07.10.2008
SPECYFICZNA CHARAKTERYSTYKA DEWIACJI
A. kryterium→ uniwersalność
trwałe, niezmienne (występuje we wszystkich kulturach)
charakter historyczny (ograniczony do czasu)
3 rodzaje klasyfikacji zachowań dewiacyjnych;
DEWIACJA JAKO PRZESTEPSTWO- CRIME
DEWIACJA JAKO NARUSZENIE NORM MORALNYCH- GRZECH
DEWIACJA JAKO PRZESTEPSTWA OBYCZAJOWE („niedobry smak, styl zachowania się”)
KTO JEST DEWIANTEM?
Dewianten jest osoba, która robi coś czego nie powinna.
BECKER- outsider, dewiant to ktoś poza pojęciem konstytuującym dobre, właściwe zachowanie.
Z tego punktu widzenia wszyscy jesteśmy dewiantami, bo każdy znalazł się w takiej sytuacji. Szuka się uniwersalnych modeli zachowań, które wszystkie społeczeństwa ludzkie uważają za nieakceptowane→ to kryterium dewiacji
►kryterium - uniwersalność- model, do którego porównujemy pewne zachowania, które go jakoś spełniają.
Czy są takie uniwersalne zachowania, które są dewiacjami?
Rozstrzygnięć szuka się na gruncie antropologii kulturowej→ odpowiedź- nie ma takich modeli zachowań ( nawet zabójstwo, w niektórych społeczeństwach jest akceptowane, dzieciobójstwo- Sparta, Eskimosi- zagładzanie starców, Polska XIX w. Podwale starszych ludzi wywożono na mróz.
Akty przemocy przeciwko osobie i własności (gwałty, morderstwa) są traktowane jako dewiacje- wykluczając skrajności. Akty te stanowią niewielką część wzorów zachowań, które nasze i inne społeczeństwa traktują jako złe.
[ amerykanie-gdyby zapytać ludzi w średnim wieku co uważają za dewiację odpowiedzieliby: homoseksualizm, czytanie nieprzyzwoitych tekstów pornograficznych, zdrada małżeńska, pozamałżeńskie dzieci, nie łożenie na ich utrzymanie, zażywanie narkotyków, nadmierne używanie alkoholu, obżarstwo, zagładzanie się, niedotrzymanie zobowiązań, rozrzutność, hazard, przeklinanie. Wiele aktów uważane przez niemoralne, w niektórych społeczeństwach nie jest uważane za dewiacje: aborcja, antykoncepcja, dyskryminacja seksualna, nieuczciwe interesy.
Przestępstwa „białych kołnierzyków” bo to nie godzi w ich interesy a nawet im sprzyja. Jeśli nawet kwestionuje się te zachowania to termin dewiacja nie jest z nimi kojarzony
Termin dewiacja wiąże się z pojęciem współczesnego człowieka (to on określa dewiacje) →dla amerykanów to przedstawiciele klasy średniej, w średnim wieku, biały.?????
W zależności od sytuacji, pozycji społecznej, zachowania są dla ludzi niekorzystne lub obojętne:
-ktoś nie przykłada uwagi do dyskryminacji płci, żyje w rodzinie odciętej od tego,
-niepłacenie podatków jest niekorzystne dla tych, którzy na tym tracą (przedstawiciele dużych przedsiębiorstw, supermarkety).
-antykoncepcja przez współczesnego człowieka nie jest potępiana, status obywatela klasy średniej zależy od ograniczenia potomstwa
-narkomania- dewiacja dla tych, którzy z tego powodu czują zagrożenie
-akty przemocy, nie wywiązywanie się ze społecznych zobowiązań, dewiacja dla tych, których dosięgają jej negatywne skutki.
Dla ludzi zamożnych ważna jest stabilizacja. Lista nieakceptowanych zachowań wydłuża się wraz z wiekiem i podwyższaniem się statusu społecznego.
