Promieniowanie słoneczne, jest to
promieniowanie elektromagnetyczne
Obejmuje:
światło widzialne- ma bardzo duży wpływ
na nasz nastrój, stosuje się w leczeniu
depresji, w postaci naświetleń.
promieniowanie podczerwone- odpowiada
za utrzymanie odpowiedniej temperatury
na Ziemi. Dociera do głębszych warstw
skóry, powodując rozszerzenie naczyń
krwionośnych.
promieniowanie ultrafioletowe (UV)- ma
największy wpływ na skórę.
promieniowanie ultrafioletowe określamy
skrótem UV, dociera do powierzchni Ziemi,
długość fal mieści się w zakresie 280-
400nm.
UVC
200-280nm- promieniowanie
krótkofalowe, o największej energii,
prawie całkowicie pochłaniane
przez warstwę ozonową atmosfery,
nie dociera do powierzchni Ziemi.
Jest silnie rumieniotwórcze,
uszkadza rogówkę.
Wykorzystuje się do sterylizacji,
odkażania, wyjaławiania.
UVB
280-320nm- promieniowanie średniofalowe,
stanowi 5% całego promieniowania
ultrafioletowego, które dociera do powierzchni
Ziemi.
Powoduje pojawienie się rumienia, a po długim
przebywaniu na słońcu- do poparzenia.
Wzmaga syntezę melaniny- barwnika skóry. Nie
wnika w głąb skóry, lecz działa w najpłytszych
warstwach naskórka.
Filtrowane jest przez chmury, szyby, wiec na
przykład w pochmurny dzień jego działanie nie jest
tak intensywne. Szczyt promieniowania przypada
na godziny południowe.
Częste i długie naświetlanie jest podłożem stanów
przedrakowych- dochodzi do uszkodzenia komórek
DNA, RNA, jest również przyczyną fotodermatoz.
UVB aktywizuje w ustroju witamine D3.
UVA
320-400nm- promieniowanie długofalowe.
Stanowi 95% promieniowania ultrafioletowego, które dociera
do powierzchni Ziemi.
Przenika bardzo głęboko, aż do skóry właściwej. Tam niszczy
włókna kolagenu i elastyny- które odpowiedzialne są za
jędrność, elastyczność i gładkość- powodując szybsze
starzenie się skóry.
Sprzyja powstawaniu wolnych rodników, wywołuje odczyny
fototoksyczne i fotoalergiczne.
Uszkadza strukturę DNA, m.in. w kodzie genetycznym, co w
konsekwencji doprowadza do powstawania nowotworów.
Osłabia mechanizmy odpornościowe skóry.
Jest bardziej szkodliwe i niebezpieczne od UVB. Działa przez
cały rok, niezależnie od pogody. W zimie jest równie
intensywne jak w okresie letnim. Przenika przez szyby,
ubrania.
Pod wpływem promieniowania UVA nie pojawia sie rumień.
Efekty jego działania nie są od razu widoczne gołym okiem,
zauważamy je dopiero z biegiem czasu, po paru latach, gdyż
jego dawki kumuluja się.
Jest główną przyczyną fotostarzenia się skóry.
Wpływ promieniowania UVA na skórę
Skóra staje się bardziej gruba, sucha, szorstka i zrogowaciała, gdyż
promieniowanie pobudza komórki skóry do podziałów i przyspiesza
proces rogowacenia naskórka.
Promienie UVA zwłaszcza promienie długie - UVA I, ponieważ sięgają aż
do poziomu skóry właściwej powodują niekorzystne zmiany w
fibroblastach oraz działają niszcząco na wytwarzane przez fibroblasty -
włókna kolagenu i elastyny.
