1.AKT NARODZIN FILOZOFII
a)Filozofia i jej geneza, przedmiot i funcje filozofii
"FILOZOFIA"-umiłowanie mądrości. Wyraz wcześnie już w Grecji używany, nie miał jednak początkowo ścisłego znaczenia; oznaczał mądrość w ogóle, wiedzę w ogóle, wykształcenie ogólne. Grecy twierdzili, że Pitagoras pierwszy użył tego wyrazu dla zaznaczenia, że mądrość jest rzeczą boską, a jedynie miłość jej jest dostępna dla ludzi, ale jest to zapewne później wymyślona logika.
Dopiero Platon nadał folozofii nowe znaczenie. Po odróżnieniu zmiennych zjawisk od niezmiennego bytu wiedza rozdzieliła sie na dwa rodzaje; na wiedzę o zjawiskach i na wiedzę o bycie. Potrzebny stał się nowy termin dla oznaczenia wiedzy o bycie; wiedzę tę i tylko ją, Platon nazwał filozofią.
Początki folozofii przypadają na VII-VI wiek p.n.e. Rodzi się ona we wschodnich koloniach greckich
Przedmiot materialny-byt, czyli wszysto co istnieje.
Przedmiot formalny-istnienie i istota bytu, tj. wszystko to, co sprawia, ze byt istnieje oraz to co sprawia,że ten byt jest taki jaki jest.
b)Zasadnicze postulaty myślenia filozoficznego
Filozofia jako nowa kultura duchowej człowieka i nowa metoda myslenia, powstawała w miarę formułowania i przyjmowania mastępujących postulatów.
*Postulat pierwszy odmawiał wartości poznawczej myśleniu, które w wyjaśnianiu zjawisk świata naturalnego odwołuje się do zjawisk nadnaturalnych, wartości zdań o takich zjawiskach. Ich prawdziwości lub fałszywości nie da się bowiem uzasadnić.
*Postulat drugi (pozytywne uzupełnienie pierwszego) za wartościowe uznaje tylko takie myślenie, które wyjaśnia zjawiska naszego świata, odwołując się do wiedzy i onnych zjawiskach tego świata.
*Postulat trzeci wreszcie każe rozstrzygnać problemy dotyczące wielkiego świata, jego odległych i głebokich fragmentów, problemy teoretyczne, w tym i filozoficzne, na podstawie empirycznej wiedzy czerpanej z kontaktu poznawczego ze światem nam bliskim.
2.ZASADNICZE ZAGADNIENIA FILOZOFII GRECKIEJ;
a)Tales i początki filozofii
Grek żył na przełomie VII i VI wieku, zapewne od 624 do 547, tj. za czasów Solona i Krezusa. Tales zajmował się matematyka i astronomią w celach praktycznych i na sposób praktyczny
*Przejście od umiejętności do nauki- Tales znał sposób mierzenia wysokości piramid i odległości okrętów na morzu; wywołuje to wrazenie, iż był uczonym geometrą.
*Przejście od mitologii do nauki- Ta teoria Talesa brzmiała; Wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa.
*Pierwsze zagadnienie filozoficzne; najwcześniejszych filozofów Arystoteles nazwał fizjologami, czyli teoretykami przyrody. A w duchu swego czasu interesowali się przede wszystkim jej początkiem. Co więcej, nie posiadali też pojecia materii, jakim posługiwali się póxniejsi Grecy. Zajmowali się materią w znaczeniu zbioru konkretnych ciał; nie znali natomiast abstrakcyjnego pojęcia materii, wedle którego jest ona jednym ze składników ciała, odróżnionym od innych jego składników, jak kształt lub siła. Nie myśleli o materii jako o czymś jeszcze nie ukształtowanym; rozróżnienie materii i kształtu było pomysłem późniejszych dopiero pokoleń greckich filozofów.
b)Parmenides i szkoła elejska
Filozofia elejska nie miała licznych zwolenników, ale miała ich stale przez szereg pokoleń. Przetrwała cały pierwszy okres filozofii greckiej. Wydała cztery pokolenia; pierwsze przygotowało, drugie wytwarzało naukę eleatów, trzecie jej broniło, w czwartym się wyrodziła. Przewodnikiem szkoły był Ksenofanes. Wyszedł ze środowiska filozofów jońskich i stanowił łącznik między szkołą jońską a elejską.
PARMENIDES urodził się w Elei i tam mieszkał. Żył współcześnie z Heraklitem, jego wiek męski przypadał około r.500.
*Teza naczelna- wszystko jest trwałe i jedno.
