Stowarzyszenia
Często dziś zdarza się, że dookoła nas różne osoby zakładają różne formy działalności i to nie tylko tej gospodarczej. Wszelkiego rodzaju organizacje społeczne, fundacje, stowarzyszenia znacznie łatwiej funkcjonują i spełniają swe założenia, od kiedy zostały sformalizowane.
Czemu służy stowarzyszenie?
Stowarzyszenie ma służyć temu, aby grupa osób bardziej skutecznie mogła podejmować swoje wyzwania, aby mogła działać.
Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach jest regulowane przez ustawy. I może podlegać ograniczeniom niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo ochrony praw i wolności innych osób.
Zmieniona i ujednolicona ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach, wprowadza regulacje prawne dotyczące tworzenia, celów, rodzajów i likwidacji stowarzyszeń.
Można na początek postawić sobie pytanie - czym jest stowarzyszenie?
W myśl art. 2 § 1 ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych.
Stowarzyszenie nie ma narzuconych celów działań. Zarówno swoje cele, programy działania, jak i struktury organizacyjne określa samodzielnie. Ponadto stowarzyszenie uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.
Działalność stowarzyszenia jest oparta na pracy społecznej członków.
Jednakże do prowadzenia swych spraw (jak na przykład w kwestiach prawnych) stowarzyszenie może zatrudniać pracowników.
Stowarzyszenia, jako organizacje szczególnego charakteru, mają prawo wypowiadania
się w sprawach publicznych.
Komu przysługuje prawo do tworzenia stowarzyszeń?
Zgodnie z art. 3 ustawy o stowarzyszeniach prawo do tworzenia stowarzyszeń przysługuje:
obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych (czyli tym, którzy ukończyli 18 lat) i niepozbawionym praw publicznych,
małoletnim w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Mogą oni należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, pod warunkiem, że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych.
Małoletni poniżej 16 lat mogą również, jednak już za zgodą przedstawicieli ustawowych (czyli rodziców lub opiekunów), należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach. Jednak nie mają oni prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków. Nie mogą również korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia.
Jedynie w przypadku, kiedy jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.
cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Mają oni prawo do zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.
Cudzoziemcy, którzy nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej również mogą wstępować do stowarzyszeń, jednak pod warunkiem, że ich statuty przewidują taką możliwość.
Stowarzyszenia międzynarodowe
Zakłada się również możliwość tworzenia stowarzyszeń międzynarodowych na terytorium Polski.
Również już zaistniałe na terenie Polski stowarzyszenia mogą należeć do organizacji międzynarodowych. Jednak ich przynależność jest już określana warunkami wynikającymi z ich statutów, pod warunkiem, że nie narusza to zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną.
Cechy stowarzyszenia
Zakazane jest wymaganie przez władze stowarzyszenia bezwzględnego posłuszeństwa od swych członków.
Ponadto nikogo nie wolno zmuszać do udziału w stowarzyszeniach.
Zakazane jest również ograniczanie prawa członka do wystąpienia ze stowarzyszenia.
Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim.
Już utworzone stowarzyszenie, posiadające swój statut (poza stowarzyszeniem zwykłym) musi zostać zarejestrowane i wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego.
Należy również podkreślić, że działalność stowarzyszeń podlega nadzorowi dwojakiego rodzaju:
nadzór wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego,
nadzór starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad innymi niż wymienione powyżej stowarzyszeniami.
Zgodnie z art. 7 § 1 ustawy o stowarzyszeniach przepisom tej ustawy nie są stosowane do wymienionych poniżej organizacji. Należą do nich:
organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną,
kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków,
komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu oraz organów samorządu, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz - od dnia zarządzenia wyborów do ukończenia czynności wyborczych,
partie polityczne.
Zakładanie stowarzyszeń
Zmieniona i ujednolicona ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach, wprowadza regulacje prawne dotyczące tworzenia, celów, rodzajów i likwidacji stowarzyszeń. W myśl art. 2 § 1 tej ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych.
Charakterystyka stowarzyszenia
Stowarzyszenie nie ma narzuconych celów działań. Zarówno swoje cele, programy działania, jak i struktury organizacyjne określa samodzielnie. Ponadto stowarzyszenie uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.
Działalność stowarzyszenia jest oparta na pracy społecznej członków. Jednakże do prowadzenia swych spraw (jak na przykład w kwestiach prawnych) stowarzyszenie może zatrudniać pracowników.
Zgodnie z art. 9 ustawy co najmniej piętnaście osób, pragnących założyć stowarzyszenie musi się zebrać i uchwalić statut stowarzyszenia. Ponadto powinni oni wybierać komitet
założycielski.
