SLIWY

Na świecie produkuje się rocznie blisko 8 milionów ton śliwek.W Polsce produkuje się około 110 tysięcy ton rocznie,a uprawa śliw ma długą tradycję.Sadzi się je zarównow sadach towarowych jak i w ogrodach przydomowych oraz na działkach.Wnaszym kraju uprawia się tylko odmiany śliwy domowej,ponieważ są one najlepiej przystosowane do polskich warunków klimatyczno-glebowych.Daleko idące zmiany w uprawie śliwy w ostatnich latach w Polsce ,dotyczące doboru odmian,sposobu formowania i cięcia drzew .Wszystkie te działania doprowadziły do znaczącej zwyżki plonów.Poprawie uległa jakość owoców, a dzię

ki temu istotnie wzrosła cena na rynku.

Drzewa śliwy domowej rosną na ogół bardzo silnie.W sile wzrostu drzew,jak i w wielkości korony istnieją jednak duże różnice odmianowe ,a także różnice spowodowane warunkami ,w jakich drzewa te rosną.Czynnikami warunkującymi wzrost są:rodzaj gleby,stanowisko,zabiegi agrotechniczne,podkładka.Średnio silnym wzrostem charakteryzująsię np.odmiany Anna Smath,Książe Walii,silnym-Brzoskwiniowa,Kirka,a bardzo silnym-Emma Leppermann,Renkloda Zielona.Śliwy mają 2-3 krotnie większy zasięg korzeni niż obwód korony.Mają też dobrze rozwnięte korzenie włośnikowe.Masa korzeni stanowi 30-45%masy całego drzewa.

Korony u śliwy formują się szybko i wcześnie osiągają one ostateczną wielkość i kształt.Korony małe tworzy Węgierka z Esslingen,duże-Renkloda Zielona.Korony mogą mieć pokrój kulisty-Kirka Tragedia,kulisto-spłaszczony-Renkloda,Althana,kulisto-stożkowaty-Wegierka Łowicka,stożkowaty-Car,Węgierka Buhlerthalska,nieregularny-Ruth Gertetter,nieregularny zwisający-Królowa Wiktoria.Korona może być zwarta(Car) lub rozłożysta(Brzoskwiniowa), zagęszczająca się(Ontario,Renklodaa Zielona) lub lużna(Kirka,Renkloda Althana),o konarach prostych(Anna Spath),prosto wzniesionych(Car),wygiętych(Kirka),zwisających(Królowa Wiktoria)lub krzyżujących się(Węgierka Zwykła)

Pędy śliw różnią się długością,grubością,barwą,owłosieniem,oraz barwą i kształtem przetchlinek.Rzadko na pędach występują kolce(np. Węgierki Zwykłej).Cienkie i długie pędy mają Węgierka Wangenheima,Węgierka Zimmera,Królowa Wiktoria;cienkie,średnio grube i krótkie-Węgierka Zwykła,Mirabelka z Nancy;grube i długie-renklody,Brzoskwiniowa,Kirka i Cukrowa Wielka Cacanska Rana.Barwa pędów jest trudna do określenia,ponieważ występuje wiele odcieni zarówno barwy zielonej jak i brązowej.Pędy młode są jasno lub ciemnozielone z odcieniem czerwonawym lub fioletowym.U starszych pędów zabarwienie jest ciemniejsze-brunatne na stronie naświetlonej zwykle jaśniejsza.U niektórych odmian pędy pokryte są włoskami.Gładkie są u węgierek,mirabelek.Przetchlinki występują na całym pędzie lub tylko w dolnej lub górnej części.Liczne są na pędach Renklody Uleny,średnio liczne u Węgierki Włoskiej ,a nieliczne u Węgierki Zwykłej,bardzo małe uWęgierki Włoskiej.Przetchlinki różnią się także kształtem i barwą,mogą być okrągłe lub eliptyczne;okrągłe są u mirabelki,a eliptyczne u Węgierki Zwykłej.

