BRZOSKWINIE I MORELE

Brzoskwinia pochodzi z Chin (uprawne, nasienne, ozdobne)

-nektarynki- brzoskwinie o nieowłosionych owocach.

Brzoskwinie uprawiane są gł. W cieplejszej strefie klimatu umiarkowanego aż do granicy klimatu subtropikalnego. Prawie połowa światowej produkcji pochodzi z Europy (Wł., Hiszp., Grec.).

Morela pochodzi z Azji, z war. Klimatu kontynentalnego gdzie lato jest suche i ciepłe, a zimy mroźne bez znacznych huśtawek temp. Wyróżnia się trzy ośrodki pochodzenia moreli; chiński, środkowo-azjatycki, bliskowschodni. 1/3 produkcji moreli przypada na Europę (Hiszp., Grec., Fr.).

Brzoskwinia jest to drzewo rozgałęziające się od dołu i dorasta w naszych war. klim. do 4m. Młode pędy są gładkie zielono-czerwone, starsze pokryte są ciemnoszaro brązową korą. Liście lancetowate, przy nasadzie klinowato zakończone 7-15 cm długości. Przy nasadzie blaszki liściowej i na ogonku mogą występować 2 rodzaje gruczołków. Pąki kwiatowe zawiązują się na jednorocznych pędach, zarówno pąki kwiatowe jak i liściowe są omszone. Kwiaty występują w dwóch rodzajach; większe zwane różowatymi oraz mniejsze zwane dzwonkowatymi. Brzoskwinie kwitną przed rozwojem liści. Owoc jest owalny, kulisty ma bardzo krótką szypułkę, skórka jest omszona mniej lub bardziej. Miąższ może mieć różną barwę do pomarańczowej po ciemnofioletową a w zależności od cech gatunkowych może przylegać lub odstawać od pestki. Pestki są zdrewniale, bruzdowane, małe lub duże. Korzenie siewek są barwy jasno żółtej, dzięki dużej sile ssącej korzeni brzoskwinie mogą znosić okresowe susze, korzenie nie tworzą odrostów.

Morele drzewo osiągające w Polsce wysokość 4-5m, tworzy korony luźne o różnym kształcie, wytwarzają długopędy i krótkopędy barwy czerwono ceglastej. Liście owalne lub sercowate osadzone na długich ogonkach. Pąki liściowe są wąskie i ostro zakończone, zaś pąki kwiatowe są okrągłe i pękate. Kwiaty mają bardzo krótką szypułkę, są białe lub lekko różowe. Owocem jest pestkowiec owalny, nieco niesymetryczny z bruzdką. Skórka owocu biaława, pomarańczowa niekiedy nawet czerwona, delikatnie omszona. Miąższ od białego do czerwonego, odstający od pestki. Korzenie siewek moreli mają barwę buraczkowo brązowa. Podobnie jak brzoskwinie dobrze znoszą suszę, nie wytwarzają odrostów, drzewo może rosnąć na glebach lekkich i kamienistych.

Morela i brzoskwinia pochodzą z rejonu o klimacie kontynentalnym i odznaczają się stosunkowo krótkim okresem spoczynku w warunkach klimatycznych Polski rozpoczyna się on od IX i trwa do końca XI. W okresie spoczynku bezwzględnego drzewa są najbardziej wytrzymałe na niskie temperatury. Po tym okresie mogą rozpocząć proces rozwoju jednak okres zimy sprawia że znajdują się w tak zwanym spoczynku wymuszonym. Wraz ze wzrostem temperatury gdy średnia wynosi 4-5°C rozpoczynają się procesy rozwoju. W Polsce brzoskwinie kwitną na przełomie IV-V, przed rozwojem liści, pojawiające się owoce osiągają największy przyrost w okresie 2-3 tygodni przed zbiorem (VII-XI). W naszych warunkach klimatycznych brzoskwinie i morele najlepiej rosną i owocują w ciepłe lata o długiej i słonecznej jesieni - występujące okresowo, zwykle co kilkanaście lat. Bardzo mroźne zimy w naszym kraju powodują silne uszkodzenia lub przemarzanie tych drzew, brzoskwinie znoszą spadki temperatury nawet do -25°C. Bardzo duże niebezpieczeństwo niosą ze sobą wiosenne przymrozki.