Przedstawiciele rasy czarnej na liście zachowań dewiacyjnych wymieniają dyskryminacje rasową a nie hazard, bo na tym zarabiają.
Studenci klas średnich mogą akceptować marihuanę a nie akceptować aktów oszustwa.
Sekty- dewiacyjność to bluźnierstwo, ateizm, dyskryminacja rasowa, ale większa tolerancja dla użycia broni palnej.
Pewne zachowania są dla większości ludzi dewiacyjne, wszystkie klasy je odrzucają.
RÓŻNICUJA SIĘ W KLASYFIKACJI ZACHOWAŃ:
nielegalnych
niemoralnych
w „złym smaku”
[Konstruując listę zachowań dewiacyjnych należy zapytać o rodzaj tolerowanego i nieakceptowanego rodzaju zachowań w społeczeństwie. Część tkwi w percepcji modelu pożądanego w społeczeństwie→ amerykanie Jefersenowski model- społeczeństwo otwarte, równość możliwości wobec prawa, odpowiedni poziom życia materialnego- co w tych społ. jest dewiacją?]
1. DEWIACJA JAKO PRZESTĘPSTWO- DEWIACJA JAKO ZACHOWANIE NIELEGALNE
W zależności od kultury, kodeksów w jej zakres wchodzą różne zachowania. Należą tu: morderstwo, gwałt, podpalenie, bandytyzm, napad, włamania, kradzieże.
Akty te są całkowicie nieakceptowane i powstrzymywane przy pomocy specjalnych środków i metod kryminalnych, bo ich zagrożenie jest szczególne i musza się spotkać z karą wymierzaną przez policję, sądy, więzienia (ci, którzy je popełniają również uważają, że są one złe). Ten typ zachowań stanowi tabu, gdyby był tolerowany rozwój społeczeństwa byłby niemożliwy.
Niezależnie od twórców kodeksów- filozofowie byli zgodni, że te akty muszą być zagrożone, zabronione (Hobbes, Lock- różnili się co do koncepcji człowieka, ale zgadzali się, że nie można stosować przemocy co do innych jednostek).
Napad jest przestępstwem widocznym, zaś przestępstwa „białych kołnierzyków” są niewidoczne, nie mają charakteru przemocy, ale też są zabronione są zabronione. Oszustwa- są traktowane jako zachowania złe dewiacyjne, liczą się skutki bezpośrednie i pośrednie. Gdy funkcją ekonomicznego systemu stało się jak jednostka może zdobywać dobra przestępstwa „białych kołnierzyków” stały się potępiane. Uczestnicy tych działań i partnerzy są karani, a akty tych działań są włączone do KK.
Prawo ma charakter ambiwalentny, pociąga różne rodzaje reakcji ze strony jednostki. Przestępstwa przeciwko mieniu są przestępstwami nie zawsze uważanymi za haniebne jeśli nie są związane z przemocą i nie wyzwalają przemocy. Nie zawsze pewne rodzaje przestępstw przeciwko wolności są tak samo traktowane we wszystkich społeczeństwach. W pewnych krajach przestępstwa ekonomiczne były karane śmiercią (Polska, lata 60 -„afera mięsna”). Wynikało to z ukierunkowania systemu prawnego, uporządkowanie systemu gospodarczego (sowiecki).
[ Ameryka- ważna jednostka]
W „zdrowym społeczeństwie” karze się surowo za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i własności, nieprzemocowe przestępstwa przeciwko własności muszą być również karane.
Wraz ze wzrostem możliwości społeczeństwa kryminalne sankcje są rozszerzane na te, które były wątpliwe. Zasadniczy nacisk w prawie własności, określenie praw przeciwko najemcom, kupcom. Obszary zjawisk sfer życia, które nie były uważane za nielegalne nakłada się na nie sankcje karne- penalizacja. Depenalizacja- z pewnych zachowań zdejmuje się sankcje karne, uważają je za normalne- głównie moralne, obyczajowe w zakresie: czasu, pracy, dóbr.
