Magdalena Kowalska

Izabela Krassowska

Rok. II, gr.z4

Animacja społeczno-kulturalna w środowisku lokalnym.

Animacja społeczno - kulturalna pojawia się we Francji, w latach 60. XX

wieku jako splot „różnorodnych ruchów i nowych form aktywności społecznej, które przez rzeczywiste uczestnictwo w życiu społecznym i kulturalnym dążą do osiągnięcia autonomii (...). Próbują one odzyskać to, co podlega narzuconej integracji i manipulowaniu przez duże, tradycyjnie zorganizowane instytucje (społeczne, kulturalne, polityczne).”

Animacja pojawia się jako wachlarz rozmaitych inicjatyw „zachęcających ludzi do wykorzystania całego potencjału, który w stanie utajonym znajduje się w nich samych i w ich środowisku; jako bodziec dla życia umysłowego, fizycznego, uczuciowego, który pobudza ludzi do podejmowania doświadczeń pomagającym im w samorozwoju,

znalezieniu lepszych sposobów ekspresji i w uzyskaniu poczucia przynależności

do społeczeństwa, na które mogą wywrzeć wpływ i w którego życiu mogą

uczestniczyć.”

Znaczenie tego terminu według słownika jest dwojakie:

W pierwszym ujęciu animacja dotyczy obiektów i oznacza: ożywiać coś, dawać życie czemuś, wprawiać w ruch, nadawać żywotność. W drugim animacja dotyczy ludzi i oznacza: ożywiać kogoś, zachęcać, skłaniać do działania, pobudzać siły do działania.

Dlatego też różni działacze i badacze francuscy, zajmujący się problematyką życia społeczno-kulturalnego, nadawali temu terminowi rożne znaczenie. Jedni rozumieli animację jako kierunek działania wśród ludzi, który ma za zadanie ułatwienie jednostce czy grupie udziału w aktywnym i twórczym życiu, poprzez lepszą współpracę i porozumiewanie się z innymi.

Działalność ta występuje obok działalności skierowanej ku szerokim masom, działalności skierowanej na jednostki i małe grupy jak i działalności twórczej skierowanej na wyzwolenie aktywności.

Animacja uważana za metodę działania, metodę pracy kulturalnej polega na stymulacji do aktywnego zachowania społeczności lokalnej jak i małej grupy. Zachęca do działania które ma na celu ulepszenie życia społecznego ludzi, poprzez ukazywanie wizji tych ulepszeń i stymulowanie ludzi do ich realizacji, bądź też działania wydobywające występujące potrzeby, zainteresowania, motywacje wśród członków danej grupy społecznej czy indywidualnych osób.

Animacja to także proces odkrywania siebie, swoich sił twórczych.

Biorąc pod uwagę społeczność lokalną mówimy o  pewnej  zbiorowości zamieszkującej wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium, jak Np. wieś, gmina, osiedle czy małe miasto, w której występują silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia zakorzenienia i przynależności do zamieszkiwanego miejsca.

H. Radlińska, która rozważała problem wpływu środowiska społecznego na jednostkę, wychodzi z założenia, że w każdym środowisku, a zwłaszcza w społecznościach lokalnych, tkwią siły społeczne stanowiące dynamiczny czynnik kształtujący nie tylko osobowość poszczególnych jednostek, ale oblicze całej grupy.

Człowiek, który żyje i działa w środowisku, w danej społeczności, wywiera na nią wpływ i przez to następuje przetwarzanie środowiska..

Istotne jest odnajdywanie w społecznościach lokalnych tych wartości, które należy chronić lub rozwijać.

Rozwój społeczności lokalnej dziejący się w określonej przestrzeni społecznej i terytorialnej ma na celu wzbogacenie sieci powiązań i kontaktów grupowych oraz wzmocnienie jej nici, wypracowanie pewności siebie i umiejętności, tak, by społeczność lokalna (ludzie) mogła znacznie poprawić swoją sytuację. Jest to proces społecznej zmiany, który:

- tworzy swój program w oparciu o bezpośrednie doświadczenia i potrzeby ludzi

mieszkających na danym obszarze;

- wymaga zaangażowania w odkrycie i zmobilizowanie wartości, możliwości i

niewykorzystanych umiejętności pojedynczych osób;

- podkreśla znaczenie wspólnego działania jako najskuteczniejszego i twórczego

medium, dzięki któremu zachodzić może rozwój osobisty i społeczny;

- stara się wspierać i umożliwiać ludziom sprawowanie coraz większej kontroli nad

własnym życiem i uczestniczenie w podejmowaniu decyzji, które ich dotyczą.

