Paradygmaty edukacyjne we współczesnej pedagogice.
Termin „paradygmat” pochodzi z języka greckiego i oznacza wzór, przykład. We współczesnej psychologii i pedagogice paradygmaty są swoistą koncepcją teoretyczną, określającą sposób analizy rzeczywistości, a ponadto pozwala nam na wyjaśnienie spostrzeganych czy rejestrowanych badawczo, faktów i zjawisk. Pojęcie paradygmatu zostało wprowadzone do pedagogiki w 1967 roku przez Thomasa Kuhna. Paradygmaty pozwalają na zrozumienie aktywności dziecka w procesie edukacyjnym, a w szczególności w odniesieniu do działań praktycznych. Stąd też obserwując określone działanie praktyczne, np. zmianę skali oceniania uczniów czy zmianę programów nauczania, poszukujemy odpowiednich przesłanek wyjaśniających nam stopień sensowności określonych reform edukacyjnych. Paradygmaty edukacyjne we współczesnej pedagogice, gdy chodzi o treści, mogą dotyczyć no najmniej trzech kręgów tematycznych. Są to paradygmaty dotyczące najszerzej pojętej organizacji edukacji, paradygmaty metodologiczne i paradygmaty dotyczące koncepcji pracy pedagogicznej nauczyciela i aktywności edukacyjnej dzieci.
Paradygmaty dotyczące organizacji edukacji, inaczej „paradygmaty organizacyjne” są rozległym terenem zainteresowań pedagogicznych. Istota tych paradygmatów sprowadza się do tego, że uznaje się za podstawowe w usprawnieniu edukacji zmiany organizacyjne. Z racji iż ten typ paradygmatów dominuje w naszej rzeczywistości oświatowo - wychowawczej, ciągle żywo się dyskutuje na temat struktury organizacyjnej naszego systemu edukacyjnego (np. Czy szkoła powszechna i obowiązkowa ma trwać 8,9 czy 10 lat? Czy edukacja wczesnoszkolna ma być czteroletnia z włączeniem dzieci sześcioletnich do szkoły? itp.) Innym rodzajem paradygmatów organizacyjnych są dyskutowane, proponowane zmiany w planach nauczania. Chodzi tutaj nade wszystko o zmianę w wymiarze czasu (godzin lekcyjnych) na nauczanie poszczególnych przedmiotów, zmianę i nazewnictwo przedmiotów, itp. Przykładem zmian organizacyjnych, często pozornych, są kolejne, obserwowanie na przestrzeni kilku ostatnich lat, zabiegi związane z tzw. „odchudzaniem” programów, co niejednokrotnie prowadziło do paradoksalnych efektów. Przykładowo, w toku „odchudzania” programu edukacji polonistycznej w klasach początkowych „padły” tzw. Wypracowania twórcze i wiele innych haseł związanych z aktem twórczym dziecka.
„Zmiana jest rodzajem śmierci tego, co było. Zanim zaczniemy coś zmieniać, postarajmy się to zrozumieć”.
Podstawową funkcją paradygmatów organizacyjnych jest rozumienie dokonywanych i obserwowanych zmian. Paradygmaty organizacyjne sprowadzają się do tego, że podstawowym warunkiem skuteczności funkcjonowania systemu edukacyjnego są zmiany organizacyjne. Proces formułowania paradygmatów polega na obserwowaniu dokonywanych czy proponowanych zmian.
Kolejną kategorią paradygmatów są paradygmaty metodologiczne. Dotyczą one sposobu naukowego uprawiania pedagogiki. Istotą paradygmatów metodologicznych jest niejako zdawanie sobie sprawy z tego, jaki charakterystyczny sposób myślenia jest odzwierciedlony w prowadzonych przez nas badaniach i studiach. Inny paradygmat dotyczący nauczania można określić można określić jako próbę traktowania nauczania jako organizacji uczenia się, a uczenia się jako opracowywania treści. Nauczyciel spełnia wtedy rolę kierownika czy organizatora procesu edukacyjnego uczniów.