Pąki są u śliw bardzo charakterystyczne.Powstają w kątach liści na długopędach i krótkopędach.U wielu odmian może powstać w kątach liści kilka pąków.Są to pączki grupowe,przy czym wszystkie mogą być kwiatowe albo środkowy pąk jest liściowy a boczne-kwiatowe.Pod względem umiejscowienia pąków kwiatowych i liściowych oraz ich typu,odmian śliw rosnących można podzielić na dwie grupy:

1.odmiany u których pąki kwiatowe tworzą się na dwuletnich lub wieloletnich rozgałęzionych krótkopędach.Do tej grupy należą:renklody i Anna Spath.

2.odmiany u których pąki kwiatowe tworzą się na pędach jednorocznych i krótkopędach.Występują tu pąki grupowe.Do tej grupy należą węgierki.

Liście śliw cechuje duża zmienność,powodowana przede wszystkim różnymi warunkami zewnętrznymi i położeniem liścia na pędzie.Aby uniknąć pomyłki,należy zawsze badać dziesiąty liść na pędzie,licząc od wierzchołka pędu.Blaszki liściowe różnią się barwą,wielkościa,kształtem,połyskiem i owłosieniem.Żółtawozieloną barwę mają liście odmian Renkloda Zielona i Althana,jasnozieloną-Jefferson,Earliblue,ciemnozieloną-Anna Spath,a prawie czarnozieloną-Dobra z Bry.Długość liści mierzy się od wierzchołka do podstawy blaszki,w miejscu,gdzie łączy sia ona z ogonkiem liściowym,szerokość zaś mierzy się w najszerszym miejscu blaszki.Duże blaszki mają renklody ,średnie-węgierki,małe mirabelki.

Kształt blaszki liściowej jest zazwyczaj eliptyczny.Podstawę blaszki liściowej określa kąt między linią przeprowadzoną przez punkt łączący ogonek z blaszką a brzegami blaszki

Werzchołek blaszki liściowej bardzo różni się u poszczególnych odmian.Może on stanowić kąt bardzo ostry,ostry(Węgierka Zwykła),prosty(Mirabelka z Nancy)lub rozwarty(Renkloda Althana).

Brzeg blaszki liściowej jest ząbkowany,przy czym zabki mogą być wąskie,średnio szerokie,szerokie,płytkie, głębokie,regularne lub nieregularne,pojedyńcze lub podwójne.Plytkie ,wąskie,regularne ząbki ma np.odmiana Jefferson,srednio szerokie,płytkie,regularne-Renkloda Althana,dosć szerokie i głębokie,niereguralne-Dobra z Bry,a szerokie,często podwójne-Węgierka Zwykla.

U śliwy kwiat jest pięciodzielny.Składa się z 5 działek kielicha,5 płatków korony,20-30pręcików ułożonych w 3 okółkach i jednego wolnego słupka,powstałego z 1-go owocolistka.Zarówno platki korony,jak i działki kielicha mają tendencję do zwielokrotniania ich liczby,preciki zaś do przekształcania w płatki korony.Kwiaty śliw różnią się wielkością,kształtem,ilością i wymiarami poszczególnych organów,barwą i owłosieniem.Różnice odmianowe występują w budowie dna kwiatowego,w działkach kielicha,platkach korony,pręcikach,słupku i szypułce kwiatowej.

Dno kwiatowe ma ksztalt mało zróżnicowany ,zazwyczaj jest wklęsłe,podobne do czary lub kielicha.U niektórych odmian ma zwężoną podstawę.Wielkość dna kwiatowego mierzy się od nasady działek kielicha do początku szypułki kwiatowe,szerokość zaś w miejscu odchylenia się działek.Średnia długość dna kwiatowego wynosi2-5mm,szerokość 3-3,5mm.Charakterystyczną cechą jest owłosienie dna kwiatowego.Może ono być słabe(Renkloda Ulena),średnie(Mirabelka z Nancy)lub silne(Dodra z Bry)

Działki kielicha mają bardzo zróżnicowany kształt:eliptyczny(Emma Lepperman),

Owalny(Car),lancetowaty(Węgierka Zwykła)lub trójkątny(Kirka).Są one ostro zakończone(Węgierka Zwykła)lub zaokrąglone(Ontario),pokryte włoskami(Węgierka Wangenheima)lub nagie(Renkloda Zielona).