W społecznościach lokalnych istnieje bardzo duża potrzeba animacji, gdyż ludzie żyjący w tych środowiskach mają różne problemy , które przeszkadzają w działaniach dążących do poprawy własnego życia, a tym bardziej w działalności na rzecz środowiska lokalnego w którym funkcjonują min. niektóre środowiska oddalone są od większych ośrodków kulturalnych, co wyraża się w opóźnieniu w rozwoju kulturalnym, społecznym czy ekonomicznym w stosunku do reszty kraju. Niska aktywność lub brak jej uczestnictwa w kulturze wiąże się z bierną postawą wobec potrzeb społeczności lokalnej.

Istotą animacji w tych środowiskach jest doprowadzenie do zespołowej działalności ludzi zamieszkałych na danym terenie, którzy pragną poprawić sobie warunki własnego życia. Działania takie noszą także nazwę aktywizacji społeczności lokalnych, której skutki społeczne mogą się wyrażać w rozmaity sposób.

Celem tej animacji jest „stymulowanie przemian w dziedzinie systemów wartości, wykształcenie krytycznej postawy wobec atakujących nas nowych idei, nowych wzorów zachowań, które przyjmowane bezkrytycznie mogą powodować utratę własnej tożsamości. Mechanizm ten został doceniony i wykorzystany przez liderów społecznych niedużych miejscowości, którzy w animacji dostrzegli szanse na włączenie członków lokalnej społeczności do działania. Włączenie w rozwiązywanie problemów miasteczka, gminy lub osiedla daje bowiem szansę na zmianę sposobu myślenia, postrzegania procesów i zjawisk poprzez pryzmat nie tylko własnej osoby, lecz przyjęcia za punkt wyjścia potrzeb grupy społecznej, z którą się identyfikują”

Prof. Wiesław Theiss podkreśla, że inspiracją pedagogiczną dla tego zjawiska stała się edukacja środowiskowa czyli” organizowanie społeczności lokalnej wokół zadań społeczno-wychowawczych, podnoszących ogólny poziom miejscowej kultury, wychowania oraz opieki i pomocy socjalnej”.

Animacja społeczna jest zatem szerszym spojrzeniem na społeczność lokalną i jej potrzeby, na rolę instytucji społecznościowych; umożliwia elastyczność w organizacji i działaniu, a w efekcie również kreowanie nowych zadań. Dzięki wykorzystaniu metody animacji społecznej pojawia się nowa jakość, kładąca nacisk na zbiorowość działań z jednoczesnym baczeniem na zachowanie potrzeb jednostkowych.

Istnieje jednak wiele barier utrudniających zastosowanie tej metody w środowisku. Jedną z nich jest dezintegracja społeczna i kulturowa małych wsi i miasteczek czyli złożony w charakterze i przebiegu proces, wskutek którego dochodzi do rozpadu danej grupy społecznej lub jakiegoś systemu społecznego. Kolejną barierą jest dezorganizacja rodziny, grup sąsiedzkich zachodząca na skutek zmian cywilizacyjnych. Powoduje to, że życie w takiej jednostce staje się mało atrakcyjne dla jej członków. Jeszcze inną barierą jest zanik autorytetów lokalnych czy brak atrakcyjnych wzorów osobowych.

Badacze zwracają uwagę na konieczność podjęcia szeregu czynności wstępnych, poprzedzających realizację programu animacyjnego w społecznościach lokalnych. Do jednych z pierwszych czynności należy przeprowadzenie diagnozy społecznej, w wyniku której animator uzyskuje wiedzę na temat danego środowiska lokalnego. Chodzi tu o wiedzę dotyczącą potrzeb środowiska, sił tkwiących w środowisku ( tych materialnych jak i tych tkwiących w ludziach) .