Dzięki nim skóra zachowuje elastyczność, jędrność i odpowiednie
napięcie. F
Fibroblasty produkują także naturalne enzymy zwane
metaloproteinazami, które regulują regenerację skóry. Pod wpływem
promieniowania UV enzymy te ulegają nadmiernej aktywacji i powstaje
ich zbyt wiele, w efekcie zaczynają one niszczyć i degradować włókna
kolagenowe, przez co następuje zmniejszenie ogólnej ilości kolagenu w
skórze, a co za tym idzie następuje obniżenie jędrności skóry i tworzenie
głębokich zmarszczek.
Już po 15-20 minutach ekspozycji na promieniowanie UVA bez
zabezpieczenia następuje uaktywnienie metaloproteinaz. Jednorazowe
pobudzenie tych enzymów powoduje ich aktywność przez niemal 72
godziny po pobycie na słońcu.
Włókna elastyny ulegają pofałdowaniu i zniekształceniu, ponadto
powstaje także wiele nowych niewłaściwie zbudowanych włókienek, które
już nie spełniają tak dobrze swej funkcji.
UVA przyczyniają się do tworzenia głębokich zmarszczek skóry oraz
utraty jej młodzieńczej jędrności i sprężystości,
Promieniowanie UV przyczynia się
także do powstawania efektów
zwanych teleangiektazjami
Teleangiektazje są to naczynka
włosowatymi skóry ,które polegają
na rozszerzaniu i pękaniu
Promienie UV wpływają także
niekorzystnie na już istniejące zmiany
naczyniowe.
Przebarwienia
Często w wyniku nadmiernego przebywania
na słońcu bez zabezpieczenia lub korzystania
z solarium dochodzi do zaburzenia działania
melanocytów - komórek odpowiedzialnych za
produkcję melaniny, barwnika skóry od ilości
którego zależy jaśniejszy czy ciemniejszy
kolor naszej skóry i który sprawia, że nasza
skóra ciemnieje podczas opalania
Ciemniejsze, nieregularne plamy zwykle
pojawiają się na twarzy, dłoniach, dekoldzie
czyli częściach ciała najczęściej
poddawanych działaniu słońca.
Promienie UV sprzyjają także tworzeniu się
piegów oraz znamion.
Promieniowanie UV przyczynia się także do powstawania efektów
zwanych fachowo teleangiektazjami. Objawy teleangiektazji są
związane z naczynkami włosowatymi skóry i polegają na rozszerzaniu
i pękaniu drobnych naczynek Promienie UV wpływają także
niekorzystnie na już istniejące zmiany naczynkowe.
Nieregularne przebarwienia skóry - Często w wyniku
nadmiernego przebywania na słońcu bez zabezpieczenia lub
korzystania z solarium dochodzi do zaburzenia działania
melanocytów - komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny,
barwnika skóry od ilości którego zależy jaśniejszy czy ciemniejszy
kolor naszej skóry i który sprawia, że nasza skóra ciemnieje podczas
opalania.
Ciemniejsze, nieregularne plamy zwykle pojawiają się na twarzy,
dłoniach, dekoldzie czyli częściach ciała najczęściej poddawanych
działaniu słońca.
Promienie UV sprzyjają także tworzeniu się piegów oraz pieprzyków.
Zdarza się też, że zaburzenia działania melanocytów.
Zagrożenia
Oparzenia słoneczne.
W wyniku zbyt długiego przebywania na słońcu,
dochodzi do poparzenia skóry, która staje się
podrażniona, zaczerwieniona, występuje pieczenie,
ból, mamy uczucie gorąca. Mogą pojawić się
pęcherze i nadmierne złuszczanie naskórka. W
cięższych wypadkach może dojść do udaru
słonecznego, zagrażającemu życiu człowieka.
Za poparzenia odpowiada głównie promieniowanie
UVB mimo, iż posiada krótszą długość fal, ale za to
większą energie od UVA.
Po 12-24 godzinach zaczynają się pojawiać efekty
zbyt intensywnego wystawiania skóry na słońce.
Chore miejsca należy schłodzić zimnymi
kompresami, okładami z naturalnego jogurtu lub
zsiadłego mleka. Dobrze jest zastosować preparaty
łagodzące z panthenolem lub aloesem.
