Organy administracji rządowej i ich zadania

Konstytucja nie dokonuje podziału organów administracji rządowej na naczelne organy administracji rządowej i centralne organy administracji rządowej. Jednak inne akty normatywne: ustawy i rozporządzenia odwołują się do takiego podziału.

Naczelne organy administracji rządowej są to organy, które wchodzą w skład Rady Ministrów. Organy będące naczelnymi organami administracji rządowej zajmują nadrzędną pozycję wśród innych i są one powoływane przez Prezydenta lub przez Sejm.

Centralne organy administracji rządowej nie wchodzą w skład Rady Ministrów, a ich powołanie nie wymaga decyzji Sejmu czy Prezydenta, a jedynie naczelnego organu administracji rządowej.

1. Rada Ministrów kieruje całością administracji rządowej oraz prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. W jej skład wchodzą Prezes Rady Ministrów i ministrowie. Ponadto w skład Rady ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów i przewodniczący komitetów określonych w ustawach. Rada Ministrów jest organem kolegialnym. Każdy z członków Rady Ministrów oprócz tego, że jest członkiem Rady Ministrów, jest również samodzielnym organem administracji rządowej. Do zadań Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.

Do szczegółowych zadań Rady Ministrów należy m.in.:

- zapewnienie wykonania ustaw,

- wydawanie rozporządzeń,

- koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej,

- ochrona interesów Skarbu Państwa,

- uchwalanie projektu budżetu Państwa,

- kierowanie wykonaniem budżetu państwa,

- zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego,

- zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa,

- sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

- zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych,

- sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określenie corocznie liczby obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej,

- określenie organizacji i trybu swojej pracy.

W czasie swoich posiedzeń Rada Ministrów podejmuje decyzje w postaci uchwał.

2. Kolejnym z organów naczelnej administracji rządowej jest Prezes Rady Ministrów.

Do zadań Prezesa Rady Ministrów należy:

- reprezentowanie Rady Ministrów,

- kierowanie pracami Rady Ministrów,

- zwoływanie posiedzeń Rady Ministrów, ustalanie ich porządku i przewodniczenie im,

- wydawanie rozporządzeń,

- zapewnienie wykonywania polityki Rady Ministrów i określenie sposobów jej wykonywania,

- koordynowanie i kontrolowanie pracy członków Rady Ministrów,

- prawowanie nadzoru nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach.

- pełnienie roli zwierzchnika służbowego pracowników administracji rządowej.

Prezesowi RM przysługuje wyłączne prawo do występowania do Prezydenta RP z wnioskiem o powołanie lub odwołanie członka Rady Ministrów.

3. Ministrowie

Zgodnie z Konstytucją ministrów można podzielić na dwie grupy:

- ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej,

- ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów (ministrowie bez teki)

Minister jest zobowiązany do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do działu, którym kieruje, oraz do przekładania w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na posiedzeniach Rady Ministrów. W zakresie działu, którym kieruje, minister wykonuje politykę Rady Ministrów i koordynuje jej wykonywanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego nadzorowane. W celu realizacji swoich zadań minister kierujący określonym działem współdziała z innymi członkami Rady Ministrów, Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, innymi organami administracji rządowej i państwowymi jednostkami organizacyjnymi, organami samorządu terytorialnego, jak również z organami samorządu gospodarczego, zawodowego, związków zawodowych i organizacji pracodawców oraz innych organizacji społecznych i przedstawicielstw środowisk zawodowych i twórczych.

Ustawa z dnia 4 września 1997 o działach administracji rządowej wymienia następujące działy administracji rządowej:

- administracja publiczna,

- budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

- budżet

- finanse publiczne

- gospodarka

- gospodarka morska

- gospodarka wodna

- instytucje finansowe

- informatyzacja

- integracja europejska

- kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

- kultura fizyczna i sport

- łączność

- nauka

- obrona narodowa

- oświata i wychowanie

- praca

- rolnictwo

- rozwój wsi

- rozwój regionalny

- rynki rolne

- skarb Państwa

- sprawiedliwość

- szkolnictwo wyższe

- transport

- turystyka

- środowisko

- sprawy wewnętrzne

- wyznania religijne

- zabezpieczenie społeczne

- sprawy zagraniczne

- zdrowie.

Jeden minister może kierować kilkoma działami administracji publicznej np. Minister gospodarki i polityki społecznej kieruje następującymi działami administracji rządowej: gospodarką, pracą, rozwojem regionalnym, turystyką i zabezpieczeniem społecznym.

Szczegółowy zakres działania ministra ustala Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia. Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarza stanu (zwanych - wiceministrami) oraz gabinetu politycznego ministra. Obsługę ministra zapewnia ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej. Ministerstwo nie jest organem administracji rządowej, a jedynie zespołem urzędników pomagających ministrowi w realizacji jego zadań. W skład ministerstwa wchodzą następujące komórki organizacyjne:

- departamenty - do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa

- biura - do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa

- sekretariaty - do obsługi ministra oraz komitetów, rad i zespołów

- wydziały - komórki organizacyjne wewnątrz departamentów i biur.

