Gospod. Narodowa- całokształt zasobów i dzialalnosci prowadzonej w sferze produkcji i podziału, obrotu i konsum w danym kraju, a jej celem jest zaspokojenie potrzeb społeczenstwa. Jest przedmiotem dzialan polityki gospodarczej.
Gospod. Zywnosciowa- calokształt zasobow i dzial prowadzonej w sferze zywnosci, podzialu, obrotu i konsumpcji, a jej celem jest zaspokojenie potrzeb w dziale zywnosci.
( działy, gałezie i procesy wytworcze w sferze produkcji materialnej\ infrastruktura gospodarcza, infrastruktura społeczna).
RASFF- system wczesnego ostrzegania o zagrozeniach zdrowotnych zywnosci.
Gospodarka zywnosciowa- obejmuje produkcje, przechowalnictwo, dystrybucje, handel, różnorodne usługi oraz wykorzystanie zywnosci łacznie z konsumpcja, w gospodarce rynkowej kształtowana głównie przez popyt i podaz.
GOSPODARKA według Kaminskiego- to harmonijna synteza 8 ogniw łancucha zywnosciowego.: produkcja rolna, skup, transport, przetworstwo spozywcze, ryboustwo i przemysl rybny, przechowalinictwo, obrót żywnosci( wewnetrzy i zewnetrzny) i konsumpcja( z zywieniem zbiorowym).
Kryterium- bezposrenie powiazanie dzialanosci z surowcami lub produktami zywn.
Kompleks gospodarki żywnosciowej: 1.Środki produkcji i usługi( doradztwo rolnicze, bankowe i ubezp, łacznosciowe, transportowe, agrotechniczne i weterynaryjne, budowlane i maszynowe, wyroby papiernicze, produkty chemiczne, srodi transportu, wyroby przemyslu metalowego, energia, wegiel i inne paliwa), 2.produkcja surowcow 3.przetworstwo rolno-spozywcze 4.handel 5.konsumpcja
Agrobiznes- system zintegrowania farmerów amerykanskich z jednostami ich zaopatrzenia, przetówrstwa i dystrybucji, pozwalajacy ustanowic skuteczna kontrole nad wszystkimi wzajemnie od siebie zaleznymi ogniwami, od farmy do supermarketu i konsumenta.
Agrobiznes a gospodarka zywnosciowa: 1. agrobiznes pojecie raczej rynkowe i organizacyjne niz ekonomiczne: oznacza bardziej praktyczna, rynkowa strone procesow.
2. agrobiznes bardziej uwidacznia procsy integracji pionowej miedzy ogniwami 3.w agrobiznesie w wiekszym stopniu niz w gospodarce okrelone sa instytucjonalne formy dzialania 4. agrobiznes oznacza dynamiczny rozwoj: proces racjonalizacji rolnictwa+kształtowanie sie nowoczesnego systemu gospod zywnosc z malejacym udzialem produkcji rolniczej.
Kryteria nowoczesnej gospodarki zywnosciowej:
1.zdolnosci do zaspokojenia potrzeb w zakresie wyzywienia 2. podatnosc na postep technologiczny 3,zdolnosc skutecznego konkurowania na miedzynarodowym rynku zywnosci.
Zakres wiedzy, ktory obejmuje gspodarka zywnosciowa: ogolne podstawy ekonomi, ekonomika rolnictwa, agrobiznes, polityka rolna i zywieniowa, miedzynarodowy handel zywnoscia, miedzynarodowa integracja gospodarcza.
ľ wartosci produktów zywnosciowych w wysoko roziwnietych krajach powstaje poza rolnictwem: sektor wytwarzajacy srodki produkcji dla rolnictwa, laboratoria badawcze, przedsiebiorstwa przemyslu rolno-spoz, transport zywnosci, handel zywnoscia.
TREND globalizacji zjawisk ekonomicznych- poglebianie sie midzynarodowych uwarunkowan w kazdej praktycznie dziedzinie gospodarowania.
