BAŁTYK

Etapy powstawania Morze Bałtyckiego.

1. Bałtyckie Jezioro Lodowcowe - utworzyło się około 12 tysięcy lat temu. Zajmowało obszar dzisiejszego Bałtyku a jego poziom był o ponad 20m wyższy od ówczesnego poziomu oceanu. Surowy, arktyczny klimat, zbliżony do klimatu współczesnej Grenlandii, nie sprzyjał rozwojowi roślin i zwierząt - fauna i flora wód Jeziora Lodowcowego były bardzo ubogie, składały się głównie z gatunków słodkowodnych.

2. Morze Yoldiowe - 10 - 9 tysięcy lat temu. W wyniku cofania się lodowca, na obszarze południowej Szwecji stopniowo wyłaniał się pomost lądowy, oddzielający Bałtyk od oceanu. Około 10 tysięcy lat temu został on przełamany i rwąca rzeka wód bałtyckich ruszyła na zachód, aż do wyrównania poziomu z oceanem. Następnie przez otwarte połączenie z Morzem Północnym zaczęła napływać słona woda oceaniczna. Jezioro stopniowo przekształcało się w zbiornik morski, który nazwano Morzem Yoldiowym.

3. Jezioro Ancylusowe - 9 - 7 tysięcy lat etmu. Około 9 tysięcy lat temu lodowiec niemal całkowicie stopniał i uwolniony od ogromnego ciężaru ląd obecnej Skandynawii zaczął się podnosić. W efekcie nastąpiło odcięcie Bałtyku od wód oceanicznych i przekształcenie Morza Yoldiowego w ogromne wysłodzone jezioro, zasilane wodami rzek i strumieni spływających z resztek lodowca. Zasiedliła je typowa fauna słodkowodna, gatunki morskie niemal całkowicie wyginęły. Szczególnie licznie występował ślimak przytulik - Ancylus fluviatilis, od którego nazwano powstały zbiornik Jeziorem Ancylusowym. Nastąpiło znaczne ocieplenie klimatu.

4. Morze Litorynowe - 7 - 3 tysięcy lat temu - Wskutek podniesienia się poziomu oceanu, około 7 tysięcy lat temu, nastąpiło połączenie Jeziora Ancylusowego z Morzem Północnym przez cieśniny duńskie. Napływ wód oceanicznych spowodował wzrost zasolenia i kolejne przekształcenie Bałtyku w zbiornik słonawowodny, w którym zasolenie było o 5-6 ‰ wyższe niż obecnie. Wraz z wodami oceanicznymi dostała się tu fauna i flora borealna, występująca w Bałtyku do dziś. Dominującym gatunkiem był ślimak pobrzeżek Littorina littorea. 

5. Bałtyk / Mya / Macoma - Z końcem okresu litorynowego (ok.3 tys. lat temu) nastąpiło ponowne podniesienie się dna w cieśninach duńskich. Spowodowało to słabszy dopływ wód oceanicznych z Morza Północnego i obniżenie zasolenia Bałtyku. Powstało typowe morze słonawe, jakie znamy dzisiaj.

Bałtyk jest morzem śródlądowym, głęboko wciśniętym w kontynent europejski. Łączy się z sąsiednim Morzem Północnym cieśninami, które nazywane są zewnętrznymi ( Kattegat i Skagerrak ) i wewnętrznymi ( Sund, Wielki Bałt i Mały Bełt ).

Bałtyk umownie dzielimy na kilka regionów:

- Kattegat

- Sund i Morze Bełtów

- Bałtyk Właściwy

- Zatoka Ryska

- Zatoka Fińska

- Morze Botnickie i Zatoka Botnicka.

Bałtyk jest morzem o utrudnionym dopływie wód oceanicznych oraz dużym spływie wód rzecznych i opadowych.

Średnie zasolenie wód Bałtyku wynosi 7,5 PSU.

Życie w Bałtyku jest ubogie. Najliczniejszą grupą roślin i zwierząt są gatunki morskie o dużej tolerancji na zmiany zasolenia ( dorsz, śledź, krewetka ).

Najgłębsze miejsce Bałtyku to Jama Landsort 459 m.

Halofity -  rośliny przystosowane do życia na silnie zasolonym podłożu. ( mlecznik nadmorski, tamaryszek, namorzyny ).

Psammofity - rośliny rosnące w środowisku piaszczystym, głównie na wydmach (np. mikołajek nadmorski).

Rodzaje wybrzeży :

1. wybrzeże płaskie -  wybrzeże piaszczyste, łagodnie opadające ku morzu. Delikatnie opadające dno umożliwia bezpieczne kąpiele. Plaża brzegu niskiego jest bardzo szeroka i piaszczysta, dlatego fale nie niszczą brzegu i drzewa nie mogą spaść na plażę. Dodatkowo wiatr bardzo często usypuje wydmy.

• mikołajek nadmorski - Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Jest zagrożona wskutek zalesiania wydm, na których występuje, oraz zrywania i przesadzania do ogródków przydomowych^[2].

• kidzina -  wał plażowy utworzony przez organiczne szczątki wyrzucone przez fale na brzeg morza. Składa się głównie ze szczątków wodorostów morskich.

• bór bażynowy - sosnowy bór rosnący na glebach bielicowych wytworzonych z piasków luźnych na nadmorskich wydmach szarych. Bażyna jest wikariantem czatnej jagody.

• Wikariant - takson, bliźniaczy gatunek.

2. wybrzeże klifowe - utworzone w wyniku niszczenia przez fale morskie zboczy wyżyn lub wysoczyzn. Zbudowane głównie z utworów plejstoceńskich.

• czarna muszla ( omułek ) - W Bałtyku omułek jadalny jest jedynym przedstawicielem małży nitkoskrzelnych. Występuje tam w postaci skarlałej.

---