Minister ustala, w drodze zarządzenia, regulamin organizacyjny ministerstwa określający zakres zadań i tryb pracy komórek organizacyjnych oraz innych jednostek podległych i nadzorowanych przez ministra. Minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek.

Centralne organy administracji rządowej są podporządkowane naczelnym organom administracji rządowej. Są one tworzone na podstawie ustaw lub rozporządzeń Rady Ministrów. Inna różnica polega na tym, że naczelne organy administracji rządowej wchodzą w skład Rady Ministrów, natomiast centralne organy administracji rządowej nie wchodzą w skład rady Ministrów.

Centralne organy administracji rządowej mogą mieć różne nazwy: urząd, agencja, komisja, rada. Ustawa z dnia 4 września 1997 o działach administracji rządowej określa, jaki minister sprawuje nadzór nad określonym centralnym organem administracji rządowej np. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych sprawuje nadzór na działalnością Komisji Papierów Wartościowych i Giełd oraz Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych.

Zadania centralnych organów administracji rządowej są określone w ustawach lub rozporządzeniach, powołujących te organy.

Nadzór nad niektórymi z centralnych organów administracji rządowej nie jest sprawowany przez ministrów, lecz przez Prezesa rady Ministrów. Prezes rady Ministrów sprawuje nadzór nad:

- Głównym Urzędem Statystycznym,

- Polskim Komitetem Normalizacyjnym

- Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów

- Agencja bezpieczeństwa Wewnętrznego

- Agencją Wywiadu

- Urzędem Służby Cywilnej.

Terenowe organy administracji rządowej

Działalność administracji rządowej w województwie jest regulowana przez Ustawę z dnia 5 czerwca 1998r. O administracji rządowej w województwie. Zgodnie z ta ustawą administrację rządową na obszarze województwa wykonują:

- wojewoda,

- działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, w imieniu wojewody i własnym,

- organy administracji niezespolonej,

- organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia,

- działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,

- organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. Powołuje go i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór na działalnością wojewody oraz dokonuje okresowej oceny jego pracy.

Wojewoda pełni następujące funkcje:

- przedstawiciela Rady Ministrów w województwie

- zwierzchnika zespolonej administracji rządowej

- organu nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego

- organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią,

- reprezentanta Skarbu Państwa.

Nadzór wojewody nad jednostkami samorządu terytorialnego polega na tym, że wojewoda może uchylać wszystkie niezgodne z prawem uchwały podejmowane przez każdy szczebel samorządowy. Wojewoda jest odpowiedzialny za kontrolowanie wykonywania przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej. W tym zakresie wojewoda pełni np. funkcje organu odwoławczego od decyzji organów gminy, podjętych w sprawach administracji rządowej zleconych gminie.

Wojewódzka zespolona administracja rządowa

Zespoloną administracje rządową w województwie tworzą urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne (komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i straży. Działalnością zespolonej administracji rządowej kieruje wojewoda i jest on odpowiedzialny za rezultat ich działania. Wojewoda ma decydujący wpływ na obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej administracji zespolonej. Wyraża się to tym, że powołuje on i odwołuje kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, za wyjątkiem komendantów policji i straży pożarnej, którzy powoływani są na wniosek wojewody przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Administrację zespoloną tworzą m.in.:

- Policja

- Państwowa Straż Pożarna

- Kuratorium Oświaty

- Inspekcja Farmaceutyczna

- Inspekcja Handlowa

- Inspekcja Budowlana

- Inspekcja Nasienna

- Inspekcja Ochrony Środowiska

- Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych

- Inspekcja Weterynaryjna

- Służba Ochrony Zdrowia

- Inspekcja Geodezyjna i Kartograficzna

- Inspekcja Ochrony Roślin.

Terenowe organy rządowej administracji niezespolonej

Organy administracji niezespolonej to terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwym ministrom, Ustanowienie organów administracji niezespolonej następuje wyłącznie w srodze ustawy. Wobec organów administracji niezepolonej wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym zakresie - kontrolne. Powoływanie i odwoływanie organów administracji niezepolonej nastepuje na wniosek wojewody lub za jego zgodą. Organy administracji niezepolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego oraz zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody. Ponadto organy administracji niezepolonej są zobowiązane do składania wojewodzie rocznych i bieżących informacji o swej działalności na obszarze województwa.

Do organów administracji niezespolonej należą:

- dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

- izby skarbowe, urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej,

- dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów miar,

- dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar

- dyrektorzy okręgowych urzędów powierniczych i naczelnicy obwodowych urzędów pobierniczych

- dyrektorzy regionalnych Zarządów gospodarki wodnej

- dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych

- dyrektorzy urzędów morskich

- dyrektorzy urzędów statystycznych

- dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej

- komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej

- okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego

- państwowi inspektorzy sanitarni.

5

---