Przestępstwa nie zawierające przemocy spotykają się z coraz surowszymi sankcjami jeśli zagrażają rozwojowi społeczeństwa.
Prawo karne zawiera prohibicje przestępstw,
przemocowe przeciwko osobie, własności (podkopują ekonomiczny układ, który jest podstawą dla stabilności społeczeństwa)
nieprzemocowe przeciwko własności (obrażają naturalne poczucie sprawiedliwości)
np.; prostytutki są karane, w niektórych krajach a klienci nie- to niespójność, niekompletność prawa co do tych samych zjawisk.
Dzisiaj przestępstwa nie są traktowane w sposób kanoniczny, uniwersalny, klasyczny; w ocenie dewiacji obowiązuje relatywizm.
2. DEWIACJA JAKO NARUSZENIE NORM MORALNYCH- GRZECH
Wiele zachowań z tego modelu uważane było za grzeszne. Obecnie w świecie funkcjonowanie to relikt czasu, gdy władza należała do kościoła- to przeszłość. Społeczeństwa odziedziczyły tę kulturę- elementy purytanizmu→ potępiene np.; przez chłostę gadulstwo, obnażanie się.
Dziedzictwo, obciążenie religijne przeciwko bluźnierstwu- nowa Anglia- widoczny wpływ purytanizmu. Pod wpływem kultury odziedziczono nieufność do samopobłażania i hedonizmu, nawet bogaty ma być zaangażowany w pracę. Dziedzictwo przenika kulturę kiedyś zdominowaną przez religię. W miarę zmian komunikacji, przekazu niektóre zachowania uważane za grzeszne stały się akceptowane np.; bluźnierstwo- niektóre nadal obłożone sankcją karną a inne nie. Jeżeli odrzucimy religijny komponent, to pytamy czy to zachowanie w obiektywny sposób narusza społeczny porządek.
Racjonalne podejście to korelacja miedzy prohibicją (zakazami) a obiektywną szkodliwością zachowania.
Moralność nie kieruje się racjonalnością i takiej korelacji, między prohibicją a szkodliwością nie ma. Spośród wszystkich wzorów zachowań determinowanych kulturą pijaństwo jest najbardziej szkodliwe i akceptowane. Pijaństwo jest przyczyna połowy wypadków, a jest dla niego większa akceptacja niż innych zachowań.
Ruch prohibicyjny 1933r. -poniósł klęskę. Od tego czasu alkoholizm regulowany jest środkami przymusu i bezprzymusu. Alkoholizm to problem nie znajdujący odzwierciedlenia w postawach społecznych. Więcej permisywności (przyzwolenia) obserwuje się w przypadku obżarstwa- mimo lekarskich przestróg.
Uważa się, że umiarkowane używanie marihuany ( przez medyków) nie zagraża zdrowiu, ale osoby ją zażywające wykazują niekorzystne symptomy psychologiczne-→ nie wiadomo czy to przez środek czy patologię zachowania wcześniejszego, które do tego zażywania doprowadziły.
Takie sprawy jak prostytucja, narkomania czy mają być zakazane, nadal ta kwestia nie jest rozstrzygnięta.
14.10. 2008
cd.
zachowania seksualne- szeroka gama zachowań podlega ocenie moralnej i prawnej. Spotyka się z bardzo permisywnymi postawami oraz różnymi sankcjami w różnych krajach.
Ewolucja podejścia permisywnego i punitywnego w XVIII/XIX w.- przedmałżeńska czystość, monogamia traktowane jako tabu. Chociaż rozwody miały miejsce ( wyższe sfery, Henryk VIII), w niższych warstwach małżonkowie byli skazani na siebie, rozwód spotykał się z dezaprobata społeczną. Przedmałżeńskie stosunki oprócz „ wyskoków młodych mężczyzn” były tabu. Młode panny z dziećmi były źle traktowane.