Drugą fazą są czynności przygotowawcze w postaci planowania treści, form a przede wszystkim dokładne sprecyzowanie celów podejmowanych działań animacyjnych. W tej fazie dokonuje się wyboru z kilku wariantów i podejmuje odpowiednie decyzje(Np. czy zbudować wspólnym wysiłkiem kawałek drogi czy też założyć mieszkańcom telefony). W tej fazie animator obmyśla sposoby angażowania wszystkich sił społecznych do realizacji zadania, rejestruje zadania grupowe( do wykonania jedynie przez grupę), i indywidualne oraz planuje sposoby kontroli podjętych działań.

Faza trzecia jest fazą informacyjno-stymulacyjną. Chodzi tu o zrozumienie problemu przez społeczność lokalną, o nabranie przekonania że podjęcie wysiłku jest sensowne. Społeczność lokalna powinna zaakceptować program animacji, dlatego trzeba przekazać jak najlepiej informacje o celach podejmowanego działania, rezultatach czy o wysiłku jaki musi włożyć każdy uczestnik społeczności w wykonanie danej czynności.

Kolejnym etapem są czynności realizacyjne. Realizacja projektu powinna przebiegać zgodnie z planem przy zaangażowaniu wszystkich członków społeczności lokalnej. Skutki tej działalności powinny być widoczne nie tylko w sferze materialnej ale także w sferze kulturowej i psychologicznej, a osiągnąć to można pod warunkiem zaangażowania się wszystkich członków społeczności. W fazie tej mogą wystąpić czynności motywacyjne-pobudzające do działania, wysiłku, do pokonywania trudności. Zwraca się także uwagę na czynności edukacyjne, ponieważ wykonanie nowego zadania wymaga nabycia odpowiedniej wiedzy i wiadomości, których do tej pory członek społeczności nie posiadał.

Następną fazą jest pomiar efektywności. Na poziomie ustalonych i przyjętych w fazie planowania wskaźników dokonuje się porównań o ile sytuacja jest lepsza po okresie pracy w stosunku do sytuacji wyjściowej. Wskaźniki będą różne dla różnych sfer animacji. Skutki animacji mogą znaleźć swój wyraz zarówno w całej społeczności, jak i w osobowości poszczególnych jej członków. Efekty animacji mogą się wyrażać w życiu codziennym- we współpracy z innymi, w panowaniu nad konfliktami społecznymi, kontroli społecznej, w uczestnictwie w działaniach grupowych. W sferze kulturowej efekty mogą być widoczne we wzorach kulturowych i w systemie wartości. Jeżeli w drabinie hierarchicznej wartości prospołeczne przesunęły się z dolnych szczebli ku górze wśród większości mieszkańców, to można przyjąć, że jest to skutek wspólnych działań na rzecz społeczności lokalnej. Jeżeli dobro ogółu zyskało akceptację i pojawiło się w ogóle jako wartość, czego nie miało miejsca wcześniej, oznacza to, że można ten fakt uznać jako efekt działań animacyjnych.

Wyraźna zmiana wzorów kulturowych może być również świadectwem skutków działalności animacyjnej. Np. Jeśli do tej pory mieszkańcy społeczności lokalnej obserwując na przykład niszczenie urządzeń służących wszystkim mieszkańcom ( rozkład jazdy) przez dzieci i młodzież, nie reagowali na te zachowania, a po włączeniu się w akcję aktywizacyjną reakcje były zauważalne, oznacza to zmianę we wzorach kulturowych.

Aby te zmiany mogły zostać odnotowane członkowie danej społeczności lokalnej nie mogą stawiać żadnych barier, przeszkód przy akcjach animacyjnych, poszerzą natomiast swój horyzont myślenia i włączą swój umysł w problemy wspólne dla wszystkich mieszkańców społeczności lokalnej.

Problematyka ożywiania, uaktywniania, stymulowania do zachowań twórczych poszczególnych jednostek i małych grup społecznych, określana wspólnym mianem animacji, pojawiła się jako antidotum na autorytarny system szkolny, przeciwko któremu buntowali się w zasadzie wszyscy: uczniowie, rodzice, a bywało, że i sami nauczyciele Wszyscy krytycy szkoły stwierdzali, że szkoła jako instytucja zabija inicjatywę, tłamsi zdolności twórcze, dąży do uniformizacji zachowań ” równa do średniej” , nadaje etykiety obraźliwe dla inaczej myślących, poniża, deprawuje itp. Analizowana w makroskali, spotykała się z zarzutem, że reprodukuje strukturę społeczną, kształci oportunistów, utrwala stary, zastany porządek społeczny.

