SĄDOWA KONTROLA DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH
Organem sądowym powołanym do kontroli indywidualnych rozstrzygnięć administracyjnych (decyzji i postanowień) jest Naczelny Sąd Administracyjny. Jeśli idzie o zakres właściwości NSA, to za podstawę określenia właściwości tego sądu przyjęto w k.p.a. klauzulę generalnej kompetencji. Zgodnie z art. 196 Kodeksu decyzja organu administracji może być zaskarżona do sądu administracyjnego z powodu jej niezgodności z prawem. Idzie tu o decyzje wydane w postępowaniach określonych w Kodeksie lub innych ustawach szczególnych. Kontroli NSA poddanych jest szereg rodzajów postanowień podjętych przez organy administracji (art. 196 §3).
W postępowaniu przed NSA występują dwie strony procesowe:
skarżący (podmiot, który wniósł skargę) i organ administracji, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.
Wszczęcie postępowania przez NSA może nastąpić tylko wskutek wniesienia skargi. NSA jako organ sądowy nie może wszczynać postępowania z urzędu. Uprawnionym do wniesienia skargi jest:
- każdy, kto ma w tym interes prawny,
- prokurator,
- Rzecznik Praw Obywatelskich,
- organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.
Skargę można wnieść dopiero po wyczerpaniu środków odwoławczych, jeżeli służyły zaskarżeniu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Jeżeli ustawa nie przewiduje środków odwoławczych, należy przed wniesieniem jej do NSA zwrócić się do właściwego organu z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa (art. 34 ustawy o NSA). Skarga może być wniesiona dopiero po upływie 30 dni od doręczenia wezwania.
Skargę (mającą sformalizowany charakter tak co do formy, jak i treści) wnosi się bezpośrednio do NSA. Po otrzymaniu skargi sąd przesyła jej odpis skarżonemu organowi administracji, zobowiązując go do udzielenia odpowiedzi na skargę w terminie nie przekraczającym 30 dni. Organ administracji może uwzględnić skargę w całości do dnia wyznaczenia przez sąd terminu rozprawy. Jeżeli zaś organ nie prześle sądowi odpowiedzi na skargę i akt sprawy, sąd może orzec w sprawie na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze, jeżeli nie budzi on uzasadnionych wątpliwości. Od wydanego w ten sposób orzeczenia organ administracji może wnieść do sądu sprzeciw.
Z reguły sąd rozpoznaje skargę na rozprawie. Jeżeli jednak istnieją uzasadnione okoliczności sprawa rozpoznawana jest na posiedzeniu niejawnym.
Orzeczenia NSA dzielą się na wyroki i postanowienia. Wyrok rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia, tj. uwzględnia skargę lub ją oddala. Postanowienie rozstrzyga kwestie procesowe związane ze sprawą (np. może dotyczyć wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji).
Postępowanie przed NSA jest jednoinstancyjne. Orzeczenia wydane przez NSA są prawomocne i nie podlegają zaskarżeniu w trybie zwykłym. Istnieje jedynie możliwość wniesienia rewizji nadzwyczajnej od takich orzeczeń do Sądu Najwyższego.