*Teoria bytu- "Trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć, że tylko to, co jest, istnieje. Bo byt jest, a niebytu nie ma." Te słowa stanowiły podstawę do wyznaczenia przez Parmenidesa cech bytu:
- byt nie ma początku, bo, z czego miałby powstać, tylko z niebytu, a niebytu nie ma
- byt nie ma końca
- jest wieczny
- jest ciągły, bo każda przerwa to niebyt
- jest nieruchomy i niezmienny
- jest niepodzielny, bo oddzielona cześć jest niebytem
- jest stały i jeden
- jest ograniczony, podobny do kuli
*Metoda dedukcyjna- Parmenides wyróżniał dwa rodzaje poznania : a) zmysłowe b) myślowe uważał, że tylko to drugie jest skuteczne. Stosował nowatorską metodę filozofowania, odzrucając poznanie zmysłowe zaufał rozumowi i dedukcji. / „błąd eleatów” - oparcie się tylko na warstwie pojęć /
* Postawa epistemologiczna: zaczął od pytania „Skąd wiemy, iż niebytu nie ma?” I wywnioskował, że miedzy bytem i myślą zachodzą pewna reakcje „ta sama rzecz jest i jest myślana”. Umysł ma naturę bierną, odtwarza tylko to, co istnieje. Myśl, gdy nie jest błędna, w treści swej nie jest różna od tego, co istnieje. Dzięki tym doświadczeniom rozróżnił poznanie rozumowe i zmysłowe.
c)Sokrates i powszechne zasady poznania i działania
Sokrates (469-399) urodził się w Atenach i w Atenach spędził całe swe życie.
- Cnota jest dobrem bezwzględnym. S. był pierwszym , który wyróżnił dobra moralne , właściwy przedmiot etyki.
- cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem
- cnota jest wiedzą .Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości : nikt umyślnie i z świadomością zła nie czyni. Skoro dobro jest pożyteczne i gwarantuje szczęście, nie ma powodu , aby ktoś kto je zna , nie czynił go. Wiedza jest wtedy warunkiem dostatecznym cnoty.
- cnoty można się uczyć bo cnota jest wiedzą
- cnota jest jedna
*POGLĄDY LOGICZNE;
METODA ELENKTYCZNA, czyli metoda zbijania, stosował ją dla tych którzy posiadali wiedzę pozorną. Zadawał pytania, które doprowadziły do absurdu myśli odpowiadającego. Poprzez dalsze pytania rozmówca dochodził do wniosku sprzecznego ze swoim wcześniejszym. Sławna sekwencja : „wiem że nic nie wiem”
METODA MEIEUTYCZNA, pomagająca rozmówcy znaleźć prawidłową odpowiedź również poprzez zadawania pytań. Wspomagała myślenie logiczne.
d)Platon i filozofia etyki
Platon Ateńczyk żył lat 80, od 427 do 347r. Żył w czasach rozkwitu Aten, w atmosferze najwyższej kultury starożytnej.
Człowiek składa się z ciała i duszy.
Dusza - ożywia ciało, bez niej ciało jest martwe; przeciwieństwo materii, czynnik życia. Składa się z trzech części:
rozumna - głowa/ popędliwa - piersi/ pożądliwa - brzuch
Cztery cnoty:
mądrość - rozumna część duszy
męstwo - dusza impulsywna
panowanie nad sobą - dusza pożądliwa
sprawiedliwość - łączy te trzy w całość
Ciało - jest więzieniem dla duszy; śmierć jest uwolnieniem duszy; ciało ogranicza duszę, nie pozwala dojść do prawdy, jest skupione na zaspokojeniu własnych potrzeb; wobec duszy jest gorsze, umiera.
Podział na świat:
idealny (idee wieczne, nieskończone, trwałe)
realny (idee skończone)
POGLĄDY PLATONA;
a)Nauka o ideach
b)Nauka o duszy
c)Nauka o przyrodzie
d)Nauka o poznaniu
e)Etyka
f)Estetyka
e)Arystoteles kategorie
Arystoteles uczeń Platona żył od 384 do 322 r. Urodził się w Stairze, na Półwyspie Trackim. Kategorie( zgr.kategori=sąd,orzeczenie)
Oznacza u Arystotelesa tyle co schemat albo forma orzekania
Arystoteles wyróżnił następujące kategorie:
1.Substancja
2. Ilość
3. Jakość
4. Relacja
5. Umiejscowienie
6. Uwarunkowanie czasowe
7. Ułożenie
8. Posiadanie
9. Działanie
10. Doznawanie działania
f)Stoicy
Stoicyzm
Szkoła stoicka została założona w Atenach przez Zenona z Kition. Upada około II wieku n.e.