Bardzo ostro krytykowana szkoła, właściwie sama zbytnio się nie broniła. Natomiast pojawiły się jakby dwie koncepcje przeciwdziałania faktycznym i wyimaginowanym szkodom, jakie wywołuje autorytarna szkoła. Jedna z owych koncepcji, to wielokrotnie opisywane propozycje „odszkolnienie” społeczeństwa (deeschooling), proponowanie „społeczeństwa bez szkoły” , zlikwidowanie szkoły jako instytucji, stworzenie szans rozwojowych dzieciom i młodzieży wedle ich zamysłów, ich poglądów, ich koncepcji, bowiem ”deschoolersi” wychodzili z założenia, że każdy uczeń, właściwie każdy człowiek ma sprecyzowaną koncepcję życia. W tym samym duchu wypowiadali się zwolennicy tak zwanej „antypedagogiki” (i wypowiadają się do tej pory), głosząc jeszcze bardziej radykalne poglądy, że wszelkie wychowanie jest niczym innym jak bezprawnym łamaniem osobowości drugiego człowieka, gwałtem zadawanym drugiej osobie i proponowali pełny leseferyzm w zachowaniu (Rozumowanie leseferystów jest oparte na założeniu, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści materialnej).

Druga koncepcja zaradzeniu owym rzeczywistym lub rzekomym szkodom wyrządzonym przez szkołę to koncepcja animacji. Zwolennicy animacji traktowanej jako metoda, technika, proces, ożywianie, stymulacja aktywności, wyzwalania sił twórczych tkwiących w każdej jednostce są zdania, że zarówno w szkole, jak i w instytucjach pozaszkolnych oraz w tak zwanym codziennym życiu społecznym, można obudzić w każdej jednostce ludzkiej, w każdej grupie społecznej ducha twórczej aktywności właśnie poprzez działania animacyjne.

Animacja to dodawanie sił do działania, zachęcanie, rozpalanie, wnoszenie ducha, ożywiania, podnoszenia życia na wyższy poziom, poruszanie uczuć i wzmacnianie sił. To wszystko co pod tym pojęciem się kryje w odniesieniu do indywidualnych jednostek i małych grup społecznych jest możliwa do uruchomienia niezależnie od tego jak będzie i czy będzie funkcjonowała szkoła jako instytucja dydaktyczno-wychowawcza, bowiem animacja jest układem , jest relacja : animator-jednostka(grupa).

Rzecz oczywista, że animacji jednostek i grup jej zwolennicy nie ograniczali wyłącznie do dzieci i młodzieży szkolnej. W każdym bowiem przypadku chodziło o to, żeby indywidualnym jednostkom i małym grupom społecznym uświadomić i stworzyć warunki do odkrycia i odnalezienia sił w sobie, do umożliwienia komunikacji określonych stanów emocjonalnych i wiedzy innym osobom a jednocześnie do uświadomienia, że każda jednostka ludzka, ma prawo do zachowań autonomicznych.

Animacja w odniesieniu do jednostek i małych grup społecznych miała w konsekwencji pełnić funkcję antidotum na wiele negatywnych zjawisk, które są charakterystyczne dla wielu mieszkańców współczesnych społeczeństw doby industrialnej. Miała (i ma) uwalniać ludzi od pasywności i izolacji społecznej, uwrażliwiać na problemy otaczającego świata, zachęcać do autoekspresji (zwłaszcza poprzez podejmowanie twórczych inicjatyw) pobudzać do konstruktywnej refleksji, ożywiać komunikację między indywidualne, dawać wiarę we własne siły i własne możliwości.

Innymi słowy animacja jako układ animator- jednostka(grupa) może mieć miejsce zarówno w układzie instytucjonalnym jak i poza instytucjonalnym, na przykład w czasie wolnym. Wielu badaczy jest zdania, ze właśnie strefa czasu wolnego jest świetnym obszarem zachęcającym do działań animacyjnych, w których najszybciej można osiągnąć poważniejsze efekty.