METODY uzyskania informacji o spozyciu: 1. posrednia( sprawozdawczosc resortowa, metoda bilansowa( przecietne spozycie brutto)) 2.bezposrednie( badania BGD, specjalne programy badania wylacznie spozycia zywnosci, badania indywidualne).
Bilans szczebla wytworczego dotyczy tylko ronictwa( przychody- zbiory i rozchody- rozchody gospodarcze(siew, spasanie, samozaopatrzenie, ubytki i straty), produkcja towarowa( skup, obrot niekontrolowany), zapasy i sumy niezbilansowane.
Bilans szczebla zniorczego: przychody- zbiory, import, zmniejszenie zapasów, rozchody- siew ogółem, spasanie ogółem, spozycie ogołem( ludnosc wiejscia i miejska), zaopatrzenie przemyslu, eksport, zwiekszenie zaspobow, straty i sumy niezbilansowane.
ZASOBY PRODUKTU DO SPOZYCIA= produkcja krajowa+import+inne przychody-eksport-zuzycie na cele niekonsumpcyjne-straty+/- saldo zapasów.( przecietne roczne spozycie brutto danego produktu przypadajace na statystycznego mieszkanca, podaz zzywnosci, zywnosc dostepna do spozycia, oferta spozycia).
ZALETY metody bilansowej: umozliwia łatwe wykazanie braku równowagi rynkowejj, ułatwia porozumienie w zakresie problemów wyzywienia specjalistom i instytucjom, relatywnie tanie zrodło o spozyciu, najlepsza z metod do miedzynarodowych porównan spozycia, pozwala analizowac rozwoj spozycia w czasie i ukazac ogolne tendencje konsumpcji, umozliwia analize o charakterze przekrojowym.
WADY; podaje bardzo orientacyjna wielkosc spozycia zywnosci, przedstwaia zawyzona wielkosc konsumpcji gdyz jest to spozycie brutto na poziomie hurtu, nie uwzglednia roznych uwarunkowan konsumpcji.
METODA BBGD- dospodarstwa do badan doierane sa metoda podwojnego losowania( m.reprezentacyjna), wyniki mozna uogolnic na wszystkie godpodarstwa domowe w kraju.
Podział gospodarstw: 1.gospoda pracownikow 2.gospoda pracownikow uzytkujacych gospodarstwa rolne 3.rolnikow 4.emerytów i rencistów 5.pracujacych na wlasny rachunek 6.utrzymujace sie z niezarobkowych zrodeł.
SPOZYCIE artykułów zywnosciowych- obejmuje artykuly zakupione, otrzymane nieodpłatnie oraz pobrane z indywidualnego gospodarstwa rolnego lub działki badz z dzialalnosci gospodarczej na wlasny rachunek. Nie obejmuje artykułów spozywanych w gastronomii.
ZALETY; umozliwia poznanie wielu aspektow konsumpcji zywnosci( zroznicowanie spozycia w zaleznosci od typu społeczno-ekonomicznego gospodarstwa, zroznicowanie przestrzenne, sezonowosci, wpływ liczebnosci gospodarstw na poizom i strukture spozycia, wpływ dochodow, rozmiar samozaopatrzenia), dostarczenie dokładniejszych danych o spozyciu w porownaniu do metody bilansowej.
WADY: informacje o spozyciu brutto na poziomie detalu, nie uwzglednia strat zywnosi w gospodarstwei\ gospodarstwa zanizaja swoje dochody i wydatki, metoda kosztowna, pracochłonna i czasochłona, ewidencjowanie zywienia zbiorowego wyłacznie w postacji wydatkow.
Model czynnikow wpływajacych na zachowanie konsumenta wg. Baundleira( kulturowe, społeczne, osobiste, psychologiczne).
Klasyfikacja Watsona: czynniki kształłtujace dostepnosc zywnosci dla indywidualnego konsumenta. Aspekt makro: produkcja zywnosci( przemysl spozywczy, polityka rona i produkcja rolnicza, polityka rzadu, rozdział i systemy transport)->dostepnosc zywnosci w zaleznosci od ceny jaka konsument moze zapłacic<->wybór indywidualny) kultura, dochod, widzia, informacje, indywidualne preferencje, czynniki psychologiczne, styl zzycia, reklama, religia, status społeczny, przekonania, wpływ grup społecznych.
