PODSTAWY ANIMACJI SPOŁECZNO-KULTUROWEJ

WYKŁAD 1

1. Cechy kultury w zakresie animacji

- uczymy się jej -  nabywanie w kontekście społecznym, nie jest wrodzona

- wywodzi się z elementów biologicznych, psychicznych, społecznych ludzkiej egzystencji (nie ocenia co jest bardziej wartościowe a co mniej)

- jest zorganizowanym społecznie, uporządkowanym systemem 

- jest wytworem relacji społecznych - każdy projekt animacji dąży do kontaktu z ludźmi

- wielowymiarowość, wieloaspektowość (brak podziału na niższą i wyższą kulturę, różne poziomy i alternatywy kultury)

- jest dynamiczna, podlega zmianom i przekształceniom  

Natura	Kultura (nadbudowa natury)
- ciągła (mniejsze zmiany, stała w porównaniu do kultury)	- nieciągła (większe zmiany)
- chaotyczność, przypadkowość	- uporządkowana (porządkuje życie)
- bezpośrednia (bezpośrednia komunikacja)	- społecznie zorganizowana (zorganizowanie powoduje zapomnienie co jest dla człowieka naturalne; komunikacja przez smsy,
- wolność (brak granic)	- indywidualność w społeczeństwie (kary za złamanie reguł)
- zjawisko biologiczne (zmiany w aspekcie biologicznym, podyktowane zmianami kulturowymi)	- zjawisko społeczne
- świat nieprzetworzony (głód -> wpadnięcie do kuchni i zjedzenie)	- świat przetworzony (głód -> zachowanie w restauracji)
- dostosowanie się aby przeżyć	- twórcze przekształcenie (człowiek nadbudowuje kulturę od samego początku istnienia ludzkości)
- spontaniczne działanie	- działania podporządkowane regułom i normom
- statyczność (stałość)	- dynamiczność (zmienność)

2. Elementy komunikacji animatora

a) wspólne działanie

- ważny element, o którym współcześnie nieco zapomniano przez instytucjonalizacje

- atomizacja życia społecznego

- budowanie relacji z drugim człowiekiem

b) konwersacja - bezpośrednia komunikacja

- kontekst

- niedopowiedzenia

- sposoby życia - każda grupa ma swój styl życia

c) sposób zaadresowania

- zależy od wieku rozmówcy 

3. Wymiary analizy komunikacji

- poziom językowy - uczenie mówienia o świecie jest zarazem uczeniem bycia i działania w nim poprzez język

- poziom komunikacyjny -  kultura to sztuka budowania relacji społecznych

- poziom społeczny - kultura jest wytworem wspólnotowym 

Wykład 2

1. Hipoteza Sapira-Worfa (prawo relatywizmu językowego)

Użytkownicy różnych języków myślą inaczej, a dzieje się tak na skutek różnic w regułach i formach językowych. Różnice czy podobieństwa kulturowe w myśleniu z zachowaniach społecznych wynikają z funkcji języka używanego w danej społeczności 

2. Elementy języka

- gra językowa - całość złożona z języka oraz czynności, w które jest on wpleciony

- podobieństwa rodzinne -  choć nie istnieją żadne cechy wspólne dla tego wszystkiego co nazywamy rzeczami, sytuacjami, czynnościami rozmaite, splatające się i krzyżujące podobieństwa

- sposób życia -  zachowania typowe dla członków danej grupy społecznej tworzą charakterystyczny sposób życia, by wyobrazić sobie jakiś język znaczy wyobrazić sobie pewnie sposób życia 

3. Odrzucenie mentalnej koncepcji języka

a) pierwsza różnica odrzuca ujęcie definiujące rozumienie słowa jako umysłowy stan albo proces, od którego zależy zastosowanie danego słowa. Nauczanie jest działalnością skierowaną ku tym, którzy nie rozumieją naszych objaśnień, podczas gdy mówienie dotyczy kogoś, kto podziela nasze gry językowe

b) druga różnica - nasza subiektywność nie jest prywatna i hermetyczna wobec innych, ale jest przekształcana społecznie. Nabywanie języka dostarcza nam narzędzi komunikacji, dzięki którym możemy zrozumieć naszą subiektywność

c) trzecia różnica - dialogowa struktura działalności jest publiczną przestrzenią, w której najczęściej działamy spontanicznie, w odpowiedzi do kogoś. My nie powtarzamy publicznych lingwistycznych form, my nadajemy naszym słowom oparte na już istniejącej społecznej sieci spodziewanych odpowiedzi 