Czas wolny dzieci i dorosłych jako obszar zainteresowań animatorów praktyków pojawił się także we Francji, kraju, w którym od szeregu lat można zauważyć rozmaite zjawiska, będące skutkiem urbanizacji życia codziennego, przy jednoczesnej bardzo charakterystycznej dla tego kraju otwartości, migracji, napływu ludzi z innych kontynentów, co w konsekwencji powoduje zderzenie kultur, izolację społeczną poszczególnych jednostek, rodzin, grup etnicznych itp.

Te zjawiska spowodowały obserwowane przez badaczy i działaczy charakterystyczne zjawisko swoistego spędzania czasu wolnego, często w wymiarze masowym, który nie wymaga aktywności- słuchanie audycji radiowych i oglądania audycji telewizyjnych ale takich, które nie wymagają uruchamiania skomplikowanych procesów myślowych, uczestnictwo w rozmaitych grach losowych w salonach gier automatycznych, oglądanie wideofilmów o miernej wartości artystycznej.

Domocentryzm, pasywność, izolacja społeczna, unikanie wszelkiego wysiłku fizycznego i psychicznego, pogoń za silnym wrażeniem- to charakterystyczne zespoły zachowań w czasie wolnym dzieci, młodzieży i dorosłych, które wśród intelektualistów francuskich wzbudziły niepokój stad podejmowane rozmaite próby aktywizacji jednostek i grup społecznych. Dlatego właśnie francuskie ośrodki kultur- tak zwane centra animacji kulturalnej- oferują przede wszystkim aktywne formy spędzania czasu wolnego.

Wachlarz tych ofert jest bardzo szeroki, bowiem od lat wprowadzona zasada, że animator odpowiada na zapotrzebowanie, stwarza szanse rozwoju zainteresowań, pomaga rozwinąć zdolności, elastyczność zachowań animatorów, którzy zresztą mieli zawsze pełną świadomość, iż dopóty będą mieli zatrudnienie, dopóki będą mieli chętnych uczestników proponowanych przez nich zajęć.

Jak zatem widać animacja jednostek i małych grup społecznych była traktowana jako sposób przeciwdziałania negatywnym skutkom funkcjonowania autorytaryzmu szkolnego oraz negatywnym skutkom rozwoju współczesnej cywilizacji krajów rozwiniętych. W pierwszym i w drugim przypadku chodziło o wydobywanie sił twórczych tkwiących w jednostce, zduszonych, stłamszonych przez autorytarna szkołę, tłumionych przez warunki życia w zurbanizowanym i zdehumanizowanym społeczeństwie.

Teoretycy są na ogół zgodni, że w przypadku animacyjnych działań, w których uczestnicy i małe grupy- samo przygotowanie działań jak i przebieg procesu animacji, jest podobny od strony organizacyjnej do przebiegu animacji społeczno-kulturalnej społeczności lokalnych.

W działaniach animacyjnych możemy wyróżniamy różne skutki. Owe skutki można postrzegać w postaci zmian w różnych sferach osobowości jednostki. Zmiany te można ująć w kilka ogólniejszych kategorii.

Przyrost wiedzy--. Jeżeli przyjąć, że wiedza jest to zespól przyswojonych świadomie przez podmiot i przechowywanych w jego pamięci informacji, to nie ulega żadnej wątpliwości, iż aktywne uczestnictwo w działaniach zainicjowanych przez animatora, niezależnie od dziedziny owej aktywności, ten rodzaj zmiany struktury osobowości powoduje. Pisząc o przyroście wiedzy to mam na myśli nie tylko wiedze o otoczeniu jednostki, ale również informacje opisujące własne czynności podmiotu- zwane w psychologii programami czynności czy też programami działania. A zatem cztery kategorie informacji, które nie egzystują oddzielnie ale przechowywane są w pamięci w postaci zintegrowanej, w postaci „wiązek” mogą ujawnić jako skutek aktywności, a pośrednio jako efekt działalności animacyjnej.

Rozwój umiejętności-- Umiejętnością możemy nazwać sprawność w posługiwaniu się zdobytym doświadczeniem i wiedzą przy wykonywaniu określonych zadań.. Wbrew potocznemu mniemaniu aktywność kulturalna w zasadzie w każdej dziedzinie kultury opiera się na określonego rodzaju umiejętnościach. Umiejętności te są pomocne przy dekodowaniu komunikatów kulturowych, zarówno werbalnych, jak i nie werbalnych, przy tworzeniu dzieł sztuki są konieczne umiejętności warsztatowe. Wielu animatorów, publicystów, działaczy uważają że do wyrażania własnych przeżyć nie zachodzi potrzeba żadnego treningu, zdobywania żadnych umiejętności, bo najważniejszy jest sam fakt ekspresji.

