FUNKCJE
ORGANIZACJI I
STOWARZYSZEŃ
SPOŁECZNYCH W
ŚRODOWISKU
LOKALNYM

Istota i typologia organizacji i

stowarzyszeń społecznych.

Pojęcie funkcji opiekuńczo- wychowawczej.

Zadania organizacji i stowarzyszeń
społecznych związane z organizowaniem
nauki dzieci i młodzieży, ich aktywności –
kreatywnej, rekreacyjnej, społecznie
użytecznej i opiekuńczej. Integratywna
socjotechnika kształtowania lokalnego
środowiska, stymulowanie aktywności
społeczności lokalnej, rozwijanie
współdziałania, koordynacja funkcjonalna,
instytucjonalizacja działalności opiekuńczo-
wychowawczej.

A. Kamiński określa związek młodzieży,

stowarzyszenie dorosłych jako grupę ludzi,

zorganizowaną w dążeniu do realizowania

określonych, wspólnych celów, z własną strukturą

organizacyjną i funkcjonariuszami, z ustalonymi lub

usankcjonowanymi sposobami postępowania i

zachowania.

Tak więc pod mianem organizacji, czy też

stowarzyszenia społecznego należy rozumieć grupę

dorosłych czy młodzieży posiadającą określoną

własną strukturę organizacyjną; członkowie tej

grupy podejmują wspólne zadania statutowe i

podporządkowują się obowiązującym normom

postępowania; przynależność do tej grupy ma

charakter dobrowolny.

W rejonie zamieszkania funkcjonują

przeważnie organizacje i stowarzyszenia:



Lokalne, jak komitet osiedlowy itd.



Ponadlokalne, np. Towarzystwo Przyjaciół

Dzieci; te obejmują swoim zasięgiem cały

kraj i posiadają swoje centralne organy, w

rejonie zamieszkania funkcjonują jedynie

koła terenowe tych organizacji.

Ze względu na wiek członków organizacje,

stowarzyszenia można podzielić na:



Dziecięco- młodzieżowe np. ZHP



Oraz zrzeszające dorosłych np. TPD, STO

Organizacje i stowarzyszenia społeczne mogą

spełniać różne funkcje złożone i rzeczywiste.

A. Kamiński wymienia trzy podstawowe

funkcje:



afiliacyjną- opartą na zasadzie „ sąsiedztwa z
wyboru”



integracyjną – przez to, że „stanowią dla
jednostek most między rodziną a
społecznością lokalną z jednej strony – a
narodem i wspólnotą ludzką z drugiej”



ekspresyjną – stwarzają warunki ich
członkom do przeżyć i wyrażania upodobań

I. Lepalczyk dostrzega szczególną rolę

stowarzyszeń społecznych w zakresie:



wspomagania rozwoju biologicznego,

społecznego i kulturalnego jednostki;



wdrażania człowieka do pełnienia ról

społecznych i zawodowych;



wzbogacenia sfer życia i aktywności

jednostki, tj. sfery działalności, zorientowanej

na zrozumienie i opanowanie rzeczywistości,

na jej kształtowanie (konstruowanie) oraz

poszukiwanie ekspresji i wspólnoty;



upowszechniania wiedzy instrumentalnej i

kształtowania określonych postaw;



rozwijania i urzeczywistnienia idei

demokracji.

K.Z. Sowa wyodrębnia cztery zasadnicze funkcje:



integracyjno- strukturalizacyjną,



samorządową,



mediacyjno – manipulacyjną,



inicjowania zmian społecznych.

Amerykański socjolog A.M Rose kładzie akcent

na dwie kategorie funkcji, tj. ekspresyjne

związane z realizacją zainteresowań członków i

społeczne w zakresie rozdziału władzy,

upowszechniania informacji o mechanizmach

społecznych, wprowadzania zmian społecznych.

Ze względu na zasięg i kierunek

działalności stowarzyszeń i organizacji
społecznych można wyodrębnić:



funkcje dośrodkowe „wewnętrzne” –
związane z zaspokajaniem potrzeb,
zainteresowań i aspiracji
stowarzyszonych;



funkcje dośrodkowe, „zewnętrzne” –
związane z realizacją potrzeb pierwotnych
i wtórnych (społeczno – kulturalnych) całej
społeczności lokalnej lub określonej jej
części.

