Kodeks cywilny francuski /code civil/ 1804 r.

Geneza

Działalność ustawodawcza od Konstytuanty aż po okres Konsulatu dotykała bezpośrednio wielu kwestii prawa cywilnego. Pierwszy okres rewolucji stał pod znakiem indywidualizacji i liberalizacji stosunków prywatnoprawnych w związku z likwidacją ustroju feudalnego.

Takie zmiany w prawie rodzinnym, jak: - dekret z 28.08.1792 znoszący nieograniczoną władzę ojcowską - rozszerzenia praw dzieci nieślubnych . wprowadzający małżeństwa cywilne, dopuszczający rozwody, laicyzację prawa, indywidualizację własności, zniesienie dominacji prawnej nieruchomości nad ruchomościami, zniesienie własności zbiorowej, własności wierzchniej - praw senioralnych, zniesiono zasady prawa spadkowego zmierzające do utrzymania majątku w rodzie, wprowadzono równość działów spadkowych, zniesiono primageniturę (1791).

Pierwsza zapowiedź kodeksu - konstytucja z 1791 r. mówiąca o wydaniu "kodeksu praw cywilnych wspólnych dla całego królestwa".

25.06.1793 powołano pierwszą komisję kodyfikacyjną.

Wstępne prace w okresie konsulatu Napoleona 1800 r. Tyardret - 70-letni prezes Sądu Kasacyjnego, dawny obrońca Ludwika XVI.

Portalis - filozof więziony w czasach rewolucji.

Bigot de Preameneu - komisarz rządowy przy Sądzie Kasacyjnym. Maleville - sędzia Sądu Kasacyjnego.

Po reorganizacji Trybunatu ze 100 członków do 50 prace potoczyły się szybciej.

21.03.804 r. - Code Civil des Franceais.

W 1807 r. na Code Napoleon , a po 1816 Code Civil. Do dziś poza Francją obowiązuje w Belgii i w Luksemburgu, na Haiti, (ze zm.) na Dominikanie.

Przy układaniu kodeksu skorzystano:

z Couttumeum - (pojęcie mienia, dziedziczenie beztestamentowe, ustawy o ustroju małżeńskim)

Z prawa rzymskiego - (prawo zobowiązań).

z ordonansów królewskich - ( darowizny i testamenty).

z komentarza do Coutumeów: orleańskiego, Roberto Pothier.

Zasady stosowania

Przyjęto zasadę - fikcję brak luk kodeksie - kodeks jest zupełny i zamknięty, np. art. 4 - zakaz odmowy przez sędziego wymiaru sprawiedliwości z powodu braku odpowiedniego przepisu co nie oznaczało, że sędzia nie miał swobody orzekania. Portalis "kodeksów właściwie się nie tworzy, one się z biegiem czasu tworzą same".

Art. 1. nie odwoływał się do prawa natury jako środka tłumaczenia ustaw jak ABGB, odrzucał..

Systematyka kodeksu

Wszystkich jest 2281 art.

I. O osobach w tym: o nabywaniu i utracie praw cywilnych, aktach stanu cywilnego, prawo małżeńskie osobowe, o władzy ojcowskiej, adopcji, opiece, kurateli.

II. O majątkach i różnych rodzajach własności w tym o: własności, użytkowaniu, służebnościach.

III. O różnych sposobach nabywania własności w tym o: spadkach, darowiźnie i testamentach, prawo małżeńskie majątkowe, zobowiązania.

Wstęp - o ogłaszaniu, skutkach i stosowaniu ustaw w ogóle ~ nawiązanie do res, persones, actiones.

~ Usankcjonowanie trzech wolności: osoby, własności prywatnej i obrotu prawnego (wolność, własność, umowy).

Prawo osobowe i rodzinne

Skrajny indywidualizm CN znał tylko osoby fizyczne.

art. 8 ~ równość (ograniczenia dla cudzoziemców ale 11 art. ~ jednostka nabywała osobowość z chwilą rodzenia.

CN przewidywał instytucję śmierci cywilnej do 1854 r. (25 art.).

