Jakościowa analiza tekstu
Tekst jest systemem znaków,które badacz uporządkowuje pod względem zawartych w nim myśli,zrekonstruować przekonania ich twórców,wydobyć ukryte w nim założenia. Analiza tekstu może dotyczyć poziomu leksykalnego słownika frekwencyjnego języka tekstu(autobiografia,wiersz,notatka),przy jej pomocy ustala się , które wyrazy są najbardziej znaczące dla tekstu. Kolejnym krokiem jest ustalenie znaczenia tych najczęściej pojawiających się wyrazów i kontekstu, w jakim zostały użyte. Polega to na zakreśleniu wokół najczęściej pojawiających się wyrazów pól semantycznych.Analiza tekstu wg M.Czyżewskiego i A. Rokuszewskiej-Pawełek-ich propozycja polega na doborze pewnych kategorii przy pomocy, których dokonuje się jego analizy. Autorzy wskazują na cztery zestawy kategorii analitycznych ułatwiających pracę na tekstem:
1.Jednostki i całości-te kategorie pozwalają na wyszczególnienie autonomicznych jednostek narracji(zarówno bezpośredniej-opowieść badanego,jak i pośredniej-komentarze).Całością są zespoły jednostek odnoszącego się do wybranych zagadnień, bądź do faz życia(autobiografia)
2.Konstrukcje-pozwalają badaczowi na ustrukltulizowanie tekstu,wydzielenie z niego wątków głównych i pobocznych,określenie tego, co jest opisem wydarzeń oraz tego, co stanowi komentarz autorski,ułatwiają ustalenie, które fragmenty tekstu są wyznaniami autora ,a które wnioskami.
3.Struktury procesowe-pozwalają na określenie odmian narracji, czyli sposobu, w jaki piszący relacjonuje przebieg wydarzeń. Interesujące jest tu odkrywanie czy badany postrzega swoje życie jako tworzoną przez siebie biografie, czy też bardziej skłonny jest przyznawać,iż to różne,niespodziewane okoliczności uczyniły je takim,bądź traktuje swój los jako wypadkową nacisku systemu społecznego, w którym przyszło mu żyć.
4.Linia podstawowa-i linia recesywna-to kategorie umożliwiające strukturalne uporządkowanie wypowiedzi pod katem kontynuowania przez autora głównego wątku wypowiedzi i odchodzenia od tego wątku;skupienie się przez niego na tym, co stanowi sedno opowieści i jej element uboczny.
Przedstawiony pomysł na analizę tekstu najczęściej jest wykorzystywany w autobiografii, jednak jego elementy mogą być wykorzystywane przy analizie innych tekstów.
Obserwacja uczestnicząca
Wzorem dla obserwacji uczestniczącej są badania etnograficzne,w których badacz wchodząc w określoną społeczność żyjąc w niej poznaje jej sposób życia,obyczaje,wierzenia i legendy. Bada tę społeczność z pozycji uczestnika,nie zaś obcego i niezaangażowanego obserwatora. Z tego powodu trafniejsze wydaje się nazywanie tej metody badaniem poprze wspólne doświadczenia. Jej cecha charakterystyczną jest przełamywanie dualizmu badacz-badany. Badacz chcąc poznać interesujące go zjawisko wtapia się w nie,staje się uczestnikiem badanej społeczności przyjmując postawę naiwną poznawczo, starając się zawiesić na czas badań własne założenia,uprzedzenia,wcześniejszą wiedzę o badanym zjawisku. W konsekwencji przebywania w badanym środowisku zachodzą w badaczu różne zmiany,świadomość zachodzących w nim zmian powoduje, iż obserwator wchodzi na przemian w rolę badacza i badanego, co pozwala mu na rejestrację siebie zmieniającego się. Obecność badacza,jego pytania wywołują też określone zmiany w badanych,przyczyniając się do pogłębienia ich samoświadomości,przełamywany, więc zostaje stereotyp myślenia o dystansie miedzy badaczem a badanym. Innym ważnym elementem jest zaangażowanie badacza w badana sytuacje,wchodzi on w nią, bowiem z całym osobistym systemem wartości,co może spowodować zmianę jego nastawienia do świata,czasem wyzwala chęć niesienia pomocy światu. Przykładem badań,w którym badacz celowo wywiera wpływ na badanych są badania prowadzone metodą interwencji socjologicznej,która jest sposobem poznawania jak i oddziaływaniem na badanych. Z metody wynika chęć dostarczenia badanemu środków, które pomogą mu lepiej zrozumieć jego własne działania i uświadomić sobie własne cele,oraz cele przeciwnika. Nie ma w obserwacji uczestniczącej podziału na badaną rzecz i bezstronnego badacz,bowiem nie rejestruje on rzeczywistości “takiej, jaką ona jest”,nie relacjonuje “obiektywnych faktów”lecz interpretuje interesujące go zjawisko,a jego interpretacja wg A.Wyki “rodzi się gdzieś pomiędzy uczestniczącymi w sytuacji badawczej przedmiotami i podmiotami”.Badacz nastawiony na wspólne doświadczenie łatwiej “wchodzi” w badane środowisko,staje się dla niego mniej obcy. Stopień aktywności badacza zależy od specyfiki środowiska. Wchodząc w nowe środowisko badacz nie jest wyposażony w gotowe zachowania. Posiada on jedynie własne przemyślenia i pewien zestaw kategorii,które ukierunkowują jego obserwacje. Gotowy jest jednak w każdej chwili na poszerzenie przestrzeni obserwowanej w zależności od wymogów i kontekstu sytuacji, w której się znalazł. Problemy zaczyna dostrzegać w trakcie badań. Badanie przez wspólne dostrzeganie jest metodą poznawania zjawisk poprzez pełne zaangażowanie,uczestniczenie w nich.
Obie przedstawione metody nie posiadają studium indywidualnych przypadków,sondażu diagnostycznego i mogorafii. Jednym kryterium, które zdecydowało o nazwaniu ich jakościowymi była ograniczona liczba jednostek poddawanych badaniu,przy zastosowaniu tych metod. Metody jakościowe mogą stanowić alternatywną perspektywę dla badań pedagogicznych. Nie zastępują metod ilościowych, ale je uzupełniają. Są budowane w oparciu o inna metodologię,inny sposób myślenia o świecie i o poznawaniu.