4. Zakres analizy wymiaru językowego

- leksykon - słownictwo istniejące w danym języku

- składnia i gramatyka -  system reguł dotyczących form wyrazu oraz łączenia słów

- fonologia - odnosi się  do systemu reguł dotyczących wymowy czyli brzmienia wyrażeń  językowych

- semantyka - opisuje znaczenie słów, ale nie jest próbą ich definiowania tylko wyjaśnienia

- pragmatyka - reguły dotyczące sposobów posługiwania się językiem i rozumienia go w konkretnych określonych sytuacjach 

5. Komunikacja niewerbalna

- wyrazy mimiczne

- gesty, ruchy dłoni, ramion, nóg

- pochylenie tułowia, pozycja ciała

- ton, barwa głosu, tempo, intonacja

- cisza

- przestrzeń interpersonalna

- zachowania związane z dotykaniem

- spojrzenie i uwaga wzrokowa 

6. Czynniki utrudniające komunikację

a) zakładanie podobieństwa

- uczestnicy komunikacji zakładają,  że wszyscy ludzie są podobni i mogą bez trudu się  porozumiewać

b) różnice językowe

- rozmówcy próbują się  porozumiewać w języku, w którym nie są równie biegli jak w języku ojczystym (zbyt często uważają, że dane słowo, fraza, wyrażenie ma tylko jedno znaczenie, sztywno trzymają się prostych interpretacji procesu, który w rzeczywistości jest niezwykle złożony)

c) błędna interpretacja sygnałów niewerbalnych

- nieporozumienia wynikające z ich złego zrozumienia mogą prowadzić do konfliktów i konfrontacji

d) stereotypy, uprzedzenia, kategoryzacje

- nieuniknione elementy relacji komunikacyjnej, które wpływają na postrzeganie rozmówcy i kontekstu rozmowy

- nadmierne poleganie na tej selektywnej uwadze może zbyt zniekształcać proces komunikacji

e) skłonność do formułowania sądów wartościujących

- odmienność wartości może skłaniać do niepochlebnego oceniania naszych rozmówców

f) wysoki poziom lęku i napięcie w trakcie komunikacji międzykulturowej

- interakcje międzykulturowe wiążą się z silniejszym stresem niż relacje wewnątrzkulturowe

- napięcia i lęk prowadzą  do sztywnych interpretacji 

7. Jak zapobiegać nieporozumieniom w relacjach międzykulturowych?

- wysoki poziom uważności

• znajomość i poszanowanie różnic kulturowych, pozostawanie otwartym na nowe informacje i uświadomienie sobie wielości punktów widzenia

- usuwanie niepewności

- zachowanie twarzy

• inicjatywa w rozwiązywaniu konfliktów, unikanie zachowań aroganckich, nie skupianiu ciężaru rozmowy tylko na zaistniałych problemach

 

Wykład 3

1. Typy komunikacji

- komunikacja międzykulturowa

• wymiana informacji, wiedzy myśli, pojęć emocji między przedstawicielami różnych kultur, sposobów życia a zarazem różnych języków

- komunikacja wewnątrzkulturowa

• komunikacja między osobami należącymi do tej samej kultury

 

2. Relacje społeczne w dwóch typach kultur

- kultury indywidualistyczne

• kształtują u swoich członków poczucie odrębności, niepowtarzalności i niezależności od innych, dokonują wyraźnego podziału na relacje zawodowe i prywatne

- kultury kolektywistyczne

• kładą większy nacisk na harmonię, spójność i współpracę w grupie

• wymagają od jednostek by w większym stopniu utożsamiały się z grupą i przestrzegały norm grupowych

 

3. Różnice w relacjach komunikacyjnych ja-grupa własna, ja-grupa obca

• w kulturach indywidualistycznych

- ludzie należą do większej liczby grup

- ze względu na wielość grup własnych jednostki nie czują się tak silnie związane z żadną z grup do których należą