Zestawienie czynnikow wpływajacych na poziom i strukture zywnosci: zewnetrze i wewnetrzne( stan odzywiania, stan zdrowia).
Liczba konsumentow: 18-64 64%w, 1-17 22%m, 65+ 13% w.
Przecietne trwanie zycia kobiety 78,8% mezczyzni 70,4%
Miejsce zamieszkania: miasto 60%m, wies 40% wzrost
Gospodarstwa domowe: 1 os 24%, 2 oso 23%, 3 os 20%m, 4os 18%m, % osob i wiecej 14% m Wykształcenia: podstawowe 50%m, wyzsze 15%w, srednie
Zródło utrzymania: praca 32%m, niezarobkowe zrodła 28%w, utrzymanie 38% w.
Główne grupy wydatków : zywnosc- maleje, usługi i towary niezywnosciowe- wzrasta.
Dziłalnosc FAO; 1.popiera miedzynarodowa dzialanosc dotyczaca: doskonalenia produkcji, wymiany i dystrybucjiproduktow rolnictwa, lesnictwa, rysboustwa oraz zachowania zasobów naturalnych/ stabilizacji cen na surowce rolnicze przez system substydiów/ udzielanie pomocy technicznej krajom o niskiej kulturze rolniczej/ poprawa konsumpcji zywnosci i wyzywienia/ poprawa warunkowzycia na wsi 2.kampania walki z głodem w 1960(wzrost produkcji rolnej przez stosowanie nowoczesnych metos) 3. Swiatowy program zywnosciowy- 1961 podczas klesk zywiolowych.
Polityka wyżywienia wg WHO:
1. Filar 1- jakosc zywnosci
( działania legislacyjne, biała kiega bezpieczenstwa zywnosci, zreformowana wspolna polityka rolna oraz wspierane przez UE projekty naukowe realizowane w ramach programow ramowych FD 5, 6i7.) dyrekcja generalna SANCO- organ komisji europejsckiej ds. Zdrowia i ochrony konsumentów, struktura doradcza(funkcjonujaca od 2002 Europejski Urzad ds. Bezpieczenstwa zywnosci- EFSA.
2. Filar 2- bezpieczenstwo zywnosciowe.
Brak bezpieczenstwa zywnosciowego w UE dotyczy grup osob o najnizszych dochodach, bezrobotnych oraz imigrantów. W celu zapobiegania i zwalczania ukrytego głodu na składniki mineralne stosowane sa roznorodne metody wzbogacenia zywnosci i suplementcja oraz edukacja zywieniowa.
Filar 3. Zywienie
Najpowazniejszym problemem sfery konsumpcyjnej porownywalnym do cykajacej bomby zegarowej jest nadmierne spozycie energii oraz wadliwa struktura przecietnej racji pokarmowej.
Komisarz DG SANCO- Daria Byrne- zapoczatkował prace przygotowawcze do wdrozenia unijnej strategii zwalczania otyłosci( zmiany w znakowaniu zywnosci).
Usankcjonowane prawnie dokumenty dotyczace polityki wyzywienia istnieja w krajach skandynawskich oprocz Danii. Struktury administracyjne odpowiedzialne za wdrozenia politycznego wyzywienia sa mało efektywne z powodu: małego wsparcia politycznego i finansowewgo, braku kordynacji pomiedzy instytutem wdrozeniowym. Mniejsze zainteresowanie społeczne i włądz działalnoscia w obszarze politycznego wyzywienia.
POLITYKA wyzywienia zywnosci.
Zmiana wzorca konsumpcji w celu poprawy wskaznika zachorowan na choroby niezakazne( NCD). WHO zalicza 10 kluczowych czynnikow ryzyka zachorowan na NCD: palenie tytoniu, nadcisnienie, alkohol, cholesterol, BMI, spadek aktywnosci fizycznej, Fe, spozycie owocow i warzyw.