Ograniczenia prawa wolności:
- status kobiety -wieczyście małoletnia
- dzieci pozamałżeńskie ( dzieci nieślubne zwykłe oraz ze związków cudzołożnych i kazirodczych).

Art. 331 i częściowo 334,340, 341 ~ zakaz poszukiwania ojcostwa

Art. 908 ~ spadkowe.

Art. 762 ~ uprawnienia alimentacyjne

Art. 312 ~ domniemanie ślubnego pochodzenia dziecka.

Władza ojcowska - art. 376, 377 wykonywana wyłącznie przez ojca

- art. 389 wyłączny zarząd majątkiem dziecka.

Małżeństwo

art144 = wiek,

art. 148 - zgoda na zawarcie małżeństwa

Żona:
art. 213 - posłuszeństwo mężowi, art,. 217 -zakaz darowizn, art. 215 nie może sama stawać w sądzie, art.226 - nie może testować, art. 1134 nie zdolna do zawierania umów, art. 229 i 230 - cudzołóstwo a rozwód.

Wspólność ustawowa , ale tylko maź miał prawo zarządu i adopcji art. - art. 345 -tworzyła związek wyłącznie między osobami kontraktu adoptowany zachowywał miejsce w rodzinie naturalnej, nie wchodził do rodziny adoptującego, a dziedziczył wyłącznie po nim to co przysporzył w życiu przysposabiający.

Opieka 390 art.

art. 420 opiekun przydany przez radę familialną;

art. 407 skład rady ~ dotyczył ochrony majątku rodziny. Reforma systemu opieki w 1964 r.

Skrajny indywidualizm: KN znał tylko osoby fizyczne.

Głosił równość (ograniczenia dla cudzoziemców - art. 8 wraz z 11). Jednostka nabywała osobowość z chwilą rodzenia.

KN przewidywał instytucję śmierci cywilnej do 1854 r. (25 art.).

Ograniczenia prawa wolności dotyczyło:
- statusu kobiety -wieczyście małoletnia,
- dzieci pozamałżeńskie ( dzieci nieślubne zwykłe oraz ze związków cudzołożnych i kazirodczych).

Istniał zakaz poszukiwania ojcostwa.

Władza ojcowska - była wykonywana wyłącznie przez ojca, wyłącznie ojciec zarząd majątkiem dziecka.

Małżeństwo wiek od 15 lat kobieta a 18 mężczyzna za zgodą. Bez zgody kobieta lat 18, mężczyzna 25.

Zgoda na zawarcie małżeństwa pochodziła od rodziców, w razie różnicy zdań decydujący był głos ojca. W przypadku braku rodziców potrzebna była zgoda opiekuna lub nawet rady familijnej.

Żona: była zobowiązana do posłuszeństwo mężowi. Mąż miał obowiązek obrony żony. Żona nie mogła sporządzać darowizn, nie może sama stawać w sądzie, nie mogła sporządzać testamentów, nie była zdolna do zawierania umów. Pełne zrównanie praw kobiet i mężczyzn na gruncie obowiązującego po dziś dzień KN nastąpiło w 1975 r.

Cudzołóstwo było przesłanką do wystąpienia o rozwód. Mąż mógł oskarżyć żonę o rozwód w sytuacji każdego typu podejrzeń. Żona męża tylko wtedy, gdy trzymał nałożnicę w pod dachem wspólnym.

W małżeństwie istniała majątkowa wspólność ustawowa, ale tylko maź miał prawo zarządu i adopcji. Adopcja tworzyła związek wyłącznie między osobami kontraktu adoptowany zachowywał miejsce w rodzinie naturalnej, nie wchodził do rodziny adoptującego, a dziedziczył wyłącznie po nim to co przysporzył w okresie trwania przysposobienia.

Opieka: opiekun był przydany - wyznaczany przez radę familiarną: skład rady miał na celu ochronę majątku rodziny. Reforma systemu opieki nastąpiła w 1964 r.

Prawo rzeczowe

Art. 516 c. c. - ogólne pojęcie majątku i w ramach tego terminu wprowadził podział na dobra ruchome i nieruchome

Art. 457, 1428 nieruchomość

Art. 544 prawo własności - nie wyliczał uprawnień właściciela

Art. 545 porównaj - nienaruszalność praw własności.

