BOTANIKA- ROK I
Cel nauczania:
Wyposażenie studenta w wiedzę z zakresu biologii komórki roślinnej ze szczególnym uwzględnieniem organelli i struktur właściwym tylko tym komórkom, budowy morfologicznej i anatomicznej organów roślin i surowców farmakopealnych. Wykształcenie u studentów umiejętności rozpoznawania roślin leczniczych i trujących
na podstawie okazów świeżych i zielnikowych. Wykształcenie umiejętności posługiwania się „ kluczami" w celu oznaczenia roślin do rodziny, rodzaju, gatunku. Zapoznanie studentów z praktyczną stroną metod hydroponicznych upraw roślin.
7. Formy nauczania: Wykłady, ćwiczenia, seminarium.
Program nauczania:
WYKŁADY:
Komórka roślinna (plastydy, glikoksysomy, sferosomy, ściana komórkowa, wakuola).
Składniki soku komórkowego i ich wpływ na potencjał osmotyczny komórki.
Substancje ergastyczne.
Substancje biologicznie czynne roślin (alkaloidy, glikozydy, flawonoidy, olejki eteryczne, żywice, balsamy, saponiny, związki mineralne, antybiotyki i kwasy porostowe, cytostatyki roślinne).
Rys historyczny ziołolecznictwa.Rośliny w Biblii, ziołolecznictwo kultur dorzecza Tygrysu i Eufratu, ziołolecznictwo chińskie, ziołolecznictwo egipskie (Papirus Ebersa), ziołolecznictwo starożytnej
Grecji i Rzymu, renesans ziołolecznictwa i rola ogrodów przyklasztomych,
ziołolecznictwo arabskie (odkrycia medycyny arabskiej), herbaria europejskie,
herbaria polskie.
Podstawy systematyki botanicznej (typ, gromada, klasa, rząd,
rodzina, rodzaj, gatunek, forma i odmiana).
Surowce farmakopealne roślin niższych:
Thallus (plecha), Sclerotia (przetrwalnik), Sporae (zarodniki); roślin wyższych: Herba (ziele), Folium (liść), Flos (kwiat), Inflorescentia (kwiatostan), Stigma (znamię), Cortex (kora), Fructus (owoc), Pericaripium (owocnia), Semen (nasienie), Radix (korzeń), Bulbus (cebula), Rhizoma (kłącze).
Taksonomiczny przegląd roślin z uwzględnieniem gatunków o znaczeniu farmakopealnym.
Rośliny zarodnikowe:
Phaeophyta (brunatnice), Rhodophyta (krasnorosty), Mycophyta (grzyby),
Lichenophyta (porosty), Pterydophyta (skrzypy i widłaki). Drzewiaste rośliny nagonasienne i okrytonasienne:
Pinaceae (sosnowate), Cupressaceae (cyprysowate),
Betulaceae (brzozowate), Fagaceae (bukowate). Rośliny okrytonasienne: Salicaceae
-wierzbowate, Ranunculaceae - jaskrowate, Papaveraceae - makowate, Cannabaceae -
konopiowate, Urticaceae - pokrzywowate, Rosaceae - różowate, Papilionaceae -
motylkowate, Umbelliferae - baldaszkowate. Theaceae - herbatowate, Hypericaceae -
dziurawcowate, Tiliaceae - lipowate, Cruciferae - krzyżowe, Sterculiaceae -
orzesznikowate. Malvaceae -ślazowate, Ericaceae - wrzosowate, Polygonaceae -
rdestowate, Valerianaceae - kozłkowate, Compositae - złożone, Solanaceae -
psiankowate, Scrophulariaceae - trędownikowate, Labiatae - wargowe, Liliaceae -
liliowate, Gramineae - trawy.
Rośliny przyczyną alergii (analiza pyłkowa).
Rośliny trujące we florze polskiej. Podstawy biotechnologii roślin.
ĆWICZENIA:
Komórka roślinna.
Elementy diagnostyczne komórki roślinnej (kryształy szczawianu wapnia, cystolity, ziarna aleuronowe, skrobia asymilacyjna i zapasowa).