Zmiana postaw --.Na gruncie psychologii społecznej definiuje się postawę najczęściej jako względnie stałą i zgodna organizację poznawczą, uczuciowo-motywacyjną i behawiorystyczną podmiotu, związaną z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów. Nie ulega wątpliwości, że na skutek określonych zabiegów socjotechnicznych, propagandowych i wychowawczych a nawet reklamowych podejmowanych przez animatorów można kształtować postawy uczestników działań animacyjnych wobec określonych dóbr i niematerialnych wartości kultury , idei społecznych lub politycznych, wobec istniejących lub wykształcających się wzorów kulturowych. W tym miejscu nasuwa się myśl w naszym polskim przypadku niesłychanie ważną kwestią jest doprowadzanie do zmiany postaw wśród młodzieży tak, aby wykształcić postawy tolerancji zamiast postaw agresywnych w stosunku do wyznawców na przykład innych zespołów muzycznych czy fanów drużyn piłkarskich. Nietolerancja, agresja, rodzące się na tym tle zachowania destrukcyjne, zaczynają bowiem utrudniać życie społeczne.

Zmiana hierarchii wartości-- Najogólniej można przyjąć, iż wartościami są przedmioty ludzkich potrzeb i doznań. Powszechnie wiadomo, , że każda jednostka ludzka mając bardzo zróżnicowane potrzeby i dążenia, układa je w postaci struktury hierarchicznej, uporządkowanej wedle kryterium ogólności. Z pozycją danej wartości w strukturze systemu wiąże się jej potencjał regulacyjny, a więc zdolność kanalizowania motywacji jednostek i grup oraz ukierunkowania ich aktywności na określone obiekty, otaczające jednostkę i grupę. Innymi słowy- jeżeli w strukturze hierarchicznej systemu wartości jednostki, na przykład zdobycie określonego wykształcenia zajmuje pozycję najwyższą, wówczas pragnienie realizacji tej „wartości-celu” determinuje rodzaje zachowań i odsuwa na plan dalszy inne dążenia jak na przykład zdobycie określonych dóbr materialnych, założenie rodziny, czy atrakcyjne spędzenie czasu wolnego.

Ze względu na swój społeczny charakter wartości podlegają społecznej kontroli i ocenie. Można dostarczyć jednostkom i grupom odpowiednich informacji, które powodują, że określone wartości zmieniają swoje położenie w drabinie hierarchicznej. „Wejście” na szczyt drabiny określonych wartości, które stają się standardami regulującymi zachowania, pociąga zmiana czasami bardzo zdecydowaną dotychczasowych zachowań, a także poglądów poszczególnych jednostek. Zmiana hierarchii wartości może się dokonywać pod wpływem różnorodnych sytuacji społecznych, różnorodnych presji społecznych, procesów wychowawczych itp. w tym także pod wpływem aktywności wywołanej przez animatorów społeczno-kulturalnych.

Zmiana wzorców kulturowych-- Sposoby realizacji wartości, powtarzane przez szeroki krąg osób w typowych sytuacjach, utrwalają się w pamięci społeczności zbiorowej, tworząc wzory. Socjologowie wyróżniają wzory otwarte i ukryte. O wzorach ukrytych mówi się wówczas, gdy jednostki czy grupy nie uświadamiają sobie prawidłowości w sferze ich własnych zachowań. Wzorami otwartymi określa się prawidłowości zachowań, które członkowie danej zbiorowości ujawniają i których są świadomi. Większość wzorów ukrytych stanowią wzory uniwersalne, to jest takie, które są powszechnie wypełnianie i przeznaczone do powszechnego wypełnienia.

Każde znaczące odchylenie od nakazanego nimi zachowania przynosi postępującym w ten sposób jednostkom, a nawet grupom, społeczny status dewianta. Wśród wzorów otwartych można wyróżnić wzory alternatywne i specjalistyczne. Pierwsze z nich - propagandowe czy też proponowane przez określoną grupę społeczna lub instytucję- pozwalają na świadomy, indywidualny wybór jednego spośród kilku wariantów zachowania, najkorzystniejszego w określonej sytuacji społecznej.