W fizyce stoicy głosili:
materializm - uważali, że wszystko, co istnieje, jest materią. Nie istnieje świat pozazmysłowy. Dusza ludzka jest zmysłowa, a przez to śmiertelna. Cała etyka winna się więc skupiać na dobrym przeżywaniu swojego życia.
Panteizm Świat jest jednym bytem, a wszystko, co istnieje, jest materią. Świat jest rządzony celowo, sam zarządza sobą i się wewnętrznie rozwija. Świat jest więc jednym, żyjącym organizmem. Jest bogiem, który żyje w świecie i jest w nim obecny. Cały świat żyje dzięki tzw. pneumie, czyli duszy świata.
Sensualizm
Racjonalizm
W etyce:
stoicy przejęli arystotelesowskie pojęcie szczęścia jako celu ludzkiego życia. Nie da się tego celu osiągnąć, gdy człowiek jest zależny od tego, co wobec niego zewnętrzne. To, co nie zależy od człowieka, nie może być przez niego opanowane. Należy się więc od tego uniezależnić. Z tych poglądów wynikało hasło: „Nie można panować nad światem, należy więc panować nad sobą.” Panowanie nad sobą można osiągnąć dzięki cnocie, czyli życiu zgodnie z boską naturą świata.
w logice:
pojmowali logikę jako naukę o znaku I o tym, co on oznacza, łącząć racjonalizm z sensualizmem.
Odróżniali pojęcia naturalne I wytworzone oraz zagadnienia spostrzeżeń zmysłowych, sądów, kryterium prawdy.
3. FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZA
a)św.Tomasz z Akwinu
Św. Tomasz był scholastycznym teologiem i członkiem zakonu dominikanów. Swoją myśl oparł na filozofii arystotelestowskiej, która zakłada:
-rozdzielenie wiedzy od wiary i rozumu od objawienia,
-istnienie Boga, który stworzył świat z niczego i kieruje nim,
-przypisanie przez Boga określonego miejsca człowiekowi,
-pochodzenie filozofii i wiary od Boga,
-kontrolowanie wiary przez rozum,
-cel życia, którym jest osiągnięcie szczęścia drogą poznania Boga.
-Substancje i uniwersalia= rzeczy jednostkowe.
-człowiek nie jest samą duszą i że dusza jest formą ciała
ETYKA NIEZALEŻNA TADEUSZA KOTARBIŃSKIEGO
Prof. T. Kotarbiński (1886-1981)- filozof, etyk, logik. Przynależał do bardzo rzadkiej grupy uczonych. Nauczyciel kilku pokoleń inteligencji polskiej. Zwany Sokratesem- Warszawskim. Oprócz etyki zajmował się prakseologią. Filozofia jaką proponował była efektem narzędziem poznawczym. Koncepcja etyki jest wolna od założeń religijnych dlatego można ją nazwać koncepcją etyki niezależnej.
*Przez etykę niezależna rozumiemy;
-etykę czysto laicką
-etykę wolną od założeń religijnych
Również etyka niezależna jest niezależna w tym sensie, że własnego głosu sumienia niepodobna zastąpić głosem cudzym. Istocie rzeczy każdy z nas odwołuje się do własnego sumienia. Ono jest dla każdego z nas sędzią nas sędziami.
Tadeusz Kotarbiński stworzył etykę niezależną, uznającą, ze najważniejszym celem człowieka jest osiągnięcie szczęścia.
Dominuje u nas etyka religijnie ugruntowana. Uzasadnia własne hasła naczelne odwołując się;
-do Boga
-do życia przyszłego
-do pośmiertnego wymiaru nagród i kar za czyny dobre i złe.
Są ludzie, którzy nie wierzą ani w Opatrzność, ani życie przyszłe i ci potrzebują etyki, która obywała by się bez takich uzasadnień. Przyda się ona również osobom wierzącym w przypadku zachwiania się wiary religijnej, co zdarza się dość często.
Tadeusz Kotarbiński dokonał podziału etyki na etykę w węższym i szerszym znaczeniu.
- Pierwsza z nich obejmowała dociekanie tego, jakie czyny, zamiary, motywy postępowania zasługują na szacunek, a jakie na pogardę.
- Druga zajmowała się odpowiedziami na pytanie; jak żyć.
*ZASADY ETYKI NIEZALEZNEJ
-Zasada dobrego opiekunstwa-żąda po prostu i stanowczo, abyśmy się zachowywali zawsze i względem każdego tak, jak by to odpowiadało postawie dobrego opiekuna czy też względem wroga naszych podopiecznych.