Prostytucja- z punktu widzenia klas średnich- degradacja, uraza, upadłe kobiety, źle przedstawiane, homoseksualizm- zagrożenie, temat odrażający, wstydliwy mimo, że występuje w sferach wyższych (Miller- koncepcja kultury warstw niższych-warstwa niższa nienawidzi homoseksualizmu ważna jest twardość, męskość), w XIX w. Był potępiany uważany za zagrożenie społeczne.
Seks przedmałżeński- obecnie społeczeństwa są wobec niego permisywne. Rozwody, postawy wobec prostytucji są ambiwalentne, przyzwala się również na homoseksualizm.
Niektóre z tych zmian mają odzwierciedlenie w prawie, sankcji karnej.
Dlaczego występuje przyzwolenie wobec seksu, zmieniają się nastawienia wobec liczebności dzieci? Są różne interpretacje. Stare zasady dotyczące zachowań seksualnych dotyczą różnych potrzeb społecznych. Nie tylko postawy, ideały o tym decydują ,ale właśnie POTRZEBY SPOŁECZNE. Bezpośrednio oddziałują na indywidualne zachowania w tej sferze.
Zaznaczyła się tendencja, że państwo decyzję co do wielkości rodziny pozostawia ludziom. Kiedy jest kryzys- obecnie →niż demograficzny.
XIXw. pocz. XX (do I wojny światowej) zachodziła potrzeba zwiększania populacji , wojny wyniszczyły setki tysięcy ludzi (napoleońska, krymska). Były potrzeby utrzymania ogromnych armii, ważna była liczebność, nie tak bardzo sprzęt- potrzebna była załoga.
potrzeby militarne
choroby weneryczne- niekontrolowana plaga
produkcja dóbr i usług- były bezpośrednio zależne od liczebności rodziny
XXw. Przynoszący zmiany w przemyśle, technologii, medycynie zdrowia przyniósł zmiany w postawie wobec seksu. Obalił stare zasady. W tradycyjnym feudalnym społeczeństwie rodzina powinna mieć 10-12 dzieci. Rodzina potrzebowała ich, bo od wczesnych lat były siłą roboczą. Była duża śmiertelność dzieci w skutek masowych chorób→ wyniszczały co najmniej połowę. Mając 10-12 dzieci to zabezpieczenie na starość, że będzie miał kto się nimi opiekować (rodzicami).
Dziś→ dzieci są ekonomicznym obciążeniem rodziny. Obciążenie trwa do pełnoletności, nawet dłużej. Rodzina „kurczy się”. W świetle istotnych zmian wiele starych zasad dotyczących zachowań seksualnych stało się anachronicznymi.
Nie oznacza to, że zmieniły się nastawienia do rodziny monogamicznej- to ideał, chociaż pojawiają się pojęcia: kohabitacji i inne nowe formy rodziny.
Nie oznacza to, że praktyki seksualne diametralnie się zmieniły→ monogamia, ale odstępstwa od niej są bardziej akceptowane, nie napełniane lękiem. Ludzie są bardziej wolni, nieskrępowani w zakresie życia seksualnego. Odstępstwa od zasad nie traktujemy jako zagrożenia społecznego porządku. Nie potrzebujemy podtrzymania i zabezpieczenia przemysłowej i rolniczej produkcji. Z rodziną nie wiążemy już jedynej szansy zaspokajania społecznych i osobistych potrzeb, warunków do wychowania dzieci. Pojawia się możliwość realizacji poprzez pozamałżeński seks (również homoseksualizm, prostytucja)→ ludzie tam zaspokajają potrzeby a nie tylko przez jedną drogę jaką jest małżeństwo.
Zachowania kiedyś ściśle dewiacyjne: homoseksualizm, prostytucja jeśli nie są akceptowane to są zrozumiałe.