Spocie owocow i warzyw obniza zachorowania na: nowotwory( przewodu pokarmowego), choroby układu krwionoscnego, cukrzyce, choroby neurodegeneracyjne, zacma oczna, ROCP, artretyzm.. We wdrożeniu programow promocyjnych uczestnicza: instytucje miedzynarodowe w tym WHO, Fao, komisja europejska, osrodki badawczo nukowe, organizacje pozarzadowe, podmioty goposdarcze funkcjomnujace na rynku warzyw i owocow w sferze produkcji, przetworstwa i dystrybucji.
Liczba ludnosci niedozywionej: Azja i Pacyfik> Afryka> Ameryka łacinska i Karaiby>Bliski wschod i pld ameryka>kraje w procesie transformacji>kraje wyskokorozwiniete.
SZCZEGOŁOWE cechy sektora rolno spozywczego.
1. Struktura jednostek
2. Realatywna niemobilnosc rolniczej siły roboczej.
3.Wpływ warunkow naturalnych
4.Wachania sezonowe
5.Nietrwalosc surowcwo rolnych i produktow spozywczych
6.Rozproszenie przemyslu spocywczego
7.Terytorialne rozmieszczenie bazy surowcowej i przetowrczej.
8.Nieelastyczny charakter popytu na zywnosc
9. Spadek udzialu wydatkow na zywnosc.
10. Spadek udziału rolnictwa w tworzeniu PKB.
Struktura agrarna- procentowy udział okreslonych grup obszarowych gospodarstw w ogolnej ich liczbie lub powierzchni, grupy gospodarstw o roznym typie wlasnosci, grupy gospodarstw wg wielkosci pordukcji rolnej w tym towarowej, w doktrynie zachodnioeuropejskich panstwa jest to zespoł czynnikow okreslajacych, majacych wpływ na produkcje rolna, poziom dochodow producentow rolnych i ich wydajnosc pracy.
1). Strukura jednostek: 1. rodzinne farmy( od chłopa do rolnika, od rolnika do farmera, od farmera do agrobiznesu), rolnictwo staje sie integralna czescia agrobiznesu.
Przecietna powierzchnia gospodarstwa rolnego w polsce 8 ha( mniejsze włochy i grecja). Najwieksze: UK, luksemburg, Dania, Francja.
2)Niemobilnosc rolniczej siły roboczej- jednosc miejsca zamieszkania i szczegołowego miesjca pracy: - krotkookresowe wahania cen produktow rolnych, wzgledny spadek ich cen w porownaniu z innymi produktami, realatywny spadek dochodow rolnikow. Działania zapobiegawcze rzadow w ramach polityki rolnej: protekcjonizm rolny, interwencja stabilizujaca rynek, substydiowanie produkcji, programy strukturalne.
4).Wahania sezonowe w przemysle spozywczym.
-branze o bardzo wysokiej rytmice produkcji V<10%- zbozowomlynarska, paszowa, koncntratow spozywzych
-branze o istotnych wahaniach sezonowych 10%<V<20%- miesn, cukiernicza, olejarska, piwowarska, spirytusowa, chłodniacza, mleczarska
-branze o bardzo silnych wahaniach 20<V<50%- jajczarsko drobiarska, owocowo warzywna, tytoniowa
-branze kamapanijne V>50%- cukrownicz, ziemniaczana.
Skutki wahan sezonowych: nierownomierne dostawy artykulów rolnych do przetworstwa, skup mzliwosci przechowalnicze i moce przerobowe musza byc dostosowane do szczytowej podazy surowca, koniecznosc wporwadzenia dodatkowych operacji technologicznych w celu produkcji półproduktów, koniecznosc zatrudnienia pracownikow sezonowych, koniecznosc utrzymania zapasow i magazynowania surowcow, marnotrastwo zywnosci w szczytowej podazy.
Środki łagodzenia: dobór odmian i gatunkow, dobra organizacja dostaw i skupu, stosowanie odpowiedniej instrumentacji finansowej, prowadzene dodatkowych operacji technologicznych oraz produkcji miedzysezonowej, magazynowanie surowcow i produktow(chłodzenie wielobranzowe), import.
