Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych 2006-2015.

Zdefiniowanie problemu.
Choroby określane wspólnie nazwą "nowotwory złośliwe" występują często i stanowią ważny problem zdrowia publicznego, gdyż ponad połowa osób dotkniętych rakiem umiera wskutek tej choroby. Dlatego też stworzono pojęcie "zwalczania raka", by można było rozwiązywać ten problem na różnych etapach jego ewolucji, zgodnie z ogólnym celem, jakim jest łagodzenie cierpień i zmniejszanie liczby zgonów z tego powodu. Dwie oczywiste drogi zapobiegania zgonom z powodu nowotworów złośliwych to poszukiwanie nowych metod leczenia różnych postaci tej choroby oraz poszukiwanie sposobów na powstrzymanie rozwoju raka, zanim wystąpią objawy kliniczne. Obecnie profilaktyka raka polega na ustalaniu przyczyn występowania nowotworów złośliwych (determinant ryzyka) spośród czynników (czynników ryzyka), których związek z rozwojem choroby nowotworowej wykazały badania epidemiologiczne. Unikanie ekspozycji na determinanty ryzyka ma przynieść w rezultacie mniejsze zagrożenie rakiem.
Dotychczasowe działania prowadzone w ramach profilaktyki chorób nowotworowych (np. "Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce") pozwalają twierdzić, że do najbardziej efektywnych sposobów wywierania wpływu na postawy zdrowotne populacji należy oddziaływanie za pomocą prostych, jednoznacznych przekazów docierających z wielu skoordynowanych źródeł poparte autorytetem nauki.

Cele Programu:
- Zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory;
- Osiągnięcie średnich europejskich wskaźników w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów;
- Osiągnięcie średnich europejskich wskaźników skuteczności leczenia;
- Stworzenie warunków do wykorzystania w praktyce onkologicznej postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju chorób nowotworowych;
- Utworzenie systemu ciągłego monitorowania skuteczności zwalczania nowotworów w skali kraju i w poszczególnych regionach kraju.

Kierunki działania:
- Rozwój profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych od palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia;
- Wdrożenie populacyjnych programów wczesnego wykrywania, a w szczególności raka szyjki macicy, piersi, jelita grubego oraz wybranych nowotworów u dzieci;
- Zwiększenie dostępności do metod wczesnego rozpoznawania oraz wdrożenia procedur zapewnienia jakości diagnostyki i terapii nowotworów;
- Standaryzacja procedur leczenia napromienianiem; Uzupełnienie oraz wymiana wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii i diagnostyki nowotworów;
- Upowszechnienie metod leczenia skojarzonego;
- Rozwój i upowszechnienie współczesnych metod rehabilitacji chorych, ograniczenia odległych następstw leczenia oraz opieki paliatywnej w onkologii;
- Rozwoju i upowszechnienia nauczania onkologii w kształceniu przeddyplomowym i podyplomowym lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych i przedstawicieli innych zawodów medycznych;
- Poprawy działania systemu zbierania danych o stopniu zaawansowania nowotworów;
- Upowszechnienie wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia nowotworów.

Nakłady i tryb wyboru realizatorów:
- Program jest finansowany z budżetu państwa i środków pozabudżetowych, a łączne nakłady na finansowanie Programu w całym okresie realizacji wyniosą 3.000.000 tys. zł;
- Planowane nakłady z budżetu państwa na realizację działań przewidzianych w ramach Programu nie mogą być w poszczególnych latach mniejsze niż 250.000 tys. zł;
- Realizatorami działań wynikających z Programu mogą być wszystkie podmioty prawa funkcjonujące w systemie ochrony zdrowia;
- Wyboru realizatorów działań wynikających z Programu, finansowanych i budżetu państwa, dokonuje się w trybie konkursu ofert przeprowadzonych przez ministra właściwego do spraw zdrowia.

Zakres Programu Prewencji Pierwotnej.
W najnowszej edycji Kodeksu wzięto również pod uwagę aktualny stan wiedzy o czynnikach ryzyka, leczeniu i profilaktyce nowotworów złośliwych, a także, poprzez udział ekspertów z różnych krajów, specyfikę narodowych programów nowotworowych.
Europejski Kodeks Walki z Chorobami Nowotworowymi stanowi podstawę strategii programu prewencji pierwotnej w Polsce. Upowszechnienie jego zaleceń będzie jednym z pierwszych zadań Programu.