Płatki korony są albo okrągłe(Mirabelka z Metz)albo owalne zaokrąglone(Renkloda Althana),owalne wydłużone(Jefferson),podłużne(Węgierka Zwykła)lub sercowate(Królowa Wiktoria).Barwa kwiatków waha się od czysto białej u mirabelki poprzez białokremowąWęgierka Włoska,żółtozielonąRenkloda Ulena,do jasnozielonej Węgierka Zwykła.

Pręciki najczęściej występują w liczbie 28-30,czasem jednak bywa ich mniej lub więcej(6-45),są albo wolno stojące,albo ściśle ze sobą złączone.Różnią się też barwą pylników-jasnożółte pylniki ma Węgierka z Esslingen,ciemniejsze Kirka, pomarańczowe z odcieniem czerwonym Węgierka Zimmera.

Słupek jest wolny tylko nasadą zrosnięty z dnem kwiatowym.Długość słupka mierzona od podstawy zalążni do znamienia wynosi8-16mm.Może on być krótszy od pręcików,równy z nimi lub dłuższy.Zalążnia jest owalna,jedna,wyjątkowo u Kirki są 2 zalążnie,a u Lowanki może ich być 4-6.Zalążnia jest albo gładka(Renkloda Zielona),albo cała lub w części pokryta włoskami.Najczęściej włoski występują przy wierzchołku zalążni lub wzdłuż szwu.

Szypułka kwiatowa -jej długość,grubość i owłosienie to też charakterystyczne cechy odmianowe.Krótszą szypułkę maWęgierka Wangenheima i Brzoskwiniowa,średnią-Renkloda Ulena,długą-Mirabelka Flotowa.

W owocu śliwy można wyróżnić trzy warstwy:

-zewnętrzną(egzokarb)-stanowiącą barwną skórkę owocu,

-mięsistą(mezokarp)-stanowiącą część jadalną owocu

-twardą,zdrewniałą(endokarp)-okrywającą nasienie;

Na owocu w miejscu zrośnięcia się owocolistka występuje szew.Jest on położony w bruzdzie,która w postaci mniejszego lub większego zagłębienia przebiega przez strone brzuszną owocu,dzieląc go na dwie symetryczne lub niesymetryczne części.Druga strona owocu nazywa się stroną grzbietową.Tę z kolei stronę owocu,na której znajduje się zagłębienie szypułkowe nazywamy przyszypułkową,te zaś,na której jest znak po opadłejszyjce słupka-przysłupkową.Odległość między zagłębieniem szypułkowym a najwyższym punktem na stronie przysłupkowej określamy jako wysokość owocu,odległość między licami-jako grubość,a odległość między stroną brzuszną,po której przebiega szew,a krawędzią strony grzbietowej-szerokością.

Wielkość owocu jest stałą cechą odmiany,ale i tu mogą wystąpić różnice spowodowane warunkami klimtycznymi i agrotechnicznymi,stanem zdrowotnym drzewa oraz liczbą i umiejscowieniem owoców na drzewie.Wielkośc owocu można wyrazić ich masa.Waha się ona u poszczególnych odmian od10 do 80 g.Na tej podstawie wyróznia się owoce:

-bardzo małe,5-10 g,np.Mirabelka z Metz;

-małe,10-20 g,np.Mirabelka z Nancy,Mirabelka Flotowa

-średnie,20-40 g,np.Węgierka Zwykła,Fryga,Opal;

-dość duże,40-50 g.np.Renkloda Ulena,Królowa Wiktoria;

-duże,50-60g np.Jefferson,Stanley,Cacanska Rana

-bardzo duże,60-80g,np.Lowanka ,Valor

O ksztalcie owocu decydują proporcje między wysokością,grubością i szerokoscią,które zależą od wykształcenia poszczególnych stron owocu.Każda ze stron może być ścięta lub wypukła. Kształt owocu określany jako kulisty spłaszczony jest wtedy,gdy wysokość jest mniejsza od szerokości(Anatolia,Renkloda Althana),kulisty-jeśli wysokość jest równa szerokości(Renkloda Zielona),owalny jajowaty-gdy wysokość jest większa od szerokości(Lowanka).Różnica między kształtem owalnym i jajowatym polega na tym ,że owoce o kształcie jajowatym są najszersze bliżej wierzchołka lub szypułki,zaś owoce owalne-wpolowie owocu.