Funkcja opiekuńczo – wychowawcza

Funkcja opiekuńczo – wychowawcza przejawia

się w celowej i planowej działalności organizacji i
stowarzyszenia społecznego, ukierunkowanej
bezpośrednio na kształtowanie cech
instrumentalnych i kierunkowych osobowości
młodzieży oraz wyrównywanie braków w ich
sferze psychofizycznej i warunkach
środowiskowych życia, a także optymalne
zaspokajanie ponadpodmiotowych potrzeb młodej
generacji podopiecznych ; funkcja ta obejmuje
zamierzone i niezamierzone wyniki tej
działalności.

Organizacje i stowarzyszenia społeczne

powinny uczestniczyć w realizacji
wszystkich celów i zadań w dziedzinie
opieki i wychowania, jakie stają przed
społecznością lokalną, jej placówkami i
instytucjami, grupami społecznymi. Tak
więc mówiąc o funkcji opiekuńczo-
wychowawczej organizacji i stowarzyszeń
społecznych, należy mieć na uwadze cały
zestaw celów i zdań, jakie stają przed
środowiskiem lokalnym jako środowiskiem
wychowawczym.

Cele i zadania wychowania rozpatruje się na

różnych poziomach ogólności, często używając
tych pojęć zamiennie.

Za podstawę wyjściową przy doborze i

grupowaniu zadań wychowania i opieki można
przyjąć dziedziny aktywności, a mianowicie:



dziedziny aktywności dzieci i młodzieży
związane z wielostronnym ich rozwojem
(wszystkich sfer osobowości),



dziedziny aktywności dorosłych zorientowane
na zapewnienie pomyślnych warunków życia,
rozwoju i wychowania młodej generacji.

Pożądane dziedziny aktywności

społeczności lokalnej (dzieci, młodzieży
i dorosłych), związane z realizacją
celów kształcenia, wychowania i opieki
można – ujmując rzecz szczegółowiej –
sprowadzić do pięciu kategorii.

Chodzi tu o:



naukę (aktywność poznawczą),



aktywność kreatywną,



aktywność rekreacyjną,



aktywność społecznie użyteczną,



aktywność o charakterze opiekuńczym.

Wymienione wyżej dziedziny aktywności

mogą w pełni stać się podstawą do

wyodrębniania zestawów zadań. Mogą się one

przedstawiać się następująco:

Zadania związane z organizowaniem

nauki dzieci i młodzieży.

Chodzi tutaj przede wszystkim o to, aby

uczniowie opanowali w pewien zasób wiedzy,

umiejętności i nawyków dotyczących nie tylko

praktycznego spożytkowania danej wiedzy w

rzeczywistości, ale także ciągłego jej

odświeżania i pogłębiania. Zadania

organizacji i stowarzyszeń społecznych mogą

sprowadzać się przede wszystkim do takich

czynności jak: wspieranie różnych form zajęć

dydaktycznych w szkole, w domu rodzinnym i

placówkach pozaszkolnych, wzbudzanie i

wzmacnianie motywacji dzieci i młodzieży do

aktywnego w nich uczestnictwa,

indywidualizowanie pracy dydaktycznej.

Zadania związane z organizowaniem

aktywności kreatywnej.

Podstawowe zadania organizacji i

stowarzyszeń w zakresie rozwijania tego

rodzaju aktywności dzieci i młodzieży to

m.in. takie czynności jak:



udział w organizowaniu zajęć o charakterze

poznawczo- oświatowym, artystycznym,

sportowo – turystycznym oraz techniczno –

praktycznym.



stymulowanie dzieci i młodzieży do

uczestnictwa w tego rodzaju zajęciach i

rozwijanie ich motywacji w tym zakresie;



inspirowanie form samorządności dzieci i

młodzieży w toku zajęć kreatywnych;



inicjowanie form współpracy i

współzawodnictwa w trakcie tych zajęć.

Zadania związane z organizowaniem

aktywności rekreacyjnej.