Do najważniejszych, związanych ze stylem życia zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Chorobami Nowotworowymi należą następujące wskazania:
1. Nie pal; jeśli już palisz, przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących.
2. Wystrzegaj się otyłości.
3. Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne.
4. Spożywaj więcej różnych warzyw i owoców: jedz co najmniej 5 porcji dziennie. Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce.
5. Jeśli pijesz alkohol - piwo, wino lub alkohole wysokoprocentowe - ogranicz jego spożycie: mężczyźni do dwóch porcji dziennie, kobiety do jednej porcji dziennie.
6. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne. Szczególnie chroń dzieci i młodzież. Osoby mające skłonność do oparzeń słonecznych powinny przez całe życie stosować środki chroniące przed słońcem.
7. Przestrzegaj ściśle przepisów dotyczących ochrony przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze. Stosuj się zawsze do instrukcji postępowania z substancjami rakotwórczymi. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków ochrony radiologicznej.
8. Kobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy. Badania te należy prowadzić w ramach programów podlegających procedurom kontroli jakości zgodnym z Europejskimi wytycznymi kontroli jakości badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.
9. Kobiety powyżej 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi. Badania te należy prowadzić w ramach programów zdrowotnych podlegających procedurom kontroli jakości zgodnym z Europejskimi wytycznymi kontroli jakości mammograficznych badań przesiewowych.
10. Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego i odbytnicy. Badania te powinny być prowadzone w ramach programów uwzględniających procedury kontroli jakości.
11. Bierz udział w programach szczepień ochronnych, przede wszystkim przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B.

Program na lata 2006-2015.
Program Prewencji Pierwotnej obejmować będzie działania zmierzające do wyeliminowania bądź ograniczenia środowiskowych czynników ryzyka związanych z:
1. paleniem tytoniu,
2. piciem alkoholu,
3. niewłaściwym odżywianiem, otyłością i brakiem aktywności fizycznej,
4. zanieczyszczeniem czynnikami rakotwórczymi środowiska, miejsca pracy i miejsca zamieszkania,
5. czynnikami infekcyjnymi wynikającymi z zachowań (HPV, HBV, HCV, Hp),
6. ekspozycją słoneczną (czerniak skóry),
poprzez:
1. edukację różnych środowisk: medycznych i innych grup społeczno-zawodowych (uczelnie medyczne, organizacje społeczne, dorośli, dzieci i młodzież i in.),
2. działania interwencyjne,
3. działania legislacyjne (tytoń, wzbogacanie żywności witaminami, informacje o składzie na produktach żywnościowych; zagrożenia chemiczne, baza rekreacyjna - warunki dla aktywności fizycznej),
4. monitorowanie stanu zagrożeń regionalnych dotyczących nowotworów złośliwych i czynników ryzyka,
5. monitorowanie skuteczności programów prewencyjnych (w tym także badania zmian świadomości, zachowań prozdrowotnych),

Zaplanowane działania będą miały zasięg ogólnopolski oraz będą obejmować możliwie szerokie spektrum odbiorców (organizacje społeczno-zawodowe, szkolnictwo) i wykorzystywać wszystkie dostępne media (prasę, telewizję, radio, Internet).

Oczekiwane rezultaty Programu Prewencji Pierwotnej:
1. Ujednolicenie programów profilaktyki nowotworowej w Polsce zgodnie z polityką zdrowia publicznego Unii Europejskiej.
2. Upowszechnienie profilaktyki nowotworowej w programach prewencji chorób nowotworowych w Polsce (programy skierowane do różnych grup społecznych).
3. Poprawa stanu wiedzy społeczeństwa o etiologii i epidemiologii nowotworów złośliwych oraz działaniach profilaktycznych w tym zakresie.
4. Upowszechnienie kształcenia lekarzy w dziedzinie profilaktyki i leczenia chorób nowotworowych.
5. Upowszechnienie kształcenia lekarzy w dziedzinie profilaktyki i leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu.
6. Poprawa skuteczności prowadzonych w Polsce programów profilaktyki nowotworowej.

---