Skórkę owocu charakteryzują cechy odmianowe:barwa,nalot,cętki i prążki,omszenie,grubość,odchodzenie od miąższu,smak.

Barwę śliwek można określać w pełni ich dojrzałosci i po usunięciu nalotu.Na podstawie barwy wyróżniamy kilka grup odmian:

-zielone(Renkloda Zielona)

-żółtozielone(Renkloda Ulena)

-żółte(Mirabelka Flotowa)

-żółtoczerwone (Emma Leppermann)

-czerwone (Krolowa Wiktoria)

-fioletowoczerwone (Renkloda Althana)

-czerwononiebieskie (Ksiąze Walii,Prezydent)

-granatowe (węgierki,Valor,Empress)

Intensywność zabarwienia skórki zależy w dużym stopniu od dojrzałości owocu i od naslonecznienia.Skórka owoców większosci odmian jest pokryta nalotem,który łatwiej lub trudniej się ściera.Może on być bialy (Mirabelka z Nancy),niebieski(węgierki,Kirka)lub niebieskofioletowy(Królowa Wiktoria).Skorka może być cienka (Węgierka Wczesna,Dobra z Bry),srednio cienka(Kirka,Renkloda Ulena),lub gruba(Królowa Wiktoria,Wegierka Zwykla);może odchodzic od miazszu dobrze(Renkloda Ulena),średnio latwo(Renkloda Zielona)lub trudno(Węgierka Zwykla ,Węgierka Włoska).

Miąższ u owoców dojrzałych ma barwę zielonożółtą(Anna Spath),złotożółtą(mirabelki,Jefferson),pomarańczowożółtą(Żniwka)lub rozowożółtą(Lowanka).Konsystencja miąższu może być zwarta,chrząstkowa(węgierki),lub lużna,galaretkowata(Renkloda Ulena).Miąższ różni się też soczystoscią-soczysty jest u Renklody Althana i brzoskwiniowej,mało soczysty-u Mirabelki z Nanc. Smak owoców jest słodki(Renkloda Zielona,Ontario),słodko-winny(Renkloda althana)lub winny(Luthzelsachska).Miąższ śliwek charakteryzuje się też aromatem,który w zależnosci od naslonecznienia może być słabszy lub sulniejszy.Silny aromat mają Węgierka Bystrzycka,Renkloda Zielona.

Pestka jest to endokarp okrywający nasiono.Wielkość pestki okresla się jej wymiarami:wysokością,szerokością i grubością.Wysokość mierzy się od nasady przyslupkowej do podstawy pestki,szerokosć-od szwu brzusznego do najbardziej wypuklej części grzbietowej,a grubość-między najbardzej wypukłymi partiami lic.Suma tych trzech wymiarow mowi owielkości pestki.Pestki są okrągłe ,gdy szerokosć przekracza 80%długości(Renkloda Zielona),owalne zaokrąglone-gdyszeokość stanowi 60-80%długości(Car),owalne wydlużone-gdy szerokość jest mniejsza niż60%długości(Lowanka).Aby określić barwę pestek muszą one być suche.Barwa pestek jest dość zmienna.Wyróżniamy pestki jasne(Renkloda Ulena,Lowanka)dosć ciemne(mirabelki) i ciemna(Anna Spath),węgierki).

Właściwości biologiczne odmian iwymagania klimatyczno-glebowe

Długowieczność - śliwy w porownaniu z drzewami ziarnkowymi żyją krócej,co wiąże się z wcześniejszymiwchodzeniem w okres owocowania oraz z intensywnym wzrostem młodych drzew.Długość życia śliw zależy nie tylko od własciwości biologicznych danego gatunku czy odmiany,lecz również od środowiska ,klimatu,zabiegów agrotechnicznych,stanu zdrowotnosci drzewa i podkladki.Przeciętnie zyją i owocuja 30-35lat.

Okres wegetacji-drzewa owocowe są przystosowane do warunków środowiska,w jakim się ksztaltowały poszczególne gatunki.Przystosowanie to jest widoczne w korelacji między pewnymi procesami życiowymi drzew a porami roku.