Morele kwitną bardzo wcześnie w porównaniu z innymi pestkowcami. Drzewa te wydają kwiaty jeszcze przed rozwojem liści, najwięcej owoców zawiązują na krótkopędach, najmniej zaś na wtórnych przyrostach pędów jednorocznych. W Polsce owoce dojrzewają od VII do końca VIII.

Istnieje wiele odmian, które różnią się od siebie charakterystycznymi cechami to jest; omszeniem owoców, terminem dojrzewania, kształtem pestki i owoców itd. Odmiany uprawiane w Polsce są samopylne, w naszym kraju wskazana jest uprawa odmian wczesnych i średniowczesnych, jednocześnie odpornych na niskie temperatury. U moreli występują odmiany samopłodne, częściowo samopłodne i samobezpłodne, są to min.; Earty orange - wytrwałe na mróz, Harcota, Somo Goldrich. U brzoskwini są to min.; Elberta, Redhaven, Harnaś - wytrzymały na mróz, Royalvee.

Drzewa brzoskwini i moreli powinny być sadzone wiosną po przechowaniu ich przez zimę w chłodni szkółkarskiej, chłodnej piwnicy lub w dołownikach. Chroni się je w ten sposób przed pierwszym stresem zimowym i ewentualnymi uszkodzeniami mrozowymi przewodnika i systemu korzeniowego, gdyż może mieć to niekorzystny wpływ na dalszy wzrost i owocowanie. Drzewka wysadzone jesienią można chronić przed przemrożeniem po przez owinięcie części nadziemnej słomą lub papierem a także po przez usypanie kopczyka dla ochrony systemu korzeniowego. Podczas wysadzania drzewek należy zwrócić uwagę na głębokość dołków aby nie dochodziło do zawijania się korzeni. Dobrze jest przygotować odpowiednio podłoże aby jego odczyn odpowiadał lekko kwaśnemu lub obojętnemu, nie mogą być to gleby podmokłe, gdyż drzewa te lepiej znoszą chwilowe niedobory wody niż jej nadmiar. Po przesadzeniu drzewek w celu przywrócenia równowagi między częścią nadziemną drzew a systemem korzeniowym wykonujemy przycinanie. Drzewka posadzone jesienią przycina się wczesną wiosną, zaraz po odwinięciu materiałów ocieplających i rozgarnięciu kopczyków. Drzewka sadzone wiosną powinny być przycięte w dniu posadzenia lub najpóźniej w ciągu kilku dni po posadzeniu; skracany jest przewodnik i pędy boczne. Podczas przycinania ważne jest uformowanie możliwe szerokich kątów rozgałęzień, konary odchodzące pod ostrymi kątami łatwo się wyłamują pod ciężarem owoców, są podatne na infekcje. Do odginania pędów mogą służyć klamerki do bielizny lub wałeczki, umieszczone pomiędzy konarem a przewodnikiem należy je zdjąć po 3-4 tygodniach. Brzoskwinie przycina się bardzo silnie, przewodnik przycina się na wysokości 80-100cm, słabe pędy wycina się całkowicie. Bez corocznego cięcia owocowanie przenosi się na obrzeża i wierzchołek korony, a pędy na dole i w środku korony zasychają i zamierają w skutek zacienienia. W zależności od potrzeby korony należy uformować na;

1) korony wrzecionowate- drzewo na przewodnik i boczna korony utrzymane w ten sposób aby górne były krótsze od dolnych. Zapewnia to dobre naświetlenie owoców.

2) korony ze skręconym przewodnikiem- po uformowaniu dwóch pięter usuwa się przewodnik w celu lepszego oświetlania wnętrza korony.

3) korony kotłowe- stosowane w krajach o łagodniejszym i suchym klimacie (Hiszp., Wł., USA), zapewnia to doskonałe nasłonecznienie całej korony.

4) korony osiowe- popularna w intensywnych nasadzeniach umożliwia sadzenie drzew w odległości co 1m w rzędach.

5) korony krzaczaste- rozgałęzienia tuż przy powierzchni ziemi

6) palmata- stosowana w uprawach pod osłonami, gałęzie formowane w jednej płaszczyźnie.

7) korony wachlarzowate- stosowane w przypadku drzew rozpinanych na rusztowaniach przy murach i ścianach z krótkiego pnia wyprowadza się kilka pędów ułożonych promieniście.