Substancje zapasowe roślin: cukry (skrobia i inulina), tłuszcze, białka.
Wakuola i jej składniki.
Barwniki wakuolarne i ich porównanie z barwnikami plastydowymi, wpływ soku
wakuolarnego na potencjał osmotyczny komórki (zjawisko plazmolizy i
deplazmolizy), praktyczne zastosowanie plazmolizy.
Morfologia i systematyka roślin zarodnikowych.
Glony:
Cyanophyta, Chlorophyta, Phaeophyta, Rhodophyta, Chrysophyta. Grzyby: Phycomycetes, Ascomycetes, Basidiomycetes.
Porosty. Mszakii Paprotniki: Bryophyta (Hepaticae, Musci, Sphagnales), Pteridophyta (Lycopsidaceae,
Equisetaceae, Polypodiaceae).
Tkanki roślin nasiennych.
Tkanki merystema tyczne pierwotne i wtórne pędu i korzenia. Tkanki okrywające (epidemia i jej wytwory, peryderma i jej wytwory, tkanki skorkowaciałe).
Tkanki miękiszowe (miękisz asymilacyjny, spichrzowy, przewietrzający, wodny) i tkanki wydzielniczo-wydalnicze (hydatody, miodniki, włoski gruczołowe, kosmki gruczołowe, komórki olejkowe,
zbiorniki olejkowe, przewody żywiczne, rury mleczne, idioblasty).
Tkanki wzmacniające (kolenchyma, sklerenchyma) i tkanki przewodzące (floem, ksylem,
wiązki przewodzące).
Morfologia korzenia i łodygi: systemy korzeniowe, typy korzeni, rodzaje pędów, modyfikacje pędów. Anatomia korzenia: budowa pierwotna, budowa wtórna. Anatomia łodygi: budowa pierwotna, budowa wtórna.
Morfologia i anatomia liścia.
Morfologia i anatomia kwiatów i kwiatostanów.
Narys i wzór kwiatowy.
Typy kwiatostanów.
Budowa pręcika i słupka.
Rozmnażanie roślin okrytonasiennych; przemiana pokoleń (gametofit i sporofit).
Przykłady rozmnażania wegetatywnego.
Morfologia i anatomia owoców i nasion; owoce suche i owoce mięsiste; typy nasion.
Morfologia i anatomia roślin jednoliściennych; specyfika budowy rośliny jednoliściennej pod względem nasion, kwiatów, korzeni, łodyg i liści.
Morfologia, anatomia, rozmnażanie i systematyka roślin nagonasiennych:
Pinaceae, Cupressaceae, Taxaceae. Systematyka roślin okrytonasiennch: Betulaceae, Fagaceae,
Ranunculaceae, Papaveraceae, Urticaceae, Rosaceae (Rosoideae, Maloideae,
Prunoideae), Caryophyllaceae, Tiliaceae, Malvaceae, Cruciferae, Solanaceae,
Scrophulariaceae, Plantaginaceae, Salicaceae, Papilionaceae, Labiatae, Boraginaceae,
Hypericaceae, Umbelliferae, Ericaceae, Polygonaceae, Compositae, Liliaceae,
Orchidaceae, Cyperaceae, Gramineae.
SEMINARIA:
Hodowle hydroponiczne (ćwiczenia terenowe w szklarniach Przedsiębiorstwa
Ogrodniczego).
Zajęcia terenowe - oznaczanie aktualnie kwitnących roślin (praca
z„kluczem" w terenie) w celu poznania pospolitych i leczniczych gatunków krajowych
w różnych siedliskach.
9. Literatura:
1. Broda B. - Zarys botaniki farmaceutycznej. PZWL, Warszawa 2002.
2. Malinowski E. - Anatomia roślin. PWN, Warszawa 1987.
3. Mowszowicz J. - Pospolite rośliny naczyniowe Polski. PWN, Warszawa 1986.4. Pałczyński A., Podbielkowski Z., Polakowski B. - Botanika. PWN, Warszawa 1995.
5. Szweykowscy A.J. - Botanika. PWN, Warszawa 2000, 2005
3