Wzory specjalistyczne są charakterystyczne dla jakiejś grupy społecznej i wynikają z odrębnej dla niej podkultury. Zatem aby jednostka mogła się identyfikować z dana grupą, musi przyjąć (zinternalizować) specjalistyczne wzory kulturowe. Animatorzy społeczno-kulturalni mogą proponować lub też propagować zarówno alternatywne wzory kulturowe ( na przykład wzory spędzania wolnego czasu, ekspresji kulturalnej), j i specjalistyczne (ujawniające się w stylu życia członków przykładowo określoną formą aktywności). Jeżeli jednostka ludzka stykająca się z animatorem, będąca pod jego wpływem, zinternalizuje określony wzór kulturowy przez niego propagowany, odrzuci dotychczasowe wzory zachowań, wówczas możemy powiedzieć , że ta zmiana w osobowości jest efektem działań animacyjnych.

Wg Jana Żebrowskiego animator to ten podmiot, który spontaniczni, bądź z racji pełnionej funkcji ożywia środowisko, rozbudza pożądanie wiedzy, wpływa na rozwój różnorodnych zainteresowań, rozumie też i docenia wagę nauczania i wychowania w życiu jednostki i społeczeństwa oraz ma świadomość własnej roli społecznej

Do zadań zawodowych animatora należą między innymi:

1)Organizowanie imprez kulturalnych, konkursów, odczytów, festiwali, wystaw, dyskotek itp.

2) Planowanie procesu animacji kultury

3) Przestrzeganie zasad i przepisów BHP, ergonomii, ochrony przeciwpożarowej, udzielanie pomocy przed medycznej

4) Organizowanie warsztatu pracy animatora kultury

5) Organizowanie pracy w muzeach, galeriach sztuki, bibliotekach, teatrach

6) Prowadzenie dokumentacji placówki w zakresie upowszechniania kultury odpowiednio do zajmowanego stanowiska

7) Pobudzanie aktywności kulturalnej, twórczej i artystycznej w środowisku

8) Doskonaleni własnych umiejętności i kompetencji zawodowych

9) Prezentacja w środowisku lokalnym osiągnięć w dziedzinie kultury i artystycznych różnych grup społecznych

10) Pozyskiwanie środków finansowych na organizowanie imprez

11) Kierowanie imprezami kulturalnymi

12) Realizowanie programu kół miłośników sztuki, stowarzyszeń twórczości artystycznej, dyskusyjnych klubów filmowych itp.

13) Współpraca ze sponsorami, z instytucjami wspierającymi, z wykonawcami imprez kulturalnych i artystycznych

14) Pełnienie funkcji kierowniczej w placówce kultury

15) Badanie opinii społeczności lokalnej na temat działalności kulturalnej prowadzonej w środowisku

Działania animatora, jako podmiotu sytuacji, są nie tylko reakcją na zdarzenia w danej sytuacji, ale działaniami kreacyjnymi, bowiem to on właśnie organizuje poszczególne elementy danej sytuacji, układa zadania dla członków- uczestników i dla siebie samego w realizacji góry założonych celów. Praca animatora niewątpliwie ma charakter twórczy. Jego zadaniem jest zawsze ożywianie, pobudzanie działalności w rozmaitych dziedzinach życia. Wg Jana Żebrowskiego animator to pracownik społeczny, który ma za zadanie ożywiać bardzo różnorodną działalność wychowawczą, kulturalną lub sportową mając na celu edukację globalną i permanentną, która pociąga za sobą uznanie jakiejś dziedziny wychowania powszechnego.

Zawód animatora jako organizatora i inicjatora, a także wychowawcy kreatora aktywnych form uczestnictwa w życiu społecznym i kulturze jest zawodem, który aktualnie przezywa proces profesjonalizacji. Animator powinien mieć umysł poszukujący i otwarty, działać zgodnie z nakazami własnego życia, ruchliwego i dynamicznego intelektu, bowiem jego podstawowym atrybutem jako człowieka czynu jest właśnie działanie dynamiczne. Osobowość animatora- twierdzą niektórzy to raczej jego sposób bycia , dynamizm i oryginalność działania, zamiłowanie i umiejętność kształtowania stosunków międzyludzkich- bardziej niż wiedza potwierdzona dyplomem.