5.) Nietrwalosc surowcow rolnych i porduktow spozywczych: -szybki specjalistyczny transport, - terminy i warunki skladowania, przerobu magazynowania surowcow i produktow, - w przemysle spozywczym dazenie do mozliwie natychmiastowego przerobu, - utrzymanie zdolnosci przerobowych na poziomie dostosowanych do szczytowych dostaw, - umiarkowana podatnosc przemyslu spozywaczego na procesy koncentracji produkcji.
6) Rozproszenie przemyslu spozywczego: prawo koncentracji produkcji, liczba zakładow przetworczych w poszczegolnych branazach, liczna zatrudnionych przypadajacych na jeden zakład.
7) Terytorialne rozmieszczenie bazy surowcowej i przetworczej.: 1) koszty transportu surowcow i poroduktow gotowych; branzy o orientacji( surowcowej, konsumpcyjnej, obojetnej), 2.szczegółowe wyniki lokalizacji( koszty transportu, proces koncentracji przemyslu spozywczego, wspołzaleznosc konkurencyjnosc branz, aktywacja regionow zacofanych gospodarczo, dosteonosc sily roboczej, zasoby wodne, infrastruktura i rozwoj techniki transportu, ochrona srodowiska i zdrowotnosc zywnosci.
Teoria kregów- na podstawie analizy lokalizacji rodz. Prod.rol. w stosunku do zaopatrywanego centrum kosum(osrodka) zaproponowal zalozenie przestrzennej specjalizacji produkcji w zaleznosci od : odleglosci od miasta, koszt przewozów, zysku.
8) Nieelastyczny charakter popytu na zywnosc. E>1- popyt doskonale elastyczny
E=1- popyt propoc elastyczny 0<E<1 popyt malo elastyczny E=0 sztywny
E<0 odwrotnie elastyczny
9) Spadek udziału wydatkow na zywnosc w miare wzrostu dochodów. UK- 10%, Polska 21,6% Litwa 32%
10) spadek udzialu rolnictwa w tworzeniu PKB polska 4%, UE- 1,5%.
Instytucje sa definiowane jako reguły gry rzadzace gospodarka, stanowiace podstawowy element organizajci nowoczesnego dojrzałego rynku. Instytucje ograniczaja koszy transakcjne, redukuja problemy zaporowe. Ekonomika instytucjonalana dowodzi, iz uregulowanie instytucjonalne w sferze prawa finansow, informacji i marketingu stanowia kluczdo sprawnego funkcjonowania nowoczesnego łancucha w jego podstawowych obszarach: produkcji, przetworstwa, dystryb i konsum.
Główne czynniki zmian 1. rynek( uwarunkowania miedzynarodowe, czynniki marketingowe- preferencje, kanały dystrybucji) 2. uwarunkowania produkcji( srodowisko, przyroda-technologia).
Rynek mleka: podstawowa regulacji sa administracyjnie ustalone ceny( cena docelowa, progu, interwencyjna), ktore wyznaczaja granice wahan cen rynkowych. Najwazniejszym narzedziem regulujacym rnek mleka jest KWOTA- ograniczaja produkcje i sa przyznawane producentom. Kwoty ustalone przez KE okreslaja ilosc mleka jaka moze byc wprowadzona na rynek w roku kwotowym. Dotycza mleka sprzedawanego do zakladow mleczarskich lub bezposrednio konsumentom. Kwota narodowa sklada sie z : - kwoty hurtowej, kwoty sprzedazy bezposredniej, kwoty rezer krajowej.
Rozbudowane instrumenty stymulujace rynek wew.: dopłaty do mleka odt. Przeznaczonego do produkcji kazein, do masła do bezposredniej konsum, do masła wykorzystywanego w okreslonych artykułach, spozycia mleka przez uczniow.