- przetrwanie jednostek i społeczeństwa w większym stopniu zależy od dobrego funkcjonowania jednostek a nie grupy/grup

- jednostki rzadziej dzielą  ludzi na członków grupy własnej i przedstawicieli grupy obcej

• w kulturach kolektywistycznych

- ludzie należą do mniejszej liczby grup

- jednostki czują się silnie związane z grupami do których przynależą

- przetrwanie jednostek i społeczeństwa w większym stopniu zależy od dobrego funkcjonowania grupy/grup niż  od powodzenia jednostek

- jednostki częściej dzielą  ludzi na członków grupy własnej i przedstawicieli grupy obcej 

Wykład 4

1. Najważniejsze aspekty relacji animacyjnej

- współpraca a nie rywalizacja, najważniejszy cel to wspólne działanie

- równy status społeczny uczestników

- spontaniczność i nie formalność kontaktów

- wspólne doświadczanie bezpośrednie

- zniesienie podziału na kulturę  „wysoką” i „niską”, „profesjonalną” i „amatorską”

- otwartość i nie gotowość  - zarówno w aspekcie organizacyjnym jak i działaniowym

- relacje zindywidualizowane na bezosobowe 

2. Zadaniem animacji przeciwdziałanie asymetryczności relacji społecznych

Współcześnie instytucjonalne systemy kolonizują prywatne środowisko życia człowieka. Zadaniem animatora jest budowanie relacji na poziomie:

- osobowym - relacje między osobami

- instytucjonalnym - relacje między instytucjami

- społecznym - aby zrównoważyć  relacje osoba - instytucja, zadaniem jest pomoc w utworzeniu instytucji społecznych 

3. Ważne cechy instytucji społecznych

• aktywność

• pielęgnowanie komunikacji i relacji wewnętrznych oraz zewnętrznych (z partnerami projektów)

• wiarygodność, zaufanie

• integracja

• interakcja

• spontaniczność

• otwartość

• plastyczność, zmienność

• ukierunkowanie na zadania zgodne z jej tożsamością

4. Zadania animatora

- grupa śpi - uaktywnić, obudzić

- grupa marzy

• pomóc się zorganizować (co chcemy?)

• analiza (kim jesteśmy?)

• planowanie (co potrafimy?)

- grupa działa - wspierać  w realizacji 

5. Etapy procesu animacyjnego

a) wstępna ocena sytuacji, zbieranie informacji o potrzebach i problemach

b) zachęcanie ludzi do spotkania się celem podjęcia decyzji, jakim problemem chcą się zająć, wspólna ocena sytuacji

c) tworzenie i wspieranie grupy (pomoc w budowaniu platformy współpracy między ludnością, instytucjami i organizacjami lokalnymi, administracją, biznesem, samorządem)

d) pomaganie grupie w planowaniu jej strategii, taktyk oraz określenie priorytetowych działań, podział obowiązków, rozdzielenie odpowiedzialności

e) umacnianie grupy, gdy zaczyna realizować działania

f) pomaganie grupie w zakończeniu działań luz podjęciu decyzji, co dalej, kontynuacja, zainicjowanie nowych działań animacyjnych 

6. Trudności na jakie napotyka animator w swoim działaniu

- długie oczekiwanie na efekty, które trudno jest zmierzyć

- konieczność radzenia sobie z momentem własnego odejścia z animowanej grupy tak, by nie poczuła się urażona

- konieczność pozostawania w cieniu naturalnych liderów, aktywnych członków animowanej grupy/społeczności

- nie wchodzenie w rolę lidera, pomimo nacisków ze strony grupy

- trudność z zaakceptowaniem sytuacji, w której o wartości animatora nie świadczą jego własne dokonania, lecz dokonania innych

- konieczność nieustannego mediowania i negocjowania oraz radzenia sobie ze społecznymi uprzedzeniami, konfliktami i stereotypami

- konieczność jednoczesnej gry na wielu instrumentach często o charakterze ściśle administracyjnym, sformalizowanym

- trudność z rozgraniczeniem sfery prywatnej od zawodowej

- konieczność radzenia sobie z konfliktem między swoimi poglądami i celami (założonymi w projekcie animacyjnym) a tymi, które dominują w animowanej społeczności

- kłopoty z pokonaniem naturalnej obawy członków społeczności przed zmianą społeczną