Animatorzy pracując w danej grupie społecznej powinni znać i posługiwać się jej językiem

Nie przejawiali chęci wywierania na nią presji, darzył zaufaniem wszystkich uczestników, byli partnerami w dyskusji z młodzieżą i dorosłymi w procesie animacji.

Animator powinien się charakteryzować takimi cechami psychofizycznymi jak:

-Zdolności kierownicze,

- Spostrzegawczość

-Koncentracja uwagi

-Rozumowanie logiczne

- Wrażliwość estetyczna

- Wyobraźnia i myślenie twórcze

- Gotowość do ustawicznego uczenia się

- komunikatywność

- Kreatywność

- Operatywność i skuteczność

- Zaangażowanie

- Zdolność przekonywania i negocjowania

-Asertywność

- Niezależność

- Samokontrola

Rola animatora jest skupianie wokół siebie jednostki i grupy zaszczepiając im chęć działania, radość życia, dodaje ducha, motywuje i inspiruje nie tylko do twórczego działania, ale i twórczego życia. Kocha ludzi, z którymi przebywa, akceptuje ich takimi jakimi są, wierzy w ich mądrość potrafi pracować dzięki nim z nimi. Jego działania animacyjne są znane i doceniane przez środowisko, co dodaje mu sił do dalszej pracy. Ciągle czuje niedosyt poszukuje i eksperymentuje, poszerzając zakres działań o nowe formy, nowe treści nowych ludzi.

Nasi animatorzy często wyjeżdżają do pracy za granicę jako animatorzy. Praca taka zapewnia nie tylko dobra materialne w postaci pensji ale również zdobycie nowych kwalifikacji, podszlifowanie języków obcych i niejednokrotnie mile spędzony czas.

Oto jeden z przykładowych dni animatora w Tunezji:

• 9.00-10.00 próba do wieczornego show na scenie (Każdego wieczoru były występy na scenie. Ćwiczenie układu tanecznego, skecze.)

• 10.00-11.00 stretching ( rozciąganie się)

• 11.30-12.00 lotki

• 11.00-12.00 piłka wodna

• 12.00 główna konkurencja dnia (najczęściej były to różne gry i zabawy na basenie)

• 13.30-15.00 (znów próby do wieczornego show. Przygotowywaliśmy się nie tylko do występu danego dnia, ale i ćwiczyliśmy cały tydzień do tzw. wielkiego sobotniego show)

• 15.00-16.00 gimnastyka w wodzie

• 16.30-17.00 lotki

• 16.00-17.00 public relations (oczywiście najlepiej było to robić przez cały czas w ciągu dnia)

• 17.00-18.00 aerobic

• 20.30-21.00 mini disco dla dzieci

• 21.00-22.00 gra w bingo

• 22.00-00.00 wieczorne show

• 00.00-…..? extra animacje (a trwały tyle ile kto fizycznie dał radę)

Jak widać taka praca nie należy jednak do prac lekkich wymaga niejednokrotnie dobrej sprawności fizycznej. Praca ta uczy odpowiedzialności, gdyż jest to odpowiedzialność za siebie, innych, zwłaszcza dzieci, za poprawność przeprowadzanych ćwiczeń (zawsze istnieje ryzyko zagrożenia, że ktoś może doznać kontuzji, jeśli nie dopilnuje się aby ćwiczenie zostało dobrze wykonane), odpowiedzialność za przygotowanie show, jego dobrą jakość, co wiąże się z tym, że trzeba być po prostu przygotowany do zaprezentowania programu na scenie. Od tego, jak się pracujesz, zależy ogólny wynik całej grupy.

Literatura:

1. „Pedagogika Społeczna” red. T. Pilch, I. Lepalczyk

2. „Animacja społeczno-kulturowa: podstawowe pojęcia i zagadnienia” Warszawa 1993 M. Kopczyńska

3. „Metoda animacji społecznej-zasadnicze aspekty praktyki edukacyjnej w: Edukacja i animacja społeczna w środowisku lokalnym” red. W. Theiss, B. Skrzypczak

4. „Zawód i osobowość kultury” Gdańsk 1987, J. Żebrowski

5. Krajowy standard kwalifikacji zawodowych, Animator kultury, Radom 2007

6. http://www.arabia.pl/content/view/286635/2/

1

---