NACZELNE I CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ
System centralnych organów administracji jest w naszym kraju bardzo rozbudowany. Funkcje centralnych organów administracji spełniają: Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa rada Radiofonii
i Telewizji oraz liczne organy administracji centralnej, nie będące organami naczelnymi.
Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej
Jest on najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Prezydent czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi
na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych Prezydent ratyfikuje
i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat, mianuje i odwołuje przedstawicieli Rzeczypospolitej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.
Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych RP.
Prezydent powołuje wszystkich sędziów, Prezesów Sądu Najwyższego, Prezesa
i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa i Wiceprezesów NSA, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego i członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
W zakresie legislacji Prezydent korzysta z inicjatywy ustawodawczej, podpisuje
lub odmawia podpisania ustaw, zarządza ogłoszenie ustawy oraz umowy międzynarodowej
w DZ.U. RP, wydaje rozporządzenia, zarządzenia, nadaje statut Kancelarii Prezydenta RP.
Niektóre akty urzędowe Prezydenta wymagają dla swej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów.
Rada Ministrów i administracja rządowa
SKŁAD I POWOŁYWANIE RADY MINISTRÓW
W skład Rady Ministrów:
Prezes Rady Ministrów,
Wiceprezesi Rady Ministrów,
ministrowie,
przewodniczący określonych w ustawach komitetów.
Według art. 149 ust. 1 Konstytucji ministrów można podzielić na:
ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej,
ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez Prezesa RM ( ministrowie bez teki)
Powołanie Rady Ministrów wymaga współdziałania najwyższych organów państwowych,
a mianowicie Prezydenta i Sejmu.
Odbywa to się następująco:
Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek powołuje Radę Ministrów w składzie zaproponowanym przez Prezesa Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rady Ministrów, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów.
KOMPETENCJE RADY MINISTRÓW
W sferze legislacyjnej Rada Ministrów korzysta z inicjatywy ustawodawczej, wydaje rozporządzenia w celu wykonywania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień, podejmuje uchwały w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnień.
Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.
Rada Ministrów kieruje administracją rządową , w szczególności koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, zapewnia wykonanie ustaw, uchwala projekt budżetu państwa, kieruje wykonaniem budżetu państwa, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji
oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.
ORGANY WEWNĘTRZNE RADY MINISTRÓW
Prezes Rady Ministrów z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów - może tworzyć organy pomocnicze Rady Ministrów. Organami takimi mogą być:
stały komitet, bądź komitety RM, tworzone w celu inicjowania, przygotowywania
i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk Rady Ministrów lub Prezesa RM w sprawach należących do zadań i kompetencji RM lub jej Prezesa,
komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy,
rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze w sprawach należących do zadań i kompetencji Rady ministrów lub Prezesa rady ministrów
Rada Ministrów może powoływać, w drodze rozporządzenia, komisje wspólne, składające się z przedstawicieli Rządu oraz zainteresowanej instytucji lub środowiska społecznego. Celem komisji wspólnej jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów reprezentowanej w komisji instytucji lub środowiska.
Przy Radzie Ministrów działa również Rada Legislacyjna ( jako organ ustawowy), która ma za zadanie opiniowania projektów aktów normatywnych przygotowywanych przez Radę Ministrów.
POSIEDZENIA RADY MINISTRÓW
Posiedzenia Rady Ministrów zwołuje Prezes RM; on też ustala ich porządek obrad oraz im przewodniczy.
Posiedzenia Rady Ministrów są niejawne. Prezes rady Ministrów może zezwolić zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się całemu lub części posiedzenia
oraz na udzielanie wyjaśnień.
Prezes Rady Ministrów
Według Konstytucji Prezes Rady Ministrów:
reprezentuje Radę Ministrów,
kieruje pracami Rady Ministrów,
wydaje rozporządzenia,
zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
koordynuje i kontroluje prace członków RM,
sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych
w Konstytucji i ustawach,
jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej,
jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej,
A zatem Prezes Rady Ministrów, jest nie tylko przewodniczącym kolegialnego organu administracji, ale podmiotem, któremu przysługują liczne kompetencje, pozwalające traktować go jako samodzielny ponadresortowy organ administracji.
Ponadto do Prezesa RM należy: powoływanie i odwoływanie sekretarzy
i podsekretarzy stanu, powoływanie i odwoływanie kierowników niektórych urzędów centralnych, powoływanie i odwoływanie wojewodów, kierowanie działalnością wojewodów oraz sprawowanie nad nimi nadzoru, sprawowanie nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.
Przy Prezesie Rady Ministrów działają niektóre organy jak np. Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości narodowych i etnicznych, Centralne Biuro Antykorupcyjne.
Członkowie Rady Ministrów i pełnomocnicy Rządu
Członek RM uczestniczy w ustalaniu polityki państwa i ponosi odpowiedzialność
za treść i za realizację działań Rządu: obowiązany jest do inicjowania i opracowania,
w zakresie swojego działania, polityki Rządu, przekładania inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych na posiedzeniu Rady Ministrów.
Członkowie RM ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów, jak również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.
Członek RM realizuje politykę ustaloną przez Rząd. Ma obowiązek reprezentować
w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez RM, zaś - upoważniony przez RM reprezentuje Rząd przed Sejmem w sprawach rozpatrywanych
z inicjatywy RM.
Najliczniejszą grupę członków Rady Ministrów stanowią ministrowie, którzy kierują określonymi działami administracji rządowej ( resortem) lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa RM.
Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów
w stosunku do działu, którym kieruje oraz do przedkładania w tym zakresie inicjatyw
i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów. W zakresie działu, którym kieruje, minister wykonuje politykę Rządu i koordynuje jej wykonanie przez organy, urzędy
i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają i są przez niego nadzorowane.
Rada Ministrów może powołać przy ministrze komitet doradczy i określić zakres jego zadań.
Urzędem, który obsługuje ministra, sekretarzy i podsekretarzy stanu jest ministerstwo.
Komitety i rady
Komitet Integracji Europejskiej - jest naczelnym organem administracji rządowej
do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej.
Komitet Badań Naukowych - jest to kolegialny organ administracji do spraw polityki naukowej i naukowo- technicznej.
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. KRRiT ma kompetencje prawodawcze;
na podstawie ustaw może wydawać rozporządzenia.
Organ ten jest niezależny od Rady Ministrów.
Urzędy centralne i agencje
Centralne organy administracji rządowej można podzielić na organy podległe bądź nadzorowane:
bezpośrednio przez Prezesa Rady Ministrów, ( np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Polski Komitet Normalizacyjny)
przez właściwego ministra (Komendant Główny Policji, Straży Granicznej)
W ostatnich latach przepisami różnych ustaw utworzone zostały państwowe jednostki organizacyjne nazywane agencjami. : np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Rynku Rolnego
4