UKŁAD MOCZOWO - PŁCIOWY
Narządy moczowe i płciowe
Narządy moczowe i narządy płciowe łączy się w jeden układ moczowo - płciowy. Ma to swoje uzasadnienie w historii rozwoju tych narządów, które mają wspólne pochodzenie - rozwijają się z jednego zawiązka mezodermalnego. U człowieka dojrzałego narządy produkujące mocz i narządy produkujące komórki płciowe są od siebie całkowicie oddzielone, a tylko zewnętrzne narządy płciowe są dla tych układów wspólne.
Narządy moczowe
Nerka (ren), moczowód (ureter), pęcherz moczowy (vesica urinaria), są u obu płci identyczne. Cewka moczowa żeńska (urethra feminina) stanowi przewód odprowadzający tylko mocz, natomiast cewka moczowa męska (urethra masculina), poczynając od ujścia do niej dróg odprowadzających nasienie na wysokości gruczołu krokowego, jest również drogą nasienia, dlatego nosi obecnie nazwę przewodu moczowo-nasiennego.
Narządy płciowe
Organa genitalia
Narządy płciowe dzielą się u obu płci na narządy wewnętrzne i zewnętrzne.
Narządy płciowe wewnętrzne u mężczyzny mieszczą się częściowo na zewnątrz jamy miednicy, tj. w mosznie. Są to: jądra (testes) i najądrza (epididymides), a także częściowo w obrębie jamy miednicy: pęcherzyk nasienny (vesicula seminalis) i gruczoł krokowy (prostata).
Wszystkie narządy płciowe wewnętrzne u kobiety są położone w jamie miednicy. Są to: jajnik (ovarium), jajowód (tuba uterina), macica (uterus) i pochwa (vagina).
Narządy płciowe zewnętrzne u mężczyzny składają się z prącia (penis) i moszny (scrotum), której zawartość mimo „zewnętrznego” położenia zalicza się do narządów „wewnętrznych”.
W skład narządów płciowych zewnętrznych u kobiety wchodzi: przedsionek pochwy (vestibulum vaginae), wargi sromowe większe i mniejsze (labia pudendi majora et minora) oraz łechtaczka (clitoris).
Wewnętrzne narządy płciowe żeńskie
Jajnik (ovarium), jajowód (tuba uterina), macica(uterus), pochwa(vagina).
Jajnik (ovarium)
Parzysty jajnik jest narządem kształtem zbliżonym do migdała. Długość jego wynosi około 4 cm, szerokość 2 cm i grubość 1 cm, a masa ok. 6-8 g.
Jajnik leży wewnątrzotrzewnowo w miejscu zwanym dołkiem jajnikowym (fossa ovarica). Jest to zagłębienie w punkcie podziału tętnicy biodrowej wspólnej. Jajnik jest zawieszony za pomocą krezki jajnika (mesoovaricum) na więzadle szerokim macicy (lig. latum uteri), a ponadto w tym położeniu jest utrzymywany przez więzadło właściwe jajnika (lig. ovarii proprium), które łączy jajnik z macicą i więzadło wieszadłowe jajnika (lig. suspensorium ovarii), które przymocowuje jajnik do bocznej ściany miednicy. Więzadło to stanowi fałd otrzewnej, w którym biegnie t. jajnikowa i towarzyszące jej żyły.
Rozróżniamy w jajniku powierzchnię przyśrodkową (facies medialis), skierowaną do wnętrza miednicy oraz powierzchnię boczną (facies lateralis), przylegającą do bocznej ściany miednicy. Jajnik ustawiony jest w osi pionowej tak że możemy mówić o końcu dolnym czyli macicznym ( extremitas uterina), położonym przy macicy, oraz o końcu górnym czyli jajowodowym (extremitas tubaria). Ponadto w jego budowie wyróżnia się dwa brzegi wolny (tylni) i krezkowy (przedni) (margo liber et mesoovaricus). Na brzegu krezkowym znajduje się wnęka jajnika (hilus ovari).
Budowa jajnika
Jajnik jest otoczony błona białawą (tunica albuginea). W przekroju podłużnym wyróżnia się część korową i część rdzenną.