Specyficzne cechy gosp. Zywn - rozdrobniona struktura jednostek produkcyjnych* relatywna niemobilnosc rolniczej sily roboczej* wplyw warunkow naturalnych na prod. rol* wahania sezonowe* nietrwalosc surowcow* rozproszenie przemyslu spoz* terytorialne rozmieszczenie bazy surowcowej i przetworczej* nieelastyczny popyt na zywn.* spadek udzialu wydatkow na zywnosc w ogolnych wydatkach w miare wzrostu dochodow
Koszty transakcyjne - wynikaja z funkcjonowania systemu gosp. I obejmuja koszty ex ante ( projektowanie, negocjowanie, zabezpieczenie umow) ex post (koszty niedostosowania, renegocjacji, skladowania)
Integracja pozioma - wspolpraca na jednym poziomie referen. Może wyst. W formie inst. Zarzadczej, funkcjonalnej, strukturalnej. Cele: wzmocnienie konkurencyjnosci, zmniejszenie kosztow, wykorzystanie szans rynkowych, poprawa oferty, uzyskanie korzystnej marzy, mozl. Zaistnienia w powiazaniach pionowych, rozszerzenie pola dzialania
Integracja pionowa - strategia polegajaca na stopniowym przejmowaniu i kontrol. Jak najwiekszej liczby ogniw, od wydobycia i przetworzenia do sprzedazy finalnemu odbiorcy
Cele: ograniczenie kosztow dzialalnosci, przejecie zyskow generowanych przez poszczegolne ogniwa, poprawa koord. Dostaw, lepsze zroznicowanie oferty, zbudowanie barier wejscia na rynek dla konkurentow
Warunkiem harmonijnego rozwoju gosp. Zywn. Jest nierownomierny rozwoj jej dzialow.
Problemy zaporowe - „waskie gardla” pojecie zaklada iż postepowaniem ludzi kieruja okreslone reguly, a gdy zostana powszechnie uznane nabieraja cech instytucji. Problemy zaporowe wyst. Miedzy poszczegolnymi ogniwami gosp. zywn ograniczaja jej sprawne, skuteczne, bezpieczne dzialanie. Wynikaja z istniejacej struktury obszarowej w rol, rozdrob przem spoz, niedost uregulowan prawnych, niedoboru info na rynku. Obecne problemy zaporowe: brak zaufania miedzy partnerami, rozszzanie się nozyc cenowych, odroczone terminy platnosci naleznosci. Rozwiazywanie problemow: wprowadzenie przep. Prawnych, propag. zach etycznych, wsparcie finansowe sektorow majacych b.trudna sytuacje ekonom, szkolenia i edukacja.
Zmiany w czasie:
Tendencja (trend) - okresla ogolny kierunek rozwoju danego zjawiska, wynikajacy z przyczyn o podstawowym znaczeniu, niezalezy od wah. Okresowych lub przypadkowych. Zmiany te zachodza w ciagu dluzszego okresu min 10-15 lat. Zjawisko może mieć tendencje malejaca lub rosnaca
Wahania okresowe - okresowe wzrosty i spadki rozmiarow zjawiska spowodowane dzialaniem dodatkowym, powt. Się cyklicznie przyczyn. **koniunkturalne - regularne wahanie produkcji i wykorzystania czynnikow wytworczych, zwiazane sa z cyklem koniunktury (nadprodukcja, depresja, ozywienie, rozkwit) **sezonowe - zmiany wystepujace i powtarzajace się w ramach kolejnych okresow rocznych. Ksztaltuja się pod wplywem sezonowych czynnikow przyrod., klimat, spolecznych, polityki gosp.
Wahania losowe (przypadkowe) - zmiany trudne do przewidzenia, nie powtarzajace się np. wojny, kleski zywiolowe
Wahania sezonowe wyst we wszystkich ogniwach lancucha gosp. Najwieksze są w przypadku zbiorow ziemniakow, burakow cukrowych, zboz, owocow i warzyw.