Rodzaje cięcia drzewek brzoskwini:

I cięcie wiosenne- ma na celu usunięcie gałęzi złamanych, porażonych przez choroby, w celu uzyskania i utrzymania wybranej formy korony (koniec IV).

II cięcie letnie- wykonywane gdy cięcie wiosenne okaże się niewystarczające; powoduje ono osłabienie wzrostu drzewa, daje możliwość utrzymania odpowiedniej formy korony oraz uzyskania lepiej wybarwionych owoców (początek VII).

III cięcie odnawiające- wykonywane u starszych drzew w celu poprawienia wydajności.

Rodzaje cięcia drzewek moreli;

• Pierwsze cięcie drzew owocowych powinno być wykonywane wcześnie jeszcze przed kwitnieniem, jest to usunięcie połamanych i uszkodzonych konarów.

• Drugie cięcie odmładzające wykonywane jest u starszych drzew, które osiągnęły znaczną wysokość utrudniającą zbiory owoców.

Jednym z zabiegów agrotechnicznych jest porucz przycinania, przerzedzanie kwiatów i zawiązków owoców. Kilkuletnie drzewa wytwarzają corocznie kilkadziesiąt jednorocznych pędów, na których zawiązywane są liczne pąki kwiatowe. Konieczne jest ich przerzedzenie w celu uzyskania wysokich plonów gdyż ich nadmiar osłabia drzewo. W celu uzyskania maksymalnie dużych i smacznych owoców można wykonywać przerzedzenie zawiązków gdy ich wielkość odpowiada wielkości orzecha laskowego. Nadmiar zawiązków osłabia drzewo co wpływa na ich przezimowanie oraz odporność na choroby.

Szczególnie niebezpieczne dla roślin są wiosenne przymrozki, w celu zabezpieczenia drzewek przed przemrożeniem lub złagodzenia oddziaływania mrozu na nie wykonujemy następujące czynności:

- sadzenie drzewek wiosną,

- osłanianie i kopczykowanie,

- bielenie drzewek; zapobieganie pękaniu kory, zmniejszenie ryzyka zachorowań,

- zamgławianie zabezpiecza przed przymrozkiem pąki kwiatowe przy spadkach temperatury do -4°C. Zamarzająca woda oddaje ciepło, a powstająca warstwa lodu tworzy na kwiatach i pąkach warstwę izolacyjną.

Glebę pod sady morelowe i brzoskwiniowe przygotowuje się podobnie jak pod inne drzewa owocowe. W korzystnych warunkach drzewa obu gatunków osiągają podobne rozmiary jak drzewa wiśni i dlatego wysadza się je w podobnych rozstawach. W mniej sprzyjających warunkach można zastosować mniejszą odległość między drzewami. Wymagania pokarmowe moreli są podobne jak innych drzew owocowych. Natomiast brzoskwinie mają wymagania większe, szczególnie co do azotu i potasu. Poza tym brzoskwinie reagują dodatnio na podkarmianiem ich azotem, podanym w formie szybko rozpuszczalnej w pierwszej połowie lata. W przeliczeniu na jeden hektar owocujące sady morelowe wymagają następujących dawek nawozów mineralnych; N 120-140kg, K 140-160kg, P 80-100kg. W sadach brzoskwiniowych przy zachowaniu tych samych proporcji poszczególnych składników, stosuje się nawożenie wyższe o około 20%.

Drzewka moreli i brzoskwini są atakowane przez choroby i szkodniki, dlatego w uprawie tych roślin stosuje się opryskiwanie chemicznymi środkami ochrony roślin. Bardzo często choroby wywoływane są po przez mechaniczne uszkodzenia drzew ponieważ miejsca te ułatwiają przenikanie drobnoustrojów chorobotwórczych do ich wnętrza.

BRZOSKWINIA I MORELA

- możliwości uprawy w Polsce.

Marzec 2005r.

Lektóry; Jakubowski Tadeusz „Brzoskwinie i morele”, Warszawa 1991, s46. „Podręcznik dla techników ogrodniczych i policealnych studiów zawodowych”. Warszawa 1995 zespół autorów; dr Alojzy Czyńczyk, dr Edward Lange, prof. dr hab. Augustyn Mika, dr Stanisława Smolarzowa, dr Kazimierz Smolarz, Zbigniew Suski, prof. dr Zygmunt Soczek, prof. dr Stanisław Zagaja. Wydanie II, s208-211.

---