Do podstawowych zadań organizacji i

stowarzyszeń dorosłych w tym zakresie należy:



inicjowanie i ewentualnie prowadzenie
atrakcyjnych form zajęć o charakterze
ruchowym;



inspirowanie różnych form aktywności
towarzyskiej o charakterze rozrywkowym;



stymulowanie dzieci i młodzieży do
uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych
organizowanych przez placówki kulturalno –
oświatowe;



wspieranie inicjatyw dzieci i młodzieży w
zakresie samoorganizowania swego czasu
wolnego.

Zadania odnoszące się do

organizowania aktywności społecznie

użytecznej.

Zadania organizacji i stowarzyszeń

społecznych w tej dziedzinie m.in. to:



rozbudzanie motywacji do podejmowania

przez dzieci i młodzież działań na rzecz

innych osób, środowiska zamieszkania;



inspirowanie działalności na rzecz

otoczenia mieszkalnego;



inicjowanie działalności na rzecz

środowiskowych placówek i instytucji

społecznych;



inicjowanie form pomocy ludziom

samotnym – chorym, kalekim, starym.

Zadania dotyczące rozwijania aktywności o

charakterze opiekuńczym.

Zadania te powinny dotyczyć dziecka, jego rodziny i

społeczności lokalnej. Będą to przede wszystkim

następujące zadania:



rozpoznawanie potrzeb występujących w środowisku w

tej dziedzinie,



inicjowanie i organizowanie różnych form pracy

opiekuńczej związanej z:



zapewnieniem bezpieczeństwa osobistego dzieciom i

młodzieży,



ochroną zdrowia dzieci i młodzieży,



wyrównywaniem defektów organicznych dzieci i

młodzieży;



zaspokajaniem podstawowych potrzeb biologicznych,



roztaczaniem nad dziećmi opieki w czasie pracy

zawodowej obojga rodziców, przebywania ich poza

domem.



udzielanie rodzinie pomocy materialnej oraz

pedagogicznej w rozwiązywaniu problemów

wychowawczych;



wspieranie służb socjalnych wspomagających rodzinę w

jej funkcjonowaniu.

Funkcja

integracyjna.

Funkcja integracyjna organizacji i

stowarzyszeń społecznych wiąże się z
kształtowaniem środowiska
wychowawczego w rejonie
zamieszkania.

Kształtowanie lokalnego środowiska

wychowawczego jako integracja działalności

opiekuńczo- wychowawczej:

Zdaniem Mikołaja Winiarskiego- "integracja

jako pewien stan, jest wynikiem procesu

integracyjnego jako określonego systemu

działań, jest jego ostatecznym uwieńczeniem. 

Wynika z tego, że nauczanie integrujące w

swej istocie zakłada aktywizację nauczania i

takie ukształtowanie struktury działań, które

maksymalnie pobudza do myślenia. 

Czyli idąc tym tropem- poprzez integrację

należy rozumieć swoisty typ czynności scalania

różnorakich działań dydaktycznych w jednolitą

całość, gwarantującą korzystną realizację

celów dydaktyczno- wychowawczych. 

Kierunki działalności integracyjnej

organizacji i stowarzyszeń społecznych:

Prakseologia wskazuje na to, że zasadnicze

znaczenie ma tu:



uwzględnianie wszystkich czynników i ogniw
oddziaływania wychowawczego oraz
eliminowanie wpływów przypadkowych i
negatywnych;



aktywizacja społeczności lokalnej wokół
spraw wychowania i opieki nad dziećmi i
młodzieżą;



optymalna współpraca;



koordynacja poczynań opiekuńczo-
wychowawczych w środowisku;



funkcjonowanie zespołu placówek
opiekuńczo-wychowawczych i kulturalnych.

Poczynania organizacji i stowarzyszeń

społecznych w zakresie rozwijania
współpracy w środowisku lokalnym
mogą iść w dwóch kierunkach:



bezpośredniego podejmowania i
kontynuowania kooperacji z rodzinami
dzieci, szkołą, placówkami
wychowania pozaszkolnego,
instytucjami środowiskowymi;



tworzenia warunków sprzyjających
nawiązywaniu i rozwojowi współpracy
placówek i instytucji środowiskowych.