Skutki sezonowosci w przetw.: niepelne wykorzystanie surowca w innych okresach, nierownomierne dostawy do przetworstwa i probl. Z zapewnieniem ciaglosci dosstaw surowca, wprowadzenie dodatkowych operacji technolog w celu przedluzenia trwalosci produktow,
Skutki sezonowosci w handlu: cykliczne zmiany cen na rynku, wzrost utraty plynnosci finansowej przetworcow i dystryb., zmiany wielkosci importu i exportu,
Czynniki wplywajace na wystepowaniesezonowosci w konsumpcji: dostepnosc i ceny zywnosci, relacja cen produktow zastepczych i uzupelniajacych się, zwyczaje i nawyki zywieniowe, zakupy na zapas, samozaopatrzenie
Łagodzenie wahan sezonowych: dobor odmian i gatunkow, dobra organizacja dostaw i skupu, stosowanie odpowiedniej instrumentacji finansowej, prowadzenie dodatkowych operacji technolog, produkcja miedzysezonowa, magazynowanie surowcow i produktow w odpowiednich warunkach- rozwoj lancucha chlodniczego, handel zagraniczny, pobudzenie popytu poza sezonem
Przecietne odchylenie wzgledne: okresla o ile procent od sredniej miesiecznej, przyjetej za 100%, odchyla sie przecietnie, biorac wartosc badanego zjawiska, kazdy miesiac w danym roku V=suma[xi-1/m*xr]/100 od 0 do 183,3%.
Banan = 125, owoce=59%.
Wzgledna amplituda wahan- jest miara granicznych rozpietosci danego zjawiska. Wyraza ona stosunek wielkosci zjawiska w miesiacu szczytowym do wielkosci w miesiacu o wartosci najnizszej.
Sezonowosc przemyslu:
Wysoka rytmika produkcji, zatem male wahania sezonowe, przecietne odchylenie w prod. jest mniejesze niż 10%, zaklady prod. produkty przemialu zbóż, prod. chleba, makarony, mleko
Istotne wahania sezonowe, 10%<v<20% są to zaklady prod. mieso, wyroby cukiernicze, oleje tluszcze roslinne
Bardzo silne wahania sezonowe 20%<v<50% są to zaklady przetw. Owoce i warzywa, jaja drob tyton
Kampanijna produkcja v>50% produkcja cukru, pzretw. Ziemniakow
Sezonowosc konsumpcji:
Mniej niż 5% -wahania sezonoiwe sa małe- spozycie przetw. Zbozowych, mleka i jego przetw, miesa i przetw. Tluszczow, olejow rosl, pieczywa
5-15% - wahania srednie - jaja, tluszcze zwierz tkankowe, cukier, banany
pow. 15% - wahania duze - maslo, warzywa, owoce, ryby, nasiona straczk.
EFTA:
zalozyciele - Austria, dania, norw, port, szwajc, szwecja, UK
dolaczyly - fin, isl, licht,
obecni - isl, norw, szwaj, licht
Saldo handlu zagranicznego - 2003 +0,45
2004 +0,85
Handel rolno-spoż
Export 4,0 (2003), 5,2 (2004) 8,7%
Import 3,6(2003), 4,4(2004) 6,1%
Handel zagraniczny 2004( -11.4) 2003( -11,4)
Od 97 roku udział prod rolno spozywczych spadł do 8% w 2000 ustabilizowalsie na poziomie 8-9%.
Eksport polski- mieso i przetwory, owoce i przetwory, cukier i przetwory, produkty leczarskie.
Import- owoce i przetwory, rosliny oliete i przetwory, ryby i przetwory, kawa, herbata, kakao.
Saldo ujemne: rosliny oleiste i przetwory, kawa i herbata, zboza i przetwory, ryby i przetwory.
Saldo dodatnie: mieso i przetwory, produkty mleczarskie, cukier i przetwory, warzywa i przetwory.
Głowni importerzy: UE, kraje rozw sie, EFTA
Glowni exporterzy: UE, WNP, kraje rozw sie
Udzial produktow rolno- spoz zarówno w exporcie jak i imporcie spada. W ujeciu wartosciowym dominujacym kierunkiem exportu sa niemcy, rosja, holandia. W ujeciu wartosciowym dominujacym kierunkiem importowym sa niemcy, holandia, wlochy. Po rozszerzeniu UE do 25 wartosc exportu i importu wzrosla.