Faza wzrostu korzeni nabrzmiewania pąków jest pierwszą fenofazą.Korzenie śliw rozpoczynają wzrost w niskiej temperaturze(2-4C).Rozwój korzeni zaczyna się zwykle o tydzeń wcześniej niż rozwój części nadziemnej.Najintensywniej korzenie rosną od kwietnia do końca czerwca.W tej fazie zaczynają nabrzmiewać pąki kwiatowe i liściowe oraz mieści się cały okres kwitnienia.

Faza wzrostu drzewa-charakteryzuje się silnym wzrostem pędów i owoców oraz budową nowych tkanek.Trwa ona przeciętnie do konca lipca.Czas jej trwania zależy od temperatury,odpowiedniej ilości wody w glebie,zabiegów agrotechnicznych oraz od właściwości gatunku i odmiany.W okresie wzrostu rośliny potrzebują dużych ilości wody i składnikow mineralnych.Wzrost,powstawanie pąków kwiatowych i zawiązywanie owoców są ze sobą sciśle skorelowane.Zabiegi agrotechniczne powinny wpływac na utrzymanie równowagi fizjologicznej.W tym okresie należy regulować gospodarke wodną.Drzewo potrzebuje rocznie 500-1000 l wody.Brak wody powoduje przedwczesne opadanie owoców i usychanie wierzchołków liści.Nadmierna ilość opadow jest jednak również szkodliwa dla drzew,gdyż powoduje m.in.pękanie owoców.Pod koniec tej fazy wzrost pędów i lisci słabnie ,a drzewo zawiązuje pąki kwiatowe na rok przyszły.Faza ta kończy się wytworzeniem pąków liściowych i paku szczytowego.

Faza dojrzewania tkanek-obejmuje dojrzewanie owocow i odkładanie materialów zapasowych na rok przyszly.Równoczesnie tkanki drewnieja,dzięki czemu staja się wytrzymałe na niską temperaturę.Ta faza trwa od połowy lub końca września.

Faza spoczynku-charakteryzuje się całkowitym zahamowaniem wzrostu.Czas jej trwania zalezy od gatunku i odmiany,od warunków klimatycznych i zabiegów pielęgnacyjnych czy agrotechnicznych,takich jak ciecie nawożenie iitpFaza spoczynku przechodzi w roku następnym w fazę nabrzmiewania pąków.przy spadku temperatury poniżejzera roślina z konieczności zapada w faze spoczynku wzglednego .W tej fazie drzewa stają się najbardziejwrażliwe na mróz.

Kwitnienie-śliwy wchodza w okres kwitnienia i owocowania od drugiego do szóstego roku po posadzeniu.Czas wejscia w ten okres zależy głównie od właściwości odmiany i podkładki,ale również od zabiegów pielęgnacyjnych decydujacych o sile wzrostu ibudowie korony drzewa.Wcześniej zaczynają kwitnąć i owocować np.Krolowa Wiktoria,póżno -Węgierka Włoska .

Zapylenie śliwy odbywa się przez owady,głównie pszczoły.Są odmiany samopylne,częściowo samopylne i obcopylne.przy zakładaniu sadów śliwowych z odmian obcopylnych należy tak dobierać odmiany,aby ich kwitnienie przypadło w tym samym czasie.Czasem mimo bardzo obfitego kwitnienia zawiązuje się mało owoców z powodu złej pogody,utrudniającej oblot owadow zapylających kwiaty lub wskutek zniszczenia części kwiatow przez choroby lub przymrozki,a mlodych zawiązków przez szkodniki.

Owocowanie-wiekszość odmian śliw owocuje corocznie.Do odmian owocujących przemiennie należą:Anna Spath,Kirka,Riversa Wczesna,Węgierka Wczesna,Krolowa Wiktoria,a także Ksiąze Walii, Renkloda Ulena,Renkloda Zielona.Od pelni kwitnienia do dojrzałosci owoców uplywa średnio 80dni u odmian wczesnych i 170dni u najpóżniejszych.Owoce rożnych odmian śliw dojrzewają kolejno w ciągu trzech miesiecy-od połowy lipca do polowy pazdziernika.

