1. Hormeza

Np. miedź i selen są toksyczne w dużych stezeniach ale dieta całkowicie pozbawiona tych pierwiastków jest również szkodliwa.

Pozytywne efekty:

• badano przeżywalność myszy napromieniowanych małymi dawkami promieni gamma - okazało się że wykazuja dluzsza średnia przeżywalność niż myszy kontrolne

• wpływ promieniowania małymi dawkami na przyspieszenie wzrostu skorupiaków i owadów

• kury: małe dawki - sole uranu - wzrost nieśności o 10% i zwiększenie wylęgania o 2,7%

• napromieniowane króliki którym wstrzyknięto toksynę dyfterytu żyly dłużej niż nienapromieniowane (wzmożony rozwój grudek śledziony, wiecej przeciwcial, zwiekszona loimfocytoza i liczba kom szpiku, wzrost aktywnosci fagocytów)

2. Jonizacja

Powstanie jonu z obojętnego atomu lub cząsteczki - w ten sposób powstaje cząsteczka zjonizowana czyli obdarzona ładunkiem elektrycznym

Może się odbywać na kilka sposobów:

poprzez elektryczne oddziaływanie na obojętne cząsteczki, np. bombardowanie ich strumieniem elektronów - w ten sposób generuje się wolne aniony

poprzez wybicie elektronu z powłok atomowych w wyniku absorpcji kwantu energii lub zderzenia z innym atomem, cząstką lub cząsteczką - w ten sposób generuje się wolne kationy

poprzez rozpad wiązań chemicznych, w wyniku czego jedna część cząsteczki dostaje oba elektrony wcześniej uczestniczące w wiązaniu, taki rozpad nazywa się dysocjacja elektrolityczną - w ten sposób powstają luźne pary jonowe

poprzez reakcję chemiczną, w której jedna cząsteczka (donor) dostarcza elektrony drugiej (akceptor) jednak nie ulegają przy tym rozbiciu żadne wiązania - nazywa się to jonizacją chemiczną - w ten sposób również powstają luźne pary jonowe.

3. Teoria trafienia w cel

Teoria ta nie jest doskonała bo nie jest w stanie nam wyjaśnić dzialania promieniowania na wyzej zorganizowane obiekty biologiczne. Ta teoria odnosi się jedynie do prostych biologicznie obiektów, np. trypsyna w suchej postaci, czy niektóre proste wirusy. Natomiast jeżeli chodzi o wyżej zorganizowane obiekty nie jesteśmy w stanie określić czy zmiany w organizmie są potwierdzeniem tej teorii, czy też zadziałania innych czynników.

(Wiadomo, że na nowotwory złośliwe umiera w Polsce rocznie 70 tys osób, a więc w ciągu 50 lat umrze z powodu nowotworów 3,5 mln mieszkańców - na tym tle zgony wywołane katastrofą w Czarnobylu, aczkolwiek realne, nie będą mogły być zidentyfikowane gdyż skryją się w wielokrotnie wyższych stastycznie zgonach na nowotwory złośliwe wywołanych innymi przyczynami.)

4. Teoria radiochemiczna

Produkty radiolizy wody oznaczają się, jak doświadczalnie stwierdzono, wielką reaktywnością i silnym biologicznym działaniem. Szczególne znaczenie ma utleniające nadltenku wodoru. Doświadczalnie wykazano, że dootrzewnowe wstrzyknięcie H2O2 myszom wywołuje zmiany podobne do obserwowanych w chorobie popromiennej.

5. Radionuklidy:

Radiotoksyczność zależy od:

energii i rodzaju emitowanego przez daną substancję promieniowania

jego czasu połowicznego rozpadu

od metabolicznego obiegu danego pierwiastka chemicznego:

od współczynnika jego wchłaniania do organizmu (zależnego od postaci chemicznej i drogi wchłonięcia)

czasu biologicznego półtrwania w organizmie (np. dla plutonu wynosi on 50 lat, dla cezu poniżej 100 dni, dlakobaltu ok. 7 dni, dla jodu w tarczycy 120 dni, w reszcie ciała 12 dni itd.)

rodzaju tkanki gdzie się gromadzi dany radionuklid i jej wrażliwości na określony rodzaj promieniowania

6. Poziom molekularny - zmiany

W przeciwienstwie do np. białek, które mogą zostać odtworzone z matrycy Dna.

7. Poziom komórkowy

Faza G2 jest istotna, gdyz kom. uzyskuje dzieki niej czas na naprawe DNA zanim wejdzie w mitoze, gdzie proces kondensacji DNA powoduje utrwalenie uszkodzeń.

Aberracje - pękniecia chromosomow powoduja oderwanie się fragmentow , które tworza zlepy i nie zostaja wcielone do jader kom potomnych - w efekcie sa tracone, gdyz przy kolejnym podziale ulegaja zanikowi, co prowadzi do smierci komorki.

Historia o szczurze…

8. regula Bergoniego

Komorki niedzielace się sa bardziej oporne na promieniowanie niż komorki dzielace się. Im mniejsza specjalizacja komorki, tym wieksza wrazliwosc na promieniowanie.

Można wyróżnić komórki o

a) dużej,

b) średniej,

c) małej promienioczułości

Do pierwszej grupy należą:

Limfoblasty i limfocyty

Komórki szpiku kostnego

Spermatogonia

Komórki jajowe

Komórki nabłonka jelit

Do grupy drugiej należą:

Komórki warstwy rozrodczej naskórka

Komórki torebek włosowych

Komórki gruczołów potowych i łojowych

Komórki nabłonka soczewki

Osteoblasty

Do trzeciej grupy należą:

Komórki gruczołowe

Komórki nerwowe

Komórki mięśniowe

Komórki tkanki łącznej

(Nawet do 20x wytrzymalsze, niż komórki pierwszej grupy)

9 Jak wiadomo : apoptotyczna - zaprogramowana smierc komorki, nekrotyczna - po powaznych uszkodzeniach , zaburzeniach rownowagi wodno-elektrolitowej

10. Efekt deterministyczny

Ponieważ w wielu narządach czy tkankach występuje fizjologiczna wymiana komórek, efekt popromienny ujawnia się jako dominujący, gdy tempo niszczenia jest większe od tempa naturalnej produkcji.

•

O efektach niestochastycznych (incz. deterministycznych) mówimy wtedy, gdy liczba komórek zniszczonych lub uszkodzonych (oraz tych które straciły zdolność do rozmnażania) w narządzie lub tkance jest na tyle duża, że powoduje to zaburzenie w funkcjonowaniu całego narządu.