Naczelne organy administracji rządowej 6.2. l. Rada Ministrów

Rada Ministrów jest kolegialnym organem władzy wykonawczej. W tym miejscu zasadne wydaje się poświęcenie nieco uwagi tej kompetencji Rady Ministrów, która wyraża się w jej prawie do koordynowania i kon­troli pracy organów administracji rządowej. Uprawnienia w tym zakresie ściśle łączą się z funkcją kierowa­nia przez Radę Ministrów całością administracji rządowej i oddzia­ływania na administrację samorządową. W Konstytucji zostały one za­kreślone w sposób generalny. Ich rozwinięcie i sprecyzowanie, a co za tym idzie, konkretne odzwierciedlenie tej kompetencji Rady Ministrów, następu­je w ustawach. Ale już te ogólnie nakreślone w Ustawie Zasadniczej upraw­nienia rządu wskazują na jego pozycję w systemie administracji publicznej.
Pozycja ta polega na tym, że Rada Ministrów jest najwyższym organem w systemie administracji publicznej, „zamykającym" strukturę admini­stracyjną i układ funkcjonalny całej administracji, a nie tylko centralnych organów administracji.

W tym miejscu trzeba też wspomnieć o Kancelarii Prezesa Rady Mi­nistrów jako fachowym aparacie pomocniczym Rady Ministrów, premie­ra i wicepremierów. Szef Kancelarii jest powoływany i odwoływany przez prezesa Rady Ministrów. Z reguły wchodzi w skład rządu jako minister - członek Rady Ministrów.

6.2.2. Prezes Rady Ministrów
W ramach Rady Ministrów szczególną pozycję zajmuje jej Prezes.

Jego czołowa rola uwidacznia się już w chwili tworzenia rządu. On opraco­wuje program działania rządu, który później przedstawia w Sejmie (tzw. expose). Odgrywa on decydującą rolę w procesie funkcjonowania rządu. Premier ma wyłączne prawo występowania do Prezydenta z wnioskiem o powoływanie i odwoływanie członków Rady Ministrów.

Kompetencje Prezesa Rady Ministrów najpełniej określa art. 148 Kon­stytucji. Premier reprezentuje Radę Ministrów i kieruje jej pracami. Za­pewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów oraz określa sposoby jej wykonywania. Premier jest upoważniony do koordynowania i kontrolo­wania pracy wszystkich członków Rady Ministrów W granicach i for­mach określonych w Konstytucji i ustawach premier sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym. Nadzór ten może być sprawowany tylko z punktu widzenia legalności działania samorządu terytorialnego.

Prezes Rady Ministrów posiada określone kompetencje prawotwórcze. Jest on uprawniony do wydawania aktów normatywnych wykonawczych wobec ustaw- rozporządzeń i zarządzeń.

Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej. Jego zwierzchnictwo rozciąga się na korpus służby cywilnej, który powoływany jest w celu zapewnienia zawodowego, rzetelne­go, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa w urzędach administracji rządowej.

6.2.3. Ministrowie

Ministrowie tworzą najszerszą kategorię członków rządu. Występują oni w podwójnej roli. Z jednej strony są oni członkami kolegialnego organu władzy wykonawczej - Rady Ministrów i w tym charakterze wykonują zadania rządu. Z drugiej zaś strony poszczególni ministrowie są jednooso­bowymi, odrębnymi organami administracji rządowej.

W świetle regulacji konstytucyjnych ministrowie dzielą się na dwie grupy: ministrów kierujących określonymi działami admini­stracji rządowej oraz ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez premiera. Pierwsza grupa to tzw. ministrowie działowi (resortowi), zaś grupa druga to ministrowie -członkowie Rady Ministrów, inaczej zwani ministrami bez teki.

Pozycja prawna wszystkich ministrów jako członków ciała kolegial­nego jest jednakowa, co wyraża się w głosowaniu na posiedzeniach Rady Ministrów. Mają równy wpływ na podejmowane rozstrzygnięcia. Członko­wie Rady Ministrów są zobligowani do inicjowania i opracowywania (w za­kresie własnego działania) polityki rządu, przedkładania inicjatyw i stosow­nych projektów aktów normatywnych na posiedzeniach rządu. Przepisy prawa nakładają na członków rządu obowiązek re­alizacji polityki ustalonej przez rząd.

Ministrowie występują też w charakterze jednoosobowego organu administracji rządowej. Dotyczy to głównie ministrów działowych (resor­towych). Podstawowy zakres działania ministra kierującego danym działem wynika z nazwy działu administracji rządowej, którą określa ustawa z 4.09. 1997 r. o działach administracji rządowej, oraz - w stosunku do pozostałych ministrów- akt powołania w skład rządu. Premier ustala w drodze rozporzą­dzenia szczegółowy zakres działania ministra oraz ministerstwo bądź inny urząd administracji rządowej, który ma go obsługiwać. W przypadku mini­strów działowych określa też organy i jednostki organizacyjne jemu podległe lub przez niego nadzorowane.

Ministrowi w stosunku do podległych mu organów, urzędów i jednostek przynależą kompetencje o charakterze kierowniczym, nadzorczym i kontro­lnym. Oznacza to, że relacje te mają charakter podporządkowania hierar­chicznego.

Ministrowie kierujący działem administracji rządowej wydają roz­porządzenia i zarządzenia. Rada Ministrów działając na wniosek premiera może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.

W świetle kodeksu postępowania administracyjnego minister (działowy) jako naczelny organ administracji w postępowaniu administracyjnym wyda­je akty administracyjne (decyzje), które mają charakter ostateczny i podlegają kontroli tylko Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Minister swoje zadania wykonuje przy pomocy sekretarza i podsekreta­rzy stanu (zwanych potocznie wiceministrami). Są oni powoływani i odwoływani przez premiera na wniosek właściwego ministra.

Aparatem urzędniczym powoływanym do bezpośredniego wykonawstwa zadań należących do określonego ministra jest ministerstwo. Jest to struk­tura pomocnicza dla ministra. Ministerstwo jest tworzone, znoszone lub przekształcane przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia.

---