Kora jajnika (cortex ovarii) wytwarza właściwe komórki płciowe znajdujące się w różnym okresie dojrzewania oraz wydziela hormony estrogenne.
Rdzeń jajnika (medulla ovari) składa się z luźnej, kolagenowej tkanki łącznej zawierająca oprócz włókien sprężystych naczynia krwionośne oraz mięśniówkę gładką.
W dojrzałym jajniku stwierdzamy wszystkie stadia dalszego rozwoju komórek jajowych. Zawiązki wszystkich komórek jajowych, które będą do dyspozycji organizmu kobiety w ciągu całego życia, znajdują się już prawdopodobnie w warstwie korowej obu jajników nowo narodzonej dziewczynki ( w przeciwieństwie do jąder).
Jajowód
Tuba uterina
Już sama nazwa jajowodu określa jego funkcję. Jest to przewód, którego długość wynosi 10-12 cm i którego jeden koniec - ujście brzuszne jajowodu (ostium abdominale tube uterine) położony jest swobodnie w jamie otrzewnej. Ujście brzuszne jajowodu ma kształt lejka (infundibulum), a jego zadaniem jest wychwytywanie jaja do jajowodu. Drugi koniec jajowodu uchodzi do macicy w kącie jej trzonu jako ujście maciczne (ostium uterinum tube). Brzegi lejka zakończone są strzępkami (fimbriae tube). Jeden ze strzępków dłuższy od pozostałych nosi nazwę jajnikowego (fimbria ovarica). Rozszerzona, środkowa część jajowodu, nazywa się bańką jajowodu (ampulla tube), która następnie przechodzi w cieśń jajowodu (isthmus tubae uterinae). Najwęższa częścią jajowodu jest jego część maciczna (pars uterina), która łączy się z macicą przez tzw. ujście maciczne jajowodu (ostium uterinum).
Jajowód posiada krezkę, która stanowi najwyższą część więzadła szerokiego macicy. Jajowód pokryty jest otrzewną. Krezka jajowodu i krezka jajnika łączą się.
Wewnętrzne narządy płciowe u mężczyzny
Jądro
Testis
Jądro ma kształt jaja kurzego obustronnie spłaszczonego,wielkości włoskiego orzecha i masie ok.12 g. Jest to narząd parzysty położony w mosznie razem z przylegającym do niego najądrzem. Na zewnątrz jądro okryte jest błoną białawą (tunica albuginea), która wnika w głąb miąższu jądra tworząc śródjąrze (mediastinum testis). Od śródjądrza odchodzą promieniście biegnące łącznotkankowe przegródki jądra (septula testis) dzielące jądro na liczne stożkowate płaciki (lobuli testis) w liczbie ok. 200. Płaciki jądra zawierają kanaliki nasienne kręte (tubuli seminiferi contorti), zbudowane z błony podstawnej na której wyróżnia się dwa rodzaje komórek - płciowe i podporowe (Sertoliego) Komórki płciowe właściwe produkują plemniki, natomiast komórki podporowe pełnią funkcje odżywczą dla dojrzewających plemników. W pobliżu śródjądrza cewki nasienne kręte przechodzą w cewki nasienne proste (tubuli seminiferi recti). Te ostatnie łącza się w siatkę jądra (rete testis ), która stanowi początek dróg odprowadzających nasienie. Pomiędzy kanalikami nasiennymi krętymi położone są w tkance łącznej tzw. komórki śródmiąższowe (Leydiga), odznaczające się czynnością wewnątrzwydzielniczą.
Najądrze (epididymis) zalicza się do dróg odprowadzających nasienie. Ma ono kształt przecinka lub fajki i przylega do jądra wzdłuż jego tylniego brzegu i górnego bieguna.
W najądrzu rozróżniamy głowę najądrza (caput epididymidis), trzon (corpus) oraz ogon najądrza (cauda epididymidis). Ogon najądrza zagina się w swej części końcowej o 180o w kierunku do góry przechodząc jednocześnie w nasieniowód (ductus deferens).