Chile, Republika Chile, państwo w południowo-zachodniej części kontynentu południowoamerykańskiego. Obszar 756 954 km2. Graniczy na północy z Peru i Boliwią, na wschodzie z Argentyną, na południu i zachodzie granicę wyznacza wybrzeże Oceanu Spokojnego. Stolica Santiago. Większe miasta: Concepcion, Viña del Mar, Valparaíso, Talcahuano, Antofagasta. Podzielone administracyjnie na 25 prowincji. Językiem urzędowym jest hiszpański. Waluta narodowa, peso dzieli się na 100 centavos.
Ludność Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Metysi (92% ogółu), poza którymi jedyną liczniejszą grupą są Indianie (7%). Dominują wyznawcy katolicyzmu (81% społeczeństwa), protestanci stanowią grupę znacznie mniejszą (6%), spotyka się osoby wyznania Mojżeszowego, stanowią one jednak margines (0,2%). Aż 13% ludności zdeklarowało się jako bezwyznaniowi. Analfabeci 7%. Przeciętna długość życia mężczyzn 69, kobiet 76 lat.
Warunki naturalne Chile rozciąga się wąskim pasem o długości ok. 4300 km pomiędzy wybrzeżem Oceanu Spokojnego a Andami. Przez kraj przebiegają ułożone południkowo łańcuchy górskie dwóch systemów andyjskich: Cordillera de la Costa, z najwyższym szczytem Colupo (2335 m n.p.m.) w zachodniej części, i główne pasmo Andów, z najwyższym szczytem oios del Salado (6870 m n.p.m.) na wschodzie. Pomiędzy nimi położone jest tektoniczne obniżenie Doliny Śrdkowochilijskiej, w którego północnym krańcu znajduje się pustyniaAtacama. Północne i środkowe wybrzeże Pacyfiku jest słabo rozwinięte, w części południowej natomiast ma charakter fiordowy, z licznymi zatokami i wyspami. Terytorium kraju obejmuje ok. 3000 wysp, m.in.: Chiloe, Campana, Wellington oraz leżącą na otwartym morzu Wyspę Wielkanocną i Juan Fernandez. Sieć rzeczną tworzą liczne, lecz krótkie rzeki, wypływające z Andów. Północna, pustynna część kraju jest pozbawiona stałej sieci wodnej. Tworzą się tam jedynie okresowe potoki, a tylko jeden z nich, Loa, dociera do wybrzeża. Ze względu na ogromną rozciągłość wykazuje olbrzymie zróżnicowania. Północna część kraju znajduje się pod wpływem klimatu zwrotnikowego, wybitnie suchego. Na pustyni Atacama znane są takie regiony, w których nigdy nie odnotowano opadów atmosferycznych. W części środkowej kraju panuje klimat podzwrotnikowy, na południu - chłodny i wilgotny.
Gospodarka. Chile i udział tego kraju w handlu światowym od czasów kolonialnych były oparte o eksport surowców mineralnych i produktów rolnych, głównie pszenicy, saletry azotowej i miedzi. W chwili obecnej jednak sektor rolny i wydobywczy łącznie wytwarza tylko 20% dochodu narodowego. Dane te świadczą o tym, że Chile odnotowało znaczny postęp w procesie rozwoju, przekształciło się z kraju surowcowego - w państwo o względnie nowoczesnej strukturze gospodarki.
Rolnictwo Tylko ok. 5% terytorium Chile zajmują grunty orne. Kolejne 15% stanowią łąki i pastwiska. Daje to przeciętny wskaźnik 1,13 ha użytków rolnych na 1 mieszkańca, który jest jednym z najniższych w krajach Ameryki Łacińskiej. Większą część gospodarstw rolnych stanowią duże, towarowe plantacje zarządzane przez wykształcone kadry. Głównym ich mankamentem jest niedoinwestowanie i niska wydajność pracowników najemnych. Najważniejszą rośliną uprawną jest pszenica, także inne rośliny zbożowe, m.in. jęczmień, owies i ryż. W dużych ilościach produkuje się ziemniaki i fasolę. Ważną rolę odgrywają buraki cukrowe i rośliny oleiste. Warunki naturalne sprzyjają uprawie wielu gatunków owoców, głównie jabłek oraz winorośli, a także melonów, brzoskwiń i wielu innych. Owoce chilijskie znajdują dobre rynki zbytu w uprzemysłowionych krajach Europy, Ameryki Północnej i w Japonii z uwagi na to, że okres ich dojrzewania przypada na środek sezonu zimowego w tych krajach. Głównym towarem eksportowym wśród artykułów pochodzenia rolnego są wina. Na żywność i produkty rolne przypada 30% wartości eksportu kraju.
Leśnictwo i rybołówstwo Lasy zajmują obszar 91 tys. km2, tj. 12% powierzchni ogółem. W drzewostanie spotkać można liczne, cenne gatunki. Większa jednak część zasobów leśnych, z uwagi na położenie w obszarach o nie rozwiniętej infrastrukturze transportowej, jest trudna w eksploatacji. Dobrze rozwinęło się rybołówstwo i przemysł rybny produkujący głównie karmę dla zwierząt, prawie w całości eksportowaną.
Bogactwa naturalne Gospodarka kraju przez długie lata wiązała się z przemysłem wydobywczym, który tworzył 4/5 wpływów z eksportu. Ekonomiczna dywersyfikacja produkcji w znacznym stopniu ograniczyła tę zależność. Chile jest jednym z wiodących producentów i eksporterów miedzi. Największe kopalnie znajdują się w Chuquicamata (odkrywkowa) i El Teniente. Molibden, złoto i srebro uzyskuje się pośrednio, w procesie wydobycia i rafinacji miedzi. Kraj jest czołowym producentem i eksporterem molibdenu.
