ERA MEZOZOICZNA
230 - 65 mln. lat
Era mezozoiczna dzieli się na trzy okresy o nierównej długości trwania. Podstawą do takiego podziału są głównie różnice w sposobie wykształcenia skał spowodowane zmiennością warunków sedymentacji w poszczególnych okresach tej ery. Dla ery mezozoicznej obowiązuje następujący podział na jednostki wiekowe:
Kreda ; Jura(3) ; Trias(3).
Poszczególne oddziały podzielono na piętra, te kolei na poziomy biostratygraficzne. Świat organiczny ery mezozoicznej jest bogaty, różnorodny w czasie trwania ery ulegał powolnemu rozwojowi ale nie gwałtownym zmianom. W starszej części ery (trias) zachowują się jeszcze organizmy znane z paleozoiku (np. paprocie nasienne) w górnym mezozoiku (kreda) pojawiają się organizmy rozwijające się w kenozoiku (np. ssaki, rośliny okrytozalążkowe). To bogactwo życia organicznego powoduje, że skamieniałości przewodnich dla osadów ery mezozoicznej jest dużo. Dostarczyły je organizmy żyjące w różnych środowiskach. Część tych organizmów ma znaczenie facjalne (wskaźnik warunków tworzenia się skał) niektóre występują w tak dużym nagromadzeniu, że są skałotwórcze. Najliczniejszą grupę skamieniałości przewodnich dostarczyły zwierzęta żyjące w otwartych głębokich morzach, co było w związku ze specyficzną paleografią tej ery (facje mórz głębokich i facje epikokontynentalnego). W osadach lądowych zachowały się liczne skamieniałości roślinne a także szczątki kręgowców lądowych.
Głowonogi - należą do nich bardzo liczne w mezozoiku Amonity i Belemnity.
Amonity - swój rozwój zaczynają w starszym paleozoiku. Początkowo były to formy o prostych skorupkach (rodz. Endoceras z ordowiku). Już rodzaje karbońskie mają skorupki zwinięte. Także amonity mezozoiczne mają skorupki mocno zwinięte, najczęściej w jednej płaszczyźnie (planispiralnie). U niektórych gatunków ostatni zwój skorupki (najmłodszy) zakrywa zwoje starsze. Zdarzają się gatunki o rozwiniętych skorupkach a także o skorupkach zwiniętych ślimakowato lub wyprostowanych (z górnej kredy). Skorupki były gładkie (głębsze wody) lub bogato ornamentowane guzkami i żeberkami (płytsze). Średnice skorupy byłe zróżnicowane. Największe znalezione okazy pochodzą z jury i mają kilkadziesiąt cm średnicy. Amonity należały do zwierząt swobodnie pływających w morzach głębszych otwartych. Przeważają wśród nich gatunki ciepłolubne.
Cechą systematyczną i ewolucyjną był rozwój kształtu ścianek przegradzających starszą, niezamieszkałą część skorupki. Ścianki te umacniały skorupkę od wnętrza i przyrastały do niej wzdłuż linii zwanej linią zatokową. Starsze gatunki miały linie zatokowe mało powyginane, gatunki mezozoiczne miały bardzo skomplikowane w przebiegu linie zatokowe. W zależności od sposobu powyginania ścianek wydzielono grupy (nazywane w zależności od typu linii) przewodnich amonitów dla poszczególnych okresów er paleozoicznej i mezozoicznej. Dla ery mezozoicznej przewodnie są tzw. Amonity właściwe, które są najliczniejszą i najbardziej urozmaiconą grupą skamieniałości przewodnich tej ery. Wymierają na granicy er mezozoicznej i kenozoicznej. Amonity są wskaźnikami facjalnymi dla osadów mórz głębokich. W Polsce licznie występują w jurajskich i dolnokredowych skałach węglanowych i w mułowcach na obrzeżach gór Świętokrzyskich.
Belemnity - miały skorupki proste (rostrum) inaczej zbudowane i o innej funkcji niż u amonitów. Miękkie ciało zwierzęcia było poza skorupką. Były zwierzętami swobodnie pływającymi w morzach otwartych dość głębokich i ciepłych. Znane są z osadów węglanowych jury i kredy. W Polsce występują licznie w osadach kredy piszącej na Lubelszczyźnie.
Otwornice - są zwierzętami jednokomórkowymi, Które budują jedno lub wielokomorowe skorupki o różnych kształtach i wymiarach. Są zwierzętami morskimi, planktonicznymi. Żyją w całym słupie wody, w wodach ciepłych i chłodnych. Wymagają wód dobrze przewietrzanych więc najliczniejsze są w morzach otartych i dość głębokich. Znajdowane są w osadach mórz głębszych od kambru do dziś. Niektóre rodzaje otwornic mają cechy skamieniałości przewodnich. Na ich podstawie wydzielono poziomy mikrofaustyczne w górnym karbonie, permie, jurze, kredzie i trzeciorzędzie. Skorupki otwornic są małe, od kilku mm do ułamka mm. Tak drobne szczątki organiczne nazywamy mikrofauną lub mikroflorą. Do mikroskamieniałości należą także skorupki okrzemek (skałotwórcze) i małżoraczków, igły gąbek (skałotwórcze), zęby ryb, połamane pancerze jeżowców a także płytki roślin, przetrwalniki grzybów i drobne nasiona (wskaźniki facjalne).
Małże - mają ciało okryte dwiema skorupkami, najczęściej jednakowej długości, połączonymi ruchomym zawiasem. Na powierzchni skorupek widoczne są ślady wzrostu i często dodatkowe wzmocnienia w postaci żeber lub nieregularnych zgrubień. Wielkość, kształt i grubość skorup małży jest zróżnicowana. Małże grubo skorupowe charakteryzują płytkie i ruchliwe wody. Są wskaźnikami facji słonych i słodkich.
Ramienionogi - sposób życia i miejsce występowania podobne jak u małży. Podobnie jak u małży ciało chronione jest dwiema skorupkami połączonymi zawiasem. Skorupki są różnej wielkości wzmocnione na zewnątrz wyraźnymi żebrami i kolcami. Wewnątrz ciała znajduje się aparat ramieniowy, który jest wysuwany na zewnątrz w czasie pobierania pokarmu. Aparat ramieniowy ma różną długość i w różny sposób jest zwinięty. Tego aparatu nie posiadają małże. Ramienionogi są dobrymi wskaźnikami facjalnymi dla osadów mórz płytkich, niektóre rodzaje (np. Terebratila) są skałotwórcze. W Polsce występują licznie w wapieniu muszlowym obrzeżenia Gór Świętokrzyskich.
Gady, z powodu nielicznych rozproszonych znalezisk, nie są dobrymi skamieniałościami przewodnimi (poza Afryką południową). Najstarsze gady znane są z osadów morskich górnego paleozoiku. Wymierają na pograniczu er mezozoicznej i kenozoicznej. Żyły na lądzie i w wodach, były roślinożerne i drapieżne. Ich rozmiary były zróżnicowane. Największe z rodzaju Brontosaurus osiągały 30 m długości.
Rośliny ery mezozoicznej to w optymalnym swym rozwoju rośliny nagozalążkowe - drzewa iglaste i miłorzębowe, obok nich zaczynają rozwijać się rośliny okrytozalążkowe w tym ciepłolubne sagowce i benetyty. Nasiona i licie roślin mają znaczenie jako wskaźniki facji lądowej. W jurze, z nagromadzenia szczątków drzew nagozalążkowych powstały pokłady węgli kamiennych. Eksploatowane są poza Europą. Znaczenie skałotwórcze i facjalne mają także niektóre glony morskie.