CHOROBA ALZHEIMERA Otępienie alzheimerowskie spowodowane jest przez pierwotnie zwyrodnieniową chorobę mózgu, o nie znanej póki co etiologii. Chorobę rozpoznaje się w wypadku diagnozy postępującego otępienia przy wykluczeniu innych możliwych przyczyn jego wystąpienia (patrz otępienia). Dzieję się tak, ponieważ w praktyce nie sposób jest postawić przyżyciowo - tj. u żywego człowieka - 100% diagnozy choroby Alzheimera. Prawdziwą pewność daje jedynie badanie neuropatologiczne tkanki mózgowej (czyli pośmiertne badanie skrawka mózgu pod mikroskopem). Charakterystyczne widoczne w nim zmiany to: tzw. amyloidowe blaszki starcze oraz neurony z cechami zwyrodnienia włóknikowego. W chorobie tej występuje uogólniony zanik neuronów, który powoduje obniżenie produkowanych przez nie substancji neuroprzekaźnikowych (nerotransmiterów), zwłaszcza acetylocholiny. Substancja ta pełni kluczową funkcję w procesach pamięci, zatem obniżenie jej stężenia tłumaczy główny objaw choroby (otępienia) - jakim jest upośledzenie pamięci. Uważa się, że tylko 15% (wg innych danych 50%) zachorowań spowodowanych jest defektem genetycznym. Podstawowa przyczyna choroby, mimo szeroko zakrojonych badań, pozostaje póki co niewyjaśniona. Przebieg i obraz W większości przypadków choroba rozwija się po 60 r. ż. i w początkowym etapie ma przebieg utajony. Niestety, postępujący proces otępienny trwa zwykle 10-15 lat i nieuchronnie prowadzi do całkowitego inwalidztwa, utraty samodzielności, a w końcu do śmierci. W zależności od stopnia zaawansowania choroby (narastania objawów), wydzielono siedem stadiów, od braku - aż po bardzo ciężkie otępienie. We wczesnych stadiach, chory uskarża się na drobne problemy z pamięcią - zapomina gdzie położył jakiś przedmiot codziennego użytku, nie pamięta nazwiska ludzi wcześniej dobrze znanych, itp. Do tego mogą dołączyć się zaburzenia uwagi i orientacji, w wyniku których taki człowiek może zgubić się podczas podróży. Ponadto częste są zaburzenia emocji, takie jak przygnębienie i stany lękowe. W bardziej nasilonych stadiach choroby dochodzi do pogłębienia ubytku pamięciowego dotykając większości istotnych informacji na temat własnej tożsamości oraz otoczenia, co w połączeniu z problemami w wykonywaniu codziennych czynności i zaburzeniami neurologicznymi powoduje konieczność stałej opieki. W ciężkim otępieniu dochodzi do wielu zaburzeń neurologicznych: niedowładów, niesprawności zwieraczy, zaniku mowy, a chory jest na stałe przykuty do łóżka. Śmierć jest na ogół wynikiem zapalenia płuc lub niewydolności krążeniowo-oddechowej. Leczenie Niestety, ciągle nie dysponujemy leczeniem przyczynowym choroby Alzheimera. Istnieje szereg metod eksperymentalnych takich jak: przeszczepy tkankowe, wstrzykiwanie domózgowe komórek zmodyfikowanych genetycznie i inne, z którymi wiązane są pewne nadzieje na przyszłość. Póki co, leczymy objawowo, starając się poprawiać zaburzone funkcje poznawcze (patrz leki prokognitywne) oraz niwelować objawy zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania związanych z chorobą. Wśród około 200 różnych środków farmakologicznych, najistotniejsze miejsce zajmują leki z grupy tzw. inhibitorów esterazy acetylocholinowej, zwiększające ilość acetylocholiny w mózgu. W Polsce zarejestrowane są dwa takie preparaty: Aricept i Exelon. Po za leczeniem farmakologicznym, szczególnie istotna jest właściwa opieka nad chorym oraz rehabilitacja. Jeżeli prowadzona jest w domu, powinna odbywać się pod nadzorem lekarza, pielęgniarki i fizykoterapeuty. W opiece nad chorym pomocne są grupy wsparcia, w których uczestniczyć mogą zarówno chorzy jak i ich opiekunowie. Inne formy opieki obejmują: domy pobytu dziennego i nocnego oraz pełną opiekę instytucjonalną - specjalne oddziały szpitalne (leczniczo-rehabilitacyjne). Należy pamiętać, że najlepszym miejscem pobytu dla chorego z otępieniem jest własny dom, wobec czego, mimo postępu choroby, powinno mu się stworzyć warunki do możliwie jak najdłuższego przebywania w nim. Piśmiennictwo: Benjamin J. Sadock(Editor), Virginia A. Sadock (Editor) Kaplan & Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry/VII , Lippincott Williams & Wilkins Publishers 1999                                                    Gelder M, Mayou R. Psychiatry. Oxford University Press. 1999                                                                                                                                        lek. med. Paweł Holas

---