Najwyzszy poziom exportu: sierpień, wrzesien, październik
Protekcjonizm rynkowy - objecie ochrona produktow rolniczych (mleka, cukru, pszenicy durum), jest niezb. Czynnikiem harmonijnego rozwoju rolnictwa i terenow wiejskich i zachowania specyf rolnictwa niektórych regionow
Liberalizm handlowy - wolny handel, zniesienie barier handlowych, wolny dostep do rynku. Prowadzi do wyrownania cen w sferze globalnej, przeniesienie mech. Konkurencji do sfery pozacenowej obejmujacej jakosc towaru, sprawnosc uslugi, koszty wytwarzania
Traktaty:
umowy o stowarzyszeniu PL ze WE - uklad E. 16.XII.1991
srodkowoeurop porozumienie wolnego handlu CEFTA obow. Od 1.III.1993
akt koncowy rundy urugwajskiej GATT, ratyf. Przez PL 3.II.1995
traktat akcesyjny podpisany 16.IV.2003, obowiazuje od 1.V.2004
Mocne strony polskiego handlu zagranicznego:
czlonkostwo w WTO i liczne umowy regionalne poprawiajace warunki handlu zagr.
Tradycje w handlu rolno-spoż
Znajomosc warunkow handlu ze wschodem
Relatywna bliskosc podstawowych rynkow zbytu
Korzystna struktura towarowa exportu
Duza aktywnosc polskich firm exportowych w poszukiwaniu nowych rynkow zbytu
Slabe strony polskiego handlu zagranicznego:
Okresowy niedobor podazy exportowej niektórych tradycyjnie exportowanych towarow
Malo stabilny kurs zlotowki
Duza liczba slabych ekonomicznie podmiotow zajmujacych się handlem zagrancznym
Niekorzystna geografia handlu znaczacy udzial panstw b.ZSRR w exporcie
Brak dostatecznych gwarancji i ubezpieczen exportu
Braki kapitalu na zakup surowcow na export
Trudnosci z pozyskiwaniem kapitalu na dzialalnosc exportowa
Trudna sytuacja finansowa wielu firm exportowych spowod. Kryzysem w rosji i utrata partnerow handlowych
Przecietne spozycie:
Przetwory zbozowe- 120 kg- ustabilizowane
Ziemniaki- 130- powolny spadek od 143.
Warzywa- 110- rosna od 116 do 126( 1991), maleja , rosna i od 99 spadek.
Owoce- 54,5- rosna szybko od 31,2.
Mieso- 72,4- ustwabiliowazne, wieprz-41,2 od 97 rosnie .
Woł- 5,8 maleje od 16,3
Drob- 19,7 rosnie od 8,4
Ryby i przetwory- 10,5 rosna do 2000 w 2002 maleja
Tłuszcze- 29,2- wzrost od 23,4 w 1990
Zwierzecy- 6,9- maleje od 8,2
Roslinny- 17,6 rosnie od 8,8 Maslo- 4,7- maleje od 8,8
Mleko i przetwory- 181 litrow - maleje od 260
Jaja- sztuk 181- maleja do 146 w 94r a potem rosna
Cukier- 40,3- maleje z 46,9.
Ocena jakosciowa w 2003 roku: energia- 3409, białka-87( 49,9Z, 37,1R), 133 Tluszcz, 463 WW, Ca 874, Fe 17, ! 8985, B1 2,1 B2- 1,9 C-110
Nutrindeks%- udział danej grupy produktów zywnosciowych w podazy danego składnika w diecie. 33,7% ze zbozowych
Tluszcz 35%, Bialko 10,2 WW 54,4%, złozone 41,5% reszta wydzielone ww.- struktura energi dziennej diety.
Zalecane struktury T 15-20 B 10-15 ww 55-75 z 50-70 wydzielone 0-10.
Zrodła energi: Zbozowe, T, Cukier
Białko: Z, Mies, Mleko Tłuszcze; T, Mieso, mleko
Ww; Zbozowe, cukier, ziemn Fe; Zboz, warzywa, ziemn
A; warzywa, roslinyT, mleko B1; zboz, mieso, ziemn
B2; mleko, mieso, zboze C; warzywa, ziemniaki, owoce.