Art. 711 przeniesienie własności - na podstawie samej umowy ( art. 1138 ,1583 - sprzedaż, art. 1703 - zamiana, art. 938 - darowizna).

Prawo spadkowe

Ustawowe i testamentowe (ewentualna darowizna majątku przyszłego w umowie przedślubnej - art. 1082).

Otwarcie spadku - art. 718,725,727

Kolejność dziedziczenia dzieci i stępni: rodzeństwo spadkodawcy i jego stępni potem: art. 746,755, 735, 756, 757, 758, 761, 768.

Rodzeństwo rodzone II stopień pokrewieństwa.

Stryj z bratankiem III stopień pokrewieństwa.

Rodzeństwo cioteczne IV stopień pokrewieństwa.

Art. 724 - nabycie spadku z mocy prawa porównaj 770, 827.

Art. 815 -podział spadku - w sposób realny przez podział w naturze

Testament: 894, 895, zapis ~ zapis

forma testamentu 970, 971.,974.

Art. 902 swoboda testowania.

System rezerwy

920,923,930 - ochrona praw dziedziców koniecznych przesądzała pewność obrotu jako zasada naczelna

Dziedzice konieczni nie byli wierzycielami spadku ale rzeczywistymi spadkobiercami , którym służyło bezwzględne prawo do określonej części spadku in ntura ~ postępujące rozdrobnienie spadków.

Art. 896 - zakaz substytucji.

Prawo zobowiązań

Zobowiązanie recypowane z prawa rzymskiego znalazły się w trzeciej księdze kodeksu Napoleona poświęconej czynnościom prawnym.

Kodeks Napoleona znał pięć źródeł zobowiązań:

• umowa,

• bez umowy, np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

• ustawa np. stosunki sąsiedzkie,

• jednostronne oświadczenia woli (różne stanowiska doktryny)

• odpowiedzialność z tytułu deliktów i quasi-występków .

W KN znajdujemy rozróżnienie ogólnej umowy od kontraktów jako umów szczególnego rodzaju polegających na zobowiązaniu się do czegoś a więc będących źródłem zobowiązań w odróżnieniu od umów innego rodzaju np. zwolnienie z długu ( brak konsekwencji

Zasada bardzo szerokiej swobody umów znalazła swoje odzwierciedlenie w zapisie art. 1134 zgodnie, z którym umowa prawna = prawo. Wartość umów - jako zasada. W kontraktach dwustronnych - zobowiązania drugiej strony stawało się zobowiązaniem wg doktryny. KN rozróżniał kontrakty konsensualne np. sprzedaż od realnych, np. udzielenie pożyczki.

W umowach pod tytułem danym - causae donandi - zamiar uczynienia szczodrobliwości dopuszczone były warunki i terminy. KN preferował daleko idącą autonomię przy forma zawieraniu umów. Tylko w niektórych przypadkach określonych przez prawo umowa musiała być zawarta w formie aktu notarialnego, np. umowa przedślubna majątkowa, ustanowienie hipoteki bądź długu hipotecznego.

Mogły być też umowy „niezwiązane”: najem rzeczy i pracy, które stanowiły wyłom od zasady równości (szczególnie przy umowach o pracę)

Podstawą deliktowej odpowiedzialności cywilnej jest wina. KN nie zawiera definicji deliktu ani różnic między występkiem a quasi-występkiem. Konstrukcja deliktu opierała się na zasadach „równoważnej niekonsekwencji”.
Trzy rozróżnienia niekonsekwencji:

• delikty oraz wszelkie przypadki winy nieumyślnej, występki, a nawet zamiar wyrządzenia szkody;

• odpowiedzialność za czyny drugiego - ojciec za dzieci, panowie za służbę i zleceniodawcy za zleceniobiorców, nauczyciele za uczniów, rzemieślnicy za czeladników;

• odpowiedzialność za przedmioty pozostawione pod dozorem początek odpowiedzialności wg zasady ryzyka.

---