-Zasada społecznego "wymiaru sprawiedliwości"- wyróżniamy tu dwie kwesti składowe'
a)dotyczy zasadności wymierzenia kar,
b)postulat równych uprawnień podopiecznych.
ETYKA SZKOŁY ŻYCIA JANUSZA KORCZAKA
Janusz Korczak ur. 22 lipca 1878 w Warszawie a zmarł ok 6 sierpnia 1942 w Treblince.
Z praktyki wychowawczej stosowanej w Korczakowskich Domach dość przejrzyście wyłaniają się zasady, na których Korczak opierał wewnętrzną organizację życia dzieci w zespole. Chodziło o to, aby;
-prowadzić stopniowo do usamodzielnienia dziecka przez stwarzanie sytuacji do wyłaniania sie dziecięcej inicjatywy.
-czujnie obserwować codzienne zachowanie się dziecka, nie lekceważąc pozornie drobnych zjawisk.
-poznawać każde dziecko, a także, aby wewnętrzną organizację zakładu oprzeć na porozumieniu z dziećmi, na wzajemnej umowie.
Wartości wyznawane przez dr Korczaka są uniwersalne i ponadczasowe.
Refleksje, zasady i wskazania pedagogiczne cechuje ogromna żywotność.
Zwracał uwagę na pozycję i sytuację dzieci ich potrzeby, które są wyznacznikiem działań opiekuńczo- wychowawczych, którym się poświęcił.
Dlatego też fundamentalną wartością jego koncepcji i wychowania było dziecko, zaś wyznacznikiem tego wychowania- potrzeby podopiecznych.
Jego zadaniem wszystkie dzieci są zaniedbywane, lekceważone, krzywdzone przez dorosłych.
Korczaka interesuje los każdego dziecka bez wyjątku.
Jest przekonany o absolutnej, bezwartościowej wartości dziecięctwa.
Wierzył w swoje poglądy bez granicznie." Bez pogodnego, pełnego dziecięctwa całe życie potem jest kalekie".
Dziecko jest pełnym człowiekiem, a nie jedynie zadatkiem na człowieka.
Cenił podstawowe ludzkie wartości; sprawiedliwość, szacunek, godność, piękno, prawdę, miłość do bliźniego
Jako jeden z pierwszych zapoczątkował walkę o prawa dziecka. Podkreslił fakt, że dziecko, żyjąc w świecie dosrsłych, jest od nich uzależnione, a tym samym wskazywał,że pozycja dziecka jest nieporównywalnie gorsza od pozycji dorosłego. W związku z tym wskazywał potrzebę uznania dziecka za w pełni wartościowego człowieka już od momentu narodzin. W przedstawionej przez Korczaka koncepcji systemu wychowawczego mamy do czynienia nie tylko z prezentacją technik i środków stosowanych w działaniach pedagogicznych, ale takze dużo cennych porad wskazujących, jak mądrze i skutecznie opiekować się dzieckiem i jak obdarzyć go rozumną miłością. Porady Janusza Korczaka nie mają w sobie nadmiaru dydaktyzmu. Jego dzieła- napisane kunsztowanym językiem literackim-są dobrym poradnikiem nie tylko dla rodziców, ale także dla wychowawców, nauczycieli i opiekunów.
FILOZOFIA NOWOŻYTNA
a)Leibniz i oświecenie niemieckie
1.METAFIZYKA;
Naczelnym zagadnieniem XVII wieku było zagadnienie substancji.
Znaczenie dla metafizyki Leibniza. Daje się ono sformułować w następujących tezach;
a)Substancji jest wiele,
b)Substancje są jakościowo odrębne,
c)Substancje nie działają jedna na drugą,
d)Substancje są obdarzone siłami,
e)Substancje są nierozciągłe i niematerialne; substancje są niepodzielne,
f)Substancje mają zdolność postrzegania,
g)Zjawiskiem substancji są ciała,
h)Substancje działają celowo,
j)Substancje tworzą harmonijny zespół.
2.ZASADY LOGICZNE;
Leibniz zajmował się logiką formalną.
Trzy rodzaje prawd;
pierwotne,
pochodne-rozumowe
pochodne-faktyczne.
Każdy rodzaj jest oparty na innej zasadzie i istnieją trzy podstawowe zasady logiczne; zasada tożsamości, sprzeczności i racji dostatecznej.