Chilijskie złoża saletry są największe na świecie. Na ich eksploatacji kraj przez długi czas opierał swój rozwój. Obecnie międzynarodowy rynek na saletrę skurczył się do tego stopnia, że przestała ona odgrywać znaczącą rolę wśród towarów eksportowych. Ponadto w kraju znajdują się pokłady ołowiu, manganu, wanadu, cynku, litu i soli kamiennej. Większość produkowanej energii elektrycznej dostarczana jest przez elektrownie wodne. Krajowe wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego tylko w połowie zaspokaja potrzeby.
Przemysł przetwórczy Bazuje głównie na krajowych zasobach naturalnych, surowcach dostarczanych przez rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo. Dobrze rozwinął się przemysł spożywczy, skórzany, drzewno-papierniczy i bawełniany. Duże znaczenie ma produkcja cementu i przemysł chemiczny. Funkcjonują huty żelaza i przemysł maszynowy.
Gospodarka chilijska jest w stanie zaspokoić wewnętrzny popyt na większość dóbr konsumpcyjnych, włączając w to samochody i szereg innych wyrobów o wysokim stopniu techniczno-technologicznego zaawansowania.
Godne odwiedzenia są m.in. parki narodowe - Parque Nacional Vicente Perez Rosales, Santiago, kąpieliska regionu Viña del Mar, wulkaniczne Andy Chilijsko-Argentyńskie w regionie Lagos, Wyspa Wielkanocna, tzw. Wyspa Robinsona w archipelagu Juan Fernández.
Santiago, stolica Chile, w środkowej części kraju, na przedgórzu Andów, w kotlinie śródgórskiej na wysokości 520 m n.p.m., nad rzeką Mapocho. Ośrodek administracyjny regionu stołecznego Santiago. Główny ośrodek gospodarczy i kulturalno-naukowy kraju. Przemysł bawełniany, skórzany, chemiczny, spożywczy, maszynowy, metalowy, włókienniczy, papierniczy. Węzeł komunikacyjny ( Droga Panamerykańska, międzynarodowy port lotniczy, połączenie promowe z Valparaiso). 3 uniwersytety, najstarszy założony w 1738. 2 akademie nauk (Akademia Chilijska założona w 1885 i Chilijska Akademia Nauk Przyrodniczych założona w 1926). Kilkakrotnie zniszczone podczas trzęsień ziemi (1647, 1730) i silnych powodzi (1609, 1684, 1779, 1783).
Zabytki. Katedra (XVI-XVIII w.), kościoły: La Merced (1549-1565, XVIII), S. Agustín (XVI w.), S. Domingo (XVIII w.). Kościół i klasztor S. Francisco (XVI w.), S. Ana (XIX w.), de la Vera Cruz (XIX w.). Pałac arcybiskupi (XVIII w.), domy i pałace (XVIII-XIX w.), ratusz (XVIII w.), teatr (XIX w.).
Concepción, miasto w środkowym Chile, przy ujściu rzeki Bio-Bio do Oceanu Spokojnego, w górach Cordillera de la Costa, siedziba władz prowincji Concepción. Założone w 1550 przez Hiszpanów. Wielokrotnie niszczone wskutek wojen i licznych trzęsień ziemi. Jedno z największych i najważniejszych pod względem gospodarczym miast kraju. Posiada rozwinięty przemysł, który obejmuje zarówno zakłady branż tradycyjnych, jak i wiele nowoczesnych fabryk produkujących wyroby o znacznym poziomie zaawansowania techniczno-technologicznego. Ważny ośrodek przemysłu metalowego, chemicznego, obuwniczego, drzewno-papierniczego oraz elektrotechnicznego i samochodowego. Siedziba uniwersytetu.
Antofagasta, miasto w południowym Chile, nad Oceanem Spokojnym, stolica prowincji Antofagasta. Ważny port handlowy (wywóz surowców mineralnych), obsługujący także tranzyt z Boliwii i Argentyny. Rozwinięty przemysł spożywczy (głównie mięsny i rybny), stoczniowy, chemiczny, włókienniczy. W pobliżu Antofagasty wydobycie srebra, miedzi, azotanów, cynku i wolframu.
Punta Arenas, miasto w południowym Chile, we wschodniej części półwyspu Brunswick, nad Cieśniną Magellana, stolica regionu Magallanes. Najdalej na południe wysunięte miasto na świecie (53°9' szerokości geograficznej południowej). Założone w 1849 przez J. de los Santos Mardones. Do 1914 (otwarcie Kanału Panamskiego) szybko rozwijało się jako ważny port bunkrowy. Niewielki ośrodek przemysłowo-handlowy regionu hodowli owiec. Przemysł chemiczny i spożywczy. Port handlowy i rybacki. Międzynarodowy port lotniczy. Ośrodek turystyczny.
Brunswick, najbardziej na południe wysunięty obszar lądu Ameryki południowejzakończony przylądkiem Froward. Otoczony cieśniną Magellana i zatoką Seno de Otway. Powierzchnia 8 tys. km2. Górzysta. Główne miasta: Punta Arenas (port i uzdrowisko) i Fuerte Bulnes. Hodowla owiec, rozwinięty przemysł drzewny i górnictwo węgla.
Loa, najdłuższa rzeka Chile. Długość 440 km. Źródła w Anadach, w Kordylierze Zachodniej, koło miasta Collahuasi. Przepływa przez pustynię Atacama. Uchodzi do Oceanu Spokojnego. Większe miasta: Conchi, Calama, Toco. Wykorzystywana do nawadniania i produkcji energii.