Filozofia kultury 08. 12. 2010r
Oświecenie - klasyczny modernizm (XVIII wiek):
Myślenie europejskie, kultura XVIII wieku.
Trzy nurty:
kontynentalny:
- francuski:
J. J. Rousseau, La Mettrie, Wolter
- niemiecki:
Immanuel Kant
- oświecenie brytyjskie:
reprezentowane przez empiryzm (racjonalizm) /Hobbes, Locke (1632 - 1704r.), Berekley, Hume (1711 - 1776r.)/
Jak myśli dobrze wykształcony, elitarny europejczyk w okresie oświecenia /wartości, style życia, lęki, nadzieje/:
najwyższa wartość kulturowa okresu jest racjonalizm /wszelkie pochodne wartości wywodzą się z dbania o rozum/ oraz postęp: zmniejszenie patologii społecznych, bycie ludźmi etycznymi, wzrost cywilizacyjne /technologia i przedmioty użytkowe/; Nauk, etyka, sztuka, estetyka zbudowane w oparciu o racjonalne zasady, stają się podstawą socjotechniki - europa z jej pomocą wejdzie w proces postępu;
Rozum powszechny, nie indywidualny, zbiorowa mądrość racjonalna; ucieleśnieniem tego rozumu jest postawa teoretycznej kontemplacji/refleksji świata - rozum obserwuje, bada naukowymi metodami, zdobywa wiedzę o świecie i w oparciu o nią modeluje działania ludzkie.
Nauki przyrodnicze mówią jak opisywać świat; filozofia mówi o tym jak mamy myśleć o świecie /taki zwrot filozofii u Kanta/.
Działania w świecie - postawa poręczności, toczenie własnej egzystencji; oświecenie wywższa, aksjologiczna wyższość, postawy racjonalnej względem postawy zaangażowania w świat → można się w niego zaangażować wykorzystując wiedzę teoretyczną.
Przesąd: to jest wiedza przekazywana przez tradycje → wykorzystujemy ją w codzienności; wiedza ułomna, mniemania, określane mianem przesądu.
Wiedza sztuczna, opracowana przez rozum i przez niego powołana do życia jest ważna → człowiek z okresu oświecenia walczy z myśleniem magicznym, religią, itp.
Rozum jest uniwersalny, wieczny, poza czasem i przestrzenią → jednakowy dla wszystkich.
Inną koncepcje przedstawiał: J. J. Rousseau → gdy człowiek wymyślił naukę, sztukę to wraz z tym pojawiło się zło na ziemi - tylko człowiek pierwotny, nie znający tego podziału, żył szczęśliwie; wynalazki, które rozum konstytuuje spotykają się u niego z potępieniem; Cywilizacja rozumu zniszczyła człowieka.
Przemoc, rezygnacja z części praw, itp. aby zapewnić sobie bezpieczeństwo;
Umowa społeczna ↔ wola powszechna → możliwość rozwiązywania konfliktów. Wola powszechna jest dobrem, suwerenem wspólnoty i władza powinna ją respektować.
Demokracja → poziom rozwoju cywilizacyjnego jest za niski aby się udała.
tym samym czasie Monteskiusz pisze o trzech władzach: sądownicza, wykonawcza i ustawodawcza [dzisiaj + media].
→ Podobne prawa spotykamy u J. Locke'a → również pojęcie prawa natury /różne /wiele/ znaczenia, można budować różne pojęcia prawa natury, m.in. prawa nadane przez boga człowiekowi; oświecenie /Locke/ określa jako prawo własności w obydwie strony - rządzących i rządzonych, ruchy rządzących są ograniczone do respektowania prawa własności/.
I. Kant: scharakteryzował oświecenie;
/co znaczy bycie człowiekiem nowoczesnym? → pytanie to przyjmuje się, że Kant zadał jako pierwszy w oświeceniu/
„Co to jest oświecenie?”: wyjście człowieka z niepełnoletności /niezdolność do posługiwania się własnym rozumem bez obcego kierownictwa/; Odwaga w posługiwaniu się własnym rozumem.
Rozum:
Do czasów oświecenia człowiek był zniewolony → brakiem odwagi w posługiwaniu się rozumem:
a. nieświadomy tego;
b. wie o rozumie, wie że może z niego korzystać, lecz nie angażuje się w rozwój rozumu;
/Kant pisywał o polakach/;
Jest to wypowiedź retoryczna nakłaniająca do korzystania z rozumu;
Krytyka życia w którym powierza się, z lenistwa, bo tak łatwiej, sprawy egzystencjalne innym osobom;
Feministyczne poglądy Kanta: namawia płeć piękną do używania rozumu i wejście w oświecenie; opisuje stosunki społeczne w których mężczyźni ogłupiają kobiety; /wielki zwolennik rewolucji francuskiej/;
Niewiele osób rozumie oświecenie, reszta chce pozostać w swoim grajdołku;
Wolność:
Do wejścia na drogę oświecenia wymaga się jedynie wolności → wolności czynienia wszechstronnego, publicznego korzystania ze swojego rozumu /człowiek wolny ↔ robi pożytek z rozumu/;
Publiczny użytek: po wykonaniu głupiego rozkazu podjąć dyskusje społeczną; dyskusja nad zaleceniami władzy;
/władza wykorzystuje filozofię dla legitymizacji ustaw/decyzji politycznych/;
Prawo obywatela do krytyki /uzasadnionej/ ustaw wydawanych przez władzę;
Postmodernizm → atak na rozum i filozofię;[
/argumentacja spekulatywno rozumowa → utraciliśmy ją w naszej kulturze/;
/o Augustynie → Sz. P. Dr A. Jocz :(/