Sfera seksu→ jaskrawa ewolucja zmian kryterium dewiacyjności.
hazard- rzuca cień stygmatyzacji, kiedyś ze względu na religię był potępiany i karany. Występował w Ameryce. Dziś postawy wobec niego są ambiwalentne. Stopniowo postawy łagodniały, za względu na relaksację jaką ludzie zdobywali z tego zachowania. Ludzie majętni zyskiwali odprężenie. W niektórych stanach gambling jest legalny a system prawny odmawia wprowadzenia karnych przepisów, sądy wydają łagodniejsze kary. Postawy policji, sądów dotyczące zmian odnośnie hazardu zmieniają się. Hazard to główne źródło dochodu przestępczości zorganizowanej, wiele zasad zostało zniesionych wobec tego zjawiska.
DEWIACJA JAKO „ZŁY SMAK”- SFERA ZACHOWAŃ OBYCZAJOWYCH
Ich istota sprowadza się do smaku, chociaż nie są aprobowane, nie są karane. Zaliczamy do nich: sposoby i style bycia, np.; krótkie spodnie noszone przez kobiety- początkowo był to skandal, chłopięce fryzury u dziewcząt w latach 20, długie włosy u chłopców lata60, pozdrawianie się przez bliski kontakt- w purytańskiej Anglii lata 30 całowanie się kobiet i mężczyzn w miejscach publicznych było potępiane. Obecnie stajemy się bardziej tolerancyjni, bardziej karzący w miarę tego jak bardziej zachowania te symbolizują seks.
Francja- można całować każdego, Ameryka- nie.
Noszenie krzyża- możemy go nosić, swastyka- spotyka się z wrogością ,tak jak zaciśnięta pięść.
Dlaczego pewne takie zachowania nikomu nie szkodzące, symboliczne są karane?
Większość tych sposobów zachowania to sposoby uwarunkowane kulturowo, to nie kwestia natury ( kulturowo- mężczyźni spodnie, kobiety- sukienki), dla faszystów swastyka to normalna rzecz.
Wypływające wnioski, skojarzenie w niektórych społeczeństwach są wysoce racjonalne. Swastyka noszona przez Amerykanina- wiara w totalitaryzm i nierówność mężczyzn- kobiety- dewiant seksualny w zachowaniach tych zawarta jest sugestia lub antycypacja niektórych zjawisk mogących być racjonalnym obiektem.
Ważna jest obiektywizacja. Obiektywnie swastyka→ faszyzm.
Wiele stylów w ubiorze ma obiektywizacje, uwidacznia antycypacje niepożądanych zachowań seksualnych.
Symbolizują zjawiska groźne dla społeczności. Interpersonalne kontakty są interpretowane przez ukryte przekazy tych zachowań.
Kiedy są podejmowane zmiany istoty sposobów i stylu spotykają się z oporem, wiążą się z poważniejszymi zmianami form psychicznych.
długie włosy-zatarcie granicy płci
swastyka-zapowiedź faszyzmu, zmiany form
kobiety- tylko długie spódnice
Zmienia się to kiedy odpowiednia liczba jednostek np.; kobiet zaczyna naśladować odrzucany wzór. To nie obiektywizuje zmian w zakresie wartości. Wówczas te zmiany zostają zaakceptowane, ludzie przekonują się, że to nic złego.
Kulturotwórcza rola.
Teoria Mertona- dewiacja przyczynia się do zmiany społecznej, to nie tylko ciągłość kultury, ale też pojawienie się nowych wartości.
Problem „smaku”, stylu to zjawisko kulturowe i może być irracjonalne. Zachowania są symboliczne- to powierzchnia manifestacji, bardziej znaczących postaw i zachowań, jest symboliczna. Gdy powierzchnia jest głęboka a symbolizm szkodliwy- musi być społecznie regulowane przez nakładanie pewnych sankcji.
Problematyka zmian w zakresie norm- interakcjonizm symboliczny.