Leibniz z tych rozważań logicznych wyciągnął wnioski metafizyczne. Skoro wszystkie prawdy są w zasadzie racjonalne, to racjonalna musi też być rzeczywistość. Ważne wnioski wypływały z analitycznego charakteru wszystkich prawd, nawet często faktycznych.
Ale poza metafizycznym systemem Leibniz wprowadził do filozofii szereg pomysłów, ważnych niezależne od systemu. Są to przede wszystki;
1.Teoria tożsamości wszystkich zdań i zasad racji dostatecznej, a ponadto jeszcze program kombinatorski- w logice.
2.Zasada ciągłości- w metodologii
3.Teoria podświadomości i samowiedzy- w psychologii
4.Dynamiczna teoria materii- w filozofii przyrody
System Leibnizm miał dwa warianty;
- w jednym monady były wolne, a Bóg tak wybierał możliwości, by stworzyć świat z możliwych najlepszy.
- drugi był panalogiczny; według niego wszystko było konieczne i nie było miejsca na wolność.
b)Immanuel Kant i założenie filozofii krytycznej
Immanuel Kant urodził się w r 1724, zmarł w 1804. Rodzina jego była prawdopodobnie pochodzenia szkockiego. Urodził się w Królewcu i w Królewcu przeżył i zakończył życie. Wiódł żywot ześrodkowany całkowicie w pracy nauczycielskiej i pisarskiej.
I zagadnienie i metoda filozofii:
Zagadnieie sądów syntetycznych a priori; Syntetyczne sądy to takie, które w orzeczeniu wypowiadają coś co w podmiocie nie jest zawarte, co się z definicji podmiotu wyprowadzić nie da, rozszerzają wiedzę, dodają do niego cechy nowe.
Metoda transcendentalna; punktem wyjścia jego był fakt istnienia nauki. badała przedstawienia i sądy przez analizę jego wytworów. Analizowała obiektywny fakt; naukę. Faktem były dla Kanta takie nauki jak matematyka, przyrodoznawstawo, natomiast nie była dlań faktem metafizyki, ze względu na brak stałego postępu i sporność zasadniczych jej twierdzeń.
Zmysłowość i rozum; Racjonalizm cenił rozum, empiryzm cenił zmysły.
Podział krytyki poznania; każda z dwóch władz umysłu ma swoje odrębne właściwości i musi być rozważana oddzielnie. Zasadami myślenia zajmuje się logika. Kant postawił sobie za zadanie rozwinąć ten dział logiki, który traktuje o myśleniu apriorycznym, a który nazywał "logika transcendentalną". Poza tym podjął się zbudowania równoległej nauki o apriorycznych czynnikach poznania zmysłowego; tej dał miano "transcendentalnej estetyki".
II Teoria poznania
Przestrzeń i czas- Przestrzeń jest tylko jedna, gdy mówimy o wielu przestrzeniach, to rozumiemy przez to tylko części jednej przestrzeni, a tak samo i czas jest jeden.
Kategorie- do ustalenia udziału rozsądku w tworzeniu wiedzy Kant odróżnił dwa rodzaje sądów; sądy postrzegawcze i doświadczalne. "Jest mi ciepło"- jest przykładem sądu postrzegawczego, a "Słońce grzeje'- sądu doświadczalengo.
"Przewrót Kopernikański”
III Krytyka metafizyki
Idee rozumu;
-dusza
-wszechświat
-Bóg
Ideą duszy usiłuje objąć całość doświadczenia wewnętrznego, ideą wszchświata całość doświadzcenia zewnętrznego. W idei zaś Boga szuka podstawy wszelkiego w ogóle doświadzcenia.
Krytyka metafizyki tradycyjnej; że są to jedynie pojęcia rozumu, wyznaczające idealny kres poznania. Ponadto zarzucał, ze kategorie rozsądku, jak substancja lub przyczynowość, które są tylko formami umysłu i mają wartość poznawczą wtedy tylko gdy są wcielone w doświadczenie, metafizyka stosuje poza granicami doświadczenia do rzeczy samych w sobie.
Krytykę metafizyki Kant przeprowadził szczegółowo we wszystkich jej działąch; idei-duszy, wszechświata i Boga, racjonalna psychologia, kosmologia i teologia.
Perspektywy nowej metafizyki; zbudowanie nowej metafizyki, "która będzie mogła wystapić jako nauka" było nawet jego pierwotnym celem, który jednak potem, wobec odkryć z zakresu teorii poznania, zeszedł na drugi plan.
IV etyka i estetyka:
1.Krytyka rozumu praktycznego;.
2.Rozwiązanie zagadnień metafizycznych przez rozum praktyczny;
3.Krytyka władzy sądzenia;