Statut
W statucie stowarzyszenia powinny być określone w szczególności następujące rzeczy:
nazwa stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji,
teren działania i siedzibę stowarzyszenia,
cele i sposoby ich realizacji,
sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,
władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,
sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,
zasady dokonywania zmian statutu,
sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
Ponadto, jeżeli stowarzyszenie zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, to taką deklarację oraz strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek powinno zamieścić się w statucie.
Walne zebranie członków
W przypadku powoływania członków ważne jest, aby pamiętać, że osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.
W myśl art. 11. najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków.
To walne zebranie członków podejmuje uchwały w sprawach, w których statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia.
Zamiast walnego zebrania członków może być przewidziane w statusie zebranie delegatów lub zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy określoną w statucie wielkość. W takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji.
Ponadto każde stowarzyszenie jest zobowiązane do posiadania zarządu i tak zwanego organu kontroli wewnętrznej.
Rejestracja
Kiedy te wszystkie formalności związane z podziałem obowiązków zostaną zakończony, to uprzednio ustanowiony komitet założycielski stowarzyszenia składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację dołączając do wniosku:
statut,
listę założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli,
protokół z wyboru komitetu założycielskiego,
informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.
Sąd rejonowy zgodnie z art. 13. § 1 powinien niezwłocznie rozpoznać wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia. Natomiast na rozstrzygnięcie sąd ma nie więcej niż 3 miesiące licząc od dnia złożenia wniosku.
W czasie procedury rejestracyjnej sąd rejestrowy doręcza organowi nadzorującemu (wojewodzie lub staroście) odpis wniosku o rejestrację wraz z załącznikami dołączonymi do wniosku. Organowi nadzorującemu przysługuje prawo do wypowiedzenia się w sprawie wniosku w terminie 14 dni licząc od dnia jego doręczenia, a także przystąpienie, za zgodą sądu, do postępowania jako zainteresowany.
Zgodnie z art. 14 ustawy sąd rejestrowy może odmówić zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w ustawie.
Może się również zdarzyć i tak, że tylko niektóre kwestie budzą zastrzeżenie sądu i może on wówczas przed wydaniem postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia wyznaczyć w celu dokonania dodatkowych ustaleń posiedzenie wyjaśniające. Na to posiedzenie wyjaśniające sąd rejestrowy wzywa uczestników postępowania.
Kiedy statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą, to wówczas sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia.
Z chwilą wpisania stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego uzyskuje ono osobowość prawną i może rozpocząć swą działalność.
O dokonaniu wpisu stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego sąd rejestrowy zawiadamia założycieli oraz organ nadzorujący, przesyłając jednocześnie temu organowi statut stowarzyszenia.
Jednostki terenowe
W przypadku, kiedy stowarzyszenie decyduje się na utworzenie jednostki organizacyjnej może tego dokonać, jednak i ona podlega rejestracji.
Zgodnie z art. 20 § 1 zarząd terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia jest obowiązany, w terminie 14 dni od chwili jej powołania, zawiadomić o tym organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę tej jednostki, podając skład zarządu i adres siedziby jednostki. Powinien on również doręczyć statut stowarzyszenia.
W przypadku zmian w składzie zarządu, adresie siedziby terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia bądź w statucie stowarzyszenia należy powiadomić o tym organ nadzorujący w terminie 14 dni od zaistniałych zmian.
Ponadto zgodnie z art. 21 zarząd stowarzyszenia ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić sąd rejestrowy o zmianie statutu.
W sprawie wpisania do rejestru zmiany statutu stowarzyszenia stosuje się odpowiednio zasady i tryb przewidziane dla rejestracji stowarzyszenia.
Istnieje również możliwość założenia związku stowarzyszeń, w którego skład musza wchodzić co najmniej trzy stowarzyszenia.
Należy nadmienić, że założycielami i członkami związku mogą być także inne osoby prawne. Jednak warunkiem jest, aby osoby prawne mające cele zarobkowe mogły być jedynie członkami wspierającymi.
Majątek stowarzyszenia
W art. 33. ustawy o stowarzyszeniach można odnaleźć listę rzeczy, które składają się na majątek stowarzyszenia.
Powstaje on z:
składek członkowskich,
darowizn,
spadków,
zapisów,
dochodów z własnej działalności,
dochodów z majątku stowarzyszenia,
z ofiarności publicznej.
Jak wynika z powyższej listy oraz z prawa stowarzyszenie może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.
Ponadto stowarzyszenie zarejestrowane (a nie zwykłe) może prowadzić działalność gospodarczą.
Dochód z tej działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych. Nie może on stanowić okazję do wzbogacenia się członków stowarzyszenia. Więc nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.
Stowarzyszenie może otrzymywać również dotacje z funduszy wspierających działalność różnych stowarzyszeń i organizacji, które mają określone cele.
1