- trudności zaakceptowania wielokrotnie ujawniającej się własnej niekompetencji i bezradności w zetknięciu z żyjącą własnym życiem społecznością 

Wykład 5

1. Sytuacja animacyjna zawiera element spotkania z „nieznanym”

• nowym sposobem myślenia

• odmiennymi regułami funkcjonowania społeczności

• kulturą, która jawi się jako egzotyczna (choćby była to egzotyka sąsiedniej miejscowości lub innej grupy pokoleniowej)

 

2. Sytuacja animacyjna jako przestrzeń  działania

- przyznać wartość owej inności

- ujrzeć autentyczne istnienie danej grupy czy społeczności

- umieć tej autentyczności nie zaprzeczyć, lecz z niej czerpać, ją pobudzać i na jej podstawie konstytuować punkt wyjścia, stworzyć impuls dla animacyjnego działania 

3. Postawa animacyjna

- umiejętność traktowania kultury cudzej jak kultury własnej

- trwała rezygnacja z orientacji paternalistycznej: dyrektywnej, centralistycznej, dydaktycznej na rzecz partycypacyjnej

- umiejętność poruszania się  w sytuacjach otwartych

- zdolność do określenia własnego „powołania”, określenia własnej tożsamości, własnych aspiracji, dyspozycji i umiejętności 

4. Community Arts

Animator nawiązuje relacje, tworzy sytuacje, w których inni stają się na moment twórcami z przypisaną im wolnością mówienia, ekspresji, działania.

Kultura jest dla animacji:

- niewyczerpanym źródłem inspiracji

- narzędziem

- zapleczem

- zobowiązaniem by w działaniach znaleźć miejsce na refleksję

- nie jest jednak celem

Sam proces (dzieło/strumień, jak określał to Jerzy Grotowski), samo spotkanie, moment, w którym grupa zacznie działać jest najważniejszy, a nie to, czy coś  z tego powstanie. W animacji niedokończone, nieładne, nietrwałe, nieznaczące jest czasem ważniejsze.   

Wykład 6 

Od monologowego przekazu kultury     Do konwersacyjnego przekazu kultury  

- tworzenie wewnętrznych umysłowych  - tworzenie dialogowej praktyki społecznej 
reprezentacji 

- przyswajanie kultury poza kontekstem  - nabywanie kultury w kontekście 

- samotny odbiór przekazu  - wspólne uczestnictwo 

- ukierunkowanie na ścisły przekaz   - ukierunkowanie na działanie

informacji 

- praca indywidualna    - praca zespołowa 

- teoria (opis)  - praktyka (użycie)

+ jednokierunkowość komunikacji od   + komunikacja relacyjna wieloaspektowa 
nadawcy do odbiorcy 

- informacje  - przekształcanie informacji

+ dane  + informacja w kontekście 

- bierność  - aktywność

+ podmiot receptywny  + podmiot aktywny 

- statyczność  - dynamiczność

+ przekaz zamknięty  + przekaz otwarty 

- uniwersalność  - szczegółowość

+ monolog  + dialog 

- koncentracja na faktach  - koncentracja na problemach 

- przekaz oparty na słowie   - media mieszane - przekaz różnorodny 
drukowanym 

- skoncentrowanie się na nadawcy  - skoncentrowanie się na odbiorcy przekazu

przekazu 

Wymiar kultury a działania animacyjne
Postawa wobec władzy	Status jest osiągany przez jednostki aktywne i kreatywne
Sposoby motywowania i nagradzania	Udział w procesie kreowania nowej rzeczywistości; zarządzanie przez entuzjazm
Sposoby zmieniania się	Improwizacja i dostrajanie się
Krytyka i rozwiązywanie konfliktów	Krytyka musi ulepszać działanie grupy a nie negować go
Uczestnicy	Współtwórcy
Sposoby myślenia i uczenia się	Zorientowane na proces, kreatywne, ad hoc, inspirujące
Stosunki między uczestnikami	Całościowe, spontaniczne relacje powstające podczas wspólnego procesu twórczego

1. Wymiary analizy komunikacji
2. Zadania animatora
3. Etapy procesu animacyjnego
4. Najważniejsze aspekty relacji animacyjnej

---