Zaskórniki
Promienie UV mają także wpływ na
wzrost ilości pojawiających się
zaskórników widocznych w postaci
drobnych, ciemnych punkcików na skórze.
Zaskórniki to zanieczyszczone pory skóry, ich
ciemny kolor jest spowodowany utlenianiem
się łoju i zanieczyszczeń gromadzących się w
ich wnętrzu, są one nazywane po angielsku
blackheads, w odróżnieniu od whiteheads,
których ilość także może wzrosnąc pod
wpływem intensywnego i częstego opalania.
Whiteheads, nazywane fachowo językiem
dermatologicznym - milia, to drobne, białe
krostki tworzące się także w obrębie porów
skóry.
Wolne rodniki
Promieniowanie UV wyzwala większą ilość wolnych
rodników.
Wolne rodniki to niezwykle aktywne cząsteczki tlenu,
które atakują prawie wszystkie składniki żywych tkanek i
są przyczyną wielu zniszczeń w organizmie. Pogarszają
one stan skóry i przyspieszają jej starzenie, a także
powodują pośrednio wiele poważnych chorób.
Wolne rodniki przyczyniają się między innymi do
uaktywnienia metaloproteinaz - enzymów, które
powodują niszczenie włókien kolagenowych w skórze i
utratę jej elastyczności.
Atakują one także DNA-materiał genetyczny występujący
- z nielicznymi wyjątkami- w każdej komórce organizmu.
Jeśli uszkodzenia DNA są bardzo poważne to następuje
śmierć komórki. Natomiast drobne uszkodzenia zwane
mutacjami kumulują się w miarę upływu lat i z czasem
może to doprowadzić do przekształcenia się takiej
komórki w komórkę nowotworową, która następnie dzieli
się wielokrotnie i daje początek nowotworowi.
Fotostarzenie
Początkowo uważano, że główną przyczyną
fotostarzenia się skóry było promieniowanie UVB.
Obecnie wiadomo jednak, że to także promieniowanie
UVA powoduje liczne zmiany degeneracyjne w skórze.
Głównymi cechami starzejącej się skóry pod wpływem
słońca są: rozszerzone naczynka, zmarszczki,
szorstkość skóry, prosaki i zaskórniki posłoneczne, brak
jędrności i elastyczności, liczne przebarwienia.
Starzenie się skóry, która była podawana długim i
intensywnym kąpielom słonecznym następuje dużo
wcześniej i jest bardziej intensywnie niż naturalne
starzenie się.
Promieniowanie UV powoduje zniszczenia, które
prawdopodobnie bez jego udziału nie miały by takiego
miejsca i skóra mogła by wyglądać zdrowiej i dużo
lepiej.
Nawet niewielkie, codziennie dawki promieniowania
mają już wpływ. Efekty częstego opalania, korzystania
z solarium, - zobaczymy po 40 roku życia.
Ryzyko wystąpienia
nowotworów skóry.
Liczba zachorowań na czerniaka wzrasta
na całym świecie.
Choroba dotyka coraz częściej młodzież
i dzieci. Rak skóry zajmuje drugie
miejsce po raku piersi, jeśli weźmiemy
pod uwagę zachorowalność kobiet na
wszystkie nowotwory.
Unikanie ostrych poparzeń skóry,
zapobiega rozwojowi czerniaka
złośliwego.
Promieniowanie UV działa na podobnej
zasadzie jak wolne rodniki czyli przyczynia
się do uszkodzeń materiału genetycznego -
DNA.
Jeśli uszkodzenia DNA są bardzo poważne to
następuje samoistna śmierć komórki, drobne
uszkodzenia kumulują się w miarę upływu lat
i z czasem może to doprowadzić do
przekształcenia się takiej komórki w komórkę
nowotworową, która następnie dzieli się
wielokrotnie i daje początek rakowi skóry.
