia różnego rodzaju, do której stosują się przepisy o sprzedaży

- prawa podmiotowe, które mogą być przedmiotem innych praw, np. sprzedaż, zamiana,

darowizna

a. PIENIĄDZE - pieniądz obowiązujący w danym kraju pełni różne funkcje, m.in.

miernika wartości i środka płatniczego; ma zdolność umarzania zobowiązań; wyraża

wartość świadczenia majątkowego w stosunku cywilnoprawnym

b. PAPIERY WARTOŚCIOWE - dokumenty będące nosicielami praw majątkowych

cywilnoprawnych. Posiadanie tych dokumentów jest konieczną przesłanką realizacja

inkorporowanych w nich praw; akcje, obligacje, weksle, czeki, listy zastawne, bankowe

papiery wartościowe są uregulowane w szczegółowych ustawach; wyróżniamy

papiery: imienne, na zlecenie, na okaziciela

c. MIENIE - zbiorcza nazwa dla wszystkich praw majątkowych, bezwzględnych i

względnych; ogół aktywów danego podmiotu

d. MAJĄTEK - ogół praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi

prawa, na które składają się aktywa i pasywa tj. prawa i obowiązki obciążające dany

podmiot; w znaczeniu węższym majątek obejmuje tylko aktywa i jest tożsamy z

pojęciem mienia

15. Upływ czasu - zdarzenie cywilnoprawne.

1. Tzw. dawność w prawie cywilnym.

2. Pojęcie i istotne cechy przedawnienia (przedmiot, skutki).

3. Bieg terminów przedawnienia.

4. Terminy zawite.

DAWNOŚĆ - zbiorcza nazwa instytucji prawa związanych z upływem czasu

1. ZASIEDZENIE - polega na nabyciu prawa przez osobę nieuprawnioną w skutek faktycznego

wykonywania przez nią prawa przez określony czas; w taki sposób nabywa się prawa

rzeczowe, własność, służebność gruntową

2. PRZEMILCZENIE - prowadzi do nabycia prawa przez daną osobę na skutek niewykonywania

tego prawa przez uprawnionego; np. pieniądze, papiery wartościowe

3. PRZEDAWNIENIE - prowadzi do ograniczenia możności dochodzenia roszczenia, jeżeli nie

było realizowane w czasie określonym przez ustawę; po upływie terminu przedawnienia

ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, czyli

podnieść zarzut przedawnienia; przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe;

terminy przedawnienia można podzielić na ogólne i szczególne;

ogólne: terminy przedawnienia:

- dla świadczeń okresowych (czynsze) - 3 lata

- dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata

- dla innych roszczeń - 10 lat

szczególne:

-roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z

upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, jednak w każdym

przypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat 10, od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie

wyrządzające szkodę.

TERMINY PRZEDAWNIENIA NIE MOGĄ BYĆ SKRACANE ANI PRZEDŁUŻANE.

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

W przypadkach przewidzianych w ustawie, rozpoczęcie biegu przedawnienia ulega

wstrzymaniu, a rozpoczęty bieg ulega zawieszeniu. Zakończenie terminu biegu przedawnienia

określa się według zasad przyjętych w kodeksie cywilnym.

4. TERMINY ZAWITE - ustawodawca nakazuje niekiedy dokonać pewnej czynności w ściśle

określonym terminie. Terminy te nazywa się zawitymi lub prekluzyjnymi. Upływ tych

terminów uwzględnia się z urzędu, nie można ich przywrócić. Takimi terminami są: terminu

do przyjęcia oferty, od odstąpienia od umowy itp.

1

---