Plenność-plony śliwek trzeba oceniać oddzielnie dla młodych drzew w pełni owocowania.Wielkośc plonow poszczegolnych odmian jest różna w zależności od rejonu.Na podkarpaciu-Węgierka Wangenheima Węgierka Wangenheima i Wegierka Zwykla;na Kielecczyżnie-Węgierka Wangenheima,Renkloda Althana i Stanley;na Pomorzu Gdańskim-Węgierka Wangenheima,Węgierka Wloska,Renkloda Althana i Kirka.

Wytrzymalość na mróz-z badań przeprowadzonych dotychczas w Polsce wynika,że najbardziej wytrzymałe na niskie temperatury są:Węgierka Wczesna, Wangenheima,Włoska,Renkloda Zielona,Anna Spath,Książe Walii,Wegierka Cukrowa Wielka,Królowa Wiktoria,Car i Żniwka;wrażliwe są natomiast :Brzoskwiowa,Kirka,Stanley,Ruth Gerstetter,Węgierka Zwykla,Renkloda Althana.

Odporność na choroby i szkodniki.Najgrożniejszą chorobą śliw jest wirusowa choroba szarka,czyli ospowatość.Objawy tej choroby występują prawie u wszystkich odmian na liściach,na owocach zaś -u niektórych,bardziej wrażliwych odmian.Inne choroby wirusowe występujące na śliwach to:chlorotyczna wzorzystość liści,spękanie kory śliw i wierzbowatość liści.Tej ostatniej chorobie najczęściej ulega Węgierka Włoska.Z chorób grzybowych śliw najgrożniejsze są:brunatna zgnilizna drzew pestkowych,brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych,torbiel sliw,dziurkowatość liści drzew pestkowych i srebrzystość liści.Odmianami bardzo wrażliwymi na brunatną zgniliznę drzew pestkowych są:Emma Leppermann,Książę Walii,Lowanka i Krolowa Wiktoria,odporne zas są:Stanley,Wegierka Zwykla,Anna Spath,Renkloda Althana,Renkloda Ulena iDobra zBry.Najgrożniejsze szkodniki śliw to:owocnica żółtoroga,owocówka śliwóweczka,misecznik śliwowy,mszyca śliwowo-trzmielinowa,przędziorek owocowiec,pędzik przedzimek.

Wymagania klimatyczno glebowe.Śliwy wymagają gleb łatwo nagrzewających się,wilgotnych i przewiewnych,z niskim poziomem wody gruntowej(poniżej 120cm).Najodporniejsze sa gleby brunatne,pseudobielicowe i bielicowe,wytworzone z glin lekkich i średnich,z lessów i lessopodobnych,a także zwiężlejsze rędziny kredowe.Śliwy udają się również na czarnych ziemiach średnich i ciężkich oraz madach średnich i mocnych.Gleby piaszczyste z glina na głębokości 30-50 cm również nadają się pod sady śliwowe.

Śliwy wymagają klimatu ciepłego i wilgotnego.Czynnikiem decydującym o udawaniu się różnych odmian jest suma ciepła.Średnia temperatura roczna w naszym kraju sprzyja uprawie śliw,a temperatury stycznia nie zagrażają przemarzaniu drzew . Ziebezpieczny jest tylko gwałtowny spadek temperatury w zimie do -25 C może nastąpić przemarznięcie drzew i pąków kwiatowych.Oprócz temperatury istotnym czynnikiem klimatycznym warunkującym dobry wzrost i plonowanie śliw sa opady.Najkorzystniej jest gdy ilość opadów wynosi 600mm rocznie,a polowa tej ilości przypada na okres wegetacji.Zbyt duża ilość opadow pod koniec lata i na początku jesieni jest niekorzystna,gdyż powoduje pękanie i gnicie owoców,przedłóżenie okresu wegetacji i rozprzestrzenianie się chorob.Suche i gorące długie okresy letnie są również niekorzystne dla śliw,powodują bowiem zrzucenie wielu zawiązków owoców,owoce drobnieją i miąższ żle odchodzi od pestki.Wilgotna pogoda sprzyja lepszemu zawiązywaniu owoców i ich wzrostowi.Największe zapotrzebowanie na wodę mają renklody,mniejsze węgierki,a jeszcze mniejsze -mirabelki.Również silne wiatry,wwysuszajace tkanki ,łamiące gałeęzie i strącające owoce,są bardzo szkodliwe dla śliw.

---