Takie drobne uszkodzenia DNA są głównie
powodowane prze promieniowanie UVA,
dlatego to ono jest głównym winowajcą.
Osłabienie systemu
imunologicznego
Promieniowanie UVB powoduje osłabienie
układu odpornosciowego( układu
imunologicznego).
Przy osłabionym organizmie, naturalne
mechanizmy ochronne są zaburzone, jest
wtedy mniej odporny na niektóre infekcje
bakteryjne i wirusowe, dotyczące nie tylko
skóry.
Reakcje fototoksyczne i
fotoalergiczne.
Są to postacie nadwrażliwości na
światło, spowdowane promieniowaniem
UV i substancjami światłouczulającymi
zawartymi w lekach, kosmetykach, lub
niektórych
ziołach.
Rekacje fototoksyczne
są najczęściej spotykane. Mogą one wystąpić wtedy, gdy
jedna lub kilka substancji fotouczulających znajduje się
na powierzchni skóry wystawionej bez zabezpieczenia na
słońce
taka reakcja może także wystąpić pod wpływem
substancji wprowadzonej drogą pokarmową - dotyczy to
leków.
reakcje te są widoczne dość szybko i zwykle ich objawy
są podobne do oparzenia słonecznego czyli ma miejsce
zaczerwienie, pieczenie skóry.
objawy te zwykle tak jak rumień słoneczny mijają po
około tygodniu. W niektórych przypadkach mogą
wystąpić przebarwienia skóry, w miejscach gdzie została
nałożona jedna z substancji fotouczulających, tak jest np.
w przypadku substancji zapachowych
reakcje te są powodowane głównie przez promienie
UVA i częściowo UVB
Reakcje fotoalergiczne
różnią się tym, że w ich powstawaniu
uczestniczy układ odpornościowy
(immunologiczny) i zwykle ich efekty
pojawiają się z opóźnieniem czyli na
przykład dopiero podczas powtórnej
ekspozycji na słońce
są powodowane jedynie poprzez substancje
kontaktujące się bezpośrednio ze skórą,
objawiają się zwykle wysypką alergiczną.
Zdarzają się rzadziej i są za nie
odpowiedzialne jedynie promienie UVA.
Niektóre substancje fotouczulające
Zioła: Ziele dziurawca, Psoraleny-substancje występujące w
niektórych roślinach
Niektóre słodziki: Cyklamat
Barwniki chemiczne: Chinony, Eozyna, Błękit metylenowy, Róż
bengalski
Leki: Leki z grupy barbituranów i sulfonamidów, niesteroidowe leki
przeciwzapalne (przeciwbólowe, przeciwreumatyczne), środki
moczopędne, antybiotyki (tetracykliny), niektóre środki
przeciwdepresyjne, uspokajające, niektóre leki przeciwcukrzycowe,
leki hormonalne np. tabletki antykoncepcyjne, Fenotiazyny (leki
działające uspokajająco, przeciwpsychotycznie, przeciwhistaminowo),
niektóre środki przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, pochodne kwasu
benzoesowego, pochodne retinoidów zawarte w maściach i lekach
doustnych np. Roaccutane, Differin
Kosmetyki: Dezodoranty i środki przeciwbakteryjne w mydłach,
niektóre substancje zapachowe (piżmo, olejek lawendowy, cedrowy,
waniliowy, sandałowy i bergamotowy), retinoidy (kwas retinowy i jego
pochodne, retinol, wyjątkiem jest retinaldehyd, który nie uwrażliwia
skóry na światło słoneczne), kwasy hydroksylowe (AHA, BHA)
Środki promienioochronne: Benzofenony, Pochodne kwasu
cynamonowego, Oxybenzon, Kwas paraaminobenzoesowy (PABA),
Estry PABA
Fluorescencyjne rozjaśniacze do celulozy, nylonu i włókien
wełnianych
Wpływ promieniowania UV na oczy
Wykazano, że istnieje zależność między
schorzeniem oczu zwanym kataraktą lub zaćmą
a nadmierną ilością promieniowania UVB
Zaćma objawia się zmętnieniem soczewki oka,
co w rezultacie doprowadza do upośledzenia
wzroku.