Do rozwinięcia pełnej współpracy prowadzi

droga, polegająca na „uruchomieniu” i
stymulowaniu następujących trendów:



od uwzględniania tylko niektórych celów i
zadań, do realizacji szerokiego wychowania i
opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz zadania
związane z przekształcaniem i ulepszaniem
środowiska lokalnego;



od prób współpracy w fazie gromadzenia
środków do działania społeczno-
pedagogicznego, do jego występowania we
wszystkich fazach działania zorganizowanego;



od jednej dziedziny kooperacji, aż po
wszystkie możliwe dziedziny, wynikające z
istoty wzajemnego wspomagania się działania
zespolonego;

Podstawowe zakresy współpracy

między placówkami, instytucjami
środowiskowymi to:



wymiana informacji,



uzgadnianie zasad, form i metod
działania oraz wymagań,



dostarczanie środków do działania
oraz wymagań,



podejmowanie działań
wspomagających i wzmacniających,



podejmowanie form działań
wspólnych;

-

od

współpracy organizacji, stowarzyszenia

społecznego z jedną, dwiema placówkami i

instytucjami edukacyjnymi, do

uwzględniania całego ich wachlarza;

-

od działań tylko o charakterze pośrednim

do poczynań wprost zorientowanych na

realizację zadań dydaktycznych,

opiekuńczo – wychowawczych i społeczno

– kulturalnych;

-

od form świadczeń i działań

wspomagających, charakteryzujących się

małym zróżnicowaniem i natężeniem

występowania, jednokierunkowością i

asymetrycznością, akcyjnością i

okazjolnością, do poczynań ambitniejszych

odznaczających się bogactwem form,

wysoką częstotliwością występowania,

dwukierunkowością i symetrycznością

świadczeń, ciągłością i systematycznością.

Stowarzyszenie społeczne koordynujące

działalność opiekuńczo- wychowawczą,

może przede wszystkim rozwijać takie

kierunki działalności jak:



ustalanie zasadniczych funkcji i

kierunków działalności opiekuńczo –

wychowawczej i kulturalnej w środowisku

zamieszkania;



programowanie i planowanie pracy

opiekuńczo – wychowawczej i kulturalnej

dla całego środowiska , opracowanie

kompleksowego programu pracy;



określanie zasad współpracy między

poszczególnymi instytucjami i

placówkami opiekuńczo –

wychowawczymi i kulturalnymi;



uzgadnianie i przydzielanie zadań dla
poszczególnych placówek opiekuńczo –
wychowawczych, kulturalno –
oświatowych i organizacji społecznych,
określanie stopnia ich wkładu do
realizacji środowiskowego programu
działalności;



analiza działalności opiekuńczo –
wychowawczej poszczególnych
placówek, komórek pod względem
realizacji zadań programu, warunków
działalności, stopnia efektywności,
adekwatności do występujących potrzeb;



zabiegi interwencyjne w przypadku
występowania zachwiań,
nieporozumień w toku realizacji zadań
wychowania i opieki nad dziećmi i
młodzieżą;



zabezpieczanie sprawnego przepływu
informacji o działalności
poszczególnych instytucji i placówek
opiekuńczo – wychowawczych,
przekazywanie informacji dla ogniw
nadrzędnych o realizacji zadań
programowych.

Instytucjonalizacja działalności

opiekuńczo- wychowawczej może
przejawiać się m.in. w formach:



opracowanie programu
zagospodarowania rejonu zamieszkania,



opracowanie koncepcji pedagogicznej
placówki wychowania pozaszkolnego,



zdobywanie środków materiałowych i
finansowych na budowę lub rozbudowę
obiektów oświatowo – kulturalnych i
rekreacyjno- sportowych,



bezpośrednie wykonanie pewnych
urządzeń rekreacyjno – sportowych,



inicjowanie czynów społecznych zbiorowości
lokalnej w zakresie rozbudowy, wzbogacania
infrastruktury materialnej wychowania i opieki,



roztaczanie opieki nad urządzeniami sportowo –
zabawowymi,



inspirowanie innowacji pedagogicznych w
szkołach, placówkach wychowania
pozaszkolnego;



zdobywanie środków materialnych i
finansowych,



zapewnienie instruktorów do prowadzenia zajęć,



bezpośrednie prowadzenie przez przedstawicieli
organizacji i stowarzyszeń społecznych
niektórych kół i zespołów zainteresowań
działających w szkołach, czy też placówkach
wychowania pozaszkolnego.