PSYCHOLOGIA KRYZYSU - 27.05.2001r. - Wykład VU
Kryzys w II-giej połowie życia
JUNG wprowadził termin KRYZYS II-giej pół. życia. Wg niego w Il-gą pół. życia wkraczamy nieprzygotowani => nie ma bowiem kolegiów dla czterdziestolatków (tak jak dla osób młodych). Nie można żyć wieczorem z rannym programem! Wielkie zadanie w przygotowaniu do tego okresu spoczywa na religii.
JUNG porównywał życie do wędrówki słońca (wschód => => => zachód). Wg mego takim punktem krytycznym v. życiu człowieka jest dzień gdy człowiek uświadomi sobie nieuchronność własnej śmierci => i to jest taki początek II-giej pół. życia.
JUNG - twierdzi, że Il-ga. pół. życia ma zupełnie inne zadanie niż I-wsza pół. życia oraz, że
inaczej przebiega rozwój w tych okresach życia.
I-wsza pół. życia to czas adaptacji do warunków życia i konformizm wobec wymagań innych
ludzi.
W I-wszej pół. życia to rozwój ego (to co świadome), natomiast Il-ga poi. życia to
rozwój sfer (osobowości i
W koncepcji JUNGA jedna z części osobowości to cień (w cieniu ukryte są nasze negatywne cechy i człowiek musi otworzyć tą puszkę pandory). Cień to są te część: podświadome i muszą one ujrzeć światło dzienne => jest to tak jakby warunek rozwoju (analiza tego co jest negatywne).
PODŚWIADOMOŚĆ = PODŚWIADOMOŚĆ OSOBOSTA + PODŚWIADOMOŚĆ KOLEKTYWNA
Podświadomość osobista - nasza osobista nasza warstwa podświadoma. ====== kolektywna -jest to tak jakby dziedzictwo zeszłych pokoleń.
PODŚWIADOMOŚĆ zbiera potencjalne źródło twórczości.
W I-wszej pół. życia poprzez adaptację do warunków życia rozwijamy w sposób unikatowy pewne strony naszej osobowości. W okresie dzieciństwa jednostka wymaga nieustannej opieki i troski, ale w procesie adaptacji musi przystosować się do wymagań społeczeństwa. Pozostaje nadzieja, że rodzice i wychowawcy dostrzegą naszą niepowtarzalność i uszanują ją.
Jung -twierdzi, że rozwój ego w I-wszej pół. życia wymaga odpowiedzi na pytania takie jak. co ja lubię?
- Kontakty z jakimi ludźmi sprawiają mi radość?
- Jaka praca mi odpowiada?
W odpowiedzi na te pytana kształtuje się postawa człowieka, nasze związki z innymi ludźmi i kariera zawodowa. Pytana te stymulują nas do pewnych rozwiązań.
PERSONA (MASKA) - jest to pewna część naszej osobowości, która ujawnia się w kontaktach z innymi (starożytny teatr).
POWTÓRNE NARODZINY - (JUNG) jest to przejście od dzieciństwa do młodości. Przed powtórnymi narodzinami dziecko nie potrafi oddzielić się od rodziców, po tym następuje psychiczny poród.
Dwie grupy ludzi (JUNG): pesymiści, optymiści.
W II-giej pół. życia następuje rozkwit osobowości. II-ga pół. życia jest przeznaczona do rozwoju wewnętrznego.
ALLPORT - motywy w życiu (w nawiązaniu do psychologii wschodu):
1. przyjemność,
2. kariera (lata 20-sie), (zawód, mieszkanie, związki małżeńskie, sukces),
3. obowiązek (lata 40-ste), (dzieci dorastają, rodzice starzeją się),
4. postawy (lata 50-te), (postawy filozoficzne, religijne).
JUNG - twierdził, że w n-giej pół. życia energia życiowa kieruje się w stronę filozofii, wpływa na rozwój wewnętrzny człowieka.
LETARG wg JUNGA pomaga człowiekowi w przejściu do II-giej pół. życia. Kryzys wieku przejściowego to lata pomiędzy 35-40 rokiem życia. Jeżeli starsi ludzie nie przeszli kryzysu wieku przejściowego, to ten fakt wpływa na nich negatywnie. Są oni:
1. zapatrzeni w przeszłość,
2. zapatrzeni w swoje ciało,
3. wiecznymi młodzieńcami,
Ludzie w II-giej pół. życia są jak słońce (najpierw rzucają promienie na ziemię czyli na innych ludzi, a potem na siebie).