Dlatego tak ważna jest ochrona oczu za pomocą
okularów przeciwsłonecznych, których szkła
gwarantują skuteczną ochronę przed UVB/UVA.
Okulary sprzedawane powszechnie na
straganach niestety takiej pełnej ochrony zwykle
nie posiadają. Okulary, których szkła
wyposażone są w filtry gwarantujące pełną
ochronę anty-UV wiążą się zwykle z wyższym
kosztem.
Filtry p/słonecze
Stosowanie preparatów ochronnych
zapobiega występowaniu poparzeń
słonecznych, reakcji fotoalergicznych i
fototoksycznych, fotostarzeniu się,
zmniejsza ryzyko występowania
nowotworów. Osoby z
nadwrażliwośćią skóry na światło
powinny stosować kosmetyki z
maksymalnym wskaźnikiem ochrony
UV.
Filtry są to związki chemiczne, które
są zdolne do filtrowania długości
promieni słonecznych, w ten sposób
chroniąc skórę.
Filtry mineralne( fizyczne): należą do bardzo skutecznych
filtrów, chronią przed UVA i UVB. Zwane również ekranami.
Często pozostawiają białe smugi na skórze, choć nie zawsze.
Nie wnikają w skórę, pozostają na niej tworząc cienką warstwę,
która odbija cześć promieni słonecznych. Nie powodują alergii.
Stosowane są w kosmetykach dla dzieci i skóry wrażliwej
Kaolin
Silica, Silica Gel
Talk
Mika
Titanium Dioxide- dwutlenek tytanu- UVA i UVB
Zinc Oxide- dwutlenek cynku- UVA i UVB
Filtry chemiczne: chronią głównie przed promieniowaniem
UVB, ale nie tylko. Pochłaniają promieniowanie. Bardzo
skuteczne. Wchłaniane są przez naskórek. Mogą powodować
alergie i podrażnienia
Filtry naturalne: są to wyciągi roślinne, stopień ich ochrony
jest niski, chronią na poziomie SPF2. Są to głównie: masło Shea,
oleje roślinne, juglon, arnika górska.
Oznaczenia filtrów:
filtry chroniące przed UVA:
PPD, IP
filtry chroniące przed UVB:
SPF, LSF, I
filtry chroniące przed
promieniowaniem
podczerwonym: IR.
SPF,PPD,IP,IPD
SPF (ang. Sun protecitive factor lub fr. IP -
Indie de protection) -jest to faktor ochrony
przed promieniowaniem słonecznym.
Wyraża stosunek ilości promieniowania
ultrafioletowego powodującego oparzenie
podczas stosowania filtra do ilości
promieniowania powodującego taki sam
stopień oparzenia bez jego zastosowania.
Oznacza to, że jeżeli bez filtra u danej
osoby rumień pojawi się po np. 20
minutach, to zastosowanie filtra z SPF =
15 spowoduje, że czas ten wydłuży się o
15x20 minut - tak więc rumień rozwinie się
po 5 godzinach przeby wania na słońcu.
SPF2 - blokuje 50%
promieniowania
SPF10 - 85%
SPF15 - 93,3%
SPF30 - 96,7%
SPF50 - 98%
SPF60- 98,5%
IPD lub PPD (ang Immediate
Pigmentation Darkening, Persistant
Pigmentation Darkening) określają
zdolność do ochrony przed UVA
IPD iPPD kosmetyku określa się za
pomocą pomiaru wywołanej przez
UVA opalenizny natychmiastowej
(IPD) i trwałej (PPD), uzyskanej po
ekspozycji skóry bez i z
zastosowaniem filtrów.
Wskaźnik IPD jest zawsze wyższy
niż PPD
Dziękuję za uwagę