Wyodrębniamy paradygmat dotyczący współczesnej pedagogiki reform edukacyjnych, wg którego nauczanie i uczenie jest jednolitym procesem planowania pracy pedagogicznej przez nauczyciela i uczniów. Innymi słowy, paradygmat ten mówi o tym, że sprawą nauczyciela i uczniów jest to, czego i w jaki sposób będą się uczyli. Przykładem przedstawionego sposobu ujmowania nauczania jest między innymi tzw. ruch szkół alternatywnych. Szkoły alternatywne charakteryzują się następującymi cechami: udział dzieci w procesie nauczania jest dobrowolny, treści i metody nauczania są dostosowanie do poziomu rozwoju, zasobu doświadczenia dzieci, uczniowie na równi z nauczycielami decydują o tym, czego i jak będą się uczyli, istnieje ścisły związek szkoły za środowiskiem, szeroko stosuje się metody projektów i dba o maksymalną indywidualizację, jednak znaczenie przywiązuje się do realizacji celów kognitywnych(dotyczących poznania), afektywnych(uczuciowy, emocjonalny), psychomotorycznych i społecznych, nie ma stopni szkolnych ani świadectw, nie stosuje się selekcji, lecz możliwie najlepiej wspiera rozwój każdego ucznia, dominuje praca grupowa, dzieci umysłowo lub dziedzicznie upośledzone uczą się razem z pozostałymi, istnieje ścisła współpraca z rodzicami. Szkoły te programowo sytuują się w opozycji wobec państwowego systemu edukacyjnego.
Inny rodzaj paradygmatów dotyczących koncepcji procesu edukacyjnego obejmuje zagadnienia tzw. pomiaru dydaktycznego. Jest to tzw. Badanie osiągnięć szkolnych uczniów, preferowanie metod testowych, sprawdzianów osiągnięć szkolnych itp. Zwolennicy tego podejścia uznają, że podstawowym warunkiem skuteczności kształcenia jest pomiar jego efektów.
Dalszy rodzaj paradygmatów dotyczy tzw. technologii kształcenia. Paradygmat ten rozumie się najczęściej, jako maksymalne zastosowanie w procesie edukacyjnym techniki (magnetowidy, komputery, środki audiowizualne itp.) Same jednak środki techniczne nie zmieniają humanistycznego wymiaru współczesnej edukacji.
Następnie wyróżniamy tzw. podejście systemowe w koncepcjach edukacyjnych. Nakazuje ono rozpatrywanie wszelkich zmian w edukacji jako części większej całości, jako system. Nie będziemy w stanie zrozumieć zmian zachodzących w edukacji jeśli nie odniesiemy się do całości, do ogólnej koncepcji.
Zamysłem Ryszarda Więckowskiego było wskazanie pewnego kierunku myślowego w pedagogice, zmierzającego do pełniejszego wyjaśniania faktów i zjawisk zachodzących we współczesnym systemie edukacyjnym.
Skrót
Termin „paradygmat” pochodzi z języka greckiego i oznacza wzór, przykład. We współczesnej psychologii i pedagogice paradygmaty określają sposób analizy rzeczywistości.
Paradygmaty pozwalają na zrozumienie aktywności dziecka w procesie edukacyjnym, a w szczególności w odniesieniu do działań praktycznych. Paradygmaty edukacyjne we współczesnej pedagogice, gdy chodzi o treści, mogą dotyczyć co najmniej trzech kręgów tematycznych: paradygmaty organizacyjne, paradygmaty metodologiczne i paradygmaty dotyczące technologii kształcenia.
Podstawową funkcją paradygmatów organizacyjnych jest rozumienie dokonywanych i obserwowanych zmian. Paradygmaty organizacyjne sprowadzają się do zmian organizacyjnych, np. klasy początkowe I - III czy I - IV. Proces formułowania paradygmatów polega na obserwowaniu dokonywanych czy proponowanych zmian.
Paradygmaty metodologiczne: dotyczy np. sposobów badania osiągnięć szkolnych uczniów, czy metody testowe czy sprawdziany osiągnięć szkolnych. Zwolennicy tego podejścia uznają, że podstawowym warunkiem skuteczności kształcenia jest pomiar jego efektów.
Paradygmat technologii kształcenia rozumie się najczęściej, jako maksymalne zastosowanie w procesie edukacyjnym techniki (magnetowidy, komputery, środki audiowizualne itp.)