Podsumowanie poglądów:
1. życie jest podróżą, rozwój dokonuje się od urodzenia aż do śmierci (JUNG, ERICKSON),
2. istnieją charakterystyczne etapy rozwoju i w każdym z tych etapów są odmienne zadania,
3. wszyscy podążamy podobną ścieżką rozwoju, każdy z nas jest unikalny (ADLER => każdy jest wyjątkowy),
4. nasz rozwój związany jest z wyborami, (psychologia egzystencjalna),
5. kluczem rozwoju jest wyrażanie ,ja", (męstwo bycia)
6. kryzys jest twórczym aspektem rozwoju osoby w ciągu życia (pobudza do rozwoju, do nowych zadań),
7. życie powinno się przeżyć do końca na każdym etapie (wszystkie etapy w życiu są niezbędne),
8. w czasie podróży przez życie wzrasta nasza świadomość,
9. każde przejście na inny poziom jest niepowtarzalny i unikatowy,
10. wiek starczy i średni nie są ulicami bez wyjścia lecz alejami, w których kwitnie prawdziwa osobowość,
11. we wczesnym okresie życia pierwotny związek ze środowiskiem zewnętrznym oraz społeczne wymagania są obezwładniające.
Kryzys połowy życia, a postawy wobec śmierci
FREUD (psychoanaliza) - twierdził, ze lęk i niepokój nie są dominującymi postawami wobec śmierci. Wg niego inne są postawy wobec śmierci własnej, a inne wobec śmierci innych ludzi, przy czym dzielimy to na ludzi obcych i bliskich oraz ukochanych. W życiu codziennym pomijamy temat śmierci, nie mówimy o śmierci. Jest to zaprzeczanie rzeczywistości. Człowiek unika powiązań między śmiercią własną, a śmiercią innych ludzi.
ŚMIERĆ INNYCH TO KONIECZNOŚĆ - ŚMIERĆ MOJA TO PRZYPADEK
FREUD — twierdził, że nawet w najgorętszych związkach zawsze są negatywne uczucia (podświadomy element wrogości), które stymulują pragnienie śmierci tej osoby.
Pierwszorzędne znaczenie w stosunku do własnej śmierci ma poczucie bezsilności. Człowiek nie wierzy, że umrze.
Wiele badań zainicjowanych teorią JUNGA skupia się na kwestii akceptacji tego. że czeka nas nieuchronny koniec. Podobnie jest w psychoanalizie.
DOUGLAS (lata 90-te) - Badania restropektywne przeprowadzone przy pomocy
standaryzowanego wywiadu, badano jak wpływa śmierć rodziców na dzieci, wg niego nie ma
statystycznej zależności.
Pod wpływem śmierci rodziców odbywa się szereg przemian osobowości. Strata jednego z
rodziców do 18-stego roku życia ma ogromne znaczenie, nakłania do samobójstwa.
Wiele osób oprócz poczucia straty i osierocenia mówi o tzw. przesunięciu się do pierwszej
linii strzału (do tej pory byłem na drugiej linii). Pojawia się ostra świadomość: kiedy skończy
się moje życie.
ELIOT JAQUES - badacz, zajmował się kryzysami między 35 a 45 rokiem życia (kryzys połowy życia). Intensywność trwania kryzysu połowy życia i czas, są zdeterminowane indywidualnie. Wspólne wszystkim ludziom doświadczenia znajdują odzwierciedlenia w twórczości znanych artystów. Badał, jak ten kryzys odzwierciedlał się w twórczości artystów (wybrał losowo 310 osób), np. Rossini, Mozart, Chopin, Bach, J.Korzeniowski Goethe, Beethoven, Balzak. Wg niego w tym okresie, albo artysta się wypala (Rossini), albo umiera (Mozart, Chopin), albo zdolności twórcze rozwiną się szczególnie (Bach, J.Korzemowski).
Wg mego charakter twórczości w I-wszej pół. życia jest inny niż twórczość w II-giej pół. życia (skrupulatność, refleksyjność).
Dwa podstawowe problemy życiowe człowieka:
1. nieuchronność śmierci,
2. zaakceptowanie zła które tkwi w każdym z nas.
Przepracowanie tych problemów powoduje zwycięskie wyjście z kryzysu II-giej pół. życia. Zauważył on, że niektórzy artyści przechodzą ten okres spokojnie, bez żadnego kryzysu i ma to odbicie w ich twórczości.
Kryzys okresu dorastania i ten późniejszy mogą mieć odzwierciedlenie w twórczości. Niewłaściwe rozwiązanie kryzysu wieku dorastania, jak i tego kryzysu wieku późniejszego grozi zaburzeniami sfery psychicznej.
W II-giej pół. życia pojawia się problematyka śmierci rodziców. Pojawia się podstawowe zadanie osiągnięcie dojrzałości i samodzielności. Uświadomienie sobie realności i nieuchronności śmierci jest to najważniejsza cecha kryzysu II-giej pół, życia. Pojawia się przekonanie, że człowiek nie jest z natury dobry => przyjęcie takiego założenia pozwala na większą tolerancję.
Jednocześnie zaczynamy spostrzegać, że nie zdążymy zrealizować wszystkich naszych planów życiowych. Ok. 45 roku życia to poczucie, że nie zdążymy zrobić wszystkiego jest szczególnie silne i frustrujące, dlatego też ważna jest umiejętność rezygnacji z niektórych planów, a staje się to szczególnie trudne dla jednostek twórczych.
W Il-giej pół, życia lęk przed śmiercią nie może być już tłumiony!!! (jest to bardzo trudne, np. aktorzy => starość).
Stosunek do śmierci kształtuje się pod wpływem wczesnego dzieciństwa, w nieuświadomionej relacji do śmierci z tego okresu. Świadomość wejścia w II-gą połowę życia rozbudza te nieuświadomione lęki z okresu dzieciństwa.
Kryzys II-giej pół. życia uwarunkowany jest:
1. doświadczeniami dzieciństwa,
2. równowagą instynktu życia i instynktu śmierci,
3. jak przebiegała If-ga pół. życia (sukcesy, osiągnięcia, doznania traumatyczne).
E.JAQUES twierdzi, że jeżeli w dzieciństwie byłem kochany to łatwiej jest mi zaakceptować śmierć. Jeżeli doświadczona z dzieciństwa były traumatyczne to śmierć spostrzegana jest w kategoriach zagrożenia.
ROGER GOULD - nawiązuje do S.BILLER, że życie ludzkie podzielone jest na pewne
okresy. Przeprowadził on wywiady z pacjentami psychiatrycznymi pozostającymi pod
ambulatoryjną opieką i zbadał 524 osoby obu płci w 7-dmiu grupach wiekowych (16-60 lat).
Różnice pomiędzy grupami dotyczyły poczucia czasu, postaw wobec siebie i postaw wobec
innych ludzi.
Dobiegając 30-stki człowiek osiąga pewna stabilizację oraz poczucie bezpieczeństwa.
Około 40-stki człowiek ujawnia duże zmiany w osobowości, stopniowo uwalnia się od
złudzenia o własnej wszechmocy i nieograniczonej możliwości.
35-44 lata : pogłębiają się problemy egzystencjalne (moje ja), nowe problemy w małżeństwie
(wychowanie dzieci => rodzi się refleksja, że mało już mogę zmienić), odżywają problemy z
rodzicami, powraca pytane o sens i wartość wcześniejszych działań, potrzeba kontynuacji
własnego rozwoju (praca)
Rozwój to transformacja. Dokonuje się zmiana percepcji czasu => czas to teraz zwiastun
skończoności i śmiertelności (burzy to poczucie nieśmiertelności).
Iluzje i złudzenia:
1. poczucie bezpieczeństwa trwać może zawsze,
2. śmierć nie może przytrafić się mi, ani moim bliskim,
3. (kobiety) nie może żyć bez opiekuna,
4. me ma życia poza własna rodziną,
5. jestem niewinny.
Śmierć jest traktowana sako zjawisko, w którym obowiązuje kolejność !!! Po śmierci rodziców nabiera się przekonania, że teraz na mnie kolei.
Kryzys wieku starszego (suicidalny => naznaczony myślami o samobójstwie)
K.ACHTE - analizował cechy syndromu presuicidalnego ze szczególnym nawiązaniem do osób starych. Szczególnie skoncentrowali się na poczuciu własnej wartości oraz kojącym wpływie myśli o samobójstwie. Osoba o niskim poczuciu własnej wartości może nie być zdolna do twórczej pracy i nawiązania znaczącej relacji interpersonalnej. Pojawia się także brak empatii w stosunku do innych ludzi. W bardziej zaawansowanym wieku pojawia się poczucie niepewności i zagrożenia (może być ono świadome lub podświadome). Aby temu zapobiec osoby starsze często zaprzeczają faktom i idealizują siebie (mechanizm zaprzeczania).
MYŚLI O SAMOBÓJSTWIE - marzenie o samobójstwie, o śmierci pomaga w życiu, działa podobnie jak leki r/bólowe: wzmaga się tolerancja na myśli o śmierci (trzeba coraz więcej leków, aby przestam boleć). Wzrasta zagrożenie samobójstwa!!!
Głęboki dramat polega ni tym, że osoba starsza zostaje sama (krewni i bliscy umierają).
Szczególne problemy ludu starszych to poczucie samotności i odrzucenia.
Normalne procesy starzenia uniemożliwiają aktywność. Emerytura powoduje, że ludzie tracą
kontakt ze znajomymi.
Samotność prowadzi do bezczynności i straty aktywności, co przyśpiesza procesy starzenia
się, a to wzmaga tendencje samobójcze.
Samobójstwo to brak drugiej osoby !!!
Od ludzi starych można wiele się nauczyć!!!
Musi być chociaż jedna osoba. która utrzymuje stały kontakt ze starym człowiekiem!!!
OBRAZ CIAŁA LUDZI STARYCH:
1. procesy biologiczne zmieniają ciało - procesy starzenia się,
2. pojawia się n: we ciało (podobnie tak jak w okresie dorastania),
3. ciało staje się trudne,
4. siły opuszczają ciało.
5. poczucie beznadziejności i depresji (duże zagrożenie życia!!!),
6. mechanizmy obronne straciły swoja moc,
7. trzeba pozbyć się złudzeń, że będzie tak jak wcześniej,
8. staranna pielęgnacja i troska o swoje ciało,
9. terapia pomap. starszemu człowiekowi w pokonaniu żalu za utraconą młodością i przystosowana się do nowej wersji własnego ciała.
Starszy człowiek może rozpaczliwie koncentrować się na własnej przeszłości. Kryzys wieku starszego może być rozwiązany !!! Ostatni etap życia może być konstruktywny!?!
Psychoterapeuci mający kontakt ze starymi ludźmi powinni traktować ich szczególnie
uczciwie. Najlepsze efekt przynosi terapia krótkoterminowa i kryzysowa.]
Choroba alkoholowa
We wcześniejszych epokach alkoholizm traktowano jako problem natury moralnej. Na początku XX w. Zaczęto traktować alkoholizm jako problem medyczny. Hipotetyczna alergia i przymus picia alkoholu traktowane były jako przyczyna zaburzeń. Pozwoliło to na zdefiniowanie alkoholizmu jako problemu o naturze medycznej i powstanie klubów AA. We wczesnej literaturze alkoholizm traktowano jako chorobę i opierano się na założeniu, że siła woli nie wystarcza, aby zmienić ten stan rzeczy.
A. ELLIS - twierdził, że niewłaściwe jest traktowanie alkoholików jako osoby cierpiącej na chorobę alkoholową, jak i niewłaściwe jest pojmowanie go jako osoby dotkniętej deficytem rozwoju moralnego.
Proponuje się aby traktować alkoholizm jako chorobą porównywalną z nadciśnieniem tętniczym krwi:
1. wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego krwi wymaga zmian stylu życia jak i leczenia farmakologicznego,
2. w miarę rozwoju :ej choroby, coraz bardziej konieczna jest interwencja lekarska,
3. w obu przypadkach cierpiący są bezradni,
4. —— ———— = uzyskują władzę wtedy gdy wiedzą jak zmagać się z tym problemem oraz zaakceptują, że są chorzy i pracują usilnie aby zmienić tą sytuację.
Mimo wielu badań nie wyodrębniono pojedynczego genu powodującego alkoholizm. Wiele badań wskazuje, że jest to uwarunkowane wieloczynnikowo:
1. predyspozycje genetyczne,
2 ——————— kulturowe,
3. rodzinne wzory urywania alkoholu
4. proces uczenia się jednostki.
Im większy problem alkoholowy w rodzinie tym większe ryzyko choroby alkoholowej!!!
Niektóre zaburzenia osobowości predysponują do nadużywania alkoholu ==> osobowość antyspołeczna, osobowość z pogranicza, osobowość wieloraka (przyczyną może być jakieś traumatyczne przeżycie miedzy 4-6 rokiem życia, np. uczestnictwo przy śmierci rodziców, maltretowanie fizyczne, wykorzystywanie seksualne).