Imiesłów czynny czasu przeszłego tzw. pierwszy
na *-us
Znany z języka scs. oraz głównie z j. rosyjskiego imiesłów typu zrobiwszy, wypiwszy, poznawszy utracił wcześnie w języku polskim odmianę i znany jest z N.sg. masc., gdzie do tematu bezokolicznika zakończonego samogłoską przyjmuje -v (jest to, jak wiemy, spółgłoska wstawna przed wokalicznym sufiksem *-ъ < *-us (nie rozszerzonego przez j).
W XIV i XV w. spotyka się rzadko formy: położyw (por. położywszy w odmianie złożonej z *jь), przeprawiw, poprosiw, ściągnąw, minąw itp. a także uźrzew < *uzьrěvъ wyrównane później do ujrzawszy; usłyszew > usłyszawszy.
Czasowniki z tematem spółgłoskowym bezokolicznika przyjmują (wtórnie, ze względu na zanik sufiksalnego *-ъ) także formant! -w, np. wszedw `wszedłszy', spadw `spadłszy', pojadw `pojadłszy' obok form starych: oblek `oblekłszy', przyszed `przyszedłszy', ląk sie `przestraszywszy się', rzek `rzekłszy'. Mogą to być jednak formy czasu przeszłego z opuszczonym -ł lub - co mniej prawdopodobne - aorystu asygmatycznego, który w 1 os. sg. miał końc. *-ъ. Formy te nabierają funkcji przysłówka, nawet w postaciach odmiany złożonej. Rzadko występował on w funkcji przydawki: widziech anjeła... z nieba śleciew `zleciawszego z nieba' - zlatującego; Dawid uźrzał anjoła... a w jego ręce nagi miecz, obrociw się `który się obrócił' przeciw Jeruzalem. Na początku XVI w. formy z -w zanikają a ich miejsce zajmują nowsze twory na -szy, -wszy z przypadków zależnych odmiany złożonej:
N.sg. masc. *sъ-bьra-v-ъ +jь
G. *sъ-bьra-v-ъš-a+jego `zebrawszego'
D. *sъ-bьra-v-ъš-u+jemu `zebrawszemu'
itp.
N.sg. femin. kontynuował wiernie stan starszy, w którym *-us rozszerzone zostało przez j > -ъš z końc. femin. -i. Na wzór tematów samogłoskowych sufiks ten poprzedzany był przez dawne wstawne -w-, np. Jarochna poczyniła dwadzieścia grzywien szkody Zacharzewi, pożegwszy domy i drzewa `popaliwszy', ona szedwszy z im do jego łożnice, porodziwszy ji, jest ci ji ona w sukienne powojniki była obinęła `plusquamperfectum'. To uźrzawszy Noemi... więcej jej nie broniła. Takie formy spotykane są też w N.sg. rzeczowników męskich oraz w dualu i pl., np. wrocił się jest Jozef...pogrzebszy otca, ten człowiek przyszedszy, usłyszawszy to Herod, bał się barzo, dzieciątko, które wszedszy w naszą ziemię (neutrum!), wstawszy oba z pilnością się modlista.
Skrzyżowanie -wszy z -łwszy pojawia się już od XV-XVI w., np. wszedłwszy, wyrzekłwszy.
Imiesłowy bierne
Istniał bierny imiesłów współczesny z suf. *-mъ, -ma, -mo tworzony od tematu praesentis czasownika oraz przeszły tworzony 3 sufiksami *-nъ, -na, -no; *-enъ, -ena, -eno i *-tъ, -ta, -to -od tematu bezokolicznika.
Imiesłów bierny współczesny na -m- dotarł w kilku oryginalnych formach wyrazowych: rzekomy : rekQ i rodzimy : roždQ, rodiši. Tematyczne o szerzy się już w scs na inne koniugacje: np. scs. vědomъ pol. wiadomy, widomy zamiast *widim, łakomy, ruchomy, znikomy, tesknomy `wytęskniony', znajomy. Imiesłów niewidomy uległ substyntywizacji, ale postać bierna występuje w połączeniu widomy znak.
Forma łakomy może mieć znaczenie bierne np. łakomy kąsek lub czynne `człowiek, który chce dobrze zjeść' - łakomczuch.
Imiesłów bierny z suf. -nъ, -na, -no tworzony był od tematów infinitivi na -a, -ě, np. znany, brany, słyszany : *slyšě1ti, kochany, widziany : *viděti, wiązany : *vęzati itp.
Suf. -enъ, -ena, -eno dodawany był do spółgłoskowych tematów oraz do tematów na tematyczne (nierdzenne) -i-. Przed twardym -n dawne *e ulegało przegłosowi pralechickiemu na 'o, np. pleciony : *pletti, wiedziony : *vědti, jedzony : *jadti, oświecony : světi-ti (jotacja!), rodzony : roditi, wodzony : voditi itp. W liczbie mnogiej z końc. -i jednak e się zachowuje: oświeceni, wiedzieni itp.
Odmiana prosta tych imiesłowów zachowuje się dość długo: umarł i pogrzebion, zwykle w funkcji orzecznika: był pochwalon, zrodzon, przebodzion : *bodti, uplecion, uchwacon : *xvatiti, nalezion.
Czasowniki II koniugacji na no/ne rzadko przybierają przyrostek prosto od rdzenia: zamczony `zamknięty', obyczony (: obwyknąć), częściej go zachowują: popchnion, potknion, uciśnion, poścignion. Pod wpływem imiesłowów typu zpięty, wzięty też te czasowniki przybierają formę -ęty: wytknięty, zamknięty, odepchnięty itp.
Sufiks *-tъ, -ta, -to przybierają czasowniki na rdzenne i, ę, Q, y, ŕ np. dęty < *dQti, rozpięty, wzięty, pożarty < *po-žŕtъ+jь, bity, struty, ścięty, starty, rozdarty itp. W XIV-XV w. częste są jeszcze formy odmiany prostej: jęt, przeklęt, poczęt, start, pżart, bit, strut, umyt.
Dziś w związku z imiesłowem przeszłym biernym pozostają w związku formy bezosobowe na -no, -to: powiedziano, czytano, wypito.
Bezokolicznik
Dawny bezokolicznik kończył się na -ti > pol. -ci. W tej formie już w zabytkach staropolskich jest rzadkością: mieci - do rymu dla wyleci (myeczy - wyleczy), umrzeci - na tym świecie (vmrzeczy - na thym szwyecze). Wygłosowe *-i szybko redukuje się do -ь i jako końc. bezokolicznika pozostaje -ć: robić.
Czasowniki typu *mogti, *rekti mają -c z grupy gt', kt': móc, rzec, wlec.
Czasowniki z grupami dt, tt mają formy wieść < *vedti, pleść < *pletti.
Czasowniki *grěbti, *grěbQ stpol. grzebę, skubti po zaniku b przyjęły bezokolicznik na -ść : grześć, skuść, później grzebać, skubać i zmianą 1 sg. skubę > skubię.
Podobnie wziąć < *vъz-jęti oraz iti przyjmuje od XVIII w. formę wziąść (niepoprawna) i iść (poprawna). Z prefiksem stare przyć < *pri-iti przeszło w przyjść.
Bezokolicznik od jadę dziś jechać miał mazowiecką formę jachać ze zmianą *ja- > je-.
Starsze formy stojati, bojati często wcześnie ściągają się na stać, bać, a rozszerzone suf. -wa- nabierają charakteru iteratywności stawać, dawać, bywać, dopytywać, oszukiwać itp.
Czasowniki na -uję przybierają suf. -owa-, np. rachować